Artikel verschenen in EOS december 2015

1. Els Verweire
Van links
naar rechts:
Luc Fidlers,
Tom Dewaele,
Olivier François,
Dirk Peeters
en Tommy
Andersson.
De stroke unit van AZ Groeninge in Kortrijk heeft het potentieel om een hypergespecialiseerde
afdeling te worden voor beroertezorg in België. En ze is al goed op weg: patiënten worden er heel
snel en efficiënt behandeld en het ziekenhuis trok experts aan voor alle mogelijke therapieën.
Snel behandelen is bij
een beroerte cruciaal
O
m goed te functioneren moet er elke minuut zes-
tig milliliter zuurstofrijk bloed door elke honderd
gram van ons hersenweefsel stromen. Soms gaat het mis.
Als een bloedklonter een bloedvat afsluit (een hersen-
trombose) of als een bloedvat scheurt (een hersenbloe-
ding), dan kan de bevoorrading door dat bloedvat sterk
afnemen. Daalt de aanvoer onder de drempel van twintig
milliliter per minuut, dan krijg je moeite om te praten of
te bewegen. Maar als je op tijd in het ziekenhuis belandt,
kan je volledig herstellen. Duikt de aanvoer onder de tien
milliliter per minuut, dan sterven de niet bevloeide her-
sencellen onherroepelijk af en is de schade onomkeer-
baar – en soms zelfs zo erg dat de patiënt niet eens de
volgende ochtend haalt.
Tot twintig jaar geleden konden artsen weinig doen om
de doorbloeding in de hersenen weer op gang te brengen
en het bijbehorende functieverlies te herstellen. ‘Pati-
ënten met beroertesymptomen werden alleen geobser-
veerd’, vertelt neuroloog Dirk Peeters. ‘Bij sommigen ver-
beterden de symptomen vanzelf, bij anderen helaas niet.’
Voor patiënten met een hersentrombose – een bloed-
klonter in de hersenen – veranderde dat in 1995. Toen
bleek uit een Amerikaanse studie dat een injectie met
klonteroplossende medicatie voor meer herstel zorgde.
Zonder deze intraveneuze trombolyse was het risico op
overlijden en handicap 60 procent. Dankzij de nieuwe
behandeling daalde dat tot 45 procent. ‘Tenminste: als
de middelen snel werden toegediend’, vertelt Peeters.
‘Binnen het uur na het begin van de symptomen is het
effect dubbel zo groot als na drie uur. Meer dan 4,5 uur
na de eerste symptomen hebben de middelen geen zin
meer en kunnen ze zelfs hersenbloedingen veroorzaken.’
Tikkende klok
De eerste uren zijn dus cruciaal. Het is dan ook erg be-
langrijk om de symptomen onmiddellijk te herkennen,
zodat patiënten snel in het ziekenhuis terechtkomen
(zie ‘Hoe herken je een beroerte?’). Maar ook in het zie-
kenhuis blijft de klok tikken en dat hebben ze bij AZ
Groeninge goed begrepen. De teams die er prat op gaan
de snelste ter wereld te zijn – een in Finland en een in
Australië – rapporteerden onlangs een door to needle time
(van de aankomst in het ziekenhuis tot de behandeling)
van veertig minuten. ‘Ik was verrast toen ik hier in Kor-
trijk aankwam en vaststelde dat het team minstens even
snel is’, zegt neurochirurg en interventioneel neuro-
Hoe herken je een beroerte?
In België worden elke dag ruim 50 mensen getroffen door een beroerte, in
Nederland iets meer dan 70. Start de medische behandeling binnen het uur
na de eerste symptomen, dan is het risico dat de patiënt er blijvende schade
aan overhoudt maar half zo groot als wanneer meer dan drie uur zijn weg-
getikt. Omdat de herstelkansen verminderen vanaf de eerste minuut, is het
belangrijk dat iedereen de symptomen van een beroerte onmiddellijk herkent.
De MAST-test kan daarbij helpen. Bel onmiddellijk een ambulance als u een
van deze aspecten herkent:
• de mond van de patiënt staat scheef of er hangt een mondhoek naar beneden
• de patiënt slaagt er niet in beide armen voor zich uit te strekken met de hand-
palmen naar boven zonder dat ze wegzakken of ongecontroleerd bewegen
• de patiënt heeft moeite met spreken
• de klachten zijn minder dan drie uur geleden begonnen en artsen hebben nog
tijd om blijvende schade te voorkomen
radioloog Tommy Andersson, die vorig jaar het stroke-
team in Kortrijk kwam versterken.
Die snelheid van handelen heeft met een veelvoud van
factoren te maken. ‘Iedereen is heel goed op elkaar inge-
speeld’, vertelt Peeters. ‘Het begint al in de ambulance.
Zodra de spoedarts merkt dat het om een beroerte gaat,
belt hij naar de neuroloog van wacht, zodat het stroke
team paraat staat wanneer de patiënt op de spoedaf-
deling aankomt. Er volgt meteen een hersenscan die
duidelijk maakt of het om een hersenbloeding of een
trombose gaat, wat een andere aanpak vereist. Vervol-
gens wordt nagegaan of de patiënt de klonteroplossende
stof kan krijgen en wordt op beeldvorming nagekeken of
er een groot bloedvat verstopt zit en hij al dan niet in
aanmerking komt voor mechanische trombectomie (een
techniek waarbij een bloedklonter ter plekke wordt weg-
gehaald, red.).’
Het AZ Groeninge is een goed georganiseerd ziekenhuis,
vindt Andersson, waar iedereen elkaar kent en de com-
municatie vlot verloopt. ‘Iedereen heeft goed omschre-
ven taken en voert die zoveel mogelijk op hetzelfde mo-
ment uit, waardoor niemand tijd verliest door te wachten
op een collega.’
Oefenen op varkens
In snelheid en behandeling van beroertes kan Kortrijk
zich nu al meten met de beste ziekenhuizen ter wereld.
Mooi, maar het team wil duidelijk meer. ‘We hebben de
ambitie om een topcentrum te worden voor alle neuro-
vasculaire behandelingen’, vertelt Peeters. ‘Dus niet al-
‘Ik was onder de indruk van de
ambitie van het team, de uitstekende
infrastructuur en de mooie resultaten’
94 Eos Eos 95
TOPGENEESKUNDE VAN HIER
PRECISIEWERK

2. Trombectomie
Als een grote bloedklonter een groot bloedvat afsluit, dan brengt de interven-
tioneel radioloog een katheter – een dunne flexibele buis – via de lies in de
bloedbaan en manoevreert hij die met behulp van radiografische beelden en
contraststof tot in het verstopte bloedvat. Daar ontplooit hij een stent die de
bloedprop opzij duwt en de bloeddoorstroming herstelt. Door de stent een
aantal minuten tegen het bloedstolsel te laten zitten, klit hij de stent en de
klonter samen en haalt hij ze samen uit het bloedvat.
▲ Een uitgevouwen stent duwt de bloedklonter die het
bloedvat afsluit opzij en vangt hem weg.
venties in de bloedvaten van de hersenen, stelden we
hem voor ons team te versterken.’ Eind vorig jaar beves-
tigden enkele grote studies het nut van de techniek en
voerde het Kortrijkse team zijn eerste trombectomie uit.
‘Ik dacht in eerste instantie dat ik in Kortrijk weinig te
zoeken had’, vertelt Andersson. ‘Maar toen ik hier de
eerste keer kwam kijken, was ik onder de indruk van de
ambitie van het team, de uitstekende infrastructuur en de
mooie resultaten die het team al geboekt had. Met mijn
ervaring wilde ik graag helpen in de ambitie om een hy-
pergespecialiseerd centrum voor beroertezorg te worden.’
Netwerk uitbouwen
De Belgische overheid denkt eraan om een beperkt aan-
tal ziekenhuizen in België te erkennen als expertisecen-
tra voor beroertes. Niet elk ziekenhuis moet alle mogelij-
ke behandelingen aanbieden, vindt ook interventioneel
neuroradioloog Olivier François, die net als Andersson
een jaar geleden het Kortrijkse team vervoegde. ‘Elk jaar
krijgen 19.000 mensen in België een beroerte. Van hen
komen er 1.000 tot 1.500 in aanmerking voor een trom-
bectomie. Verspreid je die patiënten over honderd zie-
kenhuizen, dan kan elk ziekenhuis maar tien operaties
per jaar uitvoeren en kan niemand expertise opbouwen,
wat slecht is voor de kwaliteit. Wij hebben de ambitie
om zo’n expertisecentrum te worden en mee te werken
aan de uitbouw van een netwerk tussen AZ Groeninge en
de naburige ziekenhuizen, zodat patiënten die daar niet
kunnen worden geholpen snel bij ons terechtkomen.’
Maar ook intern ligt de lat hoog. Andersson: ‘Onze ti-
ming kan nog scherper, het personeel kan nog beter wor-
den getraind en ook de techniek, het materiaal en de me-
dicatie moeten geregeld worden bijgestuurd. Daar willen
we op blijven inzetten.’ ■
Harde cijfers
Beroertes zijn wereldwijd een van de groot-
ste oorzaken van sterfte en invaliditeit. In
België worden jaarlijks ongeveer 19.000
nieuwe gevallen geteld, in Nederland ruim
26.000. 6 procent van de slachtoffers
overlijdt binnen de 24 uur, 24 procent bin-
nen de maand en 37 procent binnen het
jaar. Van de overlevenden houdt ongeveer
30 procent er blijvende handicaps aan
over. Hoe langer het zuurstoftekort in de
hersenen heeft geduurd, hoe zwaarder de
invaliditeit. Naast lichamelijke beperkingen
bij het bewegen, zien, spreken en slikken,
ervaren slachtoffers ook stoornissen in
denken, emoties en gedrag.
leen voor acute beroertes, maar ook voor alles wat met
bloedvaten en het zenuwstelsel te maken heeft.’
Sinds Andersson vorig jaar het team vervoegde, kan
Kortrijk de volledige waaier van acute beroertebehan-
delingen aanbieden. Andersson bouwde jaren geleden
de stroke unit uit in het Universitaire Ziekenhuis Karo-
linska in Stockholm, waaraan hij nog steeds verbonden
is. Hij zorgde ervoor dat het Zweedse ziekenhuis als een
van de eerste in Europa een trombectomie uitvoerde. Die
techniek biedt een oplossing voor grote bloedklonters in
grote bloedvaten in de hersenen, waartegen een injec-
tie niet is opgewassen. ‘Twee jaar geleden ontmoetten
radiologen en neurologen van AZ Groeninge professor
Andersson in het oefenlab in Stockholm, waar de tech-
niek op varkens kon worden ingeoefend’, vertelt Peeters.
‘Omdat hij internationale faam geniet wat betreft inter-
96 Eos