Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Grażyna Dobrzyńska-Klepacz
Magazynowanie i przechowywanie materiałów
fotograficznych
313[05].O1.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

1
Recenzenci:
mgr inż. Edward Habas
dr hab. inż. Piotr Nowak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Grażyna Dobrzyńska-Klepacz
Konsultacja:
dr inż. Krzysztof Symela
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[05].O1.05
„Przechowywanie materiałów fotograficznych” zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu fotograf.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Materiał nauczania 8
4.1. Starzenie materiałów fotograficznych 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Czynniki wpływające na proces starzenia materiałów fotograficznych 13
4.3 Skutki starzenia materiałów fotograficznych 17
4.4. Warunki przechowywania materiałów fotograficznych 21
4.5. Przechowywanie obrazów fotograficznych 28
4.6. Szacunkowe określenie ilości i rodzaju magazynowanych materiałów 32
4.7. Kalkulacja materiałowa i kosztowa wykonywanych prac 36
5. Sprawdzian osiągnięć 40
6. Literatura 45

3
1. WPROWADZENIE
Jesteś w posiadaniu „Poradnika dla ucznia”, który będzie Ci pomocny w przyswajaniu
wiedzy i podstawowych umiejętności dotyczących przechowywania materiałów
fotograficznych, używania odpowiedniego sprzętu i wyposażenia do prawidłowego
magazynowania i przechowywania materiałów, obrazów fotograficznych oraz cyfrowych
nośników pamięci.
Znajomość zasad magazynowania i przechowywania materiałów fotograficznych jest
ważnym etapem Twojego kształcenia w zawodzie fotograf. Pozwala na przechowywanie
materiałów zgodnie z zaleceniami producenta co sprzyja utrzymaniu właściwości użytkowych
materiałów na nominalnym poziomie przez cały okres ważności. Właściwości fotograficzne,
zamieszone na opakowaniu przez producenta, są wówczas zgodne z rzeczywistymi. Decyduje
to o jakości uzyskiwanych obrazów. Mam nadzieję, że niniejszy poradnik będzie Ci pomocny
w uzyskaniu podstawowych umiejętności z zakresu sposobu przechowywania materiałów
fotograficznych, co w przyszłości zapewni Ci szansę osiągnięcia sukcesu w dziedzinie fotografii
podczas pracy na materiałach o właściwościach użytkowych zgodnych z nominalnymi.
Zapoznaj się dokładnie z treścią rozdziału Wprowadzenie ponieważ umożliwi
Ci to skuteczne korzystanie z poradnika i osiągnięcie sukcesu w nauce, w ramach jednostki
modułowej „Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych” dla zawodu
Fotograf 313[05] (patrz pozycja 5 w załączonej tabeli).
Zawód: Fotograf 313[05]
Lp. Kod Nazwa jednostki modułowej w programie nauczania dla zawodu
1. 313[05].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska
2. 313[05].O1.02 Zastosowanie elementów wiedzy o sztuce w realizacji zadań zawodowych
3. 313[05].O1.03 Posługiwanie się terminologią zawodową
4. 313[05].O1.04 Rozróżnianie materiałów fotograficznych
5. 313[05].O1.05 Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych
6. 313[05].O1.06 Wykonywanie podstawowych czynności fotograficznych
7. 313[05].Z1.01 Organizowanie stanowiska pracy
8. 313[05].Z1.02 Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych
9. 313[05].Z1.03 Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów fotograficznych
10. 313[05].Z1.04 Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi i technikami cyfrowymi
11. 313[05].Z1.05 Wykonywanie zdjęć portretowych
12. 313[05].Z1.06 Wykonywanie zdjęć plenerowych
13. 313[05].Z1.07 Wykonywanie zdjęć architektonicznych
14. 313[05].Z1.08 Wykonywanie zdjęć reportażowych
15. 313[05].Z1.09 Wykonywanie zdjęć reklamowych
16. 313[05].Z1.10 Wykonywanie zdjęć technicznych
Poradnik składa się z pięciu części: Wymagania wstępne, Cele kształcenia, Materiał
nauczania, Sprawdzian osiągnięć, Literatura.
W części Wymagania wstępne, określono katalog podstawowych umiejętności, które
powinieneś posiadać przed przystąpieniem do realizacji niniejszej jednostki modułowej. Jeśli
po analizie uznasz, że któreś z umiejętności nie są dostatecznie przez Ciebie opanowane,
wówczas powinieneś ponownie przestudiować materiał nauczania zawarty w poradnikach
z poprzedzających jednostek modułowych. W dotarciu do właściwego poradnika pomoże
Ci załączona powyżej lista jednostek modułowych, która obejmuje swym zakresem cały
program nauczania dla zawodu. W przypadku trudności skonsultuj się z nauczycielem w celu
trafnego wyboru poradnika.
W części Cele kształcenia znajduje się wykaz umiejętności jakie będziesz posiadał
po zakończeniu realizacji materiału nauczania zawartego w poradniku. W ocenie,

4
czy rzeczywiście takie umiejętności opanowałeś, pomogą Ci załączone w poradniku
sprawdziany postępów oraz sprawdzian osiągnięć.
Materiał nauczania jest podstawowym składnikiem poradnika i zawiera kompendium
informacji, które powinieneś starannie przyswoić, aby przystąpić do wykonania zaplanowanych
ćwiczeń oraz zaliczenia sprawdzianu osiągnięć. Przykład takiego sprawdzianu jest zawarty na
końcu poradnika. Ponadto materiał nauczania zawiera Pytania sprawdzające stan Twojej
wiedzy, która jest wymagana do realizacji danego ćwiczenia. Każde z Ćwiczeń zawartych
w poradniku opisane jest w formie polecenia co należ wykonać. Natomiast
uszczegółowieniem tego polecenia jest lista działań (czynności) określająca Sposób
wykonania ćwiczenia. Ćwiczenia będziesz realizował indywidualnie lub pracując w zespole z
innymi uczniami.
Przy wykonywaniu ćwiczeń musisz zwrócić uwagę na warunki magazynowania
materiałów światłoczułych oraz ich właściwości użytkowe decydujące o jakości
otrzymywanych w procesie zdjęciowym obrazów.
Składnikiem opisu każdego z ćwiczeń jest również Lista wyposażenia stanowiska
pracy. Lista ta umożliwia sprawdzenie czy stanowisko ćwiczeniowe jest wyposażone w środki
dydaktyczne niezbędne do prawidłowego wykonania ćwiczenia. W celu dokonania
samooceny, (określenia jaki jest efekt nabycia wiedzy i umiejętności z danego zakresu
materiału nauczania) możesz posłużyć się narzędziem, które nazywa się Sprawdzian
postępów. Jest to lista kontrolna, którą powinieneś wypełnić odpowiadając na pytanie „tak”
lub „nie”, co jest równoznaczne z oceną, że potrafisz wykonać daną czynność lub jeszcze jej
nie potrafisz. W tym drugim przypadku powinieneś powtórzyć trening wykonując ponownie
odpowiednie ćwiczenie. Zasadne jest również to, abyś wówczas jeszcze raz przestudiował
zakres materiału nauczania potrzebny do realizacji tych ćwiczeń. Pomoże Ci w tym Twój
nauczyciel, do którego powinieneś zwracać się z pytaniami i wątpliwościami.
Kolejna część poradnika to Sprawdzian osiągnięć, który umożliwia sprawdzenie
poziomu Twoich wiadomości i umiejętności po zakończeniu realizacji programu jednostki
modułowej. Pozytywnie rozwiązany przez Ciebie sprawdzian osiągnięć oraz załączone
do oceny w formie teczki ćwiczeń karty pracy będą stanowiły dowód, że posiadasz
wiadomości i umiejętności zawodowe polegające na znajomości i stosowaniu zasad
przechowywania materiałów fotograficznych. W przypadku sprawdzianu osiągnięć powinieneś
również wiedzieć, że ma on formę testu podobnego do tych, jakie występują w części
teoretycznej egzaminu zewnętrznego dla potwierdzenia kwalifikacji w zawodzie. Dlatego też
istotne jest to, żebyś nabrał wprawy jak rozwiązuje się takie testy, co z pewnością będzie
procentować w przypadku Twojego egzaminu zewnętrznego.
W celu poszerzenia i pogłębienia posiadanej wiedzy w zakresie tej jednostki modułowej
możesz również skorzystać z listy materiałów źródłowych zamieszczonych w części poradnika
nazwanej Literatura. Jednakże to wymaga od Ciebie inicjatywy aby dotrzeć
do rekomendowanego zastawu literatury. Zestaw ten powinien być dostępny w zbiorach
biblioteki szkolnej lub innych bibliotekach publicznych. Wiele cennych i ciekawych informacji
możesz również pozyskać z zasobów internetowych. Jeśli będziesz miał jakiekolwiek trudności
ze zrozumieniem treści materiału nauczania lub ćwiczeń to poproś nauczyciela o dodatkowe
wyjaśnienie i pomoc.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W trakcie realizacji ćwiczeń musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających
z prowadzonych prac. Powinieneś również dbać o ochronę środowiska naturalnego. Przepisy
te już wcześniej poznałeś lub poznasz w trakcie nauki.

5
313[05].O1
Podstawy procesów
technologicznych
313[05].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska
313[05].O1.02
Zastosowanie elementów wiedzy o sztuce
w realizacji zadań zawodowych
313[05].O1.03
Posługiwanie się terminologią zawodową
313[05].O10.5
Magazynowanie i przechowywanie
materiałów fotograficznych
313[05].O1.04
Rozróżnianie materiałów fotograficznych
313[05].O1.06
Wykonywanie podstawowych czynności
fotograficznych
Schemat układu jednostek modułowych

6
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− stosować zasady bezpieczeństwa pracy,
− dostrzegać zagrożenia związane z wykonywaną pracą,
− stosować zasady bezpieczeństwa pracy podczas styczności z chemikaliami fotograficznymi
oraz pracy z urządzeniami elektrycznymi,
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− rozróżnić systemy rejestracji obrazów,
− określić rolę substancji chemicznych stosowanych w fotografii,
− scharakteryzować etapy obróbki materiałów fotograficznych,
− rozróżnić i scharakteryzować urządzenia laboratorium fototechnicznego,
− wyjaśnić mechanizm cyfrowego zapisu obrazu,
− określić zasady cyfrowego zapisu obrazu, kompresji, przenoszenia i wizualizacji,
− sklasyfikować i rozróżnić detektory obrazu,
− określić właściwości użytkowe materiałów światłoczułych i elektronicznych detektorów
obrazu,
− scharakteryzować budowę różnego rodzaju materiałów fotograficznych i elektronicznych
detektorów obrazu,
− rozróżnić materiały fotograficzne czarno-białe i barwne,
− określić właściwości użytkowe materiałów fotograficznych na podstawie danych
katalogowych oraz informacji producenta zamieszczonych na opakowaniu,
− odczytać systemy kodów i oznaczeń typowych materiałów światłoczułych,
− dokonać klasyfikacji materiałów fotograficznych ze względu na przeznaczenie
i sposób obróbki,
− rozróżniać nośniki pamięci stosowane w aparatach cyfrowych,
− scharakteryzować surowce i chemikalia stosowane do obróbki materiałów światłoczułych,
− określić działanie wywoływaczy negatywowych i pozytywowych,
− określić zasady wytwarzania warstw światłoczułych.

7
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− wyjaśnić na czym polega proces starzenia materiałów fotograficznych,
− określić rodzaje starzenia materiałów fotograficznych,
− określić parametry fotograficzne ulegające zmianie podczas starzenia materiałów
światłoczułych,
− określić skutki starzenia materiałów fotograficznych,
− określić czynniki wpływające na proces starzenia materiałów fotograficznych,
− określić warunki przechowywania materiałów światłoczułych nienaświetlonych,
− określić warunki przechowywania naświetlonych materiałów światłoczułych,
− określić warunki przechowywania obrazów fotograficznych,
− przeprowadzić pomiar parametrów warunków przechowywania materiałów
fotograficznych,
− przewidzieć skutki niewłaściwego przechowywania materiałów fotograficznych,
− określić przydatność magazynowanych materiałów,
− określić szacunkowo ilość magazynowanych materiałów,
− określić szacunkowo rodzaj, ilość i koszt materiałów fotograficznych potrzebnych
do wykonania określonych prac,
− przeprowadzić kalkulację kosztowo-materiałową do określonych prac fotograficznych,
− opracować plan zaopatrzenia usługowej placówki fotograficznej.

8
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Starzenie materiałów fotograficznych
4.1.1. Materiał nauczania.
S t a r z e nie m materiałów fotograficznych nazywamy zmianę ich właściwości
fotograficznych w czasie przechowywania. Proces starzenia postępuje stale w sposób mniej lub
bardziej dostrzegalny. Starzenie materiału fotograficznego zaczyna się już w ostatnim etapie
produkcji, po naniesieniu emulsji światłoczułej na podłoże. Rozróżniamy starzenie materiału:
no r ma lne , które traktuje się jako przedłużenie procesu kształtowania czułości
zachodzącego podczas produkcji emulsji fotograficznej,
a no r ma lne prowadzące do innych zmian niż wynika to z przedłużenia procesu
kształtowania czułości podczas produkcji emulsji fotograficznej.
Przebieg starzenia normalnego zależy między innymi od sposobu produkcji materiału
światłoczułego. Jeśli w procesie produkcji emulsja światłoczuła osiągnęła maksymalną
czułość, to w procesie starzenie będzie następował początkowo powolny a następnie szybszy
spadek czułości przy równoczesnym wzroście zadymienia (Rys.1a). Jeśli, w czasie produkcji,
światłoczułość nie została doprowadzona do wartości maksymalnej podczas przechowywania
materiału nastąpi początkowo jej wzrost a następnie spadek (Rys. 1b).
Starzenie normalne prowadzi do powstania zadymienie obrazu.
a. b.
Rys. 1. Wykresy zmian światłoczułości i zadymienia zachodzące podczas
starzenia normalnego materiału fotograficznego.
Źródło: Materiały autorskie
Cechą charakterystyczną procesu starzenia anormalnego jest początkowo silny a następnie
coraz wolniejszy spadek czułości, któremu nie musi towarzyszyć wzrost zadymienia
(Rys. 2 a,b). Spadek czułości spowodowany jest między innymi działaniem środków
utleniających na emulsję. Procesom starzenia anormalnego sprzyja obecność tlenu i wilgoci.
Dlatego w zależności od warunków przechowywania materiałów fotograficznych procesy
starzenia zachodzą według schematu starzenia normalnego lub anormalnego.

9
a. b.
Rys. 2. Wykresy zmian światłoczułości i zadymienia zachodzące podczas
starzenia anormalnego materiału fotograficznego.
Źródło: Materiały autorskie
Termin przydatności do użytku.
Każda partia wyprodukowanego materiału jest oznaczona nu me r e m e mu ls ji
(Rys. 3,4) zamieszczonym na opakowaniu. Jest to numer partii emulsji pochodzącej z jednego
emulgatora lub z kilku partii o takich samych właściwościach. Materiały z opakowań o różnych
numerach emulsji różnią się właściwościami w granicach normy.
T e r min w a ż no ś c i określa datę, do której materiał powinien być naświetlony
i wywołany. Do tego czasu prawidłowo przechowywany materiał fotograficzny powinien
zachować jednakowe właściwości użytkowe. Możliwość zachowania niezmiennych
właściwości fotograficznych materiałów pozwala zróżnicować materiały amatorskie
i profesjonalne. Termin ważności znajduje się na opakowaniu każdego materiału
fotograficznego (Rys. 3).
Materiały amatorskie produkowane są jako „materiały dojrzewające”, czyli takie, które
najlepsze parametry uzyskują dopiero jakiś czas po wyprodukowaniu. Należy przechowywać je
w temperaturze pokojowej. Materiały amatorskie wykazują w okresie gwarancji stabilne
właściwości w granicach tolerancji przewidzianych normą pod warunkiem, że są odpowiednio
przechowywane. Ich okres gwarancji jest długi i wynosi nawet dwa lata.
Materiały profesjonalne produkowane są tak, że czas ich dojrzewania przebiega w fabryce.
Do odbiorcy trafiają tak zwane materiały dojrzałe o właściwościach zgodnych z normami.
Materiały profesjonalne odznaczają się znacznie krótszym okresem ważności. Wynosi on kilka
tygodni lub miesięcy w czasie, których nie zmieniają się właściwości materiału, pod warunkiem
odpowiedniego ich przechowywania w obniżonej temperaturze (4-12˚C). Później cechy
użytkowe materiału takie jak światłoczułość i zadymienie ulegają zmianie w granicach
określonych przez normy.
Stabilność pracy fotografa wynika z możliwości zachowania powtarzalnych warunków
zdjęciowych dlatego tak ważne jest fotografowanie na materiałach o identycznych
właściwościach. W przypadku materiałów profesjonalnych mamy gwarancję, że ta sama partia
produkcji materiałów profesjonalnych gwarantuje jednakowe właściwości.[Poz.9, s.41-42]

10
1. Numer emulsji
2. Termin ważności
3. Światłoczułość filmu (ISO)
4. Temperatura przechowywania
Rys. 3. Dane informacyjne zamieszczone na opakowaniu małoobrazkowego materiału czarno-białego.
Kod fabryczny (numer emulsji)
A ostanie dwie cyfry grupy A oznaczają
właściwości fotograficzne emulsji.
B numer rotacyjny, określa datę produkcji
papieru, a dokładnie datę wysłania
papieru z magazynu fabrycznego. Im
niższy numer rotacyjny tym dawniej
materiał opuścił magazyn.
Rys. 4. Dane informacyjne zamieszczone na opakowaniu fotograficznego papieru barwnego.
Źródło: Foto-World, Magazyn informacyjny Nr 3/95, Kodak distributor, s.10.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest termin ważności materiału fotograficznego?
2. Jaka różnica występuje we właściwościach fotograficznych i starzeniu materiałów
amatorskich i profesjonalnych?
3. Na czym polega proces starzenia materiałów fotograficznych?
4. Jakie starzenie materiału fotograficznego nazywamy naturalnym?
5. Jakie zmiany właściwości fotograficznych materiału światłoczułego zachodzą podczas
przechowywania?
3
1
2
4

11
6. Jak przebiegają zmiany właściwości fotograficznych materiału przy schemacie starzenia
normalnego?
7. Jak przebiegają zmiany właściwości fotograficznych materiału przy schemacie starzenia
anormalnego?
8. Jakich informacji dostarcza numer emulsji zamieszczony na opakowaniu materiału
fotograficznego?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj segregacji zbioru materiałów fotograficznych pod względem rodzaju, numeru
emulsji i daty produkcji. Opracuj algorytm postępowania i klucz klasyfikowania materiałów
według przyjętych kryteriów. Zaproponuj sposób dokumentacji posegregowanych materiałów
fotograficznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) opracować klucz klasyfikowania materiałów fotograficznych,
2) opracować algorytm postępowania podczas segregowania materiałów fotograficznych,
3) zapoznać się z asortymentem materiałów,
4) dokonać segregacji materiałów fotograficznych według przyjętego klucza i algorytmu
postępowania,
5) opracować sposób dokumentacji posegregowanych materiałów fotograficznych,
6) sporządzić zapis dokumentujący uporządkowany zbiór materiałów,
7) zaplanować kolejność naświetlania materiałów na podstawie numeru emulsji i daty
ważności mając na uwadze stabilność procesów obrazowania tradycyjnego,
8) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
9) dołączyć pracę do teczki dokumentującej realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy
− zestaw materiałów fotograficznych zdjęciowych różniących się numerem emulsji i datą
ważności,
− zestaw papierów fotograficznych czarno-białych różniących się numerem emulsji i datą
ważności,
− zestaw papierów fotograficznych barwnych różniących się numerem emulsji i datą
ważności,
− literatura zawodowa,
− instrukcja wykonania ćwiczenia,
− karta pracy.
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj wykresom przedstawiającym zmiany światłoczułości i zadymienia
zachodzące w czasie długotrwałego przechowywania materiałów fotograficznych nazwy
typów starzenia: starzenie normalne i starzenie anormalne.

12
1) zapoznać się z wykresami przedstawiającymi zmiany światłoczułości i zadymienia
zachodzące w czasie długotrwałego przechowywania materiałów fotograficznych,
2) wybrać wykresy, na których występują wymienione w poleceniu schematy starzenia,
3) przyporządkować wykresom nazwy schematów starzenia,
5) dołączyć kartę pracy do teczki dokumentującej realizację ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− plansze z wykresami przedstawiającymi zmiany światłoczułości i zadymienia zachodzące
w czasie przechowywania materiałów fotograficznych,
− plansze z opisem schematów starzenia,
− literatura specjalistyczna,
− karta pracy.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dokonać segregacji materiałów fotograficznych według numeru emulsji?  
2) dokonać segregacji materiałów fotograficznych według terminu ważności?  
3) scharakteryzować proces starzenia anormalnego?  
4) scharakteryzować proces starzenia normalnego?  
5) rozróżnić materiały amatorskie i profesjonalne?  
6) zdefiniować proce starzenia się materiałów fotograficznych?  
7) wymienić typowe zmiany zachodzące w materiale w procesie długotrwałego
przechowywania?
 

13
4.2. Czynniki wpływające na proces starzenia materiałów
fotograficznych
4.2.1. Materiał nauczania
Proces starzenia materiałów fotograficznych jest bardzo złożony z uwagi na liczbę
czynników decydujących o jego przebiegu. Do podstawowych czynników warunkujących
starzenie materiałów fotograficznych zaliczamy:
czynniki wewnętrzne ukryte w samym materiale fotograficznym jak:
• budowa i kształt kryształów halogenków srebra, średnia wielkość kryształów,
• skład chemiczny warstwy emulsyjnej,
• adsorpcja różnych składników na powierzchni kryształów np. żelatyny powodującej
dojrzewanie chemiczne, stabilizatorów hamujących ten proces oraz innych
składników takich jak komponenty barwnikowe i barwniki sensybilizacyjne,
• technologia wytwarzania (rodzaj związków zawartych w emulsji takich jak woda,
nadtlenki mogące obniżać czułość oraz kwasowość żelatyny),
• skład chemiczny warstw pomocniczych (warstwy podłoża, preparacyjnej
i ochronnej) i oddziaływanie występujących lub powstających w nich podczas
przechowywania związków,
czynniki fizykochemiczne zawarte w otaczającej atmosferze podczas przechowywania
materiałów fotograficznych (podwyższona temperatura, zwiększona wilgotność,
zanieczyszczenia powietrza, występowanie tlenu),
rodzaj i właściwości opakowania (zawartość składników lotnych mogących
dyfundować – wnikać –w głąb materiału fotograficznego),
promieniowanie (X oraz γ).
Podwyższona temperatura przyśpiesza proces starzenia materiałów fotograficznych
zarówno przy małej jaki dużej wilgotności powietrza w miejscu magazynowania.
Obecność tlenu i zanieczyszczenia powietrza mają istotny wpływ na powstawanie
zadymienia materiałów fotograficznych.
Fabrycznie zapakowany materiał fotograficzny jest chroniony przed wpływem wilgoci.
Przy dłuższym przechowywaniu w atmosferze o wilgotności względnej 60% i większej
opakowania kartonowe, naklejki, środki klejące, a nawet metalowe pojemniki mogą ulec
uszkodzeniu. Tak duża wilgotność panująca w pomieszczeniu gdzie przechowujemy materiały
fotograficzne sprzyja powstawaniu i rozwojowi bakterii i pleśni. Prowadzi to do rozkładu
żelatyny i tym samym zniszczenia emulsji.[Poz. 3, s.21] Zbyt mała wilgotność powietrza
i podwyższona temperatura powoduje zsychanie się warstwy emulsji i jej kruszenie.
Promieniowanie X oraz γ może powodować powstawanie na filmach zadymienia. Dzieje
się tak gdy poziom promieniowania jest dostatecznie wysoki oraz, w drugim przypadku, gdy
filmy są poddawane kilkukrotnym naświetleniom za pomocą małych dawek promieniowania.
Efekt ten kumuluje się i łączne naświetlenie jest na tyle duże, że można je zauważyć
na wywołanym materiale fotograficznym.
Obrazy już wywołane są całkowicie bezpieczne i nie ulegają negatywnym zmianom
podczas oddziaływania na nie promieni rentgenowskich. Szkodliwość promieniowania jest
większa dla filmów wysokoczułych.

14
Najczęściej problem ochrony przed promieniowaniem rentgenowskim pojawia
się na lotniskach, gdzie bagaże są sprawdzane ta metodą. [Poz. 4, s.13] Należy chronić
materiały w pojemnikach wyłożonych warstwą ołowiu.
Odpowiednie magazynowanie materiałów fotograficznych jest również wymagane
w szpitalach, laboratoriach i innych placówkach gdzie może być wykorzystywane
promieniowanie przenikliwe.
Fot. 1. Przykład zadymienia materiałów barwnych negatywowych wskutek działania promieniowania X.
Źródło: Efekty skanowania promieniowaniem X na filmach, Polak A., Kodak Polska, Magazyn informacyjny
Nr 3-4/2001, Kodak distributor, s.13.
Różnorodność czynników warunkujących starzenie materiałów fotograficznych powoduje,
że jest to proces złożony i trudny do przewidzenia jest jego kierunek. Dodatkowo s t a r z e nie
na t u r a lne przebiega w warunkach rzeczywistych bardzo wolno stąd ograniczone
możliwości badania tego procesu. Dlatego materiały fotograficzne poddaje się procesowi
s t a r z e nia p r z yś p ie s z o ne g o w warunkach podwyższonej temperatury i wilgotności.
Porównując zmiany materiału fotograficznego ulegającego starzeniu naturalnemu z podobnymi
zmianami zachodzącymi podczas starzenia przyspieszonego ustala się rzeczywisty termin
ważności materiału. Zmiany właściwości fotograficznych zachodzące w materiale w tym
okresie muszą mieścić się w granicach normy.
Trwałość błon i filmów fotograficznych można znacznie wydłużyć przechowując
je w lodówce w szczelnym opakowaniu.
1. W jakich opakowaniach należy przechowywać materiały fotograficzne?
2. Jakie czynniki wpływają na proces starzenia się materiałów fotograficznych?
3. Jakie starzenie się materiału fotograficznego nazywamy przyśpieszonym?
4. W jaki sposób działa na materiał fotograficzny promieniowanie rentgenowskie?
5. Jakie czynniki fizykochemiczne zawarte w atmosferze wpływają na starzenie
się materiałów fotograficznych?
6. W jakim celu prowadzi się przyśpieszone starzenie materiałów fotograficznych?
7. Jak można przedłużyć trwałość materiałów fotograficznych?

15
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ze zbioru czynników wpływających na proces starzenia materiałów fotograficznych utwórz
grupy czynników wewnętrznych i zewnętrznych. W obrębie utworzonej grupy wskaż czynniki,
których wpływ na starzenie materiałów fotograficznych można ograniczyć.
1) zapoznać się ze zbiorem czynników wpływających na starzenie się materiałów
fotograficznych,
2) dokonać selekcji czynników wpływających na starzenie się materiałów fotograficznych
na wskazane grupy,
3) w utworzonych zbiorach wskazać czynniki, których wpływ na starzenie materiałów
fotograficznych można ograniczyć,
5) dołączyć kartę pracy do teczki dokumentującej realizację ćwiczeń.
− plansze z wykazem czynników wpływających na starzenie się materiałów fotograficznych,
− karta pracy.
Ćwiczenie 2
Określ sposób oddziaływania czynników zewnętrznych i wewnętrznych na właściwości
różnych materiałów fotograficznych podczas ich przechowywania.
1) podzielić materiały fotograficzne na czarno-białe i barwne, zdjęciowe i do kopiowania,
2) zapoznać się z warunkami przechowywania sklasyfikowanych materiałów światłoczułych
zalecanymi przez producenta,
3) określić sposób oddziaływania czynników zewnętrznych i wewnętrznych na właściwości
materiałów fotograficznych, podczas ich przechowywania, w obrębie wydzielonych grup,
4) określić sposób przechowywania określonych grup materiałów światłoczułych zgodnie
z zaleceniami producenta,
5) sporządzić sprawozdanie z ćwiczenia,
6) zaprezentować pracę nauczycielowi,
7) dołączyć pracę do teczki dokumentującej realizację ćwiczeń
− zestaw różnych materiałów fotograficznych,
− katalogi materiałów światłoczułych różnych firm,
− karta pracy.

16
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić czynniki wewnętrzne wpływające na starzenie materiałów
światłoczułych?
 
2) dokonać podziału czynników wpływających na starzenie materiałów
fotograficznych?
 
3) określić zasady i cel prowadzenia starzenia przyśpieszonego?  
4) zdefiniować starzenie normalne?  
5) wymienić czynniki zewnętrzne wpływające na starzenie materiałów
światłoczułych?
 

17
4.3. Skutki starzenia materiałów fotograficznych
Podczas przechowywania materiałów światłoczułych ich właściwości fotograficzne ulegają
ciągłym zmianom. Do wielkości fotograficznych decydujących o przydatności materiału do
użycia podczas długotrwałego przechowywania należy:
zadymienie,
światłoczułość,
kontrastowość,
gęstość maksymalna,
odcień strątu srebrowego w przypadku czarno-białych papierów fotograficznych,
niezrównoważenia kontrastowości, czułości i zadymienia warstw składowych
w materiałach barwnych.
Ś w ia t ło c z u ło ś ć (S) jest podstawową właściwością użytkową materiału
fotograficznego. T o wielkość określająca wrażliwość materiałów fotograficznych na światło.
Jej wartość nominalna podana na opakowaniu powinna odpowiadać wartości rzeczywistej.
Gwarantuje to na prawidłowe naświetlenie materiału światłoczułego i uzyskanie właściwego
obrazu fotograficznego z dobrze odwzorowanymi szczegółami w cieniach i światłach. Zmiany
światłoczułości zachodzące w procesie starzenia materiałów fotograficznych prowadzą
do obniżenia czułości materiału. Spadek czułości jest tym większy im większa jest zawartość
tlenu w powietrzu.
Ko nt r a s t o w o ś ć (zwana gradacją w odniesieniu do papierów fotograficznych) jest
właściwością materiału do odtwarzania skali jasności fotografowanych obiektów w sposób
mniej lub bardziej kontrastowy. Zmiany zachodzące podczas starzenia materiałów
fotograficznych prowadzą najczęściej do spadku jego kontrastowości. Ma to szczególne
znaczenie w przypadku papierów fotograficznych, w których starzenie i spadek
kontrastowości są często połączone z powstawaniem zadymienia i spadkiem gęstości
maksymalnej obrazu. Prowadzi to do obniżenia rozpiętości gęstości uzyskanej na obrazie
pozytywowym gdzie pożądane są czyste światła i głęboka czerń szczegółów w cieniach
obrazu.
Za d ymie nie materiału fotograficznego ujawnia się po jego wywołaniu. Powstaje
w wyniku redukcji nienaświetlonych kryształów halogenków srebra. Substancja wywołująca
działa na nienaświetlone kryształy bardzo powoli a po obróbce daje efekt widocznego
zszarzenia [Poz. 4, s.41]. Stabilizatory zawarte w warstwie emulsji chronią materiał przez
powstaniem zadymienia. Czynniki takie jak podwyższona temperatura, wpływ wilgoci i par
innych gazów (amoniak, siarkowodór) oraz promieniowanie X, γ powodują w kryształach
zmiany prowadzące do powstania zadymienia obrazu. Wpływ szkodliwych gazów
siarkowodoru i amoniaku objawia się w postaci zadymienia żółtego lub szarego postępującego
od brzegów arkuszy papieru fotograficznego. Szczególnie niepożądane jest zadymienie
materiałów pozytywowych, które zanieczyszcza światła obrazu i dyskwalifikuje materiał.
Dopuszczalne zadymienie dla różnych materiałów określają normy.
G ę s t o ś ć ma k s yma lna jest wielkością ważną, przede wszystkim, dla materiałów
pozytywowych. Określa największą gęstość jaką można uzyskach na materiale w optymalnych
warunkach obróbki i naświetlenia. Za optymalne warunki przyjmujemy zalecane przez
producenta lub normę. Niewłaściwe przechowywanie materiałów fotograficznych może

18
skutkować spadkiem gęstości maksymalnej, czyli głębokiej czerni pożądanej na obrazie
pozytywowym. Częstą przyczyną spadku gęstości jest zachodzący podczas przechowywania
proces garbowania się żelatyny powodującej zmiany w kinetyce wywoływania oraz tworzenie
się bardziej zwartych struktur srebra. Zmiana struktury wywołanych ziaren prowadzi
też do zmiany o d c ie nia s t r ą t u srebrowego (odcienia wywołanego obrazu srebrowego)
w kierunku bardziej zimnego.
N ie z r ó w no w a ż e nia występujące w barwnym materiale fotograficznym wpływają
na jakość reprodukcji barw obrazów uzyskanych na tych materiałach. W przypadku idealnego
materiału barwnego każda warstwa (niebiesko-, czerwono-, zielonoczuła) miałaby takie same
właściwości fotograficzne jak światłoczułość, kontrastowość i zadymienie. Rzeczywiste
materiały barwne odznaczają się różnymi właściwościami fotograficznymi dlatego mówimy
o niezrównoważeniach kontrastowości, czułości i zadymienia warstw składowych
w materiałach barwnych. [Poz. 11, s.9]
Niezrównoważenie pod względem zadymienia polega na tym, że każda warstwa materiału
barwnego wykazuje różne zadymienie. Prowadzi to do powstania, po naświetleniu i obróbce
chemicznej, zadymienia barwnego widocznego szczególnie w miejscach nienaświetlonych lub
słabo naświetlonych.
Niezrównoważenie światłoczułości polega na tym ze każda z warstw materiału barwnego
posiada inną czułość. Dlatego, to samo naświetlenie spowoduje powstanie w każdej z warstw
materiału różnej ilości barwnika. Największa ilość barwnika powstanie w warstwie
o największej czułości. Na przykład jeżeli najbardziej czuła jest warstwa zielonoczuła to w tej
warstwie powstanie najwięcej barwnika (na obrazie powstanie dominanta purpurowa).
Niezrównoważenie światłoczułości występujące w materiale negatywowym barwnym można
zniwelować stosując podczas kopiowania negatywu korekcję odpowiednimi filtrami.
Niemożliwe do usunięcia jest niezrównoważenie kontrastowości, które prowadzi
do powstania innej dominanty barwnej w światłach a innej w cieniach obrazu. Taka wada
dyskwalifikuje materiał.
Niedopuszczalne jest występowanie niezrównoważeń warstw składowych w materiałach
odwracalnych barwnych, na których od razu uzyskujemy obrazy pozytywowe.
Aby zapobiec starzeniu i niekorzystnej zmianie właściwości fotograficznych materiałów
światłoczułych do emulsji, w procesie produkcji dodaje się stabilizatory. Przeciwdziałają one,
przede wszystkim, powstawaniu zadymienia obrazu. Stabilizatory są to substancje organiczne
takie jak na przykład benzotriazol (stosowany jako substancja antyzadymiająca
w wywoływaczu) i benzymidazol.
Największe problemy związane są ze stabilizacją kontrastowości związanej ze spadkiem
gęstości maksymalnej materiału światłoczułego. Największy spadek kontrastowości występuje
w pierwszym okresie magazynowania materiałów fotograficznych.
1. Jakie właściwości fotograficzne materiału światłoczułego ulegają zmianom w procesie
starzenia?
2. Jaką funkcje pełnią stabilizatory wchodzące w skład emulsji materiału fotograficznego?
3. Jak zmienia się światłoczułość materiału fotograficznego w czasie przechowywania?

19
4. Jak zmienia się kontrastowość materiału fotograficznego w czasie przechowywania?
5. Co to jest zadymienie materiału fotograficznego?
6. Jak zmienia się zadymienie materiału fotograficznego w czasie przechowywania?
7. Co to jest gęstość maksymalna i odcień strątu srebrowego?
8. Jakie niezrównoważenia występują w barwnym materiale światłoczułym?
9. Jaki wpływ na jakość barwnego obrazu wywierają powstające w materiale barwnym
niezrównoważenia?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Utwórz mapę skojarzeń właściwości fotograficznych ulegających zmianie w procesie
przechowywania materiałów światłoczułych z odpowiadającymi im wadami powstałymi
na obrazie po naświetleniu i obróbce chemicznej.
1) zapoznać się ze zbiorem materiałów fotograficznych;
2) dokonać selekcji materiałów,
3) sklasyfikować materiały zdjęciowe w obrębie utworzonej grupy;
4) określić przeznaczenie materiałów zdjęciowych ;
5) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia ;
− czarno-białe i barwne materiały zdjęciowe o różnych czułościach, typach i przeznaczeniu,
− czarno-białe i barwne materiały do kopiowania o różnej gradacji i przeznaczeniu,
− literatura zawodowa, katalogi produktów materiałów fotograficznych różnych firm,
− karta pracy.
Ćwiczenie 2
Dokonaj oceny przydatności przechowywanych papierów fotograficznych czarno-białych
do wykonania powiększenia zdjęcia portretowego formatu 20x30cm z negatywu
małoobrazkowego. Powiększenie przeznaczone jest do celów wystawienniczych.
1) zebrać informacje na temat asortymentu przechowywanych papierów fotograficznych,
2) ocenić jakość negatywu,
3) zaplanować w formie pisemnej wybór papieru fotograficznego uwzględniając:
- dobór formatu papieru do założonego powiększenia,
- dobór gradacji papieru do kontrastu negatywu,
- dobór stopnia połysku,
- dobór grubości podłoża
4) wybrać zaplanowany papier fotograficzny z zasobów magazynowanych,
5) sprawdzić stan opakowania fabrycznego (uszkodzenia mechaniczne, zawilgocenie,
obecność pleśni),
6) wywołać nienaświetloną próbkę papieru fotograficznego,

20
7) ocenić wizualnie zadymienie materiału,
8) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia;
9) przedstawić pracę nauczycielowi.
− katalogi papierów fotograficznych różnych firm,
− zestaw książek i czasopism zawodowych,
− karta pracy.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić właściwości fotograficzne materiału ulegające zmianie w procesie
długotrwałego ich przechowywania?
 
2) wskazać funkcję stabilizatorów dodawanych do emulsji fotograficznej na etapie
jej produkcji?
 
3) zdefiniować właściwości fotograficzne materiału ulegające zmianie w procesie
starzenia?
 
4) określić wpływ zmiany właściwości użytkowych materiału światłoczułego
w procesie starzenia na jakość obrazu fotograficznego?
 
5) wymienić rodzaje niezrównoważenia barw występujących w materiałach
fotograficznych?
 

21
4.4. Warunki przechowywania materiałów fotograficznych
Ogólne zasady przechowywania materiałów światłoczułych.
Prawidłowe przechowywanie materiałów światłoczułych pozwala na zachowanie
ich nominalnych właściwości fotograficznych przez pewien okres czasu. Czas ten podany jest
przez producenta na opakowaniu jako data ważności. Stosowanie materiałów światłoczułych
po upływie terminu ważności wiąże się z pewnym ryzykiem. Używając materiałów
przeterminowanych najczęściej trzeba wykonać próby, zanim zostaną wykorzystane
do zamierzonych przez użytkownika celów.
Jako podstawową zasadę należy przyjąć przechowywanie materiałów światłoczułych:
z dala od źródeł promieniowania:
• świetlnego
• podczerwonego
• termicznego
• przenikliwego
w niskiej temperaturze
w powietrzu o małej wilgotności względnej.
Materiały, które przechowuje się w obniżonej temperaturze, w lodówkach lub
zamrażarkach, trzeba stopniowo ogrzewać do temperatury otoczenia (klimatyzować),
co zapobiegnie skraplaniu się pary wodnej (kondensacji) na ich powierzchni.
Barwne materiały fotograficzne są na ogół mniej tolerancyjne na niesprzyjające warunki
przechowywania niż materiały czarno-białe. Wynika to z faktu, że materiały barwne
zbudowane są z kilku warstw światłoczułych, które w różnym stopniu są podatne na wszelkie
zmiany właściwości fotograficznych. W przypadku barwnych negatywów i diapozytywów,
a także w przypadku barwnego papieru fotograficznego mogą powstawać dominanty barwne,
których nie można usunąć ani w procesie obróbki chemicznej ani podczas kopiowania.
Przechowywanie nienaświetlonych materiałów fotograficznych.
Nienaświetlone materiały fotograficzne są szczególnie wrażliwe na działanie podwyższonej
temperatury i wilgotności. Powinny być przechowywane w chłodnym i suchym miejscu.
Właściwości sensytometryczne materiałów fotograficznych, takie jak światłoczułość,
kontrastowość, zadymienie i niezrównoważenie barwne, ulegają stopniowym zmianom
od momentu zakończenia ich produkcji. Niewłaściwe przechowywanie może spowodować
przyśpieszenie tego procesu. Nienaświetlone materiały fotograficzne przechowuje
się w oryginalnych opakowaniach, które dobrze chronią je przed niepożądanym wpływem
i zmianami wilgotności względnej.
Amatorskie filmy barwne, jak również niektóre filmy profesjonalne przechowuje się
w temperaturze nie wyższej niż 24ºC. Zawsze trzeba chronić filmy przed mocno
nasłonecznionymi miejscami, gdzie temperatura może bardzo szybko wzrosnąć (np. parapety
okienne).
Pomimo tego, że przechowywanie filmów w lodówce jest korzystne, nie można wykluczyć
powstawania zadymienia spowodowanego promieniowaniem gamma i promieniowaniem
kosmicznym. Dotyczy to głównie filmów wysokoczułych i takich, których termin ważności
dawno minął.

22
Profesjonalne materiały fotograficzne powinno się przechowywać w oryginalnych
opakowaniach w temperaturze poniżej 13ºC. Specyficzne warunki przechowywania wymagane
są dla materiałów uczulonych na poczerwień, które wymagają zamrożenia do temperatury od -
18ºC do -25ºC, dlatego że przy uczuleniu na daleką podczerwień zostaną one zadymione
promieniowaniem termicznym otoczenia.[Poz. 15, s.1-2]
Niektóre filmy profesjonalne i niektóre diapozytywy nie wymagają przechowywania
w obniżonej temperaturze. Te filmy przeznaczone są dla fotoreporterów, którzy nie mają
możliwości przechowywania tych materiałów w chłodnym miejscu, ze względu na warunki
pracy. Filmy te mogą być przechowywane przez kilka dni, a nawet tygodni, w temperaturze
otoczenia bez widocznej straty jakości.
Papier fotograficzny i materiały wystawiennicze powinny być przechowywane
w temperaturze niższej niż 13ºC, w oryginalnych, zamkniętych opakowaniach ochronnych.
Filmy i papiery fotograficzne czarno-białe mogą być przechowywane przez krótki okres
czasu w temperaturze do 24ºC. Dłuższy okres przechowywania wymaga zastosowania
temperatur podanych w tabeli poniżej.
Tabela 1: Okres przechowywania materiałów fotograficznych czarno-białych w zależności od temperatury
Źródło: Storage and Care of KODAK Photographic Materials Storage and Care of KODAK Photographic
Materials, Before and After Processing - TECHNICAL DATA/REFERENCE. Kodak Publication No. E-30
CAT 827 0852, September 1999, s. 2
Opakowania materiałów fotograficznych są odporne na wilgoć i działanie szkodliwych
gazów. Mimo to długotrwałe oddziaływanie powietrza o wilgotności względnej wyższej niż
60% może spowodować ich uszkodzenie. Wilgotne środowisko sprzyja również rozwojowi
różnego rodzaju grzybów i bakterii. Niektóre z nich mogą nawet niszczyć warstwy
światłoczułe poprzez wnikanie w głąb emulsji żelatynowej. Wilgotność względna
w pomieszczeniach, w których magazynowane są materiały fotograficzne musi być regularnie
sprawdzana i powinna być niższa niż 50%.
Materiał fotograficzny wyjęty z oryginalnego opakowania jest już narażony na działanie
wilgoci i wpływ czynników atmosferycznych. Najlepiej zużyć go jak najszybciej. Jeśli nie jest
to możliwe, dobrze jest zapakować materiał w oryginalne opakowanie i zakleić szczelnie
taśmą, tak aby w kopercie pozostało jak najmniej powietrza. Dodatkowo można materiał
zawinąć w kilka warstw folii aluminiowej. Najbardziej odpowiedni sposób składowania
częściowo wykorzystanych materiałów fotograficznych, gwarantujący dobrą stabilność pracy
papieru przez długi czas, to ciemne miejsce, wolne od kurzu i oparów chemicznych, w którym
panuje wilgotność względna pomiędzy 30% a 50% i temperatura poniżej 20˚C.
Papiery barwne lepiej przechowywać w obniżonej temperaturze. Przechowywanie papieru
w lodówce lub zamrażarce znacznie spowalnia naturalny proces jego starzenia.[Poz. 13, s. 27]
Wpływ temperatury przechowywania materiału fotograficznego na okres użyteczności
materiałów barwnych jest bardzo duży. Jeśli za czas normalny przechowywania materiału
w zalecanej wilgotności względnej i temperaturze 24˚C uznamy okres, w którym
Okres
przechowywania
2 miesiące 6 miesięcy 12 miesięcy
Temperatura 24ºC 16ºC 10ºC

23
zaobserwujemy dopuszczalny spadek gęstości optycznej obrazu o 0,1 jednostki (z 1,0 do 0,9)
to w innych temperaturach ten okres użyteczności wyniesie:
Tabela 2: Wpływ temperatury na normalny czas przechowywania materiału
fotograficznego.
Temperatura [˚C] Okres użyteczności przechowywania
30 ˚C 0,5 czasu normalnego
24˚C czas normalny
13˚C 4x czas normalny
4˚C 16x czas normalny
-18˚C 340x czas normalny
Źródło: Przechowywanie barwnych materiałów fotograficznych, Wojciech Tuszko, Foto 5/91, s. 21
Materiały fotograficzne, które są przechowywane w niskiej temperaturze nie mogą być
używane bezpośrednio po wyjęciu z lodówki. Aby zapobiec skraplaniu się pary wodnej
na powierzchni materiału należy go stopniowo ogrzewać do temperatury otoczenia
(klimatyzowanie) bez otwierania opakowania. Najlepszym rozwiązaniem jest wyjęcie filmu lub
papieru fotograficznego z lodówki na jeden dzień przed jego planowanym użyciem. Minimalny
czas oczekiwania na odpowiednie ocieplenia się materiału jest uzależniony od rodzaju
materiału fotograficznego, sposobu opakowania oraz wyjściowej temperatury
przechowywania. Czasy te dla kilku wybranych materiałów pokazuje poniższa tabela.
Tabela 3: Minimalny czas klimatyzowania materiałów fotograficznych do temperatury otoczenia.
Czas klimatyzowania materiałów fotograficznych
do temperatury otoczenia [h]Rodzaj materiału
-18ºC 2ºC 13ºC
Filmy 135 1,5 1,25 1,0
10 - arkuszy
w opakowaniu
1,5 1,25 1,0
100 - arkuszy
w opakowaniu
4,0 3,0 2,0
Źródło: Storage and Care of KODAK Photographic Materials Storage and Care of KODAK Photographic
Materials, Before and After Processing - TECHNICAL DATA/REFERENCE. Kodak Publication No. E-30
CAT 827 0852, September 1999, s. 2
Ochrona obrazu utajonego
W wyniku naświetlenia materiału fotograficznego w emulsji powstaje obraz utajony.
Do czasu obróbki chemicznej obraz ten musi być maksymalnie chroniony. Niestety, wtedy
właśnie zmiany parametrów warstw światłoczułych następują bardzo szybko co objawia się tak
zwanym cofaniem obrazu utajonego.

24
O ile to możliwe naświetlony film lub papier fotograficzny należy poddać obróbce jeszcze
tego samego dnia. Szczególnie dotyczy to materiałów profesjonalnych.
Najdłużej można przechowywać naświetlone materiały zdjęciowe czarno-białe a krócej
barwne. Jeszcze krócej zezwala się przechowywać naświetlone papiery czarno-białe
a szczególnie barwne. Najkrócej wolno przechowywać materiały profesjonalne czarno-białe
i barwne oraz materiały specjalne.
W czasie 24 godzin po naświetleniu, nie zauważa się w obrazie utajonym istotnych zmian.
W ostateczności, materiały niewywołane można przechowywać kilka dni w zimnym i suchym
miejscu. Powinny być wówczas szczelnie zapakowane aż do momentu gdy znajdą
się w laboratorium.
Naświetloną błonę barwną zaleca się przechowywać w lodówce do dwóch dni. Papiery
barwne naświetlone przechowujemy w temperaturze poniżej 10˚C, przy dłuższym niż doba
przechowywaniu trzeba stosować temperaturę -18˚C. Naświetlonych barwnych papierów nie
wolno przechowywać dłużej niż 3 dni. [Poz. 9, s.21]
Ze szczególną ostrożnością należy przechowywać ma t e r ia ły k o nt r o lne służące
do monitorowania procesu obróbki chemicznej. Paski kontrolne są to bardzo dokładnie
naświetlone u producenta ale niewywołane materiały fotograficzne. W związku z tym emulsja
fotograficzna zawiera obraz utajony, który powinien być niezmienny w czasie i szczególnie
chroniony. Od stałych parametrów pasków kontrolnych zależy poprawność produkcji zdjęć
w laboratoriach fotograficznych. Materiały kontrolne przechowuje się w temperaturze
- 18°C. Transport materiałów kontrolnych powinien odbywać się w takich samych warunkach.
[Poz. 15, s.5]
Wymagania dotyczące pomieszczeń magazynowych przeznaczonych do składowania
materiałów fotograficznych.
Najkorzystniej jest przechowywać materiały fotograficzne w osobnym magazynie,
w którym panować będą korzystne warunki klimatyczne. Nie wolno przechowywać
materiałów fotograficznych w magazynach, przez które przechodzą instalacje wodno-
kanalizacyjne, gazowe oraz otwarte spływy w podłogach. Materiały należy umieszczać
na półkach z dala od źródeł ciepła, przewodów cieplnych, kominowych i urządzeń
klimatyzacyjnych.
Plany akcji ratowniczych na wypadek awarii takich instalacji muszą być wcześniej
przygotowane, aby w razie potrzeby szybko zabezpieczyć materiały światłoczułe.
Sprawą niezwykle ważną jest, aby do magazynu z materiałami fotograficznymi
nie docierało zanieczyszczone powietrze z ulic o dużym natężeniu ruchu, gdyż utleniające
się gazy wpływałyby destrukcyjnie na związki srebra zawarte w emulsji światłoczułej.
Materiały fotograficzne muszą być gromadzone w pomieszczeniach, w których nie znajdują się
substancja zawierające kwasy, szkodliwe związki siarki, nadtlenki. Zaleca się klimatyzowanie
pomieszczeń magazynowych. [Poz. 10, s. 4]
Dodatkowo pomieszczenia magazynowe muszą być wyposażone w odpowiednie
urządzenia wentylacyjne i klimatyzacyjne oraz urządzenia pomiarowe jak termometry
i higrometry (do pomiaru wilgotności powietrza). Ostatnio do badania warunków
klimatycznych panujących w pomieszczeniach stosuje się termohigrometry mierzące zarówno
temperaturę ja i wilgotność pomieszczenia.
Magazyny powinny być wyposażone w regały i zamrażarki umożliwiające składanie
materiałów fotograficznych w sposób wykluczający ich zgniecenie czy uszkodzenie

25
mechaniczne. Sprzęty do składowania materiałów powinny umożliwiać ekonomiczne
wykorzystanie powierzchni magazynowej. oraz łatwy dostęp do pełnego asortymentu
materiałów fotograficznych.[Poz. 1, s.212]
1. Jakie są podstawowe zasady przechowywania nienaświetlonych materiałów
fotograficznych?
2. Jakie są ogólne zasady przechowywania naświetlonych materiałów fotograficznych?
3. W jakich opakowaniach należy przechowywać materiały fotograficzne?
4. Na czym polega klimatyzowanie materiałów fotograficznych?
5. Jakie są zalecenia dotyczące sposobu przechowywania materiałów profesjonalnych?
6. Jakie są zalecenia dotyczące warunków przechowywania materiałów specjalnych np.
materiałów na podczerwień?
7. Jaki wpływ na trwałość materiałów fotograficznych wywiera wilgotność powietrza
w miejscu ich magazynowania?
8. Jakie skutki może mieć przechowywanie materiałów w podwyższonej temperaturze?
9. Jak przechowywać papier fotograficzny po otwarciu oryginalnego opakowania?
10. Jak należy przechowywać materiały kontrolne do monitorowania procesu obróbki
chemicznej?
11. Jakie są podstawowe wymagania dotyczące pomieszczeń magazynowych przeznaczonych
do składowania materiałów fotograficznych?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Mając do dyspozycji zbiór warunków przechowywania i właściwości fotograficznych
materiałów utwórz dydaktyczną mapę skojarzeń tych warunków z właściwościami, które
ulegają zmianie podczas niewłaściwego przechowywania materiałów.
1) zapoznać się ze zbiorem warunków przechowywania i właściwościami materiałów
fotograficznych;
2) dokonać selekcji warunków przechowywania i właściwościami materiałów
fotograficznych;
3) utworzyć logiczne powiązania zgodnie z występującymi zależnościami pomiędzy
warunkami przechowywania i ich wpływem na właściwości materiałów fotograficznych,
4) sklasyfikować materiały zdjęciowe w obrębie utworzonej grupy,
5) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia ,
6) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
− czarno-białe i barwne materiały zdjęciowe o różnych czułościach, typach i przeznaczeniu,
− czarno-białe i barwne materiały do kopiowania o różnej gradacji i przeznaczeniu,
− literatura zawodowa, katalogi produktów materiałów fotograficznych różnych firm,
− karta pracy.

26
Ćwiczenie 2
Na podstawie norm i zaleceń producenta opracuj wymagania jakie musi spełniać
pomieszczenie przeznaczone do przechowywania amatorskich, profesjonalnych i specjalnych
1) zapoznać się z normami dotyczącymi warunków przechowywania materiałów
fotograficznych,
2) przeanalizować zalecenia producentów dotyczące warunków przechowywania
wskazanego w treści asortymentu materiałów fotograficznych,
3) zapoznać się z ogólnymi wymaganiami dotyczącymi powierzchni magazynowych,
4) sformułować niezbędne wymagania do przygotowania pomieszczenia na magazyn
materiałów fotograficznych,
5) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia;
− wykaz magazynowanych materiałów fotograficznych,
− normy dotyczące warunków przechowywania materiałów fotograficznych,
− zalecenia producenta dotyczące warunków przechowywania wskazanego asortymentu
− ogólne wymaganiami dotyczące powierzchni i pomieszczeń magazynowych,
− karta pracy.
Ćwiczenie 3
Dokonaj pomiaru klimatycznych parametrów składowania materiałów fotograficznych.
Wyniki pomiarów porównaj z zaleceniami producenta przechowywanych materiałów.
fotograficznych,
2) przeanalizować zalecenia producentów dotyczące warunków przechowywania materiałów
fotograficznych znajdujących się w magazynie,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi przyrządów pomiarowych,
4) dokonać pomiaru warunków klimatycznych panujących w magazynie,
5) porównać wyniki z zaleceniami producenta,
− przyrządy pomiarowe (termometr i higrometr lub termohigrometr),
− instrukcje obsługi przyrządów pomiarowych,
− pomieszczenie magazynowe z materiałami fotograficznymi,
− normy dotyczące warunków przechowywania materiałów fotograficznych znajdujących
się w magazynie,
− zalecenia producenta dotyczące warunków przechowywania materiałów fotograficznych,

27
− karta pracy.
Ćwiczenie 4
Na podstawie norm i zaleceń producenta opracuj wymagania jakie musi spełniać
pomieszczenie przeznaczone do przechowywania amatorskich, profesjonalnych i specjalnych
fotograficznych,
2) przeanalizować zalecenia producentów dotyczące warunków przechowywania materiałów
fotograficznych znajdujących się w magazynie,
3) zgromadzić informacje na temat rodzaju składowanych materiałów fotograficznych,
4) zapoznać się z instrukcją obsługi przyrządów pomiarowych,
5) dokonać pomiaru warunków klimatycznych panujących w miejscu składowania
6) zgromadzić informacje na temat sposobu i miejsca przechowywania materiałów
fotograficznych w miejscu praktyk,
7) porównać wyniki z zaleceniami producenta,
− przyrządy pomiarowe (termometr i higrometr lub termohigrometr),
− instrukcje obsługi przyrządów pomiarowych,
− normy dotyczące warunków przechowywania materiałów fotograficznych znajdujących
się w magazynie,
− zalecenia producenta dotyczące warunków przechowywania materiałów fotograficznych,
− karta pracy.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić sposób przechowywania nienaświetlonych materiałów fotograficznych
różnego typu?
 
2) wymienić warunki jakie musi spełniać pomieszczenie przeznaczone
do magazynowania materiałów fotograficznych?
 
3) wskazać urządzenia do kontroli warunków klimatycznych panujących
w magazynie?
4) określić sposób przechowywania naświetlonych materiałów fotograficznych
różnego typu?
 
5) wyjaśnić skutki przechowywania materiałów w pomieszczeniach o dużej
wilgotności?
 
6) wymienić podstawowe zasady długotrwałego przechowywania materiałów
światłoczułych?
 

28
4.5. Przechowywanie obrazów fotograficznych
Odbitka fotograficzna jest materiałem składającym się z papieru lub tworzywa sztucznego
stanowiącego podłoże fotografii srebrowej lub barwnikowej oraz spoiwa najczęściej żelatyny.
Trwałość obrazów fotograficznych zależy od wielu czynników takich jak:
czynniki fizykochemiczne:
o światło i promieniowanie ultrafioletowe,
o temperatura,
o wilgotność powietrza,
obróbka, chemiczna,
sposób oprawy.
Obrazy fotograficzne są wrażliwe na wysoką temperaturę i wilgotność względną
powietrza, a także na wahania tych parametrów. Zbyt duża wilgotność i temperatura
przyczynia się do przyspieszonego starzenia i destrukcji obrazu. Fotografie najczęściej ulegają
uszkodzeniom mechanicznym takim jak przedarcia i zagięcia.
Zabezpieczanie zbiorów fotograficznych przed szkodliwym oddziaływaniem czynników
fizykochemicznych i biologicznych.
Zniszczenia występują we wszystkich warstwach fotografii, jednak najczęściej destrukcji
ulega podłoże. Podwyższona temperatura może spowodować pojawienie się pęcherzyków na
powierzchni fotografii. Wilgotność powyżej 60% sprzyja sklejaniu się emulsji i powstawaniu
pleśni na emulsji fotograficznej pochodzenia organicznego oraz na papierze. W takich
warunkach przyspieszeniu ulegną procesy rozkładu chemicznego. Nastąpią wówczas
nieodwracalne zmiany w obrazie fotograficznym. Optymalne warunki klimatyczne
to: temperatura mniejsza niż 18˚C, wilgotność 35-40%. Dopuszczalne są wahania o 2˚C i 4%.
[Poz. 10, s. 2-3]
Obrazy fotograficzne należy przechowywać w kartonach lub pojemnikach metalowych, bez
dostępu powietrza. Należy zabezpieczyć fotografie przed wahaniami temperatury i wilgocią,
ponieważ może to doprowadzić do powstania napięć pomiędzy poszczególnymi warstwami
fotografii, co z kolei prowadzi do odwarstwienia się obrazu fotograficznego od podłoża.
Gotowych obrazów pozytywowych nie należy przechowywać w oryginalnych opakowaniach
z uwagi na substancje chemiczne znajdujące się w papierze ochronnym i zewnętrznych
opakowaniach.
Przechowywanie i zabezpieczanie dokumentacji fotograficznej
Negatywy i przezrocza należy przechowywać w przezroczystych koszulkach
nie zawierających śladów kwasów, nadtlenków, plastyfikatorów, siarczków, azotanów
i chlorków. Przed zarchiwizowaniem negatywy i diapozytywy należy bezwzględnie oczyścić,
zalecanym przez producenta środkiem, w celu usunięcia śladów palców, kurzu i innych
zanieczyszczeń. Zanieczyszczenia te często zawierają substancje chemiczne lub zarodniki
grzybów, które mogą spowodować uszkodzenie obrazu fotograficznego. [Poz. 9, s.20-21]
Do przechowywania pozytywów i wydruków cyfrowych nie należy wykorzystywać
przeźroczystych folii. W celu zabezpieczenia fotografii i wydruków z plików cyfrowych przed
oddziaływaniem światła, kurzu i wahaniami warunków klimatycznych należy przechowywać

29
je w zamkniętych szafach lub pojemnikach metalowych. Trzeba unikać pomieszczeń,
w których panuje temperatura powyżej 20˚C, gdyż ciepło przyspiesza procesy chemiczne.
Najkorzystniejsze dla fotografii – zwłaszcza barwnych - są niskie temperatury. [Poz. 3,
s.164- 165]
Należy unikać bezpośredniego oddziaływania światła na negatywy, pozytywy
i diapozytywy, gdyż energia promieniowania widzialnego, a w szczególności ultrafioletowego,
powoduje żółknięcie papieru i blaknięcie barwników obrazu. Może również wywoływać
reakcje chemiczne oddziaływujące na srebro tworzące obraz fotograficzny. [Poz.2, s. 224-226]
Do przechowywania obrazów fotograficznych zaleca się jak najniższe temperatury oraz
niską wilgotność względną, ponieważ takie warunki opóźniają procesy destrukcji obrazu jak
blaknięcie zdjęć czarno-białych i barwnych. Obniżenie temperatury i wilgotności z 21o
C i 50%
do 15o
C i 30% zwiększa żywotność fotografii dziesięciokrotnie — z 40 do 400 lat. [Poz.6]
Digitalizacja jako nowoczesna forma zabezpieczania fotografii
Technika cyfrowego zapisu obrazu sprzyja zabezpieczeniu oryginalnych fotografii przed
zbyt częstym udostępnianiem i niszczeniem. Dlatego skanuje się oryginalne fotografie
i archiwizuje na nośnikach cyfrowych (dyskach optycznych CD i DVD). Trwałość zapisów
na płytach CD I DVD dokonanych na dostępnych nagrywarkach komputerowych określana
jest na 5-10 lat. Zmusza to więc do systematycznej kontroli stanu zachowania materiałów
i ewentualnego dalszego ich kopiowania na nowe nośniki.
W przypadku fotografii cyfrowych zapisanych na nośnikach elektronicznych takich jak
dyski optyczne i magnetyczne należy przechowywać je zgodnie z normą w temperaturze
powietrza 20˚C i wilgotności względnej 30-40%. [Poz.7, s. 6]
Dobowe wahania temperatury, zgodnie z normą ISO 18920: 2000 Imaging materials,
nie mogą być większe niż 2˚C a wilgotność względna powinna być utrzymywana
z dokładnością 5%.
Dyski magnetyczne i serwery należy dodatkowo umieszczać z dala od źródeł pól
magnetycznych i elektrycznych. [Poz.7, s. 7]
1. Jakie są podstawowe zasady przechowywania obrazów fotograficznych?
2. Jakie są ogólne zasady przechowywania optycznych i magnetycznych nośników informacji
obrazowej?
3. Jakie czynniki wpływają na trwałość przechowywanych obrazów fotograficznych?
4. Jak chronić obrazy fotograficzne przez szkodliwym oddziaływaniem czynników
fizykochemicznych i biologicznych?
5. W jakim celu prowadzi się digitalizację zbiorów obrazów fotograficznych?

30
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Mając do dyspozycji obrazy fotograficzne wykonane na różnych nośnikach opracuj sposób
ich zabezpieczania przed przez szkodliwym oddziaływaniem czynników fizykochemicznych
i biologicznych.
1) zapoznać się ze zbiorem obrazów fotograficznych przeznaczonych do archiwizacji,
2) zgromadzić informacje na temat warunków przechowywania gotowych obrazów
fotograficznych zalecanych przez producenta materiałów,
3) dokonać selekcji obrazów na grupy o podobnych warunkach przechowywania
i przygotowania do archiwizacji,
4) opracować sposób postępowania w celu zabezpieczenia obrazów przez szkodliwym
oddziaływaniem czynników fizykochemicznych i biologicznych,
5) opracować sposób prowadzenia wykazu archiwizowanych obrazów fotograficznych,
− obrazy fotograficzne pozytywowe, negatywowe, diapozytywy,
− obrazy cyfrowe na różnych nośnikach pamięci,
− katalogi produktów materiałów fotograficznych różnych firm,
− warunki przechowywania gotowych obrazów fotograficznych zalecane przez producenta
materiałów,
− karta pracy.
Ćwiczenie 2
Przeprowadzić digitalizację obrazów wykonanych na różnych materiałach światłoczułych
w celu zabezpieczania oryginalnych obrazów przed zbyt częstym udostępnianiem
i niszczeniem. Zeskanowane obrazy zapisać na dyskach optycznych CD w rozdzielczości 300
ppi w formacie JPEG.
1) zapoznać się ze zbiorem obrazów fotograficznych przeznaczonych do digitalizacji,
2) zaplanować w punktach przebieg digitalizacji obrazów na nośnikach tradycyjnych,
3) podzielić obrazy na dwie grupy w zależności od rodzaju podłoża (obrazy na podłożu
przezroczystym i nieprzezroczystym),
4) ustalić parametry skanowania,
5) zeskanować oryginały na podłożu nieprzezroczystym,
6) zsekanowac oryginały na podłożu przezroczystym,
7) zarchiwizować obrazy na płycie CD zgodnie z poleceniem w treści ćwiczenia,

31
− zestaw obrazów wykonanych na różnych materiałach światłoczułych,
− stanowisko komputerowe wyposażone w nagrywarkę, skaner do oryginałów refleksyjnych
i transparentnych, oprogramowanie do obsługi skanerów i nagrywarki,
− płyta CD do archiwizacji zdygitalizowanych obrazów,
− instrukcja obsługi skanera,
− instrukcja obsługi nagrywarki.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić zasady przechowywania obrazów fotograficznych?  
2) określić sposób zabezpieczania obrazów pozytywowych przez szkodliwym
oddziaływaniem czynników zewnętrznych?
 
3) określić sposób zabezpieczania obrazów negatywowych i diapozytywów przez
szkodliwym oddziaływaniem czynników fizykochemicznych i biologicznych?
4) wykazać konieczność prowadzenia digitalizacji zbiorów obrazów
fotograficznych ?
 
5) wskazać rodzaje nośników informacji obrazowej do archiwizacji
zdigitalizowanych zbiorów obrazów fotograficznych?
 

32
4.6. Szacunkowe określenie ilości i rodzaju magazynowanych
materiałów
Fotograficzne laboratoria usługowe często posiadają bardzo ograniczoną przestrzeń
magazynową z uwagi na duże koszty wynajmu powierzchni użytkowej, zlokalizowanej
w strategicznych punktach. Duże laboratoria usługowe, zajmujące się również działalnością
handlową, dysponują większą powierzchnią magazynową, ale mają też większe
zapotrzebowanie na towary materiałowe i sprzęt. Dlatego bardzo ważne jest prawidłowe
przechowywanie zapasów materiałów fotograficznych w ilości wystarczającej do prowadzenia
płynnej działalności usługowej i handlowej firmy. Służy temu planowanie w obszarze
zaopatrzenia oparte na metodach szacunkowych.
P la no w a nie w o bs z a r z e z a o p a t r z e nia w materiały fotograficzne polega
na ustaleniu zapotrzebowania, umożliwiającego zabezpieczenie laboratorium usługowemu
materiałów i roztworów do ich obróbki w odpowiedniej ilości, o odpowiednim rodzaju,
odpowiedniej jakości, w odpowiednim czasie i w odpowiednim miejscu. [Poz.12, s.50]
Podstawą do ustalenia wielkości zamówienia jest k o nt r o la s t a nu z a p a s ó w
i u s t a le nie z a p o t r z e bo w a nia .
Kontrola stanu zapasów obejmuje
kontrolę faktycznego stanu zapasów w porównaniu ze stanem wynikającym
z ewidencji,
kontrolę wielkości zapasów materiałów fotograficznych w stosunku do ilości uznanych
za konieczne,
kontrolę stanu jakości materiałów fotograficznych.
Ko nt r o lę fa k t yc z ne g o s t a nu z a p a s ó w w porównaniu ze stanem wynikającym
z ewidencji przeprowadza się najczęściej poprzez inwentaryzację czyli spis ilości towarów
z natury. Jest to czynność bardzo czasochłonna i prowadzona rzadko. Ko nt r o la
w ie lk o ś c i z a p a s ó w materiałów fotograficznych i porównanie ich z zapasami
określonymi za konieczne ma na celu utrzymanie ciągłości realizacji zamówień klientów
i zapobieganie tworzeniu nadmiernych zapasów. Ko nt r o la s t a nu ja k o ś c i
przechowywanych materiałów fotograficznych ma zapobiec stratom wynikającym
z ich przeterminowania lub uszkodzenia wskutek niewłaściwego magazynowania.
[Poz. 1, s.214]
Ustalenie zapotrzebowania
W zależności od posiadanych danych zapotrzebowanie ustala się dwoma metodami
poprzez:
ustalenie zapotrzebowania na bazie programu produkcji i sprzedaży,
ustalenie zapotrzebowania na bazie dotychczasowego zużycia.
W laboratorium fotograficznym usługowym planowanie zapotrzebowania odbywa
się na podstawie dotychczasowego zużycia materiałów fotograficznych i roztworów
przeznaczonych do ich obróbki. W tym celu dokonuje się analizy zużycia całego asortymentu
materiałów w miesięcznych odstępach czasowych przez okres całego roku.
W analizie wyodrębnia się grupy materiałów zgodnie z ogólnie przyjętą klasyfikacją.

33
W typowym laboratorium usługowym prowadzącym również sprzedaż materiałów
fotograficznym mamy asortyment obejmujący materiały zdjęciowe i materiały do kopiowania.
Wśród materiałów zdjęciowych wyodrębnia się filmy czarno-białe i barwne, negatywowe
i odwracalne, amatorskie i profesjonalne, o różnej czułości i formacie. Materiały pozytywowe
to głównie barwne papiery fotograficzne różniące się formatem i stopniem połysku.
Na podstawie zużycia rocznego określonej grupy materiałów ustala się średnie miesięczne
zużycie czyli szacunkową ilość miesięcznego zapotrzebowania na określone materiały.
Podczas planowania zapotrzebowania należy uwzględnić tak zwaną „sezonowość” czyli
okresy, kiedy występuje wzmożone zapotrzebowanie na materiały ze względu na dużą liczbę
zamówień oraz okresy zmniejszonego zapotrzebowania na materiały i usługi fotograficzne.
W laboratoriach usługowych przyjmuje się naczelną zasadę tworzenia zapasów
materiałów fotograficznych na jeden miesiąc działalności usługowej z tą różnica,
że w styczniu, maju i miesiącach letnich przypadających na szczyt zamówień zabezpiecza
się podwójną ilość oszacowanego miesięcznego zapotrzebowania.
W lutym i marcu oraz w październiku następuje zmniejszone zapotrzebowanie na materiały
fotograficzne dlatego w tych miesiącach należy zaplanować mniejszy ich zapas.
W ten sposób realizuje się zasadę ilości magazynowanych materiałów fotograficznych
na p o z io mie s t a nu be z p ie c z e ńs t w a . Zasada ta pozwala uniknąć niedoborów,
których powstanie może być spowodowane nieplanowanym wyższym zużyciem (np.
sezonowość, wydarzenie medialne) lub dłuższym czasem zaopatrzenia.
Podobne zasady odnoszą się do określania zapotrzebowania na chemikalia przeznaczone
do obróbki chemicznej materiałów fotograficznych. Na podstawie okresowego zużycia
materiałów poddanych obróbce chemicznej oblicza się ich powierzchnię wyrażoną w m2
. Na
podstawie wymaganej objętości roztworów roboczych do przeprowadzenia
obróbki chemicznej jednego metra kwadratowego określonego materiału obliczamy pełne
zapotrzebowanie na roztwory. Następnie trzeba przeliczyć tą ilość na objętość koncentratów
uwzględniając dawki regeneracyjne.
1. W jaki sposób określa się szacunkowe zapotrzebowanie na magazynowane towary?
2. Na jaki asortyment materiałów fotograficznych powinien być magazynowany
w laboratorium usługowym prowadzącym działalność handlową ?
3. Jakie czynności obowiązuje kontrola stanu zapasów magazynowych materiałów
fotograficznych?
4. W jakim celu prowadzi się kontrolę jakości przechowywanych materiałów
fotograficznych?
5. Na czym polega zasada ilości przechowywanych materiałów fotograficznych na poziomie
bezpieczeństwa?

34
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie zużycia ilości i rodzaju materiałów fotograficznych w okresie dwóch
miesięcy, określ miesięczne zużycie tych materiałów. Zaplanuj zapotrzebowanie ilości i rodzaju
materiałów na miesiąc maj uwzględniając „sezonowość”.
1) przeanalizować dane dotyczące zużycia materiałów fotograficznych,
2) sporządzić wykaz zużytych materiałów według asortymentu,
3) określić miesięczne zużycie różnych rodzajów materiałów,
4) zaplanować zapotrzebowanie ilości i rodzaju materiałów na miesiąc maj uwzględniając
sezonowość,
− dane dotyczące zużycia materiałów fotograficznych,
− kalkulator,
− karta pracy.
Ćwiczenie 2
Na podstawie zużycia ilości i rodzaju materiałów fotograficznych w pierwszym kwartale,
określ miesięczne zużycie tych materiałów. Zaplanuj zapotrzebowanie ilości i rodzaju
materiałów na miesiące letnie realizując zasadę utrzymania ilości magazynowanych materiałów
na poziomie stanu bezpieczeństwa. Uwzględnij aktualny stan magazynowanych towarów.
1) przeanalizować dane dotyczące zużycia materiałów fotograficznych w okresie jednego
kwartału,
2) zgromadzić informacje na temat rodzaju zużytych materiałów,
3) określić miesięczne zużycie różnych rodzajów materiałów,
4) uwzględnić aktualny stan przechowywanych materiałów fotograficznych,
5) zaplanować zapotrzebowanie ilości i rodzaju materiałów na miesiące letnie uwzględniając
sezonowość i stan magazynu,
− dane dotyczące zużycia materiałów fotograficznych,
− wykaz magazynowanych materiałów fotograficznych,
− kalkulator,
− karta pracy.

35
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zapotrzebowanie na ilość magazynowanych materiałów
fotograficznych?
 
2) określić zapotrzebowanie na rodzaj magazynowanych materiałów
z uwzględnieniem aktualnego stanu magazynu?
 
3) uzasadnić konieczność prowadzenia kontroli jakości przechowywanych
materiałów fotograficznych?
 
4) zastosować zasadę ilości przechowywanych materiałów na poziomie
bezpieczeństwa do tworzenia zapotrzebowania materiałowego?
 
5) oszacować ilość roztworów potrzebnych do obróbki materiałów
fotograficznych?
 

36
4.7. Kalkulacja materiałowa i kosztowa wykonywanych prac
Szacunkowe określenie ilości i rodzaju oraz kosztów materiałów fotograficznych do
wykonania określonych prac.
Ka lk u la c ja obejmuje czynności zmierzające do ustalenia kosztów przypadających
na jednostkę kalkulacji np. produkcji materiałów fotograficznych czy wykonanie usługi
fotograficznej.
Ka lk u la c ja k o s z t o w a obejmuje obliczenie kosztów całkowitych realizacji usługi na
przykład fotograficznej. W kalkulacji uwzględnia się koszty wszystkich składników
zamówienia takich jak: koszt materiałów, koszty roztworów do obróbki chemicznej, koszty
pracownika realizującego zamówienie, koszty sporządzenia roztworów, koszty zużycia energii
elektrycznej.
Ka lk u la c ja ma t e r ia ło w a obejmuje wykaz ilości i kosztu każdego materiału
występującego w realizacji zmówienia.
Kalkulacje dzieli się na:
wstępną i wynikową
porównawczą i kosztów własnych
podziałową i doliczeniową (zleceniowa, asortymentowa).
Ka lk u la c ja w s t ę p na jest sporządzana przed rozpoczęciem realizacji zamówienia,
i opiera się na kosztach przewidywanych. Dostarcza informacji do podjęcia decyzji o cenie
realizacji zamówienia i jego opłacalności.
Ka lk u la c ja w ynik o w a jest przeprowadzana po zakończeniu procesu wytwarzania.
Wyniki kalkulacji końcowej dają rzeczywistą informację o poniesionych kosztach całkowitych
i ustalonych kosztach jednostkowych. Jest podstawą rozliczenia produkcji.
Ka lk u la c ja p o r ó w na w c z a sporządzana jest na podstawie cen usług i produktów
oferowanych przez inne firmy na rynku branży fotograficznej. Prowadzi .do ujednolicenia ceny
realizacji zamówień na rynku usług. Ka lk u la c ja k o s z t ó w w ła s nyc h jest oparta
na własnych prognozach i przewidywanych lub poniesionych wcześniej kosztach.
Ka lk u la c ję p o d z ia ło w a stosowana jest przy masowej produkcji prostej (np. produkcja
drutu, gwoździ, cukru) natomiast k a lk u la c ję d o lic z e nio w ą sporządzana
jest w przedsiębiorstwach o produkcji złożonej. [Poz. 5, s.102]
Koszty bezpośrednie gromadzi się na kartach kalkulacyjnych, a następnie dolicza się do
nich koszty pośrednie dotyczące danego asortymentu. Karta kalkulacyjna może zawierać od
razu kalkulację kosztową i materiałową (przykład poniżej).
W celu sporządzenia kalkulacji kosztowej i materiałowej na wykonanie jednostkowego
zlecenia fotograficznego zaleca się stosowanie kalkulacji wstępnej, porównawczej
i doliczeniowej Przy większym doświadczeniu można zastosować kalkulację wstępną-kosztów
własnych i doliczeniową.
Po realizacji zamówienia wskazane jest przeprowadzenie kalkulacji wynikowej
i porównanie poczynionych założeń w ramach kalkulacji wstępnej.

37
KALKULACJA KOSZTÓW ZAMÓWIENIA nr ........... / rok ........
Parametry wyjściowe
TEMAT: Wykonanie powiększeń reprodukcji barwnych
obrazów olejnych techniką analogową do
celów wystawienniczych.
Liczba powiększeń 15 szt.
Format powiększeń 40x50cm
Poz. Rodzaj kosztu
Koszt
jednostkowy
Liczba
jednostek
Kwota
kosztu (PLN)
1.
Materiały fotograficzne:
Film zwojowy barwny o czułości 100
ISO
Papier fotograficzny barwny formatu
40x50 cm, matowy, karton,
zmiennogradacyjny na podłożu
barytowym
x zł
x zł
2 rolki
1 paczka
2xz
x zł
2.
Chemikalia do obróbki chemicznej:
materiału negatywowego barwnego
papieru fotograficznego barwnego
x zł/szt
x zł/m
2
2 rolki
y m
2
2x zł
xy zł
2.
Sprzęt fotograficzny (czas pracy maszyn i
urządzeń)
Aparat fotograficzny średnioformatowy
z obiektywem
Kolumna reprodukcyjna
Lampy
Wężyk spustowy
Światłomierz
x zł/h 5 h 5x zł
3.
Robocizna (czas pracy ludzi)
Fotograf
Fotolaborant
x zł 6 h 6x zł
4.
Koszty pośrednie;
Energia elektryczna
Woda
x zł/kW y kW xy zł
Razem
(poz.1 do poz.4)
xx zł
5. Zysk 5% 0,05XXzł
6.
Razem
(poz.4+poz.5)
1,05 xx zł
7. Kwota za jedno powiększenie 0,07xx zł
Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku
z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem
tego produktu.
Ko s z t y be z p o ś r e d nie obejmują wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty
pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione
w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu
wyceny. [Poz. 14 , Artykuł 28 ust. 3]

38
Ko s z t y p o ś r e d nie to koszty nie wynikające bezpośrednio z realizacji zamówienia.
Zaliczamy do nich koszty zużycia środków trwałych (koszty maszyn i urządzeń), wartości
niematerialnych i prawnych, paliwa, energii, usług, czasu pracy pracowników oraz niektóre
wydatki nie odzwierciedlające zużycia, dotyczące normalnej działalności laboratorium
usługowego w pewnym okresie.
1. Jakie kalkulacja?
2. Na czym polega kalkulacja kosztowa?
3. Na czym polega kalkulacja materiałowa?
4. Jakich informacji dostarcza kalkulacja wstępna?
5. Jakich informacji dostarcza kalkulacja wynikowa?
6. W jakich sytuacjach prowadzimy kalkulację doliczeniową, zleceniową?
7. Jak dzielimy koszty?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządź wstępną kalkulację materiałową do przeprowadzenia archiwizacji cyfrowej 300
fotogramów barwnych formatu 40x50 cm. Pliki cyfrowe należy przygotować w rozdzielczości
2000x3000 pikseli i zapisać na optycznych nośnikach pamięci w formacie tiff bez kompresji.
1) powtórzyć materiał dotyczący zasad zapisu plików graficznych,
2) zaplanować w formie pisemnej nośnik pamięci,
3) zaplanować sprzęt niezbędny do realizacji prac,
4) zaplanować oprogramowanie niezbędny do realizacji prac,
5) oszacować wielkość nieskomprasowanego pliku o rozdzielczości 2000x3000 pikseli,
6) ustalić ilość i koszt nośników pamięci,
7) wypełnić i wydrukować kartę kalkulacyjną materiałów w programie Excel,
− przykład kalkulacji materiałowej,
− przykład szacowania wielkości pliku o różnych parametrach,
− komputer z dostępem do Internetu i pakietem Microsoft Office,
− karta kalkulacyjna przygotowana w programie Excel,
− drukarka sieciowa.
Ćwiczenie 2
Sporządź wstępną kalkulacje materiałową i kosztową do wykonania zamówienia
30 powiększeń czarno-białych formatu 18x24 cm z negatywu czarno-białego
małoobrazkowego przeznaczonych do portfolio.

39
1) powtórzyć materiał dotyczący zasady doboru gradacji papieru do negatywu,
2) zanalizować jakość i temat obrazów negatywowych,
3) zaplanować w formie pisemnej wybór papieru uwzględniając:
- dobór formatu,
- dobór gradacji,
- dobór grubości, stopnia połysku i struktury powierzchni,
4) zaplanować sprzęt niezbędny do realizacji prac,
5) zaplanować odczynniki chemiczne do obróbki papieru,
6) ustalić koszty materiałów i chemikaliów,
7) oszacować koszty sprzętu i robocizny,
8) uwzględnić inne koszty pośrednie,
9) ustalić wielkość zysku,
10) wypełnić kartę kalkulacyjną kosztów i materiałów w programie Excel,
11) wydrukować kartę kalkulacyjną,
− katalogi materiałów światłoczułych,
− zestaw książek i czasopism zawodowych,
− komputer z dostępem do Internetu i pakietem Microsoft Office,
− karta kalkulacyjna w programie Excel,
− drukarka sieciowa.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) sporządzić kalkulację kosztowo materiałową na zlecenie usługi
fotograficznej?
 
2) wymienić czynności podejmowane przy opracowaniu kalkulacji materiałowo-
kosztowej ?
 
3) wyjaśnić cel prowadzenia kalkulacji wstępnej?  
4) dobrać odpowiedni typ kalkulacji do rodzaju usługi fotograficznej?  
5) wymienić rodzaje kosztów?  

40
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 18 pytań o różnym stopniu trudności.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak „X” lub wpisując
prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom podstawowy,
II część – poziom ponadpodstawowy
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawi ci trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego gdy zostanie ci czas wolny.
9. Na rozwiązani testu masz 45 min.
Powodzenia.
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
Część I – Poziom podstawowy
1. Starzeniem materiałów światłoczułych nazywamy zmianę ich właściwości fotograficznych
podczas
a) naświetlania.
b) obróbki chemicznej.
c) przechowywania.
d) klimatyzowania.
2. Starzenie przyspieszone przebiega w warunkach
a) obniżonej wilgotności i pokojowej temperatury.
b) obniżonej wilgotności i obniżonej temperatury.
c) podwyższonej wilgotności i obniżonej temperatury.
d) podwyższonej wilgotności i podwyższonej temperatury.
3. Termin ważności określa datę, do której materiał powinien być
a) naświetlony.
b) naświetlony i wywołany.
c) klimatyzowany.
d) poddany działaniu temperatury.
4. Promieniowanie rentgenowskie działające na materiał fotograficzny powoduje jego
a) sensybilizację.
b) uczulenie.
c) zadymienie.
d) stabilizację.

41
5. Pod wpływem starzenia w materiale światłoczułym powstaje zadymienie oraz
a) wzrasta czułość.
b) maleje czułość.
c) wzrasta gęstość maksymalna
d) maleje ziarnistość.
6. Zadymienie materiału powstaje w wyniku
a) sensybilizowania materiału fotograficznego.
b) utrwalania materiału fotograficznego.
c) redukcji naświetlonych kryształów halogenków srebra.
d) redukcji nienaświetlonych kryształów halogenków srebra.
7. Niezrównoważenie kontrastowości powstające w barwnym materiale fotograficznym
powodują wystąpienie na obrazie
a) zadymienia.
b) dominanty.
c) efektu ziarnistości.
d) efektu inwersji.
8. Aby zapobiec starzeniu się materiałów światłoczułych do emulsji, w procesie produkcji
dodaje się
a) sensybilizatory.
b) stabilizatory.
c) komponenty barwnikowe.
d) barwniki ekranujące.
9. Spadek gęstości maksymalnej następujący w procesie starzenia się materiału
fotograficznego wpływa na jego
a) wzrost kontrastowości.
b) wzrost zadymienia.
c) obniżenie kontrastowości.
d) zmniejszenie zadymienia.
10. Materiały uczulone na promieniowanie podczerwone należy przechowywać w
a) temperaturze pokojowej.
b) stanie zamrożenia.
c) podwyższonej temperaturze.
d) opakowaniu zastępczym.
11. Podstawową zasadą jest przechowywanie materiałów światłoczułych z dala od źródeł
promieniowania oraz
a) w wysokiej temperaturze i małej wilgotności.
b) w niskiej temperaturze i małej wilgotności.
c) w niskiej temperaturze i dużej wilgotności.
d) w wysokiej temperaturze i dużej wilgotności.

42
12. Przechowywanie materiałów fotograficznych w pomieszczeniu o wilgotności względnej
większej niż 60% powoduje
a) biodegradację żelatyny zawartej w warstwie emulsji.
b) pękanie warstwy emulsji wskutek przesuszenia.
c) garbowanie się żelatyny.
d) stabilizację warstwy emulsji.
13. Klimatyzowanie materiałów przeznaczonych do obróbki prowadzi się w celu
przeciwdziałania
a) obniżeniu czułości materiału.
b) zanieczyszczeniu materiału składnikami powietrza.
c) oziębieniu się materiału.
d) kondensacji kropelek pary wodnej na powierzchni materiału.
Część II – Poziom ponadpodstawowy
14. W procesie starzenia spadek czułości materiałów fotograficznych następuję wskutek
działania
a) związków o charakterze utleniającym zawartych w materiale lub powietrzu.
b) związków o charakterze redukującym zawartych w materiale lub powietrzu.
c) stabilizatorów.
d) dużej wilgotności powietrza.
15. Jaka zależność występuje między kontrastowością i gęstością maksymalną materiału
światłoczułego?
a) im większa gęstość maksymalna materiału fotograficznego tym jego kontrastowość
mniejsza.
b) im mniejsza gęstość maksymalna materiału fotograficznego tym jego kontrastowość
mniejsza.
c) im mniejsza gęstość maksymalna materiału fotograficznego tym jego kontrastowość
większa.
d) gęstość maksymalna materiału fotograficznego nie wpływa na jego kontrastowość
16. Określ podstawowe wymagania dotyczące pomieszczeń magazynowych przeznaczonych
do składowania materiałów fotograficznych
17. Określ rodzaj starzenia materiału światłoczułego na podstawie wykresów zmian jego
właściwości fotograficznych zachodzących podczas długotrwałego przechowywania.

43
18. Na podstawie danych przedstawionych na opakowaniu materiału światłoczułego określ
jego termin ważności i numer emulsji.

44
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Rozróżnianie materiałów fotograficznych
Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz odpowiedzi lub wykonaj rysunek.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16.
17.
18.
Razem:

45
7. LITERATURA
2. Dębski St.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. WSiP, Warszawa 1997
3. Garczewska K.: Przechowywanie materiałów fotograficznych. Kraków, 9-11 maja 2002,
w: Konserwacja XXI wieku - Notes konserwatorski nr 7, Warszawa 2003
4. Jonson H.: Drukowanie dla profesjonalistów. Wyd. RM, Warszawa 2005
5. Kotecki A.: Materiałoznawstwo fotograficzne. WSiP, Warszawa 1992
6. Nowak E.: Rachunek kosztów przedsiębiorstwa. Wyd. Ekspert, Wrocław 2001
7. Nowak J.: Warsztaty -Zabezpieczanie, przechowywanie i konserwacja materiałów
fotograficznych. [online] http://buwcd.buw.uw.edu.pl/b/biuletyn/maj2002.htm dostęp 7
maja 2006
8. .Pątek K.: Doświadczenia Archiwum Dokumentacji Mechanicznej w dziedzinie
digitalizacji zasobów materiałów archiwalnych. [online]
http://www.archiwa.gov.pl/repository/wydarzenia/Krzysztof_Patek.pdf dostęp 16 maja
2006
9. Polak A.: Efekty skanowania promieniowaniem X na filmach. KODAK POLSKA -
Magazyn informacyjny: Kodak distributor, Nr 3-4/2001
10. Tuszko W.: Przechowywanie barwnych materiałów fotograficznych. Foto 5/91
11. Wojciechowski P.: Przechowywanie i zabezpieczanie dokumentacji
fotograficznej. Archiwum Państwowe w Poznaniu. [online]
http://www.archiwa.gov.pl/repository/wydarzenia/Przemyslaw_Wojciechowski.pdf dostęp
12 maja 2006
12. Foto - numer specjalny: Materiały fotograficzne. I/98.
13. http://www.iiz.pz.zgora.pl/skl/rozdzial_3.doc [online] dostęp 16 maja 2006
14. Katalog produktów Agfa: Najnowsza technologia w klasycznym zastosowaniu. [online]
http://fox.vis.pl/filmy/agfa/agfa-b-w.pdf dostęp 28 kwietnia 2006 r
15. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. Artykuł 28 ust. 3 (Dz.U. z 2002 r. nr
76, poz. 694 z późn. zm.)
16. Zasady przechowywania materiałów fotograficznych. Podręcznik dla programu Kodak
Express. Kodak Polska Sp. z o.o., Wersja 1.04

Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych

Similar to Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych (18)

Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych