Machine & Assembly Language

1. Machine & Assembly Language
‫اسمبلی‬ ‫و‬ ‫ماشین‬ ‫زبان‬
‫خدا‬ ‫نام‬ ‫به‬
1
‫چهارم‬ ‫فصل‬

2. ‫اسمبلی‬ ‫زبان‬ ‫به‬ ‫نویسی‬ ‫برنامه‬
2

3. ‫اسمبلی‬ ‫برنامه‬ ‫قطعات‬
3
ً‫ال‬‫معمو‬‫یک‬‫برنامه‬‫اسمبلی‬‫شامل‬‫حداقل‬‫سه‬‫قطعه‬‫پشته‬،‫قطعه‬‫داده‬‫و‬‫قطعه‬‫کد‬‫است‬.‫شبه‬‫دستورات‬
SEGMENTS‫و‬ENDS‫به‬‫اسمبلر‬‫شروع‬‫و‬‫پایان‬‫یک‬‫قطعه‬‫را‬‫اعالم‬‫داشته‬‫و‬‫قالب‬‫زیر‬‫را‬‫دارند‬.

4. ‫اسمبلی‬ ‫برنامه‬ ‫قطعات‬
4
‫برچسب‬(Label)‫باید‬‫از‬‫مقررات‬‫نامگذاری‬‫تبعیت‬‫کند‬.‫و‬‫نیز‬‫باید‬‫منحصر‬‫به‬‫فرد‬‫باشد‬.‫میدان‬(Option)
‫اطالعات‬‫مهمی‬‫را‬‫به‬‫اسمبلر‬‫برای‬‫سازماندهی‬‫می‬‫دهد‬‫ولی‬‫الزامی‬‫نیست‬.‫برچسب‬ENDS‫باید‬‫با‬‫برچسب‬
‫رهنمون‬SEGMENT‫یکسان‬‫باشد‬.

5. ‫اسمبلی‬ ‫زبان‬ ‫در‬ ‫گذاری‬ ‫نام‬ ‫قوانین‬
5
‫هر‬‫نام‬‫باید‬‫منحصر‬‫به‬‫فرد‬‫باشد‬.
‫نام‬‫های‬‫بکار‬‫رفته‬‫برای‬‫برچسب‬‫برنامه‬‫های‬‫اسمبلی‬‫متشکل‬‫از‬‫حروف‬‫الفبا‬‫به‬‫هر‬‫دو‬‫صورت‬‫بزرگ‬‫و‬‫کو‬،‫چک‬‫ارقام‬
0‫تا‬9‫و‬‫کاراکترهای‬‫خاص‬‫مثل‬‫عالمت‬?,.,@,_,$‫هستند‬.
‫اولین‬‫کاراکتر‬‫نام‬‫باید‬‫یک‬‫کاراکتر‬‫الفبایی‬‫یا‬‫کاراکتر‬‫خاص‬‫باشد‬.‫این‬‫مکان‬‫نمی‬‫تواند‬‫به‬‫یک‬‫رق‬‫م‬‫اختصاص‬‫یابد‬.
.‫فقط‬‫به‬‫عنوان‬‫اولین‬‫کاراکتر‬‫بکارگرفته‬‫می‬،‫شود‬‫ولی‬‫چنین‬‫کاری‬‫پیشنهاد‬‫نمی‬‫شود‬‫زیرا‬‫در‬‫ویرای‬‫ش‬‫های‬‫اخیر‬
MASM‫دارای‬‫کلمات‬‫رزروی‬‫است‬‫که‬‫با‬‫آن‬‫شروع‬‫می‬‫گردد‬.
‫نام‬‫ها‬‫می‬‫توانند‬‫تا‬31‫کاراکتر‬‫طول‬‫داشته‬‫باشند‬.

6. ‫اسمبلی‬ ‫ساده‬ ‫برنامه‬ ‫یک‬
6

7. ‫قبل‬ ‫مثال‬ ‫پشته‬ ‫قطعه‬ ‫شرح‬
7
‫قطعه‬‫پشته‬‫در‬‫مثال‬‫قبل‬‫حاوی‬‫یک‬‫خط‬DB 64 DUP(?)‫است‬.‫این‬‫رهنمون‬64‫بایت‬‫از‬‫حافظه‬‫را‬
‫رزرو‬‫می‬‫کند‬.

8. ‫قطعه‬ ‫شرح‬‫مثال‬ ‫داده‬‫قبل‬
8
‫در‬‫قطعه‬‫داده‬‫سه‬‫قلم‬‫داده‬DATA1,DATA2,SUM‫بصورت‬DB‫تعریف‬‫شده‬‫اند‬.‫اقالم‬‫داده‬‫تعریف‬
‫شده‬‫در‬‫قطعه‬‫داده‬‫بوسیله‬‫برچسبشان‬‫در‬‫قطعه‬‫کد‬‫دستیابی‬‫می‬‫شوند‬.

9. ‫قبل‬ ‫مثال‬ ‫کد‬ ‫قطعه‬ ‫شرح‬
9
‫اولین‬‫خط‬‫قطعه‬‫کد‬‫پس‬‫از‬‫رهنمون‬SEGMENT،‫شبه‬‫دستور‬PROC‫می‬‫باشد‬.‫یک‬‫رویه‬
(Procedure)‫گروهی‬‫از‬‫دستورات‬‫است‬‫که‬‫برای‬‫انجام‬‫عمل‬‫خاصی‬‫در‬‫نظر‬‫گرفته‬‫شده‬‫اند‬.‫یک‬‫قطعه‬‫ک‬‫د‬
‫ممکن‬‫است‬‫فقط‬‫از‬‫یک‬‫رویه‬‫سازمان‬‫یافته‬‫باشد‬‫و‬‫یا‬ً‫ال‬‫معمو‬‫از‬‫چند‬‫رویه‬‫کوچکتر‬‫تشکیل‬‫بشود‬‫ت‬‫ا‬‫ساختار‬
‫بهتری‬‫داشته‬‫باشد‬.

10. ‫رویه‬
10
‫هر‬‫رویه‬‫باید‬‫دارای‬‫یک‬‫نام‬‫باشد‬‫که‬‫بوسیله‬‫رهنمون‬PROC‫تعریف‬‫می‬‫شود‬.‫بدنبال‬‫آن‬‫دستورات‬‫زبان‬‫اسمبلی‬
‫و‬ً‫ا‬‫نهایت‬‫رهنمون‬ENDP‫می‬‫آید‬.‫عبارات‬PROC‫و‬ENDP‫باید‬‫دارای‬‫برچسب‬‫یکسان‬‫باشند‬.‫رهنمون‬
PROC‫می‬‫تواند‬‫انتخاب‬‫نوع‬FAR(‫دور‬)‫یا‬NEAR(‫نزدیک‬)‫را‬‫داشته‬‫باشد‬.

11. ‫دستور‬ ‫کلی‬ ‫شکل‬PROC
11
‫شکل‬‫کلی‬‫دستور‬PROC‫بصورت‬‫زیر‬‫است‬:
‫صفت‬Attribute‫می‬‫تواند‬FAR‫یا‬NEAR‫باشد‬.

12. FAR‫و‬NEAR
12
‫سابروتین‬‫ها‬‫به‬‫دوسته‬‫داخلی‬‫و‬‫خارجی‬‫تقسیم‬‫می‬‫شوند‬.‫اگر‬‫روال‬‫فقط‬‫از‬‫داخل‬‫سگمنتی‬‫که‬‫این‬‫روال‬‫ت‬‫عریف‬
‫شده‬‫قابل‬‫فراخوانی‬،‫باشد‬‫روال‬‫یا‬‫سابروتین‬‫را‬‫داخلی‬،‫نامند‬‫و‬‫در‬‫شبه‬‫دستور‬PROC‫باید‬‫از‬‫صفت‬NEAR
‫استفاده‬‫شود‬.‫در‬‫صورتی‬‫که‬‫روال‬‫تعریف‬‫شده‬‫بتواند‬‫از‬‫سگمنت‬‫های‬‫دیگر‬‫نیز‬‫فراخوانی‬،‫شود‬‫آنگاه‬‫روال‬‫را‬‫خارجی‬
‫نامند‬‫و‬‫در‬‫شبه‬‫دستور‬PROC‫باید‬‫صفت‬FAR‫مورد‬‫استفاده‬‫قرار‬‫گیرد‬.

13. ‫نکته‬
13
‫در‬‫شبه‬‫دستور‬PROC‫اگر‬‫صفت‬‫قید‬،‫نشود‬‫اسمبلر‬‫صفت‬NEAR‫را‬‫به‬‫طور‬‫پیش‬‫فرض‬‫در‬‫نظر‬‫می‬
‫گیرد‬.

14. ‫رهنمون‬ASSUME
14
‫شبه‬‫دستور‬ASSUME‫ارتباط‬‫بین‬‫نام‬‫هر‬‫سگمنت‬،‫و‬‫ثبات‬‫های‬‫سگمنت‬‫را‬‫برقرار‬‫می‬‫کند‬.‫شبه‬‫دس‬‫تور‬
ASSUME‫در‬‫سگمنت‬‫کد‬‫بالفاصله‬‫قبل‬‫از‬‫شبه‬‫دستور‬PROC‫قرار‬‫می‬،‫گیرد‬‫که‬‫ثبات‬‫های‬‫سگمنت‬
‫را‬‫برابر‬‫با‬‫نام‬‫سگمنتی‬‫که‬‫در‬‫برنامه‬‫بکار‬‫رفته‬‫قرار‬‫دهد‬.‫ساختار‬‫این‬‫شبه‬‫دستور‬‫به‬‫صورت‬‫زیر‬‫ا‬‫ست‬.

15. ‫رهنمون‬ASSUME
15
‫عبارت‬ASSUME‫به‬‫این‬‫دلیل‬‫الزم‬‫است‬‫که‬‫در‬‫یک‬‫برنامه‬‫به‬‫زبان‬‫اسمبلی‬‫ممکن‬‫است‬‫چندین‬‫قطعه‬‫ک‬،‫د‬‫یک‬
‫یا‬‫چندین‬‫قطعه‬‫داده‬‫و‬‫بیش‬‫از‬‫یک‬‫قطعه‬‫پشته‬‫وجود‬‫داشته‬‫باشد‬‫ولی‬‫هر‬‫بار‬‫فقط‬‫یکی‬‫از‬‫آن‬‫ها‬‫بوسیل‬‫ه‬CPU
‫آدرس‬‫دهی‬‫می‬‫شود‬‫زیرا‬‫هر‬‫بار‬‫فقط‬‫یکی‬‫از‬‫هر‬‫نوع‬‫ثبات‬‫قطعه‬‫در‬CPU‫قابل‬‫دستیابی‬‫است‬.‫بنابراین‬
ASSUME‫به‬‫اسمبلی‬‫می‬‫گوید‬‫که‬‫کدام‬‫قطعات‬‫بوسیله‬‫رهنمون‬‫های‬‫تعریف‬‫شده‬‫بوسیله‬SEGMENT
‫باید‬‫استفاده‬‫شوند‬.

16. ‫نکته‬
16
‫هنگامی‬‫که‬‫سیستم‬‫عامل‬‫کنترل‬‫را‬‫به‬‫برنامه‬‫انتقال‬‫می‬‫دهد‬‫مقادیری‬‫را‬‫به‬‫ثبات‬‫های‬CS‫و‬SS‫اختصاص‬
‫می‬‫دهد‬.‫مقدار‬DS(‫و‬ES‫اگر‬‫بکار‬‫رفته‬‫باشد‬)‫باید‬‫توسط‬‫برنامه‬‫نویس‬‫مقدار‬‫دهی‬‫اولیه‬‫شود‬.

17. ‫مثال‬:‫عدد‬ ‫سه‬ ‫جمع‬ ‫برنامه‬
17

18. ‫قبل‬ ‫مثال‬ ‫اجرای‬ ‫نتیجه‬
18

19. ‫پشته‬ ‫قطعه‬ ‫تعریف‬
19
‫قطعه‬‫پشته‬‫ای‬‫که‬‫در‬‫زیر‬‫نشان‬‫داده‬‫شده‬‫است‬‫شامل‬‫یک‬‫خط‬‫است‬‫که‬‫این‬‫رهنمون‬64‫بایت‬‫از‬‫حافظه‬‫را‬
‫رزرو‬‫می‬‫کند‬.

20. ‫ها‬ ‫داده‬ ‫ساختمان‬(Data Structure)
20
‫ساختمان‬‫داده‬،‫ها‬‫روش‬‫های‬‫ذخیره‬‫داده‬‫ها‬‫در‬‫کامپیوتر‬‫با‬‫هدف‬‫دسترسی‬‫آسان‬‫تر‬‫و‬‫بهینه‬‫تر‬‫است‬‫در‬
‫حالیکه‬‫الگوریتم‬‫روشی‬‫به‬‫منظور‬‫حل‬‫مسئله‬‫به‬‫وسیله‬‫کامپیوتر‬‫است‬.

21. The Cathedral and the Bazaar
21
‫ساختمان‬‫داده‬‫ی‬‫خوب‬‫و‬‫برنامه‬‫ضعیف‬‫بسیار‬‫بهتر‬‫از‬‫برنامه‬‫خوب‬‫و‬‫ساختمان‬‫داده‬‫بی‬‫ارزش‬‫کار‬‫کند‬‫می‬.
‫بروکس‬:"‫اگر‬‫خواهی‬‫می‬‫مرا‬‫گیج‬،‫کنی‬‫برنامه‬‫ات‬‫را‬‫به‬‫من‬‫نشان‬‫بده‬‫ولی‬‫ساختمان‬‫داده‬‫ات‬‫برنامه‬‫را‬‫پنهان‬‫کن‬.‫اما‬‫اگر‬‫ساختم‬‫ان‬
‫داده‬‫ات‬‫برنامه‬‫را‬‫به‬‫من‬‫نشان‬،‫دهی‬‫اغلب‬‫دیگر‬‫نیازی‬‫به‬‫دیدن‬‫کد‬‫ات‬‫برنامه‬‫ندارم؛‬‫همه‬‫چیز‬‫واضح‬‫و‬‫مشخص‬‫است‬."

22. ‫ها‬ ‫داده‬ ‫ساختمان‬
22
ِ‫ن‬‫داد‬‫سازمان‬‫ها‬‫داده‬‫به‬‫یک‬‫طریق‬‫خاص‬‫و‬‫بر‬‫ی‬‫پایه‬‫مدل‬‫منطقی‬‫یا‬‫ریاضی‬‫که‬‫به‬‫منظور‬‫ی‬‫استفاده‬‫بهی‬‫نه‬‫از‬
‫ها‬‫داده‬‫صورت‬‫گیرد‬‫می‬‫را‬‫یک‬‫داده‬‫ساختار‬‫گویند‬‫می‬.‫داده‬‫ها‬‫ساختار‬‫انواع‬‫گوناگونی‬‫دارند‬‫که‬‫هر‬‫کدام‬‫من‬‫اسب‬
‫های‬‫برنامه‬‫مختلفی‬‫هستند‬.

23. ‫پشته‬ ‫داده‬ ‫ساختمان‬(Stack)
23
‫در‬‫حقیقت‬،‫پشته‬‫یکی‬‫از‬‫سه‬‫بخش‬‫تخصیص‬‫یافته‬‫به‬‫یک‬‫برنامه‬‫در‬‫حال‬‫اجرا‬‫در‬‫حافظه‬(RAM)‫باشد‬‫می‬.
‫سیاست‬LIFO (Last In First Out)‫اساس‬‫کار‬‫پشته‬‫را‬‫تشکیل‬‫می‬،‫دهد‬‫مفهوم‬‫آن‬‫این‬‫است‬‫که‬‫آخرین‬
‫داده‬‫ذخیره‬‫شده‬‫در‬،‫پشته‬‫نخستین‬‫ای‬‫داده‬‫است‬‫که‬‫بازیابی‬‫شود‬‫می‬.

24. ‫است؟‬ ‫الزم‬ ‫پشته‬ ‫چرا‬
24
‫پشته‬‫بخشی‬‫از‬‫حافظه‬‫نوشتن‬/‫خواندن‬(RAM)‫است‬‫که‬‫بوسیله‬CPU‫برای‬‫ذخیره‬‫موقت‬‫اطالعات‬‫بکار‬‫می‬
‫رود‬.CPU‫به‬‫این‬‫ناحیه‬‫ذخیره‬‫سازی‬‫نیاز‬‫دارد‬‫زیرا‬‫تعداد‬‫ثبات‬‫ها‬‫محدود‬‫است‬(‫امکان‬‫افزایش‬‫تعداد‬‫ثبا‬‫ت‬‫ها‬
‫به‬‫دلیل‬‫باالتر‬‫رفتن‬‫هزینه‬‫ساخت‬‫و‬‫مصرف‬‫بیشتر‬،‫ترانزیستور‬‫ممکن‬‫نیست‬).‫بنابراین‬‫برای‬‫ذخ‬‫یره‬‫موقت‬‫و‬‫امن‬
‫اطالعات‬‫باید‬‫محلی‬‫برای‬CPU‫در‬‫نظر‬‫گرفته‬‫شود‬.

25. ‫پشته‬ ‫ایراد‬
25
‫مهمترین‬‫عیب‬‫پشته‬‫زمان‬‫دستیابی‬‫آن‬‫است‬.‫چون‬‫پشته‬‫در‬RAM‫قرار‬،‫دارد‬‫زمان‬‫دستیابی‬‫آن‬‫بسیار‬
‫طوالنی‬‫تر‬‫از‬‫ثبات‬‫است‬.

26. ‫پشته‬ ‫به‬ ‫دستیابی‬ ‫نحوه‬
26
‫پشته‬‫بخشی‬‫از‬RAM‫است‬‫و‬‫باید‬‫بوسیله‬‫ثبات‬‫هایی‬‫در‬‫داخل‬CPU‫به‬‫آن‬‫اشاره‬‫شود‬.‫دو‬‫ثبات‬‫اصلی‬
‫برای‬‫دستیابی‬‫به‬‫پشته‬‫عبارتند‬‫از‬‫ثبات‬SS(‫قطعه‬‫پشته‬)‫و‬‫ثبات‬SP(‫اشاره‬‫گر‬‫پشته‬).

27. ‫پشته‬ ‫به‬ ‫دستیابی‬ ‫نحوه‬
27
‫هر‬‫ثبات‬‫درون‬80x86(‫بجز‬‫ثبات‬‫های‬‫قطعه‬‫و‬SP)‫قابل‬‫ذخیره‬‫سازی‬‫در‬‫پشته‬‫و‬‫بازیابی‬‫آن‬‫به‬CPU‫است‬.
‫ذخیره‬‫یک‬‫ثبات‬‫در‬‫پشته‬‫را‬‫درج‬‫و‬‫بارکردن‬‫محتوای‬‫پشته‬‫را‬‫در‬CPU‫بازیافت‬‫می‬‫گویند‬.‫وظیفه‬SP‫هنگام‬
‫اجرای‬‫درج‬‫و‬‫بازیافت‬‫خیلی‬‫حساس‬‫است‬.‫در‬80x86‫ثبات‬‫اشاره‬‫گر‬‫پشته‬SP‫به‬‫مکان‬‫حافظه‬‫جاری‬‫بکار‬‫رفته‬
‫در‬‫باالی‬‫پشته‬‫اشاره‬‫می‬‫کند‬‫و‬‫به‬‫محض‬‫درج‬‫کاهش‬‫می‬‫یابد‬.‫برعکس‬‫هنگام‬‫بازیافت‬‫پشته‬‫به‬CPU،‫این‬‫اشاره‬‫گر‬
‫افزایش‬‫می‬‫یابد‬.

28. ‫دستور‬PUSH‫پشته‬ ‫در‬
28
‫برای‬‫قراردادن‬‫عنصری‬‫در‬‫پشته‬‫از‬‫دستورالعمل‬PUSH‫استفاده‬‫می‬‫کنیم‬.
 PUSH - stores 16 bit value in the stack.

29. ‫توجه‬
29
‫ثبات‬SS‫آدرس‬‫شروع‬‫سگمنت‬‫پشته‬‫را‬‫نگهداری‬‫می‬‫کند‬.
‫در‬‫آغاز‬،‫کار‬SP‫حاوی‬‫اندازه‬‫پشته‬‫است‬‫و‬‫به‬‫قبل‬‫از‬‫انتهای‬‫پشته‬‫اشاره‬‫می‬‫کند‬.‫نحوه‬‫ذخیره‬‫داده‬‫ها‬‫در‬‫سگمنت‬
،‫پشته‬‫متفاوت‬‫از‬‫سایر‬‫سگمنت‬‫ها‬‫است‬‫به‬‫طوری‬‫که‬‫داده‬‫ها‬‫از‬‫باالترین‬‫آدرس‬‫به‬‫پایین‬‫ترین‬‫آدرس‬‫ذخیره‬‫م‬‫ی‬‫شوند‬.
‫بخشی‬‫از‬‫پشته‬‫که‬‫به‬‫رویه‬‫ای‬‫اختصاص‬‫می‬‫یابد‬‫تا‬‫داده‬‫های‬‫آن‬‫رویه‬‫در‬‫آن‬‫ذخیره‬،‫شوند‬‫قاب‬‫پشته‬(stack
frame)‫نامیده‬‫می‬‫شود‬.
‫ثبات‬‫هایی‬‫که‬‫در‬‫پشته‬push‫می‬‫کنیم‬‫باید‬16‫بیتی‬‫باشند‬.‫با‬‫ثبات‬‫های‬8‫بیتی‬‫امکان‬‫پذیر‬‫نیست‬(al, ah,…).

30. ‫مثال‬
30

31. ‫مثال‬
31

32. ‫دستور‬POP
32
‫برای‬‫حذف‬‫عنصری‬‫از‬‫پشته‬‫از‬‫دستور‬POP‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.

33. ‫مثال‬
33
POP AX

34. ‫مثال‬ ‫ادامه‬
34
POP BX

35. ‫مثال‬
35

36. ‫مثال‬
36

37. ‫مثال‬
37
‫برنامه‬‫ای‬‫که‬‫به‬‫کمک‬‫پشته‬‫محتویات‬‫دو‬‫ثبات‬‫را‬‫با‬‫یکدیگر‬‫جابجا‬‫می‬‫کند‬.

38. ‫شده‬ ‫ساده‬ ‫قطعه‬ ‫روش‬
38
‫روشی‬‫که‬‫بوسیله‬‫آن‬‫قطعات‬‫در‬‫برنامه‬‫تعریف‬،‫شدند‬‫روشی‬‫سنتی‬‫به‬‫نام‬‫قطعه‬‫کامل‬‫است‬.‫در‬‫سا‬‫ل‬‫های‬‫اخیر‬
‫روش‬‫جدیدی‬‫برای‬‫تعریف‬‫قطعه‬‫معرفی‬‫شده‬،‫است‬‫که‬‫تعریف‬‫قطعه‬‫ساده‬‫شده‬،‫یا‬‫قالب‬‫ساده‬‫شده‬‫نا‬‫م‬‫دارد‬.

39. ‫حافظه‬ ‫مدل‬
39
‫قبل‬‫از‬‫اینکه‬‫از‬‫تعریف‬‫قطعه‬‫ساده‬‫شده‬‫استفاده‬،‫کنیم‬‫مدل‬‫حافظه‬‫برای‬‫برنامه‬‫باید‬‫انتخاب‬‫شود‬.‫در‬‫میان‬‫این‬
‫انتخاب‬‫ها‬‫برای‬‫مدل‬‫حافظه‬‫می‬‫توان‬‫از‬SMALL,MEDIUM,COMPACT,LARGE,HUGE
‫استفاده‬‫کرد‬.

40. ‫مدل‬SMALL
40
‫این‬‫مدل‬‫یکی‬‫از‬‫پر‬‫مصرف‬‫ترین‬‫مدل‬‫های‬‫حافظه‬‫برای‬‫برنامه‬‫های‬‫اسمبلی‬‫است‬.‫مدل‬SMALL‫حداکثر‬
64K‫بایت‬‫از‬‫حافظه‬‫را‬‫برای‬‫کد‬‫و‬‫به‬‫همان‬‫مقدار‬‫هم‬‫برای‬‫داده‬‫بکار‬‫می‬‫برد‬.

41. ‫مدل‬MEDIUM
41
‫در‬‫این‬،‫مدل‬‫داده‬‫باید‬‫در‬‫همان‬64K‫قرار‬‫گیرد‬‫ولی‬‫کد‬‫می‬‫تواند‬‫از‬64K‫تجاوز‬‫نماید‬.

42. ‫مدل‬COMPACT
42
‫این‬‫مدل‬‫بر‬‫خالف‬‫مدل‬MEDIUM‫است‬.‫در‬‫حالی‬‫که‬‫داده‬‫می‬‫تواند‬‫بیش‬‫از‬64K‫بایت‬،‫باشد‬‫کد‬‫نمی‬
‫تواند‬.

43. ‫مدل‬LARGE
43
‫از‬‫ترکیب‬‫دو‬‫مدل‬،‫قبل‬‫مدل‬LARGE‫بدست‬‫می‬‫آید‬.‫گرچه‬‫این‬‫مدل‬‫اجازه‬‫می‬‫دهد‬‫تا‬‫کد‬‫و‬‫داده‬‫از‬64K
‫تجاوز‬،‫کنند‬‫هیچ‬‫مجموعه‬‫ای‬‫به‬‫تنهایی‬(‫مثل‬‫آرایه‬)‫نباید‬‫از‬64K‫بیشتر‬‫شود‬.

44. ‫مدل‬HUGE
44
‫هر‬‫دو‬‫کد‬‫و‬‫داده‬‫می‬‫توانند‬‫از‬64K‫بایت‬‫حافظه‬‫بیشتر‬،‫باشند‬‫یک‬‫مجموعه‬‫تک‬‫داده‬‫مانند‬‫آرایه‬‫هم‬‫می‬
‫تواند‬‫از‬64K‫بایت‬‫بیشتر‬‫باشد‬.

45. ‫ساده‬ ‫قطعه‬ ‫روش‬ ‫در‬ ‫حافظه‬ ‫های‬ ‫مدل‬ ‫ی‬ ‫خالصه‬
45

46. ‫قطعه‬ ‫تعریف‬
46
‫قالب‬‫تعریف‬‫قطعه‬‫ساده‬‫شده‬‫سه‬‫رهنمون‬‫ساده‬‫را‬‫استفاده‬‫می‬‫کند‬.
.CODE
.DATA
.STACK
‫با‬‫استفاده‬‫از‬‫این‬،‫روش‬‫بکارگیری‬‫رهنمون‬‫های‬SEGMENT‫و‬END‫دیگر‬‫الزم‬‫نیست‬.

47. ‫شده‬ ‫ساده‬ ‫قطعه‬ ‫تعریف‬
47

48. ‫نکته‬
48
‫ترتیب‬‫قطعات‬‫اهمیت‬‫ندارد‬.

49. ‫نکته‬
49
‫در‬‫ساختار‬‫تعریف‬‫قطعه‬‫ساده‬،‫شده‬‫دستوراتی‬‫که‬‫ثبات‬‫سگمنت‬‫را‬‫مقدار‬‫اولیه‬‫می‬‫دهند‬‫به‬‫صورت‬‫ز‬‫یر‬‫است‬.

50. ‫ساده‬ ‫قطعه‬ ‫روش‬ ‫به‬ ‫عدد‬ ‫سه‬ ‫جمع‬ ‫برنامه‬
50

51. ‫اسمبلی‬ ‫زبان‬ ‫های‬ ‫برنامه‬ ‫اسمبل‬ ‫و‬ ‫ترجمه‬ ‫نحوه‬
51

52. ‫اسمبلی‬ ‫زبان‬ ‫های‬ ‫برنامه‬ ‫اسمبل‬ ‫و‬ ‫ترجمه‬ ‫نحوه‬
52
‫برنامه‬‫ای‬‫که‬‫با‬‫دستورات‬‫اسمبلی‬‫نوشته‬‫می‬،‫شود‬‫برنامه‬‫اسمبلی‬‫اصلی‬(Source Program)‫نامیده‬‫می‬
‫شود‬‫و‬‫با‬‫پسوند‬.asm‫تعریف‬‫می‬‫گردد‬.‫از‬‫برنامه‬‫مترجم‬(Assembler)‫برای‬‫ترجمه‬‫برنامه‬‫اسمبلی‬‫به‬
‫برنامه‬‫زبان‬‫ماشین‬(Object Program)‫استفاده‬‫می‬،‫کنیم‬‫که‬‫این‬‫برنامه‬‫با‬‫پسوند‬.obj‫مشخص‬‫می‬‫گردد‬.
‫و‬‫باالخره‬‫برنامه‬‫پیوند‬‫دهنده‬(Linker)‫برنامه‬‫ها‬‫با‬‫پسوند‬.obj،‫را‬‫با‬‫تخصیص‬‫آدرس‬‫های‬‫حافظه‬‫مناسب‬‫برای‬
،‫آنها‬‫به‬‫یک‬‫برنامه‬‫قابل‬‫اجرای‬.exe‫تبدیل‬‫می‬‫کند‬.

53. ‫اسمبلی‬ ‫زبان‬ ‫های‬ ‫برنامه‬ ‫اسمبل‬ ‫و‬ ‫ترجمه‬ ‫نحوه‬
53

54. ‫اسمبلر‬ ‫توسط‬ ‫اسمبلی‬ ‫برنامه‬ ‫ترجمه‬ ‫نحوه‬
54
‫برنامه‬‫مترجم‬‫اسمبلر‬،‫دستورات‬‫برنامه‬‫اسمبلی‬‫را‬‫می‬،‫خواند‬‫و‬‫کد‬‫باینری‬‫معادل‬‫آنها‬‫را‬‫پیدا‬‫می‬‫کند‬.‫د‬‫ر‬‫حقیقت‬
‫برنامه‬‫مترجم‬،‫اسمبلر‬‫برای‬‫ترجمه‬‫برنامه‬‫اسمبلی‬‫کاربر‬‫به‬‫زبان‬،‫ماشین‬‫دوبار‬‫برنامه‬‫کاربر‬‫را‬‫مرور‬(Two
Pass Assembler)‫می‬‫کند‬.‫در‬‫مرور‬‫اول‬،‫اسمبلر‬‫تمام‬‫برنامه‬‫اسمبلی‬‫را‬‫می‬،‫خواند‬‫و‬‫تعداد‬‫بایت‬‫های‬‫هر‬
‫دستور‬‫را‬‫مشخص‬‫می‬،‫کند‬‫و‬‫یک‬‫جدول‬‫از‬‫سمبل‬‫ها‬(Symbol Table)‫از‬‫برچسب‬‫دستورات‬‫و‬‫آدرس‬،‫آنها‬‫و‬
‫همچنین‬‫نام‬‫داده‬‫و‬‫آدرس‬‫آنها‬‫درست‬‫می‬‫کند‬.‫در‬‫مرور‬‫دوم‬‫برنامه‬،‫اسمبلی‬‫توسط‬‫برنامه‬‫مترجم‬،‫اسمبلر‬‫ب‬‫ا‬
‫استفاده‬‫از‬‫جدول‬‫سمبل‬،‫ها‬‫ترجمه‬‫برنامه‬‫را‬‫کامل‬‫می‬‫کند‬.

55. ‫دستورات‬ ‫با‬ ‫آشنایی‬‫تقسیم‬ ‫و‬ ‫ضرب‬
55
‫دستور‬‫ضرب‬MUL
‫دستور‬‫تقسیم‬DIV

56. ‫ضرب‬ ‫دستور‬MUL
56
‫عملیات‬‫ضرب‬‫چندین‬‫حالت‬‫می‬‫تواند‬‫داشته‬‫باشد‬:
‫ضرب‬‫یک‬‫بایت‬‫در‬‫یک‬‫بایت‬
‫ضرب‬‫یک‬‫کلمه‬‫در‬‫یک‬‫کلمه‬
‫ضرب‬‫یک‬‫بایت‬‫در‬‫یک‬‫کلمه‬

57. ‫بایت‬ ‫یک‬ ‫در‬ ‫بایت‬ ‫یک‬ ‫ضرب‬
57
‫در‬‫ضرب‬‫بایت‬‫در‬‫بایت‬،‫یکی‬‫از‬‫عملوندها‬‫باید‬‫در‬‫ثبات‬AL‫قرار‬‫داشته‬،‫باشد‬‫و‬‫دومین‬‫عملوند‬‫می‬‫تواند‬‫در‬
‫ثبات‬‫و‬‫یا‬‫حافظه‬‫باشد‬.‫بعد‬‫از‬‫انجام‬‫عمل‬‫ضرب‬‫نتیجه‬‫در‬‫ثبات‬AX‫قرار‬‫می‬‫گیرد‬.

58. ‫مثال‬
58
‫برنامه‬‫ای‬‫بنویسد‬‫که‬‫عدد‬1F‫را‬‫در‬3A‫ضرب‬‫نماید‬.

59. ‫جواب‬
59

60. ‫اجرا‬ ‫نتیجه‬
60

61. ‫یک‬ ‫در‬ ‫کلمه‬ ‫یک‬ ‫ضرب‬‫کلمه‬
61
‫در‬‫ضرب‬‫کلمه‬‫در‬‫کلمه‬،‫یک‬‫عملوند‬‫باید‬‫در‬‫ثبات‬AX‫قرار‬‫گیرد‬‫و‬‫دومین‬‫عملوند‬‫می‬‫تواند‬‫در‬‫ثبات‬‫قرار‬
‫گیرد‬‫یا‬‫در‬‫حافظه‬.‫بعد‬‫از‬‫عمل‬‫ضرب‬‫نتیجه‬‫در‬‫ثبات‬‫های‬AX‫و‬DX‫قرار‬‫خواهد‬‫داشت‬.

62. ‫مثال‬
62

63. ‫مثال‬
63
‫برنامه‬‫ای‬‫بنویسید‬‫که‬‫دو‬‫عدد‬12F4H‫و‬3E21H‫را‬‫در‬‫هم‬‫ضرب‬‫نماید‬.

64. ‫جواب‬
64

65. ‫قبل‬ ‫مثال‬ ‫خروجی‬
65

66. ‫کلمه‬ ‫در‬ ‫بایت‬ ‫ضرب‬
66
‫این‬‫ضرب‬‫شبیه‬‫ضرب‬‫کلمه‬‫در‬‫کلمه‬‫می‬‫باشد‬.‫بجز‬‫اینکه‬AL‫حاوی‬‫بایت‬‫عملوند‬‫بوده‬‫و‬AH‫باید‬‫صفر‬‫شود‬.

67. ‫ضرب‬ ‫خالصه‬
67

68. ‫تقسیم‬
68
‫در‬‫تقسیم‬‫چندین‬‫حالت‬‫ممکن‬‫است‬‫داشته‬‫باشیم‬.
‫بایت‬‫تقسیم‬‫بر‬‫بایت‬
‫کلمه‬‫تقسیم‬‫بر‬‫کلمه‬
‫کلمه‬‫تقسیم‬‫بر‬‫بایت‬
‫کلمه‬‫مضاعف‬‫تقسیم‬‫بر‬‫کلمه‬

69. ‫تقسیم‬
69
‫در‬،‫تقسیم‬‫مواردی‬‫پیش‬‫می‬‫آید‬‫که‬CPU‫قادر‬‫به‬‫انجام‬‫عمل‬‫تقسیم‬‫نیست‬.‫در‬‫این‬‫موارد‬‫یک‬‫وقفه‬‫فعال‬‫می‬
‫گردد‬‫که‬‫به‬‫آن‬‫استثنا‬‫گویند‬.
‫اگر‬‫مقسوم‬‫علیه‬‫صفر‬‫باشد‬(‫هر‬‫عددی‬‫را‬‫بر‬‫صفر‬‫تقسیم‬‫نماییم‬)
‫اگر‬‫خارج‬‫قسمت‬‫خیلی‬‫بزرگ‬‫باشد‬‫که‬‫در‬‫ثبات‬‫اختصاص‬‫یافته‬‫جای‬‫نگیرد‬.
‫در‬PC‫های‬IBM‫و‬‫سازگار‬‫با‬‫آنها‬‫اگر‬‫هر‬‫یک‬‫از‬‫موارد‬‫فوق‬‫اتفاق‬‫افتاد‬‫پیام‬“Divide Error”‫نمایش‬‫داده‬
‫می‬‫شود‬.

70. ‫بایت‬ ‫بر‬ ‫بایت‬ ‫تقسیم‬
70
‫در‬‫تقسیم‬‫بایت‬‫بر‬‫بایت‬،‫مقسوم‬‫باید‬‫در‬‫ثبات‬AL‫قرار‬‫گیرد‬‫و‬‫ثبات‬AH‫صفر‬‫شود‬.‫مقسوم‬‫علیه‬‫نمی‬‫تواند‬
‫یک‬‫عملوند‬‫فوری‬‫باشد‬‫ولی‬‫می‬‫تواند‬‫در‬‫ثبات‬‫یا‬‫حافظه‬‫قرار‬‫بگیرد‬.‫چنانچه‬‫مقسوم‬‫علیه‬‫در‬‫حافظ‬‫ه‬‫قرار‬
‫گرفت‬‫آدرس‬‫دهی‬‫آن‬‫باید‬‫قابل‬‫قبول‬‫باشد‬.‫بعد‬‫از‬‫اجرای‬‫دستور‬DIV،‫خارج‬‫قسمت‬‫در‬AL‫و‬‫باقی‬‫مانده‬‫در‬
‫ثبات‬AH‫قرار‬‫خواهد‬‫گرفت‬.

71. ‫بایت‬ ‫بر‬ ‫بایت‬ ‫تقسیم‬
71
‫روش‬‫های‬‫مختلف‬‫آدرس‬‫دهی‬‫که‬‫مقسوم‬‫علیه‬‫در‬‫تقسیم‬‫می‬‫تواند‬‫داشته‬‫باشد‬‫بصورت‬‫زیر‬‫است‬.

72. ‫قبل‬ ‫اسالید‬ ‫ادامه‬
72

73. ‫مثال‬
73
‫برنامه‬‫ای‬‫بنویسید‬‫که‬‫عدد‬23‫را‬‫بر‬5‫تقسیم‬‫نماید‬.

74. ‫قبل‬ ‫مثال‬ ‫جواب‬
74

75. ‫قبل‬ ‫مثال‬ ‫اجرای‬ ‫نتیجه‬
75

76. ‫کلمه‬ ‫بر‬ ‫کلمه‬ ‫تقسیم‬
76
‫در‬‫این‬‫حالت‬‫مقسوم‬‫در‬AX‫قرار‬‫می‬‫گیرد‬‫و‬DX‫باید‬‫صفر‬‫گردد‬.‫مقسوم‬‫علیه‬‫می‬‫تواند‬‫در‬‫یک‬‫ثبات‬‫یا‬
‫حافظه‬‫باشد‬.‫بعد‬‫از‬‫اجرای‬‫دستور‬،‫تقسیم‬‫خارج‬‫قسمت‬‫در‬AX‫و‬‫باقی‬‫مانده‬‫در‬DX‫قرار‬‫می‬‫گیرند‬.

77. ‫تقسیم‬ ‫ی‬ ‫خالصه‬
77

78. ‫نزولی‬ ‫و‬ ‫صعودی‬ ‫شمارنده‬ ‫دستورات‬
78
‫دستور‬‫شمارنده‬‫صعودی‬INC
‫دستور‬‫شمارنده‬‫نزولی‬DEC

79. ‫صعودی‬ ‫شمارنده‬ ‫دستور‬INC
79
‫با‬‫این‬‫دستور‬‫به‬‫محتوای‬‫یکی‬‫از‬‫ثبات‬‫ها‬‫یا‬‫یک‬‫خانه‬،‫حافظه‬‫یک‬‫واحد‬‫اضافه‬‫می‬‫شود‬.

80. ‫نزولی‬ ‫شمارنده‬ ‫دستور‬DEC
80
‫با‬‫این‬‫دستور‬‫محتوای‬‫یکی‬‫از‬‫ثبات‬‫های‬‫یا‬‫خانه‬،‫حافظه‬‫یک‬‫واحد‬‫کم‬‫می‬‫شود‬.

81. ‫دستورات‬ ‫تاثیر‬INC‫و‬DEC‫پرچم‬ ‫ثبات‬ ‫بر‬
81
‫دستورات‬INC‫و‬DEC‫بر‬‫بیت‬‫های‬‫پرچم‬ZF, SF, OF, PF, AF‫اثر‬‫می‬‫گذارند‬‫و‬‫بر‬‫بیت‬‫پرچم‬CF
‫را‬‫تغییری‬‫نمی‬‫دهند‬.

82. ‫نکته‬
82
‫از‬‫دستور‬ADD‫هم‬‫می‬‫توان‬‫برای‬‫اضافه‬‫کردن‬‫یک‬‫واحد‬‫به‬‫ثبات‬‫یا‬‫خانه‬‫حافظه‬‫استفاده‬‫کرد‬.‫اما‬‫اگر‬‫از‬
‫دستور‬INC‫استفاده‬،‫کنیم‬‫بیت‬‫پرچم‬CF‫تغییر‬‫نمی‬‫کند‬‫که‬‫گاهی‬‫از‬‫این‬‫خاصیت‬‫بهره‬‫میگیریم‬(‫و‬‫نی‬‫ز‬
SUB‫به‬‫جای‬DEC).

83. ‫دستور‬NEG
83
‫این‬‫دستور‬‫مکمل‬‫دو‬،‫عملوند‬‫را‬‫محاسبه‬‫می‬‫کند‬.

84. ‫نکته‬
84
‫مکمل‬2‫نمودن‬‫یک‬،‫عدد‬‫یعنی‬‫تغییر‬‫عالمت‬‫دادن‬‫آن‬‫عدد‬.‫لذا‬‫اگر‬‫عدد‬‫مثبت‬،‫باشد‬‫منفی‬‫می‬‫گردد‬‫و‬‫د‬‫ر‬
‫صورتیکه‬‫عدد‬‫منفی‬،‫باشد‬‫مثبت‬‫می‬‫شود‬.‫در‬‫واقع‬‫از‬‫این‬‫دستور‬‫می‬‫توان‬‫برای‬‫تغییر‬‫عالمت‬‫عملو‬‫ندها‬
‫استفاده‬‫نمود‬.

85. 85
‫برنامه‬ ‫کنترل‬ ‫دستورات‬
‫منطقی‬ ‫دستورات‬ ‫و‬

86. ‫حلقه‬ ‫و‬ ‫پرش‬ ‫دستورات‬
86
‫بعضی‬‫اوقات‬‫در‬‫ب‬‫ر‬‫نامه‬‫نویسی‬‫نیاز‬‫است‬‫که‬‫اجرای‬‫دستورات‬‫از‬‫محل‬‫دیگری‬‫در‬‫برنامه‬‫ادامه‬،‫یابد‬‫که‬‫در‬‫این‬
‫مواقع‬‫می‬‫توان‬‫از‬‫دستورات‬‫کنترل‬‫برنامه‬‫شامل‬‫دستورات‬‫پرش‬JMP‫استفاده‬‫کرد‬.‫عالوه‬‫بر‬‫این‬‫اکثر‬‫برنامه‬
‫ها‬‫شامل‬‫تعدادی‬‫عملیات‬‫مقایسه‬‫اطالعات‬،‫هستند‬‫که‬‫متناسب‬‫با‬‫نتیجه‬،‫مقایسه‬‫می‬‫بایستی‬‫به‬‫محل‬‫به‬
‫خصوصی‬‫از‬‫برنامه‬‫مراجعه‬‫شود‬‫و‬‫دستورات‬‫مورد‬‫نظر‬‫اجرا‬،‫گردند‬‫که‬‫در‬‫این‬‫مواقع‬‫از‬‫دستورات‬‫پرش‬‫شرط‬‫ی‬
‫و‬LOOP‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.

87. ‫پرش‬ ‫دستور‬JMP
87
‫دستور‬JMP lable‫یک‬‫پرش‬‫بدون‬‫شرط‬‫است‬‫که‬‫کنترل‬‫را‬‫بدون‬‫هر‬‫شرطی‬‫به‬‫هدفی‬‫که‬‫با‬lable
‫مشخص‬‫شده‬‫محول‬‫می‬‫کند‬.

88. ‫پرش‬ ‫دستور‬ ‫انواع‬JMP
88
‫نوع‬Short jump‫که‬‫دارای‬‫قالب‬JMP SHORT lable‫می‬‫باشد‬.
‫در‬‫این‬‫نوع‬،‫پرش‬‫آدرس‬‫هدف‬‫در‬‫محدوده‬-128‫تا‬+127‫بایتی‬‫نسبت‬‫به‬‫آدرس‬IP‫جاری‬‫واقع‬‫است‬.‫به‬‫عبارت‬‫دیگر‬‫آدرس‬
label‫حداکثر‬+127‫بایت‬‫پایین‬،‫تر‬‫یا‬-128‫بایت‬،‫باالتر‬‫نسبت‬‫به‬‫دستور‬‫بعد‬‫از‬JMP‫قرار‬‫دارد‬.
‫نوع‬Near jump‫که‬‫پیش‬‫فرض‬‫است‬‫و‬‫دارای‬‫قالب‬JMP label‫می‬‫باشد‬.
‫در‬‫این‬،‫نوع‬‫آدرس‬‫دستور‬،‫هدف‬‫در‬‫داخل‬‫سگمنت‬‫دستور‬‫پرش‬‫قرار‬‫دارد‬.
‫نوع‬Far jump‫که‬‫دارای‬‫قالب‬JMP FAR PTR label‫می‬‫باشد‬.
‫این‬‫پرش‬‫به‬‫خارج‬‫قطعه‬‫کد‬‫جاری‬‫صورت‬‫می‬‫گیرد‬‫و‬‫به‬‫معنی‬‫این‬‫است‬‫که‬‫نه‬‫فقط‬IP‫بلکه‬CS‫هم‬‫با‬‫مقدار‬‫جدید‬‫جایگزین‬‫می‬
‫شود‬.

89. ‫شرطی‬ ‫پرش‬ ‫دستورات‬
89
‫در‬‫پرش‬‫های‬،‫شرطی‬‫الزم‬‫است‬‫مقایسه‬‫ای‬‫صورت‬‫بپذیرد‬‫و‬‫بر‬‫اساس‬‫نتایج‬،‫مقایسه‬‫عمل‬‫پرش‬‫انجام‬‫شود‬.

90. ‫شرطی‬ ‫های‬ ‫پرش‬ ‫در‬ ‫مقایسه‬ ‫انجام‬
90
‫برای‬‫انجام‬‫مقایسه‬‫و‬‫بررسی‬‫شرط‬‫ها‬‫از‬‫دستور‬CMP‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.‫دستور‬CMP‫دو‬‫عملوند‬‫را‬‫مقایسه‬
‫کرده‬‫و‬‫بر‬‫طبق‬‫نتیجه‬‫آن‬‫پرچم‬‫ها‬‫را‬‫تغییر‬‫می‬‫دهد‬.‫خود‬‫عملوندها‬‫بدون‬‫تغییر‬‫باقی‬‫می‬‫مانند‬.‫عملوند‬‫مقصد‬
‫در‬‫یک‬،‫ثبات‬‫در‬‫حافظه‬‫یا‬‫فوری‬‫است‬.‫گرچه‬‫همه‬‫پرچم‬‫های‬OF,ZF,PF,SF,AF,CF‫نتیجه‬‫مقایسه‬‫را‬
‫منعکس‬‫می‬‫سازند‬‫ولی‬CF‫و‬ZF‫بکار‬‫می‬‫روند‬.

91. ‫دستور‬CMP
91
‫تاثیر‬‫دستور‬CMP‫بر‬‫بیت‬‫های‬CF‫و‬ZF‫ثبات‬‫فلگ‬‫به‬‫صورت‬‫زیر‬‫است‬.

92. ‫مثال‬
92

93. ‫مثال‬
93

94. ‫مثال‬
94

95. ‫شرطی‬ ‫های‬ ‫العمل‬ ‫دستور‬
95

96. ‫مثال‬
96
‫دستورات‬‫مقابل‬‫را‬‫در‬‫نظر‬‫بگیرید‬:
‫در‬‫دستور‬‫اول‬‫از‬‫ثبات‬CX‫یکی‬‫کم‬‫می‬،‫شود‬‫و‬‫در‬‫دستور‬‫دوم‬‫بیت‬‫تشخیص‬‫صفر‬(‫بیت‬ZF‫ثبات‬‫پرچم‬)‫را‬‫بررسی‬‫می‬‫نماید‬.‫اگر‬
ZF=0،‫باشد‬‫یعنی‬‫نتیجه‬‫محاسبات‬‫که‬‫کم‬‫کردن‬‫یک‬‫واحد‬‫از‬CX،‫است‬‫صفر‬‫نشده‬‫لذا‬‫کنترل‬‫به‬‫دستوری‬‫که‬‫برچسب‬‫آن‬
A20‫است‬‫می‬‫رود‬.‫در‬‫صورتی‬‫که‬CX‫برابر‬‫صفر‬،‫شود‬‫یعنی‬ZF=1،‫است‬‫دستور‬‫بعد‬‫از‬JNZ‫اجرا‬‫می‬‫شود‬.

97. ‫شرطی‬ ‫پرش‬ ‫دستورات‬ ‫انواع‬
97
‫دستورات‬‫پرش‬‫شرطی‬‫سه‬‫نوع‬‫می‬،‫باشند‬‫که‬‫عبارتند‬‫از‬‫دستورات‬‫پرش‬‫شرطی‬‫مبتنی‬‫بر‬‫بیت‬‫ه‬‫ای‬‫پرچم‬،
‫دستورات‬‫شرطی‬‫برای‬‫اعداد‬‫عالمتدار‬‫و‬‫دستورات‬‫شرطی‬‫برای‬‫اعداد‬‫بدون‬‫عالمت‬.‫تمامی‬‫دستورات‬‫پرش‬
‫شرطی‬‫از‬‫نوع‬SHORT‫می‬‫باشند‬.

98. ‫پرچم‬ ‫های‬ ‫بیت‬ ‫بر‬ ‫مبتنی‬ ‫شرطی‬ ‫پرش‬ ‫دستورات‬
98
‫این‬‫دستورات‬‫با‬‫توجه‬‫به‬،‫یک‬‫یا‬‫صفر‬‫بودن‬‫بیت‬‫های‬‫پرچم‬‫نقلی‬CF،‫عالمت‬SF،‫سرریز‬OF،‫توازن‬PF
‫اجرا‬‫می‬‫شوند‬.

99. ‫کنند‬ ‫می‬ ‫تست‬ ‫را‬ ‫فلگ‬ ‫یک‬ ‫که‬ ‫دستوراتی‬
99

100. ‫کنند‬ ‫می‬ ‫تست‬ ‫را‬ ‫فلگ‬ ‫یک‬ ‫که‬ ‫دستوراتی‬
100

101. ‫عالمت‬ ‫بدون‬ ‫های‬ ‫داده‬ ‫برای‬ ‫شرطی‬ ‫دستورات‬
101

102. ‫دار‬ ‫عالمت‬ ‫های‬ ‫داده‬ ‫برای‬ ‫پرش‬ ‫دستورات‬
102

103. ‫مثال‬
103
‫برنامه‬‫ای‬‫بنویسید‬‫که‬‫تعداد‬‫ارقام‬‫عدد‬N‫را‬‫محاسبه‬
‫نموده‬‫و‬‫در‬X‫قرار‬‫دهد‬.

104. ‫مثال‬
104

105. ‫مثال‬
105

106. ‫مثال‬
106

107. ‫مثال‬
107

108. ‫دستور‬LOOP
108
‫دستور‬LOOP‫برای‬‫کنترل‬‫برنامه‬‫و‬‫تکرار‬‫دستورات‬‫یک‬‫حلقه‬‫بکار‬‫می‬‫رود‬.‫برای‬‫این‬‫منظور‬‫تعداد‬‫تک‬‫رار‬‫حلقه‬
‫را‬‫در‬‫ثبات‬CX‫قرار‬‫می‬‫دهیم‬.‫در‬‫هر‬‫بار‬‫اجرای‬،‫حلقه‬‫دستور‬LOOP‫به‬‫طور‬‫خودکار‬‫از‬‫ثبات‬CX‫یکی‬‫کم‬
‫می‬‫کند‬‫و‬‫تا‬‫زمانی‬‫که‬CX‫صفر‬،‫نشده‬‫کنترل‬‫به‬‫آدرس‬‫ابتدای‬‫حلقه‬LOOP‫پرش‬‫می‬‫کند‬.‫به‬‫محض‬‫اینکه‬
CX‫صفر‬،‫شد‬‫اجرای‬‫حلقه‬‫پایان‬‫می‬‫یابد‬‫و‬‫دستور‬‫بعد‬‫از‬LOOP‫اجرا‬‫می‬‫شود‬.

109. ‫مثال‬
109

110. ‫مثال‬
110

111. ‫مثال‬
111
‫برنامه‬‫ای‬‫بنویسید‬‫که‬‫ماکزیمم‬‫بین‬‫سه‬‫عدد‬‫را‬‫پیدا‬‫نماید‬.

112. ‫قبل‬ ‫مثال‬ ‫جواب‬
112

113. ‫قبل‬ ‫مثال‬ ‫خروجی‬
113
‫مشاهده‬‫می‬‫شود‬‫که‬‫بزرگترین‬‫مقدار‬‫یعنی‬‫عدد‬18(‫معادل‬12H)‫در‬‫متغیر‬MAX‫قرار‬‫گرفته‬‫است‬.

114. ‫مثال‬
114

115. ‫مثال‬
115

116. ‫نکته‬
116

117. ‫نکته‬
117

118. ‫تکرار‬ ‫دستورالعمل‬ ‫خالصه‬
118

119. ‫مثال‬
119

120. 120
‫منطقی‬ ‫دستورات‬

121. ‫منطقی‬ ‫دستورات‬
121
‫در‬‫این‬‫بخش‬‫دستورات‬‫منطقی‬AND,OR,XOR,SHIFT‫بررسی‬‫می‬‫شوند‬‫و‬‫عملکرد‬‫آن‬‫ها‬‫در‬‫قالب‬
‫مثال‬‫های‬‫شرح‬‫داده‬‫می‬‫شود‬.

122. ‫دستور‬AND
122
‫این‬‫دستور‬‫عمل‬AND‫منطقی‬‫را‬‫بر‬‫روی‬‫عملوندها‬‫انجام‬‫داده‬‫و‬‫نتیجه‬‫را‬‫در‬‫عملوند‬‫مقصد‬‫قرار‬‫می‬‫دهد‬.
‫عملوند‬‫مقصد‬‫می‬‫تواند‬‫ثبات‬‫یا‬‫حافظه‬‫باشد‬.‫عملوند‬‫مبدا‬‫هم‬‫می‬‫تواند‬‫ثبات‬،‫یا‬‫در‬‫حافظه‬‫یا‬‫فوری‬‫ب‬‫اشد‬.

123. ‫مثال‬
123

124. ‫نکته‬
124
‫دستور‬AND‫بطور‬‫خودکار‬CF‫و‬OF‫را‬‫به‬‫صفر‬‫تبدیل‬‫می‬‫نماید‬‫و‬‫بیت‬‫های‬PF,ZF,SF‫را‬‫بر‬‫طبق‬
‫نتجه‬‫عملیات‬‫مقدار‬‫می‬‫دهد‬.‫بقیه‬‫بیت‬‫های‬‫پرچم‬‫در‬‫اثر‬‫این‬‫دستور‬‫تغییر‬‫نمی‬‫کنند‬.

125. ‫نکته‬
125
‫از‬‫دستور‬AND‫برای‬‫آزمون‬‫صفر‬‫بودن‬‫یک‬‫عملوند‬‫هم‬‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.
‫در‬‫دستورات‬‫فوق‬‫ثبات‬DH‫را‬‫با‬‫خوش‬AND‫می‬‫نماید‬‫و‬‫اگر‬‫نتیجه‬‫صفر‬‫شد‬ZF‫را‬‫مساوی‬1‫می‬‫نماید‬‫و‬
‫سپس‬CPU‫دستوری‬‫که‬‫در‬‫آدرس‬XXXX‫قرار‬‫دارد‬‫را‬‫برداشت‬‫می‬‫کند‬.‫در‬‫غیر‬‫این‬‫صورت‬‫دستور‬‫زیر‬
JZ‫اجرا‬‫می‬‫گردد‬.

126. ‫دستور‬OR
126
‫در‬‫این‬‫دستور‬‫عملوندهای‬‫مقصد‬‫و‬‫مبدا‬‫با‬‫هم‬OR‫می‬‫شوند‬‫و‬‫حاصل‬‫در‬‫عملوند‬‫مقصد‬‫قرار‬‫می‬‫گیرد‬.‫از‬‫این‬
‫دستور‬‫برای‬1‫نمودن‬‫بعضی‬‫بیت‬‫های‬‫یک‬‫عملوند‬‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.‫عملوند‬‫مبدا‬‫می‬‫تواند‬‫یک‬،‫ثبات‬‫ح‬‫افظه‬‫و‬
‫یا‬‫داده‬‫فوری‬‫باشد‬.

127. ‫مثال‬
127

128. ‫دستور‬XOR
128
‫دستور‬XOR‫عملوندها‬‫را‬‫با‬‫هم‬OR‫انحصاری‬‫می‬‫نماید‬‫و‬‫حاصل‬‫را‬‫در‬‫عملوند‬‫مقصد‬‫قرار‬‫می‬‫دهد‬.‫دستور‬
XOR‫بیت‬‫های‬‫نتیجه‬‫را‬‫یک‬‫می‬،‫کند‬‫به‬‫شرطی‬‫که‬‫با‬‫هم‬‫یکسان‬‫نباشند؛‬‫در‬‫غیر‬‫این‬،‫صورت‬‫آنها‬‫ر‬‫ا‬‫صفر‬
‫می‬‫نماید‬.

129. ‫مثال‬
129

130. ‫مثال‬
130

131. ‫نکته‬
131
‫کاربرد‬‫دیگر‬‫از‬‫دستور‬XOR‫معکوس‬‫کردن‬‫بیت‬‫های‬‫یک‬‫عملوند‬‫است‬.‫برای‬‫مثال‬‫برای‬‫معکوس‬‫کردن‬‫بیت‬
‫دوم‬‫ثبات‬AL:
‫دستور‬‫فوق‬‫باعث‬‫می‬‫گردد‬‫که‬‫مقدار‬‫بیت‬‫دوم‬AL‫معکوس‬،‫شود‬‫و‬‫بیت‬‫های‬‫دیگر‬‫آن‬‫دست‬‫نخورده‬‫باقی‬
‫بماند‬.

132. ‫مکان‬ ‫نقل‬
132
‫دو‬‫نوع‬‫دستور‬‫نقل‬‫مکان‬(‫شیفت‬)‫وجود‬‫دارد‬:‫محاسباتی‬‫و‬‫منطقی‬.‫نقل‬‫مکان‬‫منطقی‬‫برای‬‫عملوندها‬‫ی‬‫بدون‬
‫عالمت‬‫استفاده‬‫می‬،‫شود‬‫و‬‫نقل‬‫مکان‬‫محاسباتی‬‫برای‬‫عملوندهای‬‫عالمت‬‫دار‬‫می‬‫باشد‬.‫با‬‫استفاده‬‫از‬‫د‬‫ستورات‬
‫نقل‬،‫مکان‬‫محتوای‬‫یک‬‫ثبات‬‫یا‬‫یک‬‫مکان‬‫از‬‫حافظه‬‫به‬‫راست‬‫یا‬‫چپ‬‫نقل‬‫مکان‬‫داده‬‫می‬‫شود‬.‫تعداد‬‫د‬‫فعاتی‬
(‫یا‬‫بیت‬‫هایی‬)‫که‬‫عملوند‬‫نقل‬‫مکان‬‫داده‬‫می‬،‫شود‬‫اگر‬‫نقل‬‫مکان‬‫یکبار‬‫باشد‬‫در‬‫دستور‬‫ذکر‬‫می‬‫گ‬‫ردد‬‫و‬‫اگر‬
‫دفعات‬‫بیش‬‫از‬‫یکبار‬‫باشد‬‫از‬‫ثبات‬CL‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.

133. ‫دستور‬SHR
133
‫این‬،‫دستور‬‫نقل‬‫مکان‬‫منطقی‬‫به‬‫راست‬‫می‬‫باشد‬.‫عملوند‬‫بیت‬‫به‬‫بیت‬‫به‬‫راست‬‫نقل‬‫مکان‬‫می‬‫ی‬‫ابد‬،‫و‬‫در‬‫هر‬
‫نقل‬،‫مکان‬LSB(‫کم‬‫ارزش‬‫ترین‬‫بیت‬)‫به‬‫پرچم‬‫نقلی‬‫منتقل‬‫می‬‫شود‬.‫همچنین‬MSB(‫با‬‫ارزش‬‫ترین‬
‫بیت‬)‫با‬‫صفر‬‫پر‬‫می‬‫گردد‬.

134. ‫مثال‬
134

135. ‫مثال‬
135
‫اگر‬‫عملوند‬‫فقط‬‫یکبار‬‫نقل‬‫مکان‬،‫یابد‬‫به‬‫جای‬‫قرار‬‫دادن‬1‫در‬CL،1‫در‬‫خود‬‫دستور‬‫قرار‬‫می‬‫گیرد‬.‫این‬‫کار‬
‫یک‬‫دستور‬‫صرفه‬‫جویی‬‫می‬‫نماید‬.
‫بعد‬‫از‬‫نقل‬‫مکان‬،‫فوق‬CF=1‫و‬BX=7FFFH‫خواهد‬‫شد‬.

136. ‫نکته‬
136
‫عملوند‬‫نقل‬‫مکان‬‫یافته‬‫می‬‫تواند‬‫در‬‫ثبات‬‫یا‬‫در‬‫حافظه‬،‫باشد‬‫اما‬‫استفاده‬‫از‬‫روش‬‫آدرس‬‫دهی‬‫فوری‬‫د‬‫ر‬
‫دستورات‬‫نقل‬‫مکان‬‫مجاز‬‫نمی‬‫باشد‬.‫برای‬‫مثال‬SHR 25,CL‫باعث‬‫بروز‬‫خطا‬‫می‬‫گردد‬.

137. ‫مثال‬
137

138. ‫دستور‬SHL
138
‫نقل‬‫مکان‬‫به‬‫چپ‬‫نیز‬‫یک‬‫نقل‬‫مکان‬‫منطقی‬‫است‬.‫این‬‫عمل‬‫عکس‬SHR‫است‬.‫پس‬‫از‬‫هر‬‫نقل‬،‫مکان‬LSB
‫با‬0‫پر‬‫می‬‫شود‬‫و‬MSB‫به‬CF‫می‬‫رود‬.‫همه‬‫قوانین‬‫مانند‬SHR‫است‬.

139. ‫مثال‬
139

140. ‫چرخش‬ ‫دستورات‬
140
‫در‬‫بسیاری‬‫از‬‫کاربردها‬‫نیاز‬‫به‬‫چرخش‬‫بیتی‬‫یک‬‫عملوند‬‫وجود‬‫دارد‬.‫دستور‬‫چرخش‬
ROR,ROL,RCR,RCLً‫ا‬‫خصوص‬‫به‬‫همین‬‫منظور‬‫طراحی‬‫شده‬‫اند‬.‫این‬‫دستورات‬‫می‬‫توانند‬‫یک‬‫عملون‬‫د‬
‫را‬‫به‬‫راست‬‫یا‬‫به‬‫چپ‬‫بچرخانند‬.‫در‬‫دستورات‬،‫چرخش‬‫عملوند‬‫می‬‫تواند‬‫در‬‫یک‬‫ثبات‬‫یا‬‫حافظه‬‫باشد‬.‫اگ‬‫ر‬‫تعداد‬
‫چرخش‬‫عملوند‬‫بیش‬‫از‬‫یکبار‬،‫باشد‬‫از‬CL‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.

141. ‫راست‬ ‫به‬ ‫چرخش‬ROR
141
‫در‬‫چرخش‬‫به‬‫راست‬،‫با‬‫نقل‬‫مکان‬‫بیت‬‫ها‬‫از‬‫چپ‬‫به‬،‫راست‬‫از‬‫انتهای‬‫سمت‬‫راست‬(LSB)‫خارج‬‫می‬‫شوند‬‫و‬
‫از‬‫سمت‬‫چپ‬‫وارد‬‫می‬‫گردند‬.،‫بعالوه‬‫با‬‫خروج‬‫هر‬‫بیت‬‫از‬LSB،‫یک‬‫کپی‬‫به‬‫پرچم‬‫نقلی‬‫انتقال‬‫می‬‫یابد‬.

142. ‫مثال‬
142

143. ‫مثال‬
143

144. ‫چپ‬ ‫به‬ ‫چرخش‬ROL
144
‫در‬‫چرخش‬‫به‬‫چپ‬،‫با‬‫هر‬‫چرخش‬‫راست‬‫به‬،‫چپ‬‫بیت‬‫انتهای‬‫چپ‬(MSB)‫خارج‬‫و‬‫از‬‫سمت‬‫راست‬(LSB)
‫وارد‬‫می‬‫شود‬.،‫بعالوه‬‫هر‬‫بیت‬‫که‬MSB‫را‬‫ترک‬‫کند‬‫به‬‫پرچم‬‫نقلی‬CF‫هم‬‫وارد‬‫می‬‫شود‬.‫اگر‬‫عملوند‬‫یکبار‬
،‫بچرخد‬‫اجرای‬‫یک‬‫دستور‬‫کافی‬‫است‬.‫در‬‫غیر‬‫این‬‫صورت‬‫تعداد‬‫دفعات‬‫در‬CL‫نگهداری‬‫می‬‫شود‬.

145. ‫مثال‬
145

146. ‫مثال‬
146

147. ‫مثال‬
147

148. ‫قبل‬ ‫مثال‬ ‫کد‬
148