Uitgebreide presentatie over de mogelijkheden van led-verlichting in flats van woningverhuurders: besparingspotentieel, verdienmodel, stappenplan voor uitvoering. Zie ook www.flatopled.nl

1. 11
Zuinigere verlichting in de
corporatiesector
www.flatopled.nl
Maarten Corpeleijn
maarten@huurenergie.nl
06-25051750

2. 22
Wie is Maarten Corpeleijn
• 13 jaar onafhankelijk energie-adviseur van
woningverhuurders
• Sinds 2014: Huur & Energie Consult
• Project zonnig huren: cocreatie uitrol zonnepanelen
• Beleid, rekenmodel, aanbesteding, projectmanagement,
bewonerscommunicatie
• Dus onafhankelijk van leverancier/installateur

3. 33
Agenda
• Kennismaken
– Functie
– Ervaring met verlichting
– Wensen / ambities / vragen
• Filmpje
• Conclusies “flat op led-rapport”
• Kunt u hier iets mee?

4. 44
Film

5. 55
Project flat op led
• 14 woningcorporaties samen op pad
• Ervaringen inbrengen, vragen stellen, businessplannen
doorrekenen
• Resultaat: publieke rapportage
• Mijn ambitie: van pilots naar regulier beleid en versnelde
uitrol

6. 66
Resultaten businessplan
• Waar is besparingspotentieel?
• Rendement?
• Investeringen?
• Plan van aanpak

7. 77
Waar is besparingspotentieel?

8. 88
Van makkelijk naar moeilijk
1. Lamp uitdraaien
2. Lamp vervangen door slimmere lamp of lamp met
minder vermogen
3. Armatuur vervangen
4. Schakelen en dimmen aanpassen
5. Plek van armaturen aanpassen

9. 99
1. Veel verlichting kan uit of minder
• Politiekeurmerk vraagt vaak minder dan wordt
uitgevoerd
– Buiten voor complex 1 lichtpunt (geen eisen aan hoeveel)
– Elke deur op galerij 1lamp t.b.v. herkenning wie aanbelt
– Galerij goed en gelijkmatig verlicht (geen eisen aan hoeveel)
– Niet altijd op goede plek
– PKVW aangepast eind 2014
• “Het lijkt hier wel een kerstboom”

10. 1010
1. Beperken licht
• Beperk licht(hinder)
– Slechte spreiding licht
– Verkeerde plek lamp (niet op looprichting)
• Alleen wanneer nodig
– Minder lichtintensiteit, meer reflectie / spreiding
– Lampen alleen aan wanneer nodig
• Galerijen: 6-18 u niet, 18-23 u wel, 23-6u half/om en om?
• Bergingen/garage/…: als er mensen lopen

11. 1111
2. Lamp vervangen
• Moet armatuur worden omgebouwd?
• Hoe lang gaat armatuur mee?
• Wisselende ervaringen

12. 1212
3. Armatuur vervangen en schakelen

13. 1313
4. Bestaande lampen vragen vaak meer
vermogen dan gedacht wordt
Armatuur Lichtbron Watt
Vermoed
en op
basis van
naam
Watt
werkelijkhe
id
systeemver
mogen
inclusief
voorschake
lapparatuur
afwijki
ng
Opbouwarmatuur IP65
1x 11W conventioneel
(compactlamp,
rechthoekig)
TC-S G23 11W
compact
fluorescentie lamp
11 16 45%
Opbouwarmatuur IP54
1x 8W conventioneel
(korte tl, rechthoekig
armatuur)
T16 G5 8W mini
fluorescentie lamp
8 13 63%

14. 1414
4. Verlichting schakelen
• Grote besparingen op elektraverbruik
– Garages en bergingen
– Maar ook: galerijen / trappenhuizen / achterpaden / entreedeuren
• Kies armaturen die schakelen aan kunnen

15. 1515
5. Slimmer ophangen

16. 1616
5. Slimmer ophangen

17. 1717
Armatuurvervanging / slim schakelen
Rendement voor huurder en verhuurder?
Investeringscapaciteit?

18. 1818
Armaturen LED zijn duurder in afschrijving
• Armaturen LED duurder dan regulier
• (uitgaande van zelfde specs qua slagvastheid e.d.)
• Als lamp stuk, hele armatuur vervangen
• Dus (als altijd aan) na 13 jaar i.p.v. na 20 jaar hele
armatuur
– Garantie 5 jaar, met meting na 5 jaar

19. 1919
Besparing op onderhoud is vaak voor corporatie
• Rekent u lampvervanging door in servicekosten?
• Nee?  besparing voor corporatie
• Ja vaste prijs per jaar  besparing voor corporatie
• Ja per stuk (nacalculatie)  besparing voor huurders

20. 2020
Besparing op onderhoud is vaak voor corporatie
• Langere vervangingscyclus
– Continu brandend: 1 jaar/ 1,5 jaar
– Niet continu brandend: 2 jaar
– Starters: 4 jaar
• kostenbesparing op tijd van huismeesters / externen /
huurders
• All in kosten:
– Piepsysteem: bewoner belt, wordt doorgeschakeld, opdracht,
uitvoering, facturatie, …

21. 2121
Terugverdientijd vaak 1 – 5 jaar
• Welke situatie oud en welke nieuw?
• Armaturen afgeschreven of niet?
• Wie betaalt de onderhoudskosten?
• Energiebesparing telt wel of niet mee?
– Verbruik / jaar: 22, 12 of 6 cent per kwh?
• Rendabel voor corporatie?
– Verhouding investering led / regulier
– Vervangingskosten led-armatuur na 13 jaar (gedaald?)
– Besparing op lampvervanging gedurende 20 jaar
– Besparing op klachten / piepsysteem handling (nu niet in
businesscase)

22. 2222
Niet in geld uitdrukbare baten
• Meer comfort
• Meer (of minder) molest/diefstalproof (?)
• Afvalreductie, co2-reductie

23. 2323
Rekensheet meegeleverd veelvoorkomende
situaties
• Huidige situatie (armaturen, lampen, branduren,
schakeling, …)
• Huidig beleid (wie vervangt, hoe vaak)
• Huidige kosten (energie, onderhoud)
• Toekomstige situatie/beleid/kosten
• Investering van oud naar nieuw
• Rendement

24. 2424
Voorbeelden rendement

25. 2525
Voorbeeld parkeergarage (5.8)

26. 2626
Voorbeeld parkeergarage (5.8)
• Huidige situatie:
– Conventioneel armatuur 18 W lamp (25 W verbruik)
– Tijdgeschakeld
– Onderhoud en afschrijving per armatuur: 26 euro per jaar
• Nieuwe situatie:
– Armatuur 15 W
– Aanwezigheidsdetectie en daglichtdetectie
– Onderhoud nul
– Afschrijving 3 euro per jaar (want 10 % branduren per dag)

27. 2727
Voorbeeld parkeergarage (5.8)
• Investering 16*157 euro = 2,500 euro
• Terugverdientijd
– Besparing onderhoud / investering: 8 jaar
– Besparing onderhoud / meerinvestering: 3 jaar
– Besparing onderhoud en energie / investering: 5 jaar
– Besparing onderhoud en energie / meerinvestering: 5 jaar

28. 2828
Voorbeeld bergingsgang (5.11)
• Huidige situatie:
– 24 uur per dag aan
– 13 W vermogen
• Nieuwe situatie:
– 7 W vermogen
– Aanwezigheid schakelen
• Terugverdientijd: 2 tot 5 jaar

29. 2929
Voorbeeld bergingsgang (5.11): minder
armaturen (van 6 naar 3)?

30. 3030
Voorbeeld galerij (5.12)
• Huidige situatie:
– Conventioneel armatuur 13 W verbruik
– Tijdgeschakeld
– Onderhoud en afschrijving per armatuur: 15 euro per jaar
• Nieuwe situatie:
– Armatuur 7 W
– Daglichtgeschakeld plus aanwezigheidsdetectie
• 10% van de tijd 100 % vermogen
• 90 % van de tijd 20 % vermogen
– Onderhoud nul
– Afschrijving 6 euro per jaar

31. 3131
Voorbeeld galerij (5.12)
• Terugverdientijd
– Besparing onderhoud / investering: 18 jaar
– Besparing onderhoud / meerinvestering: 12 jaar
– Besparing onderhoud en energie / investering: 13 jaar
– Besparing onderhoud en energie / meerinvestering: 8 jaar

32. 3232
Investeringscapaciteit?
Prioritering van gelden

33. 3333
Beleid meeste corporaties
• Led scoort goed op TCO, dilemma:
– MJOB werkt met afschrijving in 25 jaar
– Eerste investering hoger dan bedrag voorzien in MJOB, dus
gebeurt niet
• Schakelen verlichting:
– Bewegingsdetectie parkeergarages/bergingen meestal bij
nieuwbouw en renovatie
– Galerijen en trappenhuizen alleen schemerschakeling
• Wie betaalt de lampvervanging en hoe vaak (cyclus 3
jaar? In combinatie met piepsysteem?)

34. 3434
Investeringsvraagstuk: led rendabeler dan al uw
andere energie-investeringen
maatregel investering besparing per jaar
(onderhoud en energie)
Terugverdientijd Extra
baat
led 250 70 3,6
zonnepanelen 3.200 420 7,6
isolatie van F naar B 10.000 350 28,6 comfort
nul op de meter 60.000 1200 50,0 comfort

35. 3535
Investeringsvraagstuk: “klein geld”
• Corporatie 4,000 appartementen
• Jaarlijkse kosten lampvervanging en afschrijving:
40*4,000 = 160,000 euro
• Investering alles op led: 300 * 4,000 = 1,2 miljoen euro
• 1 ton per jaar, 1 % van de MJOB
– Gelijk aan 5 woningen gerenoveerd (20.000 euro)
– Gelijk aan 1,6 passiefhuisrenovaties (60,000 euro)

36. 3636
Hoe starten?

37. 3737
Stappenplan: 1 de voorraad en kansen in beeld
• Ogen en oren
– Complexbeheerders zien en horen alles
– Vragen bewonerscommissies
• Analyse laaghangend fruit
– Waar hoge onderhoudskosten
– Elektraverbruik per meter (22 of 6 cent per kwh)
– Parkeergarages, bergingen, trappenhuizen zonder
tijdschakeling
• De flats in: kijken in eigen complexen en eventueel bij goede
voorbeelden
• Resultaat: investeringsvoorstel met opties

38. 3838
Stappenplan: 2 van beleid naar uitrol
• Bepaal kaders in directiebesluit
– Rendementseisen
– Relatie reguliere cyclus (Niet 10 jaar wachten op
complexrenovatie…)
– Relatie onderhoudsbegroting: nu investeren om in vijf jaar
terug te verdienen
• Kost en baat bij elkaar brengen
• Uitvoering van bundel projecten, van pilot naar uitrol
– Bewoners / bewonerscommissies
• Relatie met reguliere cyclus

39. 3939
Testen

40. 4040
achtergrondsheets

41. 4141
Werkelijke kosten in beeld
• Meerinvestering kan niet worden af- of weggeschreven
– Bij renovatie is het all-in-post
– Bij conditiemeting (hoe vaak doen we dat?) ook
– Bij vervanging stuk armatuur is het soms kosten, soms bedrag
• Dus: kosten naar boven krijgen
– Bestaande budgetten / uitgaven uitsplitsen
– Bewijzen dat het kan (cases met ervaringen)

42. 4242
Als je nu onderhoudskosten doorrekent, wil je
dat blijven doen. Servicekosten??
Aanpak Voor wie?
Reguliere lamp-vervanging Huurder
Reguliere armatuur-vervanging Corporatie
Vervangen door led-armatuur Grotendeels corporatie,
lamp voor huurder
Retrofit, vervangen led-lamp met aanpassing
armatuur
Grotendeels corporatie,
Lamp voor huurder
Huurder
Schakelapparatuur t.b.v. uitzetten/dimmen/… Corporatie
Externe of eigen energie bv investeert o.b.v.
vaste jaarlijkse fee (licht huren)
??

43. 4343
Uitvoering: variant planmatig doen
• deltaWonen, Wooninvest, Sint Joseph, Wonen Zuid
• Bij armatuurvervanging pas je de goede technieken toe voor
huurders, daar ben je (moreel) toe verplicht
• Uiteindelijk gaat het om woonlasten
• Het is weinig geld: reserveer jaarlijks 10 euro per
appartement in de onderhoudsbegroting, dan is over 10 jaar
alles LED.
• Vastleggen in vervangingscontracten, en onderhoud er op
aanpassen
• Nadeel: hierbij worden armaturen vervroegd afgeschreven?

44. 4444
Uitvoering: variant in PvE, natuurlijke
momenten
• Bij renovaties is er vaak geen focus op, weinig relatie, geen
volume, geen expertise (projectleider, aannemer, installateur)
• Bij afschrijving armaturen: wanneer is dat, wie bepaalt dat, is
er dan geld en zo ja hoeveel, welke volumes?

45. 4545
Wie vervangt en wie betaalt onderhoudskosten
nu?
wie vervangt? wie betaalt? corporatie (niet doorgerekend) huurder (wel doorgerekend)
externe (40 euro per uur) hoge kosten, dus zuinigere armaturen bespaar
op externe kosten
mag het van de huurcommissie? Iets
anders doorrekenen dan voorheen
huismeester (25 euro per uur?) mag je kosten van huismeester in de
businesscase trekken of is het not-done om
hierop te bezuinigen?
hele huismeester wordt deels
doorbelast, en mag het van de
huurcommissie
afstand tot de arbeidsmarkt
(17,50 euro per uur)
businesscase minder gunstig, neemt externe
partij ook mensen met afstand tot de
arbeidsmarkt
mag het van de huurcommissie? Iets
anders doorrekenen dan voorheen
bewoners zelf (0 euro per uur) zuinigere armaturen niet terug te verdienen.
Arbeidskosten zijn nul, alleen kosten logistiek
en lamp e.d.
zuinigere armaturen niet terug te
verdienen. Arbeidskosten zijn nul, alleen
kosten logistiek en lamp e.d.