Herri kirol honen deskribapena. Irakurri eta galderak erantzun.

1. BOLA-
JOKOA
HERRI KIROLAK

2. BOLA-JOKOA
Hirugarren hiruhilekoan, Altzako bolatokira joatekoak ginen, Gipuzkoako
Bolo eta Toka Federazioko laguntzarekin, bi herri kirol hauen inguruan
zerbait ikasteko asmoz.
Bizi dugun egoera dela eta, ezin izango dugu jarduera hau burutu. Baina
beste modu batez, zerbait ikasiko dugu.
Kirol bakoitzari buruz, hurrengo informazio hau arretaz irakurriko duzue,
ulertu eta galdetegia bete.
BOLA ESFERIKOA
ITUAK
BOLATOKI
BOLARIA

3. Oinarrizko hiztegia:
ERAISTU JAURTI HILOBI
Bola-jokoa munduko joko zaharrenetariko bat da.
Euskal Herriko herri kirolen jatorria (origen), nekazaritza edo itsas-lanekin
lotuta daude. Baina ez bolo-jokoa. Ez dakigu nola, non eta noiz sortu zen:
Grezia kulturan, Erromatarren garaian… Esaten da jolasteko , gauzak
jaurtitzeko edota besteekin harremanak izateko beharretik sortu zela. Oso
antzinako jokoa da.
Lehen aztarnak (restos) antzinako Egiptoko ume baten hilobian aurkitu
ziren.
Europa osoan jokatzen da, baina modu ezberdinean lekuaren arabera;
batez ere Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, gutxiago Iparraldean eta
Nafarroan.
Euskal Herriko joko honi buruz lehen dokumentuak Erdi Arokoak dira.
Dokumentu horietan, jokoa debekatzea, bolatokiak alokatzeko
dokumentuak edo arauak aipatzen dira.
Euskal Herrian XVII mendetik aurrera oso ezaguna izan zen jokoa.
Lurralde desberdinetako lehen txapelketa Gasteizen egin zen 1945 urtean,
500 pezetako (3 €) hiru sari eta trofeo bat banatu zituzten irabazleentzat.

4. Jokoaren helburua bola batekin, itu (bolos) batzuk eraistea ( botatzea) da.
Hau da: esku batekin jaurtitzen da bola esferiko bat, bola lurretik arrastaka
zutik dauden txirloak (ituak, boloak) bota behar ditu, distantzia jakin
batera.
Eraitsi edo bota behar diren egurrezko ituek izen bat baino gehiago
dituzte:
TXIRLO - BIRLO - PIRLA …
Eta bolatokia: bolaleku,
karrejo, boladera …
Jaurtitzeko, gehienetan bola esferiko bat erabiltzen da.

5. Jokatzen duen pertsonaren izena BOLARIA da.
Euskal Herrian, bariante edo forma ugari daude jolasteko: txirloen forma
ezberdina, kopurua ezberdina, txirlo edo ituak kokatzeko modua ere
ezberdina, bolaren formak, bolatokiaren luzerak…
Adibidez, hiru motatako bola daude: hiru zulokoak, esku zulokoak eta
esku-azpikoak. Bolak egurrez (madera) egina daude: haritza (roble), arte
(encina), zumar (olmo) edo gorosti (acebo) egurrez eginak dira. Bolen
pisua 2´1 kilotik 14 kilora bitartekoa da.
Bolatoki asko sagardotegi edo txakolindegietan zeuden, bezeroek
erabiltzeko.
Gaur egun gutxiago jokatzen da: landetatik jendea joan zen, denbora
pasatzeko ohiturak aldatu dira… eta ohiko jokoa izatetik egun berezietan
(tokiko jaiak, esaterako) bakarrik jokatzera pasa da leku askotan.
Idazle batzuk bere idatzitan jokoa aipatzen dute; adibidez Evaristo
Bustintza “Kirikiño” idazleak aipatzen ditu bolalekuak bere obretan eta
Errose Bustintzak “Jentillen bola-lekua” ipuina du.
Valentziar margolari famatu batek JOAQUIN SOROLLA “Los bolos-
Gipuzkoa” margolana 1914ean egin zuen:

6.  Zer ikusten duzu irudian?
 Non aurkitu ziren lehen aztarnak?

7.  Non jokatzen da gehiago?
 Zein garaietan aurkitu ziren lehenengo dokumentuak?
- Antzinaroa
- Erdi Aroan
- Aro Modernoan
- Aro garaikidean
 Zein da bolo jokoaren helburua?
 Zer erabiltzen da ituak (boloak) botatzeko?
 Zerez egina dago?
 Egurrezko ituak, nola deitzen dira? Izen bat baino gehiago
aipatu.

8.  Zein izena du jokatzen den tokia?
 Eta jokatzen duen pertsonak?
 Zenbat bola mota daude?
 Bolak, zein egur motarekin eginak izan ohi dira?
 Leku guztietan, bolak, ituak eta bolatokiak berdinak al
dira?
 Gaur egun, asko jokatzen al da?

9.  Gaur egun, toki askotan, zein egunetan jokatzen da?
- Igandero
- Ostegunero
- Herriko jaietan
 Zein margolari famatuk bola-jokuarekin margolan bat egin
zuen?
 Zein idazlek joko hau bere lanetan aipatzen dute?
 Bolatoki batetan boloetara noizbait jokatu al duzu? Non?
 Ezagutzen al duzu bolatokiren bat? Zein?