Teknik kavramı Teknoloji kavramı Teknoloji yönetimi

1. Prof. Dr. Muhittin ŞİMŞEK
Teknoloji Yönetimi
Teknik, Teknoloji ve Teknoloji Yönetimi
Hazırlayan
Murathan Akın
170117024

2. Teknik
“Teknik” (‘techne’) kavramı, yani “beceri” ve “sanat”, kendi başına var olan üç temel varlık
alanından birisidir. Tıpkı teknik gibi kendi başına var olan, biri diğerine indirgenemeyen, yani
birini diğerinden türetemeyeceğimiz diğer alanlar ise ‘physis’ ve ‘nomos’ olarak
adlandırılmıştır. ‘Physis’ kısaca bugün ‘doğa’ kavramına, ‘nomos’ ise (-Türkçedeki “namus”
kavramı-) insan ve toplum için söz konusu olan ‘kanun’ kavramına karşılık gelmektedir. Doğa
bizim dışımızdaki bir alana işaret etmektedir. ‘Nomos’ kavramıyla ifade edilen kanunların bir
özelliği, insanın (bireysel olduğu kadar toplumsal) bir özelliğine işaret etmesidir. ‘Techne’
ise, her ikisinden de farklı olarak, pratik bilgilerle iş gören, faydaya yönelik insan becerilerini
ifade etmektedir. Dolayısıyla “teknik”i, insanı insan yapan bir özellik olarak, insanın adeta
doğasının bir sonucu gibi yorumlamak mümkündür.
Gerçekten de insan, alet yapan ve onu kullanan bir canlıdır. Bu özelliği ile de diğer
canlılardan ayrılır. Hiçbir canlı, insan kadar bu yeteneklere sahip değildir. İnsanın sahip
olduğu ‘teknik’in, yani ‘becerilerin başında, elini kullanması ve elini kullanarak çeşitli aletler
yapabilmesi gelmektedir. İnsanın bu temel becerileri, giderek daha karmaşık aletler
yapabilmesine olanak vermiş; yaptığı aletler ise, becerilerinin daha da gelişmesine sebep
olmuştur. Teknik gelişimin, yani belli tür bir bilginin, özellikle ‘tecrübe kazanarak’
sağlandığını söylemek mümkündür.
Fakat öte yandan, insanlık tarihine bakıldığında, teknik gelişmenin ancak belli bir noktaya
kadar sürdüğü görülebilir. Bu nokta, sistemli bilgilerin yani bilimsel bilgilerin gerekli olduğu
yerdir. Sistemli bilgilerin kullanıldığı yerde, ‘teknoloji’, yani ‘teknik+bilim’ karşımıza çıkar.
Teknoloji hiçbir zaman yeni aletlerin sadece tecrübeden yararlanılarak üretilmesi sonucu
ortaya çıkmamıştır.
Burada önemle vurgulanması gereken bir husus, teknoloji ürünü aletlerin kullanılması da bir
‘beceri’ gerektirir; yani insanın ‘teknik’ yönü söz konusudur. Dolayısıyla bireyin veya
toplumun karşı karşıya olduğu tehditler, -teknoloji ürünlerinin oluşturduğu tehditler-
kestirmeden insanın doğal becerilerinin devreye girmesine sebep olabilir. Diğer bir ifadeyle,
bu tür tehditler bireyleri ve toplumu yeni teknolojilere değil, sadece ‘becerilere
yönlendirebilir. Sadece ‘beceriler’ ile teknoloji üretmek mümkün değildir.

3. Teknoloji
Goethe’nin söylemi ve Clifford D. Conner’in yorumuna göre, “bilimin başlangıcı sözcük
değil, eylemdi; yani kuramcıların parlak açıklamaları değil sıradan insanların el
becerileriydi”. Bilimsel bilginin arkasındaki itici güç olarak nitelenen teknoloji, insanların
gereksinimlerinden doğuyor ve gelişip karmaşıklaştıkça, daha eski dönemlerde oluşturulmuş
olan bilimsel bilgiyi kullanarak daha ileri gidebiliyordu. Bu anlamda uygulamalı bilim olarak
nitelendirilebilen teknoloji, bilim ile birikimsel ve karşılıklı ilişki içerisinde itici kuvvet
rolünü oynuyordu. Bu etkileşim içerisinde ise en temel anlamıyla “doğaya dair bilgi”
anlamıyla bilim, ona en yakın olan avcı-toplayıcılar, çiftçiler, denizciler, madenciler,
demirciler, şifacılar ve diğer yaşam koşullarından dolayı her gün doğada var olma mücadelesi
veren insanlar sayesinde oluşup, birikiyordu. Bu anlamda teknolojiye dair kavramsal
çerçevenin anlaşılabilmesi için özellikle tanım ve tarihsel gelişimine eğilmek gerekir.
Teknoloji insan hayatı için son derece önemli bir yer tutmaktadır. İnsanlığın var olma
mücadelesi başladığından beri teknoloji de hayatın vazgeçilmez bir unsuru haline gelmiştir.
İnsanları hayatını kolaylaştırması, zamandan tasarruf edilmesini sağlaması nedeniyle teknoloji
günlük yaşamın olmazsa olmaz, tamamlayıcı bir parçasıdır.
Akıllı ev sistemleri, mutfak gereçleri, toplu taşıma, otomobiller, akıllı telefonlar, tabletler,
bilgisayarlar günlük hayatta insanların karşısına sürekli çıkan teknolojik ürünlerden
bazılarıdır. Bu teknolojik ürünler sayesinde insanlar ilkellikten kurtularak daha çağdaş
koşullarda hayatını devam ettirebilmektedir. Teknolojinin sunduğu avantajlar sayesinde
insanlar yorulmadan günlük yaşamlarını sürdürür.
Günlük yaşamı tamamen etkisi altına alan bir diğer teknolojik unsur ise internettir. İnternet
sayesinde alışveriş yapma, bilgi edinme, eğitim alma, ödeme yapma, eğlenme, iletişim kurma
gibi pek çok faaliyet kolaylıkla yerine getirilebilmektedir. İnternet kişilerde bağımlılık
yaratacak kadar günlük hayata dahil olmuş durumdadır.
Bir ülkenin gelişmişlik düzeyi sahip olduğu teknolojik olanaklar ve üretebildiği teknolojik
ürünler ile ölçülebilir. Teknoloji sayesinde üretim kolaylaşır, bayındırlık düzeyi artar,
sanayileşme elde edilir. Ülkenin refah düzeyi yükselir. Pek çok teknolojik başarı beraberinde
ekonomik başarıyı da getirmektedir. Ülkeler teknoloji satarak iktisadi olarak dışa olan
bağımlılıktan kurtulabilir.

4. Teknoloji Yönetimi
Teknoloji Yönetimi, bir işletmenin stratejik hedeflerini şekillendirmek ve erişebilmek için
gerekli olan teknolojik yeteneklerin planlanması, geliştirilmesi/temin edilmesi ve
kazanılabilmesi için temel bilimler, mühendislik ve yönetim disiplinlerinin bir arada
kullanılmasıdır.
İşletmelerin rekabet üstünlüğü elde etmesinin sağlanması ve sürdürülmesidir.
Teknolojinin, insanoğlunun esenliği için kullanılmasıdır.
Firmalar arası rekabetin odak noktasının yeni veya yenilikçi ürünlerin istenen zamanda,
istenen kalitede, istenen miktarda ve uygun fiyatla pazara çıkartılabilmesine kaydığı
günümüzün üretim dünyasında bu üstünlüğün sağlanması, bütünsel bir yönetim becerisini
gerektirmektedir. Bu beceriler bütünü Teknoloji Yönetimi başlığı (çatısı) altında
toplanabilmektedir (Akyos, 2002).
Teknoloji Yönetimi, bir organizasyonun operasyonel ve stratejik amaçlarını düzenlemek ve
bu amaçlara ulaşmak amacıyla teknolojik yeteneklerin geliştirilmesinin ve uygulanmasının
planlanması, yönetilmesi, kontrol ve koordine edilmesini içeren bir süreçtir.
Teknoloji yönetimi, teknolojiyi şirketlerin en üst düzey müşteri tatmini, üretkenlik, karlılık ve
rekabetçilik amacıyla ürün ve servisleri tasarlarken ve üretirken, şirketlerin stratejik ve
operasyonel yeteneklerini belirleyen bir şirket kaynağı olarak araştıran ve ifade eden bir
alandır.

5. Teknoloji Yönetimi Modelleri ve Çerçeveleri
Teknoloji yönetimi disiplinine yönelik önerilmiş çeşitli modeller vardır.
Bu modeller, teknoloji yönetimi aktivitelerinin neler olduğunu ve bu aktiviteler arasındaki
ilişkilerin yapısını ortaya koymaya çalışmaktadır. Literatürde bu konuda yapılmış az sayıda
çalışmaya rastlanılmaktadır.
Teknoloji yönetimi aktivitelerini tanımlamak için faydalanılabilecek önemli çalışmalardan
birisi, Khalil ve Bayraktar tarafından yapılan bir çalışmadır. İlgili çalışmada teknoloji
yönetimi disiplininin cevap vermesi gereken sorular tartışılmıştır. Bu sorular şunlardır:
 Teknoloji, şirket stratejisinin amaçlarına nasıl entegre edilmelidir?
 Teknolojilere daha hızlı ve verimli bir şekilde nasıl erişilir ve teknolojiler nasıl terk
edilir?
 Teknolojiler, daha verimli bir şekilde nasıl değerlendirilir?
 Teknoloji transferi nasıl daha da iyileştirilebilir?
 Yeni bir ürün/süreç/organizasyon geliştirme süresi nasıl kısaltılabilir?
 Kapsamlı, disiplinlerarası ve organizasyonlararası projeler/karmaşık sistemler nasıl
yönetilmelidir?
 Şirket içindeki teknoloji kullanımı nasıl yönetilmelidir?
 Teknik personelin verimi nasıl artırılabilir?
Gregory ise, “süreç düşüncesi” yaklaşımıyla bir teknoloji yönetimi çerçevesi geliştirmiştir.
Çalışmasının çıkış noktası olarak, teknoloji ve iş süreçleri arasındaki zayıf bağlantıların
başarısızlıklara yol açmasını ve bu alanda genel kabul gören bir çerçeve olmamasını
belirtmiştir. Teknoloji yönetimi alanında genel kabul gören bir model olmadığını belirten
Gregory, öncelikle teknoloji yönetiminin temel alanlarını açıklamıştır. Gregory’e göre
teknoloji yönetiminin temel alanları ve bu alanların odaklanması gereken önemli noktalar
şunlardır:

6.  Yetkinlik ve yetenek:
- teknolojileri geliştirecek fırsatların anlaşılması,
- temel teknolojik yeteneklerin korunmasının önemi,
- teknoloji yörüngeleri.
 ArGe yönetimi:
- ArGe ve temel bilimler arasındaki ilişki,
- teknolojilerin erken zamanlarda farkedilmesi ve değerlendirilmesi,
- ürün yönetimi.
 İnovasyon:
- inovasyon süreçleri arasındaki yineleme,
- takım yapıları ve dinamikleri,
- bağlamsal ve çevresel etkiler.
 Organizasyonel öğrenme:
- şirket çalışanlarının yüksek oranda katılımı,
- bilginin sistematik olarak edinilmesi,
- yeni görevleri yerine getirebilmek için yeniden uyarlama yeteneği.
 Yeni ürün geliştirme:
- temel aktivitelerin örtüşmesi,
- fonksiyonel birimler arasındaki iletişimin önemi,
- hız ve müşteri tepkileri.
Gregory, teknoloji yönetimi alanındaki eksik noktaları da şu şekilde sıralamıştır:
 Teknoloji stratejisi ve teknoloji yönetimi arasındaki uyumsuzluk,
Genel kabul gören teknoloji yönetimi modellerinin/çerçevelerin olmaması,

7.  Müşteri gereksinimleri ve teknoloji arasındaki entegrasyonun ve ortak bir dilin
olmaması.
Gregory, yaptığı analizler sonucunda, teknoloji yönetimi için beş temel aktivite tanımlayan
süreç odaklı bir model önermiştir:

8. Greogry (1995), önerdiği süreç yaklaşımının, teknoloji yönetimi alanındaki önemli noktalar
ile nasıl örtüştüğünü göstermek için de bir matris oluşturmuştur. Ayrıca, önerdiği modelin
bütünlüğünü, genelleştirilebilir olduğunu ve faydalarını tartışmak için Avrupa, Amerika ve
Japonya’daki firmalar üzerinde pilot bir çalışma da yapmış ve saha verileriyle modelini
desteklemiştir.

9. Rush ve diğerleri, firmaların teknolojik yeteneklerini değerlendirebilmek amacıyla teknoloji
yönetiminin dokuz boyutunu ele alan bir araç geliştirmişlerdir. Gelişmiş ve gelişmekte olan
ülkelere yönelik yapılmış çalışmalardan yoğun bir şekilde faydalanan bu çalışma, teknoloji
yönetiminin dokuz boyutu şu şekilde sıralamaktadır:
 Farkındalık: üst yönetimin teknolojinin, rekabet için önemini anlaması ve
günümüz rekabet koşullarında yerinde saymanın yaratacağı büyük tehlikenin
farkında olması.
 Araştırma: firmayı etkileyebilecek ya da büyüme ve rekabetçilik konusunda fırsat
yaratabilecek dışsal teknolojik olayların ve trendlerin taranması ve izlemesi.
 Temel yetkinlikler: firmanın içsel olarak, teknolojik bakımdan güçlü yanlarını
tanımlaması ve belirli alanlarda özgün rekabet avantajı yaratması.
 Strateji: vizyonların, amaçların ve önceliklerin belirlenmesi ve paylaşılması.
Firmalar için teknoloji stratejinin geliştirilmesi, tüm iş stratejisinin çok önemli bir
boyutu olarak vurgulanmaktadır.
 Değerlendirme – Seçme: Var olan tüm alternatiflerin değerlendirilmesi ve
ihtiyaçlar paralelinde karşılaştırma, fizibilite gibi yöntemlerle teknolojilerin
seçilmesi.
 Edinme: ArGe, iş birlikleri, teknoloji lisanslaması gibi farklı yöntemleri kullanarak
teknolojinin edinilmesi, bilginin transfer edilmesi ve korunması.
 Uygulama: yeni bir ürün, üretim hattı veya süreç tasarlamak için yeni
teknolojilerden faydalanılması.
 Öğrenme: bilinçli ve resmi bir şekilde verimlilik, etkinlik ve strateji oluşturma
süreçlerini iyileştirebilmek için tecrübelerden faydalanılması.

10.  Bağlantılar: diğer sekiz farklı boyut kapsamında, ihtiyaç duyulması halinde,
üniversiteler, araştırma kurumları, danışmanlık firmaları gibi dışsal kurumlardan
faydalanılabilmesi.
Özünde teknolojik inovasyon yeteneğini ölçmeyi ve geliştirmeyi hedef alan çalışma, teknoloji
yönetiminin dokuz farklı boyutunu yetenek yaklaşımıyla ölçmektedir. Ölçme işlemi aşağıdaki
belirtilen dört farklı seviyede gerçekleştirilmektedir:
1. Farkında olmayan – Zayıf Yetenek Seviyesi,
2. Tepkisel – Zayıf ve Ortalama arası Yetenek Seviyesi,
3. Stratejik – Güçlü Yetenek Seviyesi,
4. Yaratıcı – Çok Güçlü Yetenek Seviyesi.
Rush ve diğerleri tarafından geliştirilen değerlendirme aracının/ modelinin incelediği teknoloji
yönetimi boyutları, örnek bir firma değerlendirmesiyle birlikte Şekil 5.’de gösterilmektedir.
Örnek firmanın, genel olarak ¾’e yakın oranda başarılı olduğu, özellikle öğrenme ve
bağlantılar noktasında diğer boyutlara göre daha zayıf durumda olduğu görülmektedir.

11. KAYNAKÇA
Töre, S. (2019) Teknoloji Yönetimi. Yüksek Lisans Tezi Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Mühendislik Yönetimi. İstanbul
Ünsal, E. (2010) Teknoloji Yönetimi Yeteneği Doktora Tezi Kara Harp Okulu Savunma
Bilimleri Enstitüsü Teknoloji Yönetimi Ana Bilim Dalı
http://danismend.com/kategori/altkategori/teknoloji-yonetiminin-onemi/
http://my.beykoz.edu.tr/serkang/files/2011/02/TeknolojiveInovasyonYonetimi.pdf
http://www.iso.org.tr/sites/1/upload/files/20-teknoloji_yonetimi-208.pdf