1. 9
fietsen Bouwgegevens
en bestaat er geen misverstand over de
functie van dit gebouw: het gebouw straalt
FIETS uit.
Opdrachtgeve. Gemeente Zaanstad
Uitwerking materialen Ontwerp: Nunc Architecten, Koog aan
De constructie van het fietsenpakhuis is de Zaan
opgebouwd uit houten kolommen van 280 Adviseur constructie: List, Zaandam
x140 mm massief hout. Boven op de kop- Aannemer: Lokhorst, Beverwijk
pen van de kolommen zijn dakspanten be- Start bouw: december 2010
vestigd, met de makelaar in het midden: Oplevering: mei 2011
afgeleid van de traditionele Zaanse hout- BrUt01110erOpperviak: 68o m'
bouw. De stalen verbindingen zijn een- Bruto inhoud: 3170 m3
voudig, zichtbaar én demontabel. Een
Bouwsoni 770.000 euro, incl. instal-
combinatie van stalen kruisen tussen de
laties, excl. BTW
dakspanten, de kolommen en ter plaat-
se van de voor- en achtergevel waarborgt
de stabiliteit van de constructie. De houten
constructiedelen zijn afgewerkt met een
watergedragen transparante lak om ver-
wering te voorkomen. Nagenoeg onzicht- eens zorgt voor mooi gespreid diffuus licht.
baar zijn de betonnen verdiepingsvloeren Bij bebouwing aan de achterzijde is boven-
met stalen platen en schoenen aan de hou- dien de privacy gewaarborgd.
ten kolommen gehangen. Translucente platen zijn eveneens toege-
In de voorgevel zijn de houten kolommen past in de lichtstraat, maar deze bestaan
vervangen door geprefabriceerde beton- uit lexaan kunststofplaten, die zijn gevat in
kolommen. Heel slim zijn in deze prefab
kolommen de hemelwaterafvoeren weg-
gewerkt. De relatief lange en smalle bruin-
Opbouw van de deels geprefabriceerde houtconstructie met prefab betonkolommen in de voorgevel. rode bakstenen (van 5o cm lang en 4 cm
hoog) die op de kolommen én langs de dak-
de stalen as waarop de fietsen worden ge- Behalve dat er fietsen in het gebouw gepar- randen zijn verlijmd, zijn eveneens een ver-
plaatst, geheel uitgeschoven is. Om deze keerd kunnen worden, is er nog stallings- wijzing naar de Zaanse historie. Boven-
as uit te kunnen schuiven en dan ook nog ruimte achter het gebouw. Deze ruimte kan dien, zo legt Johan Krol uit: `wilden wij de
je fiets erop te kunnen rijden, heb je deze ook gebruikt worden voor mogelijke toe- relatief smalle penanten zo eenvoudig mo-
ruimte minimaal nodig. Gelukkig geven le- komstige uitbreiding van het gebouw. gelijk bekleden, een `gewone' baksteen in
veranciers van fietsparkeervoorzieningen halfsteens verband zou 2,5 strek per laag
adviezen over de minimale breedte-, hoog- Zaans pakhuis betekenen. Dat gaf in onze ogen op zo'n
te- en dieptematen hoe het systeem goed De vormgeving van de stalling is gemnspi- korte afstand een rommelig beeld én we Het aanbrengen van de baksteen steenstrips op
gebruikt kan worden.' reerd op de Zaanse pakhuizen. Vooral de hadden een voorkeur voor een zo groot mo- de betonnen dakranden.
hoofdvorm van het gebouw en de expres- gelijke eenvoud in het lijmwerk.'
sieve houten hoofddraagconstructie zijn blank geanodiseerde aluminium profielen.
belangrijke verwijzingen naar de streekhis- Geveluitwerking Een deel van de kozijnen in de lichtstraat is
torie. Kenmerkend hiervoor is bijvoorbeeld In de middenbeuk is op de begane grond te openen.
een grote vouwdeur be-
kleed met houten lat- Milieuvriendelijk
ten geplaatst. Hierdoor Hoe kun je nu bij een fietsenstalling het as-
kan de entreegrootte pect milieuvriendelijkheid als uitgangs-
aangepast worden aan punt uitwerken? Nunc zag mogelijkheden
de drukte en aan weer-
en windomstandighe-
den. In de zijbeuken zijn
de grote hardglazen
puien gevat in houten
kozijnen.
Weer een stukje histo-
rie — met de techniek
van nu - is zichtbaar in
de voorgevel op de ver-
diepingen: deze gevel-
Ook het dak zelf is van hout, met een grote lichtstraat in het middel- delen tussen de bak-
ste dakvlak. steen penanten bestaan De relatief lange en smalle bakstenen op de ko-
uit gepotdekselde gla- lommen en dakranden verwijzen eveneens
ook de relatief kleine h.o.h.-maat of stra- zen lamellen van 32 x go cm die zijn gevat naar de Zaanse historie.
mienmaat van 3 meter van de houten ko- in thermisch verzinkte staalprofi.elen. Voor
lommen. Daardoor ontstaat veel herhaling de doorvalbeveiliging zijn de lamellen uit- genoeg! Zo zijn de draagstructuur en het
en een grote dichtheid, zoals in de traditio- gevoerd in doorvalbeveiligd, gelaagd glas. dak volledig uitgevoerd in gecertificeerd
nele houten draagconstructies. De lamellen zijn bovendien structureel ver- hout. Demontabel bouwen, flexibiliteit en
Om het gebouw heen is een schil van met- lijmd in het stalen frame. De gevel is io uitbreidbaarheid waren allemaal op een-
selwerk ontworpen die is doorgetrokken voudige wijze inpasbaar.
in het gebouw. Behalve dat de zijwanden Voor passieve zonne-energie en natuurlij-
van baksteen zijn, bestaat ook de vloer op ke ventilatie waren eveneens geen inge-
straatniveau uit straatklinkers. De straat- wikkelde kostbare voorzieningen of instal-
gevel en achtergevel zijn respectievelijk laties noodzakelijk. Zonnepanelen op het
transparant en translucent. Samen met een dak zorgen voor de elektriciteit voor de ver-
lange lichtstraat in het dak boven de hal lichting. Maar de grootste milieuwinst is
zorgt dit voor veel daglicht; een belangrijk
De lichtstraat zorgt voor extra daglicht én voor
extra ventilatie door de te openen vlakken.
procent open. Hoewel er geen ventilatie-ei-
sen voor fietsenstallingen gelden zolang er
geen gemotoriseerde voertuigen worden
geplaatst, vond Nunc Architecten toch een
goede natuurlijke ventilatie belangrijk voor Belangrijk onderdeel van het fietsenpakhuis
De gepotdekselde glazen gevel is voor io pro- de gebruikskwaliteit. zijn ook de extra functies zoals de fietsenwerk-
cent open en zorgt daarmee voor natuudijke De achtergevel bestaat uit dubbelwandige plaats en de fietsenverhuur.
ventilatie polycarbonaatplaten, mede in verband met
de wens het gebouw mogelijk in de toe- natuurlijk — zoals de architecten het zelf
aspect in het kader van sociale veiligheid. komst aan de achterzijde uit te breiden. De verwoorden — dat mensen hun auto la-
Door de openheid van de voorgevel zijn bo- platen vormen een eenvoudige en relatief ten staan en voor deze stalling met de fiets
vendien vanaf de straat de fietsen te zien goedkope gevel, die volgens Nunc ook nog naar het centrum van Zaandam komen.

2. TOTAAL
8
Zaans pakhuis voor 700
Grote aantallen fietsen in de openbare ruimte van het centrum zijn me-
de straat. De zijbeuken zijn circa 6 meter
breed en de middenbeuk is met 5,20 me-
ter wat smaller. De middenbeuk is dubbel-
nig gemeente een doorn in het oog. Zo ook in Zaanstad. Deze gemeente hoog en bevat de hal met een vide. Daarin
stimuleert het gebruik van de fiets en besloot fietsparkeervoorzieningen staat een luie trap met een helling van 20
procent naar de verdieping. In de zijbeuk
te bouwen om de openbare ruimte open te houden. In de Vinkenstraat, rechts van de entree aan de straat zijn de
pal tegen het centrum aan, ontwierp Nunc architecten een 'fietsenpak- overige functies zoals de fietsenwerkplaats,
de fietsenverhuur en de toiletten gesitu-
huis', geïnspireerd op de Zaanse pakhuizen. Dit leidde onder meer tot een eerd. De overige ruimte op de begane grond
houten draagconstructie die nadrukkelijk in het interieur aanwezig is. en op de verdieping wordt geheel in beslag
genomen door de dubbelhoge fietsparkeer-
plaatsen. Deze dubbelhoge voorzieningen Een fraaie houtconstructie zoals in de oude
Tekst: Carla Debets Bouwtekst; Foto's: Nunc ar- en Steven Brunsmann de stalling zien als waren noodzakelijk om op het relatief klei- Zaanse palchuizen gebruikelijk.
chitecten, Carla Debets verlengstuk van de levendigheid van de
straat: zo openbaar en open mogelijk. ne beschikbare oppervlak het vereiste aan-
Voor de fietsenstalling in Zaanstad schreef tal parkeerplaatsen te kunnen realiseren.
de gemeente een prijsvraag uit, waarin Driedeling stalling De brede zijbeuken lijken een overmaat
werd gevraagd niet alleen een functionele Het gebouw in twee lagen kent een drie- aan ruimte tussen de rijen fietsen te heb-
fietsenstalling te ontwerpen, maar ook een deling die ook zichtbaar is in de gevel aan ben, maar legt architect Johan Krol uit: `De
opvallend gebouw dat 'écht Zaans' moest fietsparkeerplaatsen in de bovenrekken
zijn. De fietsenstalling moest plaats bie- kunnen alleen goed gebruikt worden als
den aan 700 (gratis!) fietsparkeerplaatsen
én aan extra functies zoals een werkplaats,
fietsenverhuur en openbare toiletten. Voor
Nunc architecten was daarnaast vooral
flexibiliteit van belang: het gebouw moest
in de toekomst mogelijk ook voor andere
functies bruikbaar zijn, zoals horeca, win-
kel- of werkruimte. Milieuvriendelijk bou-
wen volgens de cradle tot cradle principes
was eveneens een belangrijk uitgangspunt.
En tenslotte wilden architecten Johan Krol
Eenvoudige zichtbare verbindingsmiddelen
whn
maken demontage mogelijk. Ook in het dak-
Door de transparante gevel vlak zijn stabiliteitsvoorzieningen aangebracht.
aan de straat zijn de fietsen De achtergevel bestaat uit kunststof platen. De-
zichtbaar en is meteen dui- ze zijn translucent én maken uitbreiding in de
delijk dat dit het Fietsen- toekomst eenvoudig.
pakhuis is.
Een luie trap naar de verdieping want de fiets
moet ook mee.