In het eerste gedeelte lees je wat crowdsourcing is, waarom mensen er hun tijd & geld in willen stoppen en hoe het verschilt van traditioneel vrijwilligerswerk. Ook lees je wat de meerwaarde & voordelen kunnen zijn, afgezet tegen veel gehoorde nadelen. Vervolgens wordt een aantal adviezen gegeven voor het opzetten van een succesvol crowdsourcing-project. In deel twee zoomen we in op crowdsourcing binnen de culturele sector (GLAMs). We onderscheiden zes manieren waarop crowdsourcing hierbinnen wordt ingezet en geven van elk een aantal voorbeelden. Aan de hand van deze zes categorieën bekijken we waarom & hoe de Koninklijke Bibliotheek de kennis & tijd van het publiek zou kunnen gebruiken om waarde toe te voegen aan haar activiteiten. Tevens bespreken we welke uitdagingen en aandachtspunten we daarbij tegen zullen komen. Het hele artikel is doorspekt van voorbeelden van crowdsourcing-projecten, zowel binnen als buiten de culturele sector.

1. Crowdsourcing: wat kan de Koninklijke Bibliotheek daarmee?
In Wikipedia, Wikimedia, GLAMwiki - Wat kan een erfgoedinstelling daarmee? (december 2011) belichtte
Olaf Janssen, projectleider bij de Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag, enkele erfgoedgerelateerde
voorbeelden van crowdsourcing binnen de Wiki-gemeenschap. In dit artikel van februari 2012 bekijkt hij
crowdsourcing in een breder perspectief.
In het eerste gedeelte lees je wat crowdsourcing is, waarom mensen er hun tijd & geld in willen stoppen
en hoe het verschilt van traditioneel vrijwilligerswerk. Ook lees je wat de meerwaarde & voordelen
kunnen zijn, afgezet tegen veel gehoorde nadelen. Vervolgens wordt een aantal adviezen gegeven voor
het opzetten van een succesvol crowdsourcing-project.
In deel twee zoomen we in op crowdsourcing binnen de culturele sector (GLAMs). We onderscheiden zes
manieren waarop crowdsourcing hierbinnen wordt ingezet en geven van elk een aantal voorbeelden. Aan
de hand van deze zes categorieën bekijken we waarom & hoe de Koninklijke Bibliotheek de kennis & tijd
van het publiek zou kunnen gebruiken om waarde toe te voegen aan haar activiteiten. Tevens bespreken
we welke uitdagingen en aandachtspunten we daarbij tegen zullen komen.
Het hele artikel is doorspekt van voorbeelden van crowdsourcing-projecten, zowel binnen als buiten de
culturele sector.
Crowdsourcing?
Bij crowdsourcing (Nederlands: “we gooien het in de groep”) worden
groepen anonieme vrijwilligers uitgenodigd te helpen gezamenlijk een
idee, product of dienst te realiseren, door werk, kennis, tijd of geld bij
te dragen. Hierbij zijn bijdragen van alle deelnemers welkom, ongeacht
kennisniveau, precieze motivatie of duur van de inzet. Ieder stelt
m.a.w. zijn specifieke talent ter beschikking.
Het uitgangspunt van de organisator is uiteindelijk baat te hebben bij
de afzonderlijke bijdrages vanuit de groep. De kracht van
crowdsourcing schuilt in de nieuwe vorm van ‘ontlokken’ en bundelen van de bijdragen van het publiek,
waarbij sociale overwaarde, de overvloed aan beschikbare maar vaak verborgen kennis, inzet & hulp van
mensen, een belangrijke rol speelt.
Vanuit een businessperspectief kun je onder crowdsourcing verstaan: het uitbesteden van traditionele
business-activiteiten aan mensen buiten het bedrijf of de organisatie (aldus Jeff Howe). Crowdsourcing
gaat verder dan outsourcing - het uitbesteden aan goed gedefinieerde externe partners, waarbij
normaliter sprake is van een contractuele en gesloten relatie. Het is een open oproep aan een veelal niet
precies afgebakende groep vrijwilligers om bij te dragen aan een bedrijfsactiviteit.
Nog korter: crowdsourcing is volgens sommigen niet meer dan een gemoderniseerde uitvoering van de
traditionele ideeënbus.
Motivatie van crowdsourcers
Deelnemers van crowdsourcing-projecten
worden vaak niet zo zeer gedreven door
materiële motieven zoals geld verdienen), maar
meer door de onderliggende immateriële
beloning. Vaak is er sprake van een mix van
egocentrische en altruïstische motieven, met
ingrediënten uit de volgende lijst: het bevredigen
van nieuwsgierigheid, uitdagingen aangaan, status & erkenning binnen een community verwerven,
waardering krijgen, intellectuele verrijking opzoeken, bij een groep horen, voor de publieke zaak werken
of simpelweg plezier hebben.

2. Deelnemers zijn meestal wel in staat en gemotiveerd om aan een idee bij te dragen, maar de exploitatie
van dat idee is een hele andere zaak. Zo is een nieuw recept voor bier bedenken (‘open beer’ project)
wellicht nog redelijk eenvoudig; een bierbrouwerij opzetten plus de marketing en distributiekanalen
regelen, is echter iets van een hele andere magnitude. Onderzoek naar crowdsourcing in commerciële
bedrijven laat verder zien dat het overnemen van ideeën, software of content van consumenten door een
commercieel bedrijf statusverhogend werkt.
Dat klinkt verdacht veel als ‘gewoon’ vrijwilligerswerk. Is het oude wijn in nieuwe zakken?
Net als de kleine zelfstandige tegenwoordig verhipt is tot ZZPer, of
een ouwe vrij(st)er anno 2012 een happy single heet, is
crowdsourcing in feite een hippe term voor collectief vrijwilligerswerk.
Crowdsourcing 1.0 gebeurde inderdaad vroeger ook al, denk bv. aan
vogels tellen, meteoren spotten of wegen sneeuwvrij maken.
Door menselijke netwerken die ontstaan zijn door sociale media en
moderne communicatiemiddelen (Twitter, Facebook, wiki’s,
smartphones, mobiel breedband) heeft vrijwilligerswerk een nieuwe
impuls, incl. bijbehorende nieuwe naam gekregen: crowdsourcing
(2.0). Kenmerkend en onderscheidend t.o.v. het ‘oude’ vrijwilligerswerk zijn daarbij onder meer
 Door de oproep via sociale media te verspreiden is de impact enorm. Het bereik van deze
netwerkmedia is immers wereldwijd en beperkt zich niet tot personen die al bij de initiatiefnemers
bekend zijn.
 Geen verplichtingen, veel flexibiliteit. Je hoeft niet eerst lid te worden van een club en je kunt zelf
projecten kiezen die zegmaar helemaal jouw dingetje zijn. En elke bijdrage is welkom, groot of klein,
eenmalig of structureel.
 Bijdragen zijn minder tijd- en plaatsafhankelijk: je hoeft meestal niet op een bepaalde plek op een
bepaalde tijd te zijn om een bijdrage te leveren. Zo kun je op de site van petities.nl in je eigen tijd
lekker de pyjama-activist uithangen.
Enkele voorbeelden van crowdsourcing 2.0 (buiten de erfgoedsector)
 Heel Wikipedia – zie mijn eerdere artikel  Twitter-hashtag #dtv (durf te vragen) om
 Samen een voetgangersbrug financieren oplossingen te krijgen uit de Twitter-
gemeenschap.
 Insectenlijkjes op je nummerplaat tellen om
de spatio-temporele variatie in  En nog veel meer….
insectendichtheid in kaart te brengen
 Een verongelukte ballonvaarder opsporen, of
de sheriff uithangen in Texas
 Open-source software maken
 Je stad leuker maken
 Geld inzamelen om samen met je fans een
CD uit te brengen (zie ook het ding van
Mondo Leone, mijn persoonlijke favoriet)

3. De voordelen & meerwaarde van crowdsourcing
Crowdsourcing kan op een aantal verschillende manieren toegevoegde waarde opleveren voor de partij
die het organiseert. We bespreken er een aantal:
1) Het aanboren van kennis en creativiteit buiten de eigen organisatie.
De (creatieve) expertise buiten de muren kan een bedrijf significante meerwaarde brengen, het is dus
belangrijk die te vangen. Lego laat consumenten in wedstrijden eigen speelgoed ontwikkelen; de
winnende ontwerpen kunnen vervolgens door iedereen gekocht worden. Winnaars kunnen uit elke
leeftijdsgroep komen, een aantal populaire producten uit het assortiment is bedacht door kinderen.
2) Directe feedback over producten of diensten.
Wanneer een organisatie de menigte de ruimte geeft hun kritiek te uiten en
interacties aan te gaan met het bedrijf, kan het deze informatie gebruiken
om hun producten te verbeteren.
3) Een sterkere relatie tussen product en consument
Crowdsourcing geeft consumenten het gevoel dat zij werkelijk iets te
zeggen hebben over een bedrijf, product of dienst. Zij krijgen het gevoel
dat er actief en serieus naar hen wordt geluisterd, dat hun ideeën worden
opgenomen en uitgevoerd. Omdat zij ‘voor eventjes’ het gevoel hebben deel te zijn van het bedrijf,
neemt hun waardering toe en versterkt het de band tussen de twee partijen.
4) Organisaties die crowdsourcing (willen) inzetten, worden uitgedaagd hun bestaande processen en
werkwijzen te evalueren en waar nodig aan te passen. Mensen kijken kritisch naar de transparantie
van de processen waar ze deel van uitmaken. Dit kan voor een bedrijf als frisse wind werken en
slimme vernieuwing stimuleren.
5) Vele handen maken lichter en goedkoper werk
Door grote, en traditioneel dus dure werkzaamheden in kleine, simpele activiteiten op te knippen en
deze vervolgens door grote aantallen vrijwilligers (bijna) gratis te laten verrichten, kunnen bergen
werk verzet en bakken geld bespaard worden. Een bekend voorbeeld is Amazon’s Mechanical Turk,
een moderne versie van het aloude heitje voor een karwijtje. Hiermee kunnen bedrijven beschikken
over een flexibele pool arbeidskrachten.
Een ander voorbeeld: bij inloggen wordt je vaak gevraagd schots-
en-scheef verdeelde letterreeksen, zgn. captcha’s over te typen om
te bewijzen dat een mens achter de computer zit. Een organisatie
kan dit slim gebruiken door bv. oude manuscripten, die niet geOCRd
kunnen worden, in woorden op te knippen en deze bij het inloggen
over te laten typen. Als genoeg mensen inloggen, krijg je vanzelf en
geheel gratis een compleet OCR-bestand. Veel gebruikt wordt reCaptcha.
6) Vele handen maken beter werk
Als je in bovenstaand voorbeeld ook de captcha door meerdere gebruikers herhaaldelijk laat invoeren,
wordt de kans op fouten kleiner. De Wet van Linus (de variant van Eric Raymond: with enough
eyeballs, all bugs are shallow) blijkt ook toepasbaar op het maken van webcontent.
7) Virale netwerkeffecten, mond-op-mond reclame 2.0.
De cruciale rol van sociale media bij crowdsourcing maakt het relatief
makkelijk om mond-op-mond reclame voor je te crowdsourcen project of
product te maken. Zo zal iemand een hulpverzoek dat hij doorgestuurd
krijgt van een vriend, familielid of andere bekende, sneller inwilligen dan
wanneer hij datzelfde verzoek rechtstreeks van een onbekende
organisator zou krijgen. De moderne variant van de Tupperware-party
dus. Als de Facebook-pagina van het project dan ook nog eens veel “Vind
ik leuks” scoort, zal het dus wel een mieters initiatief zijn dat je
simpelweg niet mág missen.

4. Nadelen, valkuilen en aandachtspunten
Naast de grote voordelen kent crowdsourcing uiteraard ook een aantal nadelen en punten waarop een
organisator moet letten bij het opzetten en uitvoeren van samenwerkingsprojecten met het publiek. We
bekijken er vier.
1) Motiveren van deelnemers
Om een crowdsourcing-activiteit tot een succes te maken is (semi-)permanente motivatie van de
deelnemers vaak essentieel, zeker als er voor langere perioden een beroep op hen wordt gedaan. Het
blijvend gemotiveerd houden van vrijwilligers is niet makkelijk; zo moet je als organisator de
(tussen)resultaten en successen zichtbaar uitdragen via de (vaak sociale) media. Verdere
voorwaarden zijn onderling respect, vertrouwen, openheid, gelijkwaardigheid en enthousiasme; dit
soort zaken komen te voet en gaan te paard.
2) Kwaliteit & kwantiteit van de bijdragen
Crowdsourcing geeft iedereen de mogelijkheid om te participeren in een activiteit, je hoeft niet aan
bepaalde criteria te voldoen. Het is dan ook de vraag of alle deelnemers wel gekwalificeerd zijn voor
de activiteit. Het risico bestaat dat een groot deel van de bijdragen van lage kwaliteit of ondermaats
zal zijn. Als vuistregel geldt dat 75% van de inzendingen niet boven het maaiveld uitsteekt. Daarnaast
leveren grote hoeveelheden slechte bijdragen een praktisch probleem: de selectie van de ‘pareltjes’
kost veel inspanning en dus geld. Bijdragen moeten bovendien
worden gepubliceerd en iedere inzender moet een reactie
krijgen. Verder zullen er verschillen zitten in de stijl van de
bijdragen, vooral relevant bij bv. gemeenschappelijke schrijf- en
fotografieprojecten. Dit maakt inpassen in het grote geheel soms
lastig.
De kwaliteit van bijdragen kan beïnvloed worden door
deelnemers een vast format en spelregels te geven. Helaas lenen
niet alle crowdsourcing-activiteiten zich voor een vast format en
de praktijk leert dat spelregels niet goed gelezen worden. Door
bv. financiële beloningen en heldere beloningscriteria aan te
bieden, kan meer aandacht voor de gewenste kwaliteit van de
bijdragen worden verkregen.
3) Beperkingen in collaboration tools
Bij een typische crowdsourcing-initiatief levert de vrijwilliger zijn/haar individuele bijdrage via een
collaboration tool. De huidige generatie tools stelt gebruikers maar beperkt in staat voort te bouwen
op andermans werk en zo synergieën te benutten. Positieve uitzondering zijn hierbij tools voor open-
source softwareontwikkeling. Medewerkers binnen bedrijven hebben vaak wel beschikking over
faciliteiten om het werk gezamenlijk uit te voeren o.b.v. kennis en ervaring van collega’s. Wanneer er
betere tools beschikbaar komen, kunnen crowdsourcing-vrijwilligers meer voor een project betekenen.
4) Auteursrechten
In crowdsourcing-initiatieven doen deelnemers op vrijwillige basis
mee. De regeling dat in loondienst ontwikkeld IPR vanzelf
eigendom wordt van het bedrijf, geldt vaak niet bij crowdsourcing.
Bij de meeste crowdsourcing-projecten worden de rechten om de
bijdragen te exploiteren meestal exclusief door het bedrijf
geclaimd. Omdat crowdsourcing een redelijk nieuw fenomeen is, is
de kans groot dat veel deelnemers zich (nog) niet bewust zijn van
de auteursrechten op hun bijdragen. Door de opkomst van
nieuwe, laagdrempelige, open licentievormen zoals
CreativeCommons zullen mensen zich bewuster worden van de rol die IPR bij crowdsourcing speelt en
kan de balans naar de andere kant omslaan: door wijdverbreid gebruik van CreativeCommons zullen

5. de mogelijkheden voor commerciële exploitatie van crowdsourcing-resultaten mogelijk ingeperkt
worden.
Een ander auteursrechtelijk probleem dat bij crowdsourcing voor kan komen, is de onzekerheid of de
deelnemer wel de bedenker van de crowdsourcing-bijdrage is; hij kan het ook overgenomen
(gestolen) hebben. Het kan vervolgens veel tijd en geld kosten om uit te zoeken wie wel de
rechtmatige eigenaar is geweest.
Adviezen voor succesvolle crowdsourcing-projecten
Bij het opzetten van een crowdsourcing-project kan een organiserende partij veel van de gemaakte
fouten van anderen leren. De volgende best-practice adviezen kunnen erbij kunnen helpen een project tot
een succes te maken.
1) Wees helder over wie je bent en wat je met je project wilt
Als je een bekende, grote organisatie bent, is het te verwachten dat de crowd geïnteresseerd is om
mee te werken aan je project. Zie bv. het Ice Hunters project van de NASA. Maar wat als je niet zo
bekend bent, hoe vind je dan gemotiveerde vrijwilligers? Een eerste stap is aan je potentiële
hulptroepen uitleggen wie je bent, waar je voor staat, wat je wilt bereiken met het project en naar
wat voor soort vrijwilligers je op zoek bent. Ben je op zoek naar die ene persoon die misschien net
dat stukje specialistische kennis in huis heeft, of wil je zoveel mogelijk mensen mobiliseren?
2) Zorg voor voldoende tijd & geld
Het inschakelen van de hulp van onbekenden kan niet zonder kosten & inspanning. Hoewel de
bijdragen van de vrijwilligers zelf gratis kunnen zijn, is er (vrijwel) altijd een centrale organisatie nodig
om het project te starten, de uitvoering te begeleiden en de resultaten om te zetten in iets
bruikbaars. Als je serieus genomen wilt worden, zorg voor een gedegen aanpak gedurende het hele
project; maak hiervoor voldoende mensen en middelen binnen je bedrijf vrij.
3) Wees voorbereid op het succes
Laat je niet verrassen door het succes van je crowdsourcing-initiatief. Dus beantwoord bij aanvang al
“vragen voor later”, zoals:
- Stel dat we een oplossing krijgen, hoe kunnen we hier een opvolging aan geven binnen de
organisatie?
- Is er budget voor follow-on?
- Hoe gaan we om met bv. een patent dat voortkomt uit het project?
4) Zoek de juiste crowd
Je hebt al nagedacht over het soort crowd dat je nodig
hebt. Als dat niet Jan en alleman is, spreken we al snel
over elite-sourcing of expert-sourcing, m.a.w.
crowdsourcing met de juiste crowd. Daarbij is het sterk
aan te bevelen vrijwilligers te zoeken in reeds
ontwikkelde communities die zich gezamenlijk voor het
project willen inzetten. Vermijd zo veel mogelijk om
speciaal voor je project een eigen community op te
zetten. Door met de juiste, betrokken vrijwilligers te
werken is de kans op onbruikbare resultaten kleiner en
heb je minder moderatie nodig. Dat maakt het proces
efficiënter.
5) Gebruik de juiste taal, wees kort & bondig
Iedere organisatie heeft zijn eigen jargon. Als je de crowd wilt inschakelen, dan moet iedere
buitenstaander kunnen begrijpen waar je het over hebt. Bedenk ook dat tegenwoordig online gelijk
staat aan “weinig tijd, altijd haast en dus een korte aandachtsspanne”. Wees in je communicatie
daarom eenvoudig, beknopt, generiek en visueel; zo zullen ook specialisten uit andere disciplines het

6. snappen, zich geprikkeld voelen én uiteindelijk reageren. Beperk je daarbij niet zondermeer tot
Nederland; de crowd neemt namelijk enorm toe als je in het Engels communiceert.
6) Zorg voor een goede collaboration website
Een website is een ideaal middel om een crowdsourcing-project
te faciliteren. Belangrijk hierbij is:
- Complete integratie met Twitter, Facebook en andere
sociale media
- Duidelijk weergeven welke incentives de deelnemers of
winnaar(s) krijgen. Dit kan materieel zijn, of de belofte dat
de winnende ideeën terug te vinden zullen zijn in een
product.
- Veel activiteit & levendigheid, waarmee de samenwerking
dynamisch van aard wordt. Deelnemers zijn de helden van
hun eigen avontuur, ze raken gemotiveerd van gegarandeerde en regelmatige feedback over het
verloop van het project.
- Op een inzichtelijke en aantrekkelijke wijze de gegeven oplossingen kunnen bekijken, nieuwe
oplossingen kunnen toevoegen en op bestaande oplossingen kunnen reageren.
Een goed voorbeeld hiervan is My Starbucks Idea, waarbij de klanten van deze koffieketen hun
product, experience & involvements ideas kwijt kunnen. De beste ideeën worden ook daadwerkelijk
uitgevoerd.
7) Zorg voor een aantal review-experts
Hun taak is het om de aangedragen oplossingen rangschikken en beoordelen op waarde voor de
organisatie. De experts kunnen binnen de organisatie werkzaam zijn, maar kunnen ook d.m.v. expert-
sourcing gevonden worden.
Deze opsomming is beperkt. Jasper Visser, auteur van de zeer interessante blog The Museum of the
Future, heeft een uitgebreidere lijst met 30 do’s voor het opzetten van succesvolle crowdsourcing
projecten gemaakt.
We zoomen in: crowdsourcing & de culturele sector (GLAMs)
Ook binnen de culturele sector is crowdsourcing momenteel een very trending topic. Mede ingegeven
door verminderde subsidiestromen, kijken steeds meer GLAMs hoe vrijwilligers ingezet kunnen worden om
bedrijfsactiviteiten te ondersteunen.
Oomen en Aroyo, onderzoekers van Beeld en Geluid en de VU, hebben een uitgebreid onderzoek (PDF,
Slideshare) gedaan naar de impact van crowdsourcing in de erfgoedsector. Ze onderscheiden zes
manieren waarop crowdsourcing daar nu wordt ingezet.
1. Corrigeren & transcriberen : het corrigeren en/of
transcriberen van beelden of teksten, veelal de resultaten
van digitalisering i.c.m. OCR. Voorbeelden zijn onder meer
 MONK, help een zoekmachine voor oude handschriften
verbeteren
 Transcribe Bentham, transcriptie van 12.400
manuscripten van Jeremy Bentham, een belangrijk
filosoof en sociaal hervormer uit Londen (1748-1832)
 Digitalkoot, speeltjes spelen om de nationale bibliotheek
van Finland van strakke OCR te voorzien (check die
mooie brochure). Winnaar van de DISH Award 2011
 Het Victoria & Albert museum vraagt mensen online mee

7. te helpen met het croppen van foto’s.
2. Contextualiseren : het toevoegen van contextuele kennis aan objecten, bv. door het schrijven van
artikelen. Voorbeelden zijn
 Beschrijving van het Book of Kells (of een willekeurig ander cultureel hoogtepunt) op
Wikipedia
 1001 Stories of Denmark, gebruikers kunnen hun eigen verhaal, foto’s of video’s van 1001
erfgoedlocaties in Denemarken kwijt, of bijdragen van anderen lezen en aanvullen. Oneindig
Noord-Holland is een vergelijkbaar initiatief.
3. Complementeren : het op zoek gaan naar objecten om een (web)tentoonstelling of collectie aan
te vullen.
 In het project Europeana1914-1918 kunnen mensen foto’s,
brieven, ansichtkaarten, souvenirs, verhalen of anekdotes over de
Eerste Wereldoorlog uploaden of laten digitaliseren. Met behulp
van de expertise van de Duitse nationale bibliotheek en Oxford
University wordt de bestaande WOI-collectie in Europeana
aangevuld.
 Het Bruce County Museum and Cultural Centre heeft een
uitgebreide collectie kranten uit het gebied rondom Kincardine,
Ontario, Canada. Helaas mist het bepaalde edities uit de jaren ’30,
’40 en ’50. Ze vraagt het publiek te helpen bij het dichten van
deze gaten.
 The Museum of Broken Relationships is een rondreizend museum waar gebroken harten
persoonlijke aandenkens aan hun ex-geliefden kunnen insturen. Ordinair exhibitionisme
of nuttige zelfhulp?
4. Classificeren : het verzamelen en corrigeren van beschrijvende metadata bij objecten uit de
collectie. Ook wel bekend als social tagging, user generated metadata of folksonomy. Anno 2012
een wijdverbreid fenomeen.
 Net Nationaal Archief heeft sinds 2008 honderden foto’s uit haar eigen collectie en die
van Spaarnestad Photo op Flickr gezet. Ze heeft gebruikers opgeroepen deze foto’s te
verrijken met tags en commentaren. Dit is uitermate succesvol geweest, inmiddels zijn er
door bezoekers duizenden tags toegevoegd.
 Beeld & Geluid heeft Woordtikkertje ontwikkeld. Met dit leuke, laagdrempelige spel
kunnen gebruikers spelenderwijs het archief van Man Bijt Hond van annotaties voorzien.
5. Co-cureren : het benutten van de kennis of de inspiratie van niet-professionele curatoren bij het
samenstellen van (web)tentoonstellingen.
 Een fraai voorbeeld hiervan is Click! A crowd-curated exhibition in het Brooklyn Museum
in de zomer van 2008. Onder het motto “de expertise buiten het museum is groter dan
die daarbinnen”, werd het publiek uitgenodigd deze fototentoonstelling samen te stellen,
te ordenen en te evalueren. Een vergelijkbare aanpak is gebruikt voor Split Second.
6. Crowdfunding : het bijeen krijgen van (meestal) geld ter ondersteuning van activiteiten voor
uitbreiding, behoud, ontsluiting of verrijking van de collectie. Dit is in tijden van een zich
terugtrekkende overheid wellicht de belangrijkste crowd-
activiteit die veel instellingen noodgedwongen onder de knie
moeten krijgen.
 Museum Meermanno, het oudste boekenmuseum ter
wereld, biedt met Boek zoekt vrouw, man en bedrijf
particulieren en bedrijven de mogelijkheid een boek te
adopteren, om zo sluiting te voorkomen.

8.  Stadsherstel Amsterdam wil het ‘Schooltje van Dik Trom’ in Etersheim aan de rand van
het IJsselmeer met behulp van crowdfunding restaureren.
We zoomen verder in: crowdsourcing & de Koninklijke Bibliotheek
Er zijn dus heel wat culturele instellingen en projecten die crowdsourcing tamelijk succesvol in weten te
zetten. De grote hoeveelheid en verscheidenheid aan initiatieven in binnen- en buitenland doet
vermoeden dat er voor (bijna) iedere instelling wel een zinvol doel en geschikte vorm te vinden zal zijn
om samen te werken met het publiek.
Aan de hand van de zes bovenstaande categorieën bekijken we hieronder waarom & hoe de KB de kennis
& tijd van het publiek zou kunnen gebruiken om waarde toe te voegen aan haar activiteiten. Tevens
bekijken we welke uitdagingen en aandachtspunten we daarbij tegen zullen komen.
1) Corrigeren & transcriberen : het corrigeren en/of transcriberen van beelden of teksten, veelal de
resultaten van digitalisering i.c.m. OCR
Ondanks veel onderzoek is de huidige OCR-technologie nog niet in staat gedrukte historische teksten om
te zetten in foutloze platte tekst. Zeker wanneer er grote hoeveelheden pagina’s gedigitaliseerd worden, is
het voor de KB, of zelfs digitaliseringspartner Google, in de praktijk onhaalbaar 100% correcte
machineleesbare OCR te produceren. Daarnaast geeft de huidige OCR ook fouten in de structuur van
teksten, de software herkent maar ten dele paragraafkopjes, voetnoten, kanttekeningen, muzieknotaties,
tabellen etc. op de juiste manier. Bij oude handgeschreven teksten, of gedrukte teksten in een bijzonder
lettertype, is de situatie nog lastiger; die zijn voor de meeste mensen niet eens te lezen of te begrijpen,
laat staan voor computers.
Er zijn een aantal redenen waarom de KB zou moeten streven naar goede OCR:
- Doorzoekbaarheid van haar full-text collecties. Niet alleen is het gezochte beter te vinden, maar
tevens kan aanverwante informatie beter opgespoord worden. Zoals vorig jaar nog aangetoond door
de gebruikersreacties op de lancering van Early Dutch Books Online, heeft vooral de
wetenschappelijke doelgroep van de KB een onstilbare honger naar inhoudelijk en structureel strakke
OCR.
- Dataservices: de KB wil actief haar data via APIs gaan aanbieden aan zakelijke partijen en diensten.
Die hebben er profijt van als de data zo goed mogelijk is.
De crowd zou daarbij het volgende kunnen doen:
- OCR-correctie van KB-digitaliseringsoutput: het herstellen van OCR-fouten in
gedigitaliseerde gedrukte tekstcollecties (boeken, kranten, tijdschriften,
kamerstukken, nieuwsbulletins etc.). Geschikt voor een brede groep mensen,
mits je het leuk & intuïtief maakt.
- Transcriptie van manuscripten: het omzetten van handschriften in tekst. Liefst
ook in een begrijpelijke hedendaagse versie. Uiteraard slechts voor een
geselecteerde groep vrijwilligers, expert-sourcing is hier the weapon of
choice.
Er wordt op dit terrein nog niet zichtbaar samengewerkt tussen de KB en
vrijwilligers. Journalist en taalhistoricus Ewoud Sanders: “Er staan bij Nederlandse
instellingen miljoenen pagina’s uit historische kranten, tijdschriften en boeken
online. De oude teksten die gelezen zijn met OCR wemelen vaak van de fouten.
Bestaan er al mogelijkheden voor het publiek om hier, al dan niet na registratie, verbeteringen in aan te
brengen? Niet of nauwelijks”
Als je de crowd voor je project wilt mobiliseren, moet je tenminste een goed vindbare projectwebsite
hebben. Googlen op bv. “ocr crowdsourcing kb national library netherlands” (in diverse samenstellingen)

9. levert slechts een verwijzing op naar de CONCERT tool uit het IMPACT-project. In de KB is hiermee een
pilot gedaan, maar daar is nooit een vervolg aan gegeven.
Daarom de volgende suggesties en aandachtspunten:
- Maak de tools leuk & intuïtief. Een goede OCR-correctietool werkt logisch en moet zonder veel uitleg
kunnen. Bovenden moet hij leuk genoeg zijn voor gebruikers om terug te komen. Het eerder
genoemde en prijswinnende Digitalkoot is een goed voorbeeld.
- Of integreer OCR-correctie in workflows die klanten toch al gebruiken, zoals inloggen m.b.v. een
captcha
- Zorg dat de KB-digitaliseringsworkflow ingericht wordt op het verwerken van gecorrigeerde teksten.
Niet alleen moeten de aangepaste tekstbestanden verwerkt worden, maar ook bv. de ALTO-files
(woordcoördinaten voor highlighting) en zoekindexen moeten makkelijk aangepast kunnen worden.
Versiebeheer en kwaliteitscontrole verdienen ook aandacht.
2) Contextualiseren: het toevoegen van contextuele kennis aan objecten, bv. door het schrijven van
artikelen.
De KB bezit schitterende collecties & objecten. Die probeert ze zo goed mogelijk
te contextualiseren door bv. dossiers, webexposities, bladerboeken,
collectiebeschrijvingen of Krantenthema’s. Gezien de omvang van de KB-collectie
zijn dit per definitie druppels op een gloeiende plaat; er is nog voor honderden
manjaren context & achtergrondinformatie te schrijven.
In de long-tail van het internet zitten genoeg mensen met voldoende expertise
om objecten & (deel)collecties van de KB betrouwbaar te kunnen verrijken. Het
bestaan van relevante lemma’s op Wikipedia - een long-tail site bij uitstek - en de
vele sites van liefhebbers van “Nederlands geschreven erfgoed” (zomaar wat
voorbeelden) sterken dit vermoeden. Daartussen zitten er vast genoeg die ook
daadwerkelijk bereid zijn de KB-dossiers aan te vullen, bladerboeken van meer
toelichting te voorzien, of hun eigen verhaal bij bepaalde Historische
Krantenartikelen te vertellen.
Er wordt op dit terrein nog niet zichtbaar samengewerkt tussen de KB en vrijwilligers. De
contextualiserende KB-diensten (dossiers, webexposities, bladerboeken, dichters) of full-text diensten zijn
allemaal éénrichtingsverkeer; ze bieden geen enkele mogelijkheid voor liefhebbers om aanvullingen of
opmerkingen achter te laten of zelf nieuwe artikelen aan te maken. Evenmin is er (via Google) een aparte
crowdsourcing-site of blog te vinden waarmee bv. liefhebbers van H.H. ter Balkt of fabeldieren
opgeroepen en/of in staat gesteld worden de KB-collectie van extra context te voorzien.
In mijn eerdere artikel Wikipedia, Wikimedia, GLAMwiki - Wat kan een erfgoedinstelling daarmee? gaf ik
al een aantal suggesties hoe de KB kan helpen de contextuele kennis van de crowd te vangen.
- Integreer KB-dossiers in bestaande Wikipedia-artikelen en maak waar nodig nieuwe. Beschouw dit
als ‘masterversies’ die centraal & gecrowdsourced onderhouden, verrijkt en gecontroleerd
worden. Met behulp van de beschikbare Wikipedia-APIs is het kinderspel om ze vervolgens te
embedden in de KB-site.
- De KB als dienend leider van netwerken van aficionados van Nederlandse
cultuur, geschiedenis & samenleving. Het feit dat de KB een externe partij
met gevestigde autoriteit is die een coördinerende en faciliterende rol kan
spelen binnen deze netwerken, is hierbij een troef.
- Daarnaast kan de KB investeren in externe netwerkfacilitators; het British
Museum heeft van zijn Wikipedian-in-residence veel profijt gehad bij het
beter (door Wiki-vrijwilligers laten) contextualiseren van zijn collectie.
- De KB kan investeren in tools die de contextuele wisdom of the crowd
kunnen vastleggen. Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn, kijk bv. eens hoe
Beeld & Geluid dit doet.

10. - De artikelen in een webexpositie als Het ideale boek. Honderd jaar private press in Nederland,
1910-2010 zijn ook uitstekend in blog-vorm te publiceren. Hiermee verhoog je niet alleen de
zichtbaarheid (blogs staan immers vaak hoog in de Google-resultaten), maar stel je mensen ook
in staat in de comments aanvullende context bij te dragen.
3) Complementeren : op zoek gaan naar objecten om een collectie aan te vullen.
Hoewel de fysieke KB-collectie omvangrijk is, is hij niet compleet. Ik hoorde vorig jaar dat er naar
schatting zo’n 1 miljoenen boeken uit/over/in het Nederland(s) zijn die de KB, bewust of onbewust, niet in
haar magazijnen heeft staan. Gezien haar depotfunctie zou de KB de onbewuste hiaten moeten trachten
te dichten. Hierbij kan de hulp van vrijwilligers ingeschakeld worden.
Het actief betrekken van de crowd om de KB-collectie aan te vullen
gebeurt tot op heden nog niet manifest; de KB vertelt hoe uitgevers,
(overheids-) instanties, stichtingen, verenigingen en particulieren die
actief publiceren, uitgaven kunnen deponeren. Er wordt echter geen
informatie verstrekt of (en hoe) mensen, die een in de KB-collectie
ontbrekend boek in de kast hebben staan, deze kunnen schenken. Ook
Googlen op “koninklijke bibliotheek schenken” (o.i.d.) levert maar
weinig aanknopingspunten op hoe (en of) Jan met de pet gaten in de
collectie kan vullen.
De KB kan actief op zoek gaan naar ontbrekende boeken bv. door hiaat-lijsten te publiceren onder het
motto “KB zoekt boek”. Ewoud Sanders geeft de tip om scans als beloning voor een donatie te gebruiken:
“Ik vind dat dit boek zeker ook in de collectie van de Koninklijke Bibliotheek thuishoort en ik zou het zo
willen schenken, maar ik wil het zelf ook makkelijk kunnen blijven raadplegen. Is daar een oplossing voor?
Natuurlijk – een heel voor de hand liggende zelfs. Ik schenk mijn papieren exemplaar aan de KB en in ruil
daarvoor krijg ik een nette scan retour”
4) Classificeren : het verzamelen en corrigeren van beschrijvende metadata bij objecten uit de collectie.
De KB-catalogi werken o.b.v. formele, door een kleine groep professionals bepaalde en gecontroleerde
trefwoordenlijsten. Deze sluiten niet persé aan bij wat gebruikers handig, logisch en hedendaags vinden.
Flickr gebruikt met veel succes een bottum-up folksonomy om foto’s beter vindbaar te maken. Hoewel
minder formeel en gestructureerd, geeft het in veel gevallen een even goede of zelfs betere, rijkere,
bruikbaardere, multi-dimensionalere beschrijvingen van het object. De kans op een succesvolle zoekactie
stijgt wanneer je gebruik kan maken van de verzamelde tags van de community, in aanvulling op de
formele, van boven opgelegde taxonomie. Gebruikers van de KB-catalogi zijn vaak studenten,
wetenschappers of professionals. De potentiële taggers zijn dus in zekere zin elkaars peers, wat er aan
bijdraagt dat de user generated metadata bruikbaar is en blijft voor deze doelgroepen. Op basis van hun
social tags is het bv. ook makkelijker om links te leggen naar websites, blogposts, films, evenementen of
online discussies.
Er bestaan op dit moment bij mijn weten geen mogelijkheden voor gebruikers
van KB-diensten om zelf objecten te taggen. Zelf fouten corrigeren of de KB-
catalogusbeheerders tippen over vermoede fouten behoort ook niet tot de
mogelijkheden. Ewoud Sanders signaleert dit in algemenere zin ook: “Wie
intensief gebruikmaakt van digitale bibliografieën komt daarin doorlopend
foutjes tegen. Bestaat er een eenvoudige mogelijkheid om zo’n fout te
corrigeren? Nee, nog steeds niet.”
Waarom de KB tot op heden dergelijke functionaliteit niet aanbiedt, zal ten
dele te maken hebben met de angst om de controle over de kwaliteit van de
metadata te verliezen. Deze angst is echter onterecht, gebruikerstags zijn immers altijd in aanvulling op,
niet in plaats van formele classificaties. Je kunt gebruikers dus altijd de keuze bieden géén gebruik te
maken van deze tags. Bovendien kunnen ze prima in een apart systeem worden opgeslagen, gescheiden

11. van de formele metadata. Als de KB er dan ook nog voor zorgt dat het toevoegen van tags door
gebruikers leuk, speels en intuïtief gemaakt wordt, bv. d.m.v. gameplay, is ze al een heel eind op weg. De
geplande aanschaf van WorldcatLocal, met daarin de mogelijkheid voor usertagging, lijkt een eerste
goede stap.
5) Co-cureren : het benutten van de kennis van niet-professionele curatoren bij het samenstellen van
(web)tentoonstellingen. Ik zal me hierbij beperken tot co-curatie van webtentoonstellingen.
De huidige webexposities geven de rijkdom van de KB-collecties weer
aan de hand van door professionals geselecteerde en beschreven
topstukken. De “kijk van de beroepscurator” geeft onvermijdelijke
ééndimensionaliteit aan deze tentoonstellingen; er is immers geen
gelegenheid voor de consumenten om vooraf of gedurende de
expositie invloed uit te oefenen op de samenstelling, samenhang,
ordening, contextualisering (zie punt 2) en presentatie van de
objecten. Tevens ontbreekt de mogelijkheid om tijdens je bezoek
dingen die je mooi vindt, te delen binnen je sociale netwerk. Hierdoor
wordt potentieel nieuw publiek minder snel bereikt.
Onder het motto “de expertise buiten de muren is groter dan die
daarbinnen” zijn er in de long-tail van het web vrijwel zeker genoeg
mensen met voldoende inzet & kennis te vinden die in samenwerking
met de KB online tentoonstellingen willen maken. Denk bv. aan middelbare scholen (“de keuze van het
Oelbert Gymnasium”). Ze kunnen een alternatieve en frisse kijk op de collecties werpen, met veel
onverwachts fraais tot gevolg. Daarbij kunnen deze gastcuratoren, net als Wikipedians-in-residence,
ingezet worden als KB-ambassadeurs om bruggen naar nieuw publiek te slaan.
Er zijn uiteraard verschillende graden van vrijheid en samenwerking mogelijk. Je kunt het hele proces,
van selectie, ordening, contextualisatie, presentatie en evaluatie aan vrijwilligers overlaten, waarbij de KB
slechts het ruwe basismateriaal en minimale ondersteuning levert. Maar je kunt ook bv. alleen de selectie
van objecten aan de crowd overlaten, waarbij de KB al dan niet een bepaald thema, geografische gebied,
gebeurtenis of tijdsvak als randvoorwaarde stelt.
6) Crowdfunding: het bijeen krijgen van (meestal) geld ter ondersteuning van activiteiten voor
uitbreiding, behoud, ontsluiting of verrijking van de collectie.
In tijden van slinkende overheidssubsidies kan dit voor de KB een interessante manier zijn extra
inkomsten te verwerven. In eerste instantie niet zozeer voor structurele uitgaven, maar wel om bv. net als
het Louvre, een aanvullend bedrag bijeen te brengen om dat ene ontbrekende unieke manuscript te
kunnen aanschaffen.
Naast het directe effect (geld) kan crowdfunding indirecte voordelen voor de KB opleveren. Crowdfunding
is een middel om een publiek voor langere termijn aan je te binden. Donateurs fungeren als
ambassadeurs, vertellen hun vrienden over hun goede daad en kunnen nieuwe potentiële geldschieters
buiten het al bestaande netwerk van de KB enthousiasmeren. Crowdfunding kan m.a.w. het KB-netwerk
vergroten en versterken; hoe meer Vrienden van de KB, hoe meer vreugd, in de vorm van
naamsbekendheid, betrokkenheid, potentiële toekomstige donateurs etc.
Verder kan crowdfunding, door de daarbij horende directe vorm van
communicatie met de donateurs, veel financiële flexibiliteit opleveren. Terwijl
traditionele subsidieverstrekkers de KB zullen afrekenen tegen een van te
voren afgesproken eindresultaat, kan daar bij crowdfunding makkelijker van
afgeweken worden. Donateurs oefenen immers weinig tot geen invloed uit op
de inhoud. Als er genoeg vertrouwen is dat de KB het bijeengebrachte geld (binnen bepaalde
randvoorwaarden) goed besteedt, kan zij zich een zekere mate van vrijheid in de aanwending
veroorloven.

12. De KB maakt op beperkte schaal al gebruik van crowdfunding 1.0. Voor de aanschaf van uitzonderlijke
stukken doet de KB een beroep op haar Vriendenvereniging. Zo hebben de Vrienden in de loop der jaren
de KB steeds gesteund bij de verwerving van speciale stukken. Buiten deze vriendenpagina zijn er echter
heel weinig sites of crowdfunding-platformen (lees: ik kan ze via Google niet vinden) waarop de KB niet-
Vrienden zichtbaar & actief oproept bij te dragen aan het behoud van het Nederlands erfgoed.
Tot slot….
Klik voor vergroting (PDF)
Over de auteur: Olaf Janssen (1973) is als projectleider verbonden aan de Koninklijke
Bibliotheek in Den Haag. Daarvoor was hij projectleider bij Europeana en een van de
oprichters van The European Library.
In zijn vrije tijd traint hij voor de triathlon en is amateur- chef-kok.
Contact: olaf.janssen@kb.nl - @ookgezellig