1. МәғлүмәтиМәғлүмәти
технологиялартехнологиялар
семиотикаһысемиотикаһы

2. Ю.Н.Филиппович, А.Ю.Филиппович,Ю.Н.Филиппович, А.Ю.Филиппович,
А.Ю.Филиппович, Г.А.ЧеркасоваА.Ю.Филиппович, Г.А.Черкасова
МӘҒЛҮМӘТИ
ТЕХНОЛОГИЯЛАР
СЕМИОТИКАҺЫ
« Мәғлүмәтте эшкәртеү һәм уның менән етәкселек итеү еңҙ
автоматлаштырылған системалары »
230102 эшмәкәрлек төрө талиптары өсөн
СЛАЙД-ЛЕКЦИЯЛАР
МӘСКӘҮ, 2010 ЙЫЛ.

3. Авторы лекционного курса
Филиппович Юрий НиколаевичФилиппович Юрий Николаевич
к.т.н., доцент кафедры ИУ5
МГТУ им.Н.Э.Баумана
Филиппович Андрей ЮрьевичФилиппович Андрей Юрьевич
к.т.н., доцент кафедры ИУ5
МГТУ им.Н.Э.Баумана
Филиппович Анна ЮрьевнаФилиппович Анна Юрьевна
к.т.н., доцент кафедры ИУ5
МГТУ им.Н.Э.Баумана
Черкасова Галина АлександровнаЧеркасова Галина Александровна
Научный сотрудник Института языкознания
РАН, Лауреат премии Президента РФ в области
образования

4. Дисципинаны өйрәнеү ең ма саты: мәғлүмәттеҙ ҡ
һа лау,таратыу һәм эшкәртеү ең тәбиғи һәм яһалмаҡ ҙ
тамғалары (семиотикаһы) системаларының
оролошо, улар ы проектлау ысуылдары тураһындаҡ ҙ
белем алыу.
Беренсе темаБеренсе тема
ТӘБИҒИ ТЕЛ ТАМҒАЛАР СИСТЕМАҺЫ.ТӘБИҒИ ТЕЛ ТАМҒАЛАР СИСТЕМАҺЫ.
(16 сәғәт)(16 сәғәт)
Икенсе темаИкенсе тема
МӘҒЛҮМӘТИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРМӘҒЛҮМӘТИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
СЕМИОТИКАҺЫНЫҢ ТЕОРЕТИК НИГЕ ӘРЕҘҘСЕМИОТИКАҺЫНЫҢ ТЕОРЕТИК НИГЕ ӘРЕҘҘ
(6 сәғәт)(6 сәғәт)
Өсөнсө темаӨсөнсө тема
СЕМИОТИК СИСТЕМАЛАР ЫҢҘСЕМИОТИК СИСТЕМАЛАР ЫҢҘ
КОМПЬЮТЕР ТАНЫП –БЕЛЕҮЕКОМПЬЮТЕР ТАНЫП –БЕЛЕҮЕ
(КОГНИТОЛОГИЯҺЫ) (8 сәғәт)(КОГНИТОЛОГИЯҺЫ) (8 сәғәт)

5. Беренсе тема
ТӘБИҒИ ТЕЛ ТАМҒАЛАР
СИСТЕМАҺЫ
ТЕМАНЫҢ ТӨП ӨЛӨШТӨРЕ
1.1. Белем биреү е ойоштороу ың моделдары и методтарыҙ ҙ
—1-се-2-се лекциялар .
1.2. ТӘБИҒИ ТЕЛ системаларының нисбәт спецификацияһы
—
3-сө-4-се, 8-се лекциялар .
1.3. Белем э тәү ең логик-статистик методтары —ҫ ҙ
5-се-7-се лекциялар .
Ү АЛЛЫ ӨЙРӘНЕЛӘСӘК ТЕМАЛАР ЫҢ ФАКУЛЬТАТИВҘ Ҙ
ӨЛӨШТӘРЕ
1.4. Тезаурус һү лек тө өү ең автоматлаштырылғанҙ ҙ ҙ
технологияһы .
1.5. Телдең тәбиғи байлығын өйрәнеү ми алы.ҫ

6. 2-се тема.
МӘҒЛҮМӘТИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
СЕМИОТИКАҺЫНЫҢ ТЕОРЕТИК
НИГЕ ӘРЕҘҘ
ТЕМАНЫҢ ТӨП ӨЛӨШТӘРЕ
2.1. Семиотика ниге әре —ҙҙ 1-се -2-се лекциялар .
2.2. Тамғалар системаһының оролошо —ҡ 3-сө лекция.
Ү АЛЛЫ ӨЙРӘНЕЛӘСӘК ТЕМАЛАР ЫҢ ФАКУЛЬТАТИВҘ Ҙ
ӨЛӨШТӘРЕ.
2.3 Мәғлүмәтте эшкәртеү һәм уның менән етәкселек
итеү ең автоматлаштырылған системаларынҙ
проектлау ың семиотик концепцияһыҙ
2.4. Концептуаль проектлау.
2.5. Метафорик проектлау.
2.6. Парадигматик проектлау.

7. 3-сө тема.
СЕМИОТИК СИСТЕМАЛАР ЫҢҘ
КОМПЬЮТЕР ТАНЫП -БЕЛЕҮЕ.
3.1. Тел һәм аң.—1-се лекция
3.2. Психолингвистика һәм когнитология (танып-белеү)
ниге әре —ҙҙ 2-се лекция .
3.2. Ассоциатив эксперимент —3 –сө лекция.
3.3. Когнитив эксперимент — 4-се лекция.

8. Практик дәрестәр
(17 сәғәт)
1-се дәрес. Текстың тығы лығын нисбәтен (йышлы һәмҙ ҡ
һирәклек) анализлау.
2-се дәрес. Термин һәм төшөнсәләр ең өлөштәренҙ
(компоненттарын) анализлау.
3-сө-5-се дәрес. Ассоциатив ( аңда сағыштырыу)
тезаурусын проектла
6-сы- 8 -се дәрес. Проектирование Когнитив (танып –
белеү, тойоу-һи еү) тезаурусын проектлау.ҙ

9. Ү -АЛЛЫ ЭШҘ
(85 СӘҒӘТ).
ЛЕКЦИЯ МАТЕРИАЛДАРЫН ӨЙРӘНЕҮ (16 сәғәт).
Практик эш материалдарын өйрәнеү (8 сәғәт ).
Ғилми мә әләләр е өйрәнеү (10 сәғәт).ҡ ҙ
Курс эше (51 сәғәт)

10. Курс эше (51 сәғәт).
Төп темалар :
РӘСӘЙ ЕҢ ТАРИХИ ҺӘМ МӘ ӘНИ ИММӘТТӘРЕН ҺА ЛАУ ЫҢҘ Ҙ Ҡ Ҡ Ҙ
МӘҒЛҮМӘТИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ.
1. XI-XVII –быуаттар рус теле һү легенең эҙ лектрон PDF- ба маһы.ҫ
2. Боронғо Русь йәһәтя маларын таныу ы автоматлаштырыу.ҙ ҙ
3. Компьютер семиографияһының мәғлүмәти технологиялары.
4. 1789-1794 йылғы Рәсәй Академияһы Һү леге ниге ендә . XVIII быуат –ҙ ҙ
XIX быуат башы ба ма сығана тары телен тикшереү ең мәғлүмәтиҫ ҡ ҙ
технологиялары.
Ө тәлмә темалар ( шәхсәнә):ҫ
1. Медицина мәғлүмәти системаларының семиотик
технологиялары.
2. Ым-ишара тел моделдарының предмет өлкәләрен (ПОРМ)
мәғлүмәти моделләү аша тасуирлау. (һаңрау студенттар
өсөн)

11. Төп ә әбиәт;ҙ
Ю.Караулов, Ю.Филиппович. Лингвокультурное сознание русской
языковой личности. Моделирование состояния и
функционирования. – М., 2009: Издательский центр «Азбуковник». –
336 c.
Ю.Филиппович. Метафоры информационных технологий: анализ статей
компьютерных журналов. / Серия «Компьютерная лингвистика».
Вступ. Статья Ю.Н.Караулова. М.: МГУП, 2002.— книга в комплекте с
CD ROM.
Ю.Филиппович, А.Прохоров. Семантика информационных технологий:
опыты словарно- тезаурусного описания. / Серия «Компьютерная
лингвистика». Вступ. Статья А.И.Новикова. М.: МГУП, 2002.— книга в
комплекте с CD ROM.
Ю.Филиппович, Г.Черкасова, Д.Дельфт. Ассоциации информационных
технологий: эксперимент на русском и французском языках. / Серия
«Компьютерная лингвистика». Вступ. Статья Н.В.Уфимцевой. М.:
МГУП, 2002.— книга в комплекте с CD ROM.

12. ДИСЦИПЛИНАНЫҢ МӘҒЛҮМӘТИ СЫҒАНА ТАР БУЙЫНСАҠ
БЕЛГЕС ПРОФИЛЕНДАҒЫ УРЫНЫ;
Перечень профессий (ролей)
•Content Engineer
•Content Manager
•Web Administrator
•Web Analyst
•Web Application Developer
•Web Architect
•Web Graphic Designer
•Web Page Designer
•Web Programmer
•Web Site Project Manager
Профессиональный
стандарт в области
информационных
технологий – М.: АП КИТ,
2008.

13. ПРОФЕССИЯНЫҢ ВАЗИФАЛАРЫ ҺӘМ СПЕЦИАЛИЗАЦИЯЛАРЫ
КИМӘЛ ВАЗИФАЛАР ИСЕМЛЕГЕ
1 Оператор, версткалаусы, текст йыйыусы
2 Компьютер графикаһы дизайнеры
Компьютер графикаһы буйынса техник художнигы
3 Кулланыусы Интерфей Дизайнеры
Компьютер графикаһы буйынса әй әүсе художникҙ
4 Интеллектуаль интерфейстар буйынса белгес
Структур лингвист
Белем буйынса инженер
5 Мәғлүмәти йөкмәтке архитекторы
Компьютер графикаһы буйынса баш художник
Контент-проекттың әй әүсе менеджерыҙ

14. ВАЗИФАУИ БУРЫСТАР(1-2 КИМӘЛДӘР)
• Мәғлүмәт йөкмәткеһен туплау һәм уны техник
эшкәртеү ә атнашыу.ҙ ҡ
• Мәғлүмәт ресурстары тупланмаларын
сканерлау
Текстар йыйыу
•Сайттар версткалау
•Мәғлүмәт йөкмәткеһен экранда күрһәтеү еңҙ
график эштәрен баш арыу.ҡ

15. ВАЗИФАУИ БУРЫСТАР (3-СӨ КИМӘЛ)
•Баш арыу ы проектлау ың визуальҡ ҙ ҙ
концепцияһы
•Текстар ың электрон корпустарын тө өү һәмҙ ҙ
фай аланыуҙ
• Предмет өлкәләренең компьютер моделдарын
уйлап сығарыу
• Белемгә ниге ләнгән системалар ы уйлапҙ ҙ
сығарыу, фай аланыуға индереү һәм улар ыңҙ ҙ
эшмәкәрлеген тәьмин итеү.
Мәғлүмәт йөкмәткеһе архитектураһын проектлау

16. ВАЗИФАУИ БУРЫСТАР (4-5 КИМӘЛДӘР)
• Мәғлүмәт йөкмәткеһе концецияһын эшләү һәм
тулыландырыу
•Электрон һү лектәр, тезаурустар,антологиялар тө өү еҙ ҙ ҙ
етәкләү
• Компрессия һәм текстар ы автоматик рәүештәҙ
эшкәртеү ысыуылдарын эшләү
• Күп телле текстар ы классификациялау һәм анализлауҙ
проблемаларын тикшереү
Белемде тә дим итеү һәм фай аланыу ысуылдарынҡ ҙ
эшләү
• Белемде анализлау һәм классификациялау
проблемаларын тикшереү
• Белемгә ниге ләнгән системалар ы эшләү,ҙ ҙ
фай аланыуға индереү, улар ың эшмәкәрлегенҙ ҙ
тәьмин итеү

17. Белем кимәлен тикшереү
Шәхси баһалар
№ У ыу эшмәкәрлеге төрөҡ балл Талаптар һәм һө өмтәҙ
1 Лекция материалдарын
өйрәнеү
3 балл лекция
материалдарының за
бер конспект өсөн
Мах 50.
Ү улың менән я ылған 1-10ҙ ҡ ҙ лекция материалдары
конспекты . Уның формаһы ирекле..
22 Практик дәрес эштәрен
баш арыуҡ
3 балл – практик эш өсөн
Мах 25
« Эш дәфтәрендә» практик эштәр ең үтәлешеҙ
буйынса отчет.
33 Ғилми мә әләләр еҡ ҙ
конспектлау
1+1=2 балл
Бер мә әлә һәм терминҡ
билдәләмәләре һү легеҙ
өсөн.
Мах 10.
Дисциплинаның темаһы буйынса 5 төрлө авто ың 5ҙ
ғилми мә әләһен өйрәнеү.ҡ
( конспекттың күләме 8000 знактан кәм түгел).
44 Экзамен Мах 20+20+20+10+10=80 1. 12-се тема. 23-сө тема. 34-се тема.
5-се практик эш ; ғилми мә әләне бәйән итеүҡ
55 Факультатив эш 20 балл 16000 знактан кәм булмаған факультатив
материалдар ың ү улың менән я ылғанҙ ҙ ҡ ҙ
конспекты.
66 Инициатив эш 20 балл По согласованию с преподавателем
Йомға лау баһаларҡ
«отлично» > 100; 80 < «я шы» < 100; 60 < « әнәғәтләнерлек» < 80.ҡ ҡ
Рейтинг 7 а на, 11 а наҙ ҙ