Waterschade in en aan gebouwen

Waterschade in en aan gebouwen
“Om het roerende te beschermen,
moet het onroerende in orde zijn”
© Monumentenwacht Vlaams-Brabant

Link onroerend en
roerend erfgoed.
Waterschade in en aan
gebouwen

Wateroverlast door
calamiteiten bij roerend
erfgoed.
- Hemel(s)water?
- Grondvocht
- Gevolgen
- Voorkomen

Hemelwater: opvangen en afvoeren.
Dak // goot // afvoer // riolering.
©
Monumentenwach
t Vlaams-Brabant

Dak // goot // afvoer // riolering

Verstoorde hemelwaterafvoer: oorzaken.

Fout dak- of gootafschot. Vaak latere
toevoeging.

Grondwater: natuurlijke aanvoer,
gecontroleerde afvoer.

Gevolgen op middellange termijn.

Gevolgen lange termijn:
metaal

metaal

zouten in muren (droog-vochtcycli)

Hout en andere biologische materialen.

Voorkomen is beter dan genezen.
Goede bereikbaarheid maakt goed
onderhoud (mogelijk).

Rapporten Monumentenwacht: Nadruk op
regelmatig nazicht en onderhoud.

Waterschade in het interieur
Oppervlakteschimmels

Overzicht verschillende zwammen
 https://www.cultureelerfgoed.nl/publicaties
 https://www.monumentenwacht.be/publicaties
 https://www.slideshare.net/VIOE/studiedag-
historische-houtconstructies-presentatie-5-lezing-
andries-deknopper

 In haast elk kerkinterieur zijn er oppervlakteschimmels
 Doorgaans geen ernstige of structurele schade aan het substraat
 Meest voorkomende soorten:
Penicillium sp. en Aspergillus sp.

 Overwegend witte vlekjes, katoenachtige pluisjes
 Soms bedekken ze het hele oppervlakte
 Overwegend op hout in vochtige of slecht
geventileerde omgeving

 Stoflagen bevatten vaak organisch materiaal
 Stof werkt hygroscopisch = trekt vocht aan
 Combinatie: zorgt voor schimmelgroei
© Monumentenwacht Vlaams-Brabant © Monumentenwacht Vlaams-Brabant

 Ook op stoflagen bijvoorbeeld op lijstwerk
 Vaak ook op verflagen / zichtbaar door de
verkleuringen

 Uitzonderlijk voorbeeld van textiel dat vermoedelijk vochtig
is geweest of in zeer vochtige ruimte heeft vertoeft
 De vlekjes worden echt kringen

 Schimmels kunnen ook verkleuringen veroorzaken
 Tijdens hun groei scheiden ze zuren af die
kleurstoffen op en in het materiaal achterlaten.

Oppervlakteschimmels: Aanpakken
 Gezondheid: Schimmels kunnen klachten
veroorzaken: variëren van allergie en irritatie
van huid en luchtwegen tot ziektes (bv
longonsteking).
• Draag bij het verwijderen van schimmels altijd
een goede persoonlijke bescherming!
• Tyvek-pak: ‘wit wegwerppak’
• P3-stoffilter of masker: om de luchtwegen
beschermen. P3 wijst erop dat ook erg kleine
schimmelsporen worden tegenhouden

Geïntegreerde schimmelbeheersing
 Wat volgt is geen kant-en klare handleiding om zelf aan de slag te
gaan bij een schimmelaantasting
 Het geeft in een paar aanbevelingen de methode van de
geïntegreerde schimmelbeheersing weer
 Bij een grote schimmelinfectie kan u als erfgoedzorger ook altijd
rekenen op deskundige firma’s
 Indien u als organisatie zelf de werken wenst uit te voeren kan u
best advies op maat vragen
 Er bestaat heel veel goede instructieve literatuur over
bv. CCI-notes

Geïntegreerde schimmelbeheersing
 1. VOORKOMEN
 2. BLOKKEREN
 3. OPSPOREN
 4. BEPERKEN
 5. BESTRIJDEN

 De beste maatregel tegen schimmel is zorgen voor een
goed klimaat of goede bewaaromstandigheden in de
ruimte (archief / depot) zodanig dat schimmelsporen niet
kunnen ontkiemen.
 Houd de RV lager dan 65% - de schimmelgroeicurve ligt nl.
op 70%
 Zorg voor voldoende ventilatie: enkel bij RVbuiten < RVbinnen
 Houd de ruimte en objecten schoon en stofvrij
1 VOORKOMEN

1 VOORKOMEN
 Let op met het ventileren van de binnenruimte met
buitenlucht. Doe dit enkel als RVbuiten < RVbinnen

2 BLOKKEREN
 Plaats nieuwe binnengekomen materiaal eerst in een
transitruimte vooraleer het in het depot of museum wordt
geplaatst.
 Besmet of verdacht materiaal blijft in de transitruimte en
vraagt om verdere stappen > 3 Opsporen of 5 Bestrijden

3 OPSPOREN
 Inspecteer regelmatig objecten bv. steekproefsgewijs
 Inspecteer de ruimte – kijk vooral naar koudebruggen
 Check of de schade, pluis of vlekken van schimmel
afkomstig zijn:
– nee (zonder schimmel): maak ze schoon (stap 5).
– ja: neem eventueel monster van de schimmel en
isoleer het stuk (stap 4)

3 OPSPOREN
• https://www.depotwijzer.be/schimmels-bacterien-en-andere-micro-organismen
• ARA-kit: methode om uit te zoeken of het een
actieve schimmel betreft (of iets anders)
• twee proefbuisjes
1. medium (voedingsbodem)
2. wattenstaafje dat bevochtigd is met steriel
water

3 OPSPOREN
• http://www.depotwijzer.be/schimmels-bacterien-en-andere-
micro-organismen
• Neem een staal met het vochtige staafje
• Steek het staafje in het proefbuisje
• Leg ze samen op een warme plek 25° tot
30°C bv. in de nabijheid van een radiator
gedurende 10 dagen
• Bij schimmel zal er groei ontstaan
• Oude schimmels kunnen worden
geactiveerd
• Conclusie: Ara-kit is er m.i. om uit te
zoeken of het om schimmel gaat

Beperken: afzonderen - isoleren - quarantaine
 Isoleer de besmette stukken eventueel in transitruimte of een
quarantainekamer - afgesloten van het depot
 Voer de besmette stukken af naar de behandelruimte.
4 BEPERKEN

5 BESTRIJDEN
 Pak de geïsoleerde stukken uit en droog ze indien ze nat
zijn (RV < 60%)
 Ga na of besmetting mechanisch of droog kan worden
verwijderd.
 Indien niet zal een vochtige reiniging nodig zijn
 Ontsmet ook de omgeving (legplanken, kasten,…)

5 BESTRIJDEN
 DROOG REINIGEN: vaak meest geschikte en veilige methode is het
mechanisch verwijderen met microvezeldoeken, een kwastje, penseeltje
of een geschikt stofzuigermondstuk onder afzuiging.
 Gebruik enkel een stofzuiger met een HEPA-filter (high-efficiency particulate air)
 Bij droog reinigen worden de schimmels niet gedood.
 Deze methode heeft nauwelijks negatieve effecten op het materiaal en
kan ter plaatse worden uitgevoerd.
 Ontsmet of verwijder het materiaal zoals borstels en de stofzuigermond
na gebruik.

 Op textiel vaak makkelijk te verwijderen (droge reiniging)
 Bij leder, fluweel, papier soms ook op plastic of verflagen
5 BESTRIJDEN

5 BESTRIJDEN
VOCHTIGE OF ONTSMETTENDE REINIGING
Vooral geschikt voor legplanken, kasten minder geschikt voor
erfgoedelementen - kunstvoorwerpen
 Gebruik quaternaire ammoniumverbindingen of ‘quats’ bv.
SumaBac, Embalit of Aseptix Sterimax Sporicide
 of een oplossing van ethanol of isopropanol in gedistilleerd
water. Liever niet op hout (lost bv. sommige vernissen aan)

5 BESTRIJDEN
 Schimmels vaak op boenwaslagen
 Rechtse foto:
Linker helft: enkel droge reiniging
Rechter helft: reiniging met white-spirit

VRIEZEN
 -20°C: zal de groei van de schimmel stoppen, maar de sporen
blijven levensvatbaar
 geeft dus extra tijd om verdere maatregels te nemen
 schimmels kunnen na het vriezen in een bv. vochtige omgeving
opnieuw actief worden
 doe dit enkel met droge voorwerpen want door het vriezen kan er
schade optreden
5 BEPERKEN

5 BESTRIJDEN
OVERIGE OPLOSSINGEN
 indien de 4 eerdere stappen niet helpen
 De omvang van de besmetting te groot is, zijn:
- gamma-doorstraling
- fogging (rookkaarsen met bv. imazalil)
 Let op! Dit mogen geen makkelijksheidsoplossingen zijn
 De dode schimmels en de sporen dienen ook nog verwijderd
te worden.

Waterschade in en aan gebouwen

Recommended

Recommended

More Related Content

More from Monumentenwacht

More from Monumentenwacht (20)

Waterschade in en aan gebouwen