Machine & Assembly Language

1. Machine & Assembly Language
‫اسمبلی‬ ‫و‬ ‫ماشین‬ ‫زبان‬
‫خدا‬ ‫نام‬ ‫به‬
1
‫فصل‬‫سوم‬

2. ‫اسمبلی‬ ‫زبان‬ ‫به‬ ‫نویسی‬ ‫برنامه‬
2

3. ‫اسمبلی‬ ‫دستورات‬ ‫فرمت‬
3
‫قالب‬‫دستورات‬‫اسمبلی‬‫دارای‬‫قسمت‬‫های‬‫زیر‬‫است‬.
‫برچسب‬‫دستور‬(Label)
‫کد‬‫اجرا‬(Operational Code)
‫عملوند‬(Operand)
‫توضیحات‬(Comment)

4. ‫مثال‬
4

5. ‫برچسب‬(Label)
5
‫برچسب‬‫نام‬‫اختیاری‬‫است‬‫که‬‫به‬‫دستور‬‫یا‬‫اطالعات‬‫داده‬‫می‬‫شود‬.‫فیلد‬‫برچسب‬‫به‬‫هشت‬‫حرف‬‫محدود‬‫م‬‫ی‬
‫شود‬‫و‬‫در‬‫اولین‬‫قسمت‬‫دستور‬‫اسمبلی‬‫قرار‬‫می‬‫گیرد‬.‫بعد‬‫از‬‫برچسب‬‫عالمت‬:‫می‬‫آید‬.ً‫ال‬‫اصو‬‫برچسب‬‫دستورات‬
‫اختیاری‬‫است‬‫و‬‫برای‬‫مراجعه‬‫به‬‫این‬‫دستور‬‫در‬‫دستورالعمل‬‫های‬‫پرش‬‫بکار‬‫برده‬‫می‬‫شود‬.

6. ‫اجرا‬ ‫کد‬(Operational Code)
6
‫کد‬‫اجرای‬،‫دستور‬‫نوع‬‫کاری‬‫را‬‫که‬‫دستور‬‫می‬‫بایستی‬‫اجرا‬‫نماید‬،‫مشخص‬‫می‬‫کند‬.‫کد‬‫اجرا‬ً‫ال‬‫معمو‬‫ب‬‫ه‬‫صورت‬
‫سمبلیک‬‫در‬‫زبان‬‫انگلیسی‬‫نوشته‬‫می‬‫شود‬‫مانند‬ADD،MOV‫و‬‫غیره‬.‫کد‬‫اجرا‬ً‫ال‬‫معمو‬‫سه‬‫یا‬‫چهار‬‫حرفی‬
‫می‬‫باشد‬.

7. ‫عملوند‬(Operand)
7
‫عملوند‬‫می‬‫تواند‬‫آدرس‬‫حافظه‬،‫ثبات‬‫یا‬‫عدد‬‫ثابت‬‫باشد‬.‫تعدادی‬‫از‬‫دستورات‬‫ممکن‬‫است‬‫یک‬‫یا‬‫دو‬‫ی‬‫ا‬‫چند‬
‫عملوند‬‫داشته‬‫باشند‬‫و‬‫بعضی‬‫از‬‫دستورات‬‫مانند‬‫دستور‬NOP،‫ممکن‬‫است‬‫عملوندی‬‫نداشته‬‫باشند‬.

8. ‫توضیحات‬(Comment)
8
‫برای‬‫توضیح‬‫و‬‫شرح‬‫کار‬‫دستورها‬‫و‬‫برنامه‬‫می‬‫توان‬‫با‬‫استفاده‬‫از‬‫عالمت‬;(‫نقطه‬‫ویرگول‬)‫عبارتی‬‫را‬‫به‬‫عنوان‬
،‫توضیح‬‫در‬‫هر‬‫دستور‬‫یا‬‫خط‬‫برنامه‬‫نوشت‬.

9. ‫ال‬ ‫ایده‬ ‫نویسی‬ ‫برنامه‬
9
‫هر‬‫برنامه‬‫باید‬‫با‬‫یک‬‫یا‬‫چند‬‫خط‬‫توضیح‬‫در‬‫ارتباط‬‫با‬‫اهداف‬‫برنامه‬،‫همچنین‬‫نام‬‫برنامه‬‫نویس‬،‫تار‬‫یخ‬‫و‬‫زمان‬
‫آغاز‬‫شود‬.

10. ‫اسمبلی‬ ‫های‬ ‫دستورالعمل‬
10
‫دستورالعمل‬‫مشخص‬‫می‬‫کند‬‫چه‬‫کاری‬‫باید‬‫انجام‬‫شود‬.‫دستورالعمل‬‫های‬‫زبان‬‫اسمبلی‬‫به‬‫دو‬‫دسته‬‫تقس‬‫یم‬‫می‬
‫شوند‬.
‫دستوراتی‬‫که‬‫به‬‫کد‬‫زبان‬‫ماشین‬‫ترجمه‬‫می‬‫شوند‬.
‫دستوراتی‬‫که‬‫راهنمای‬‫اسمبلر‬‫نام‬‫دارند‬‫و‬‫به‬‫اسمبلر‬‫می‬‫گویند‬‫که‬‫چه‬‫کاری‬‫انجام‬‫دهد‬.‫این‬‫دستورات‬‫ب‬‫ه‬‫زبان‬
‫ماشین‬‫ترجمه‬‫نمی‬‫شوند‬(‫شبه‬‫دستورات‬-‫راهنماها‬(Assembler Directive)).

11. ‫دستورالعمل‬ ‫عملوندهای‬
11
‫اگر‬‫دستورالعملی‬‫دو‬‫عملوند‬‫داشته‬‫باشد‬‫به‬‫صورت‬‫زیر‬‫استفاده‬‫می‬‫گردد‬.
 ‫و‬ ‫منبع‬ ‫عملوند‬‫مقصد‬ ‫عملوند‬‫دستورالعمل‬
‫مقصد‬ ‫عملوند‬(Destination)‫تواند‬ ‫می‬ ‫و‬ ‫گیرد‬ ‫قرار‬ ‫آنجا‬ ‫در‬ ‫باید‬ ‫دستورالعمل‬ ‫عمل‬ ‫نتیجه‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫جایی‬ ،
‫ثبات‬‫یا‬‫حافظه‬ ‫محل‬ ‫یک‬(‫حافظه‬ ‫آدرس‬)‫باشد‬.
‫منبع‬ ‫عملوند‬(Source)‫دارد‬ ‫قرار‬ ‫آنجا‬ ‫در‬ ‫دستورالعمل‬ ‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫اطالعات‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫جایی‬ ،.‫م‬ ‫نیز‬ ‫منبع‬ ‫عملوند‬‫ی‬
‫تواند‬‫ثابت‬ ‫مقدار‬ ‫یک‬،‫ثبات‬‫یا‬‫حافظه‬ ‫محل‬ ‫یک‬‫باشد‬.

12. ‫نکته‬
12
‫زبان‬‫اسمبلی‬Case Sensitive‫نمی‬‫باشد‬.‫یعنی‬‫نسبت‬‫به‬‫حروف‬‫بزرگ‬‫و‬‫کوچک‬‫حساس‬‫نیست‬.

13. ‫اسمبلی‬ ‫ساده‬ ‫دستور‬ ‫چند‬ ‫با‬ ‫آشنایی‬
13
MOV
ADD
SUB

14. ‫دستور‬‫یا‬ ‫اطالعات‬ ‫انتقال‬MOV
14
‫این‬‫دستور‬‫وظیفه‬‫جابجایی‬‫اطالعات‬‫بین‬‫ثبات‬‫ها‬‫و‬‫خانه‬‫های‬‫حافظه‬‫را‬‫بر‬‫عهده‬‫دارد‬.‫شکل‬‫کلی‬‫این‬‫دستور‬
‫به‬‫صورت‬‫زیر‬‫است‬.
 MOV Destination , Source
‫به‬‫واسطه‬‫این‬‫دستور‬‫محتوای‬‫منبع‬‫در‬‫مقصد‬‫قرار‬‫می‬‫گیرد‬.

15. ‫دستور‬ ‫مثال‬MOV
15
‫دستور‬‫مقابل‬‫مقدار‬‫عدد‬45‫در‬‫مبنای‬16‫را‬‫در‬‫ثبات‬AH‫قرار‬‫می‬‫دهد‬.

16. ‫دستور‬ ‫مثال‬MOV
16
‫دستور‬‫مقابل‬‫مقدار‬‫عدد‬59‫که‬‫در‬‫مبنای‬‫دسیمال‬‫است‬‫را‬‫بعد‬‫از‬‫تبدیل‬‫به‬‫مبنای‬16‫در‬‫ثبات‬AL‫قرار‬‫می‬
‫دهد‬.(‫معادل‬‫هگزا‬‫دسیمال‬‫عدد‬59‫برابر‬‫با‬3B‫است‬.)

17. ‫نکته‬
17
‫دستور‬‫انتقال‬‫اطالعات‬MOV‫روی‬‫بیت‬‫های‬‫ثبات‬‫پرچم‬‫اثر‬‫ندارد‬.

18. ‫دستور‬ ‫مثال‬MOV
18
‫در‬‫دستورات‬‫مقابل‬‫ابتدا‬‫مقدار‬35‫دسیمال‬‫به‬‫ثبات‬AL‫منتقل‬‫می‬‫شود‬‫و‬‫سپس‬‫مقدار‬‫ثبات‬AL‫در‬‫ثبات‬
BH‫قرار‬‫می‬‫گیرد‬.

19. ‫نکته‬
19
‫دو‬‫عملوند‬‫دستور‬MOV‫نمی‬‫تواند‬‫عدد‬‫باشد‬.‫عالوه‬‫براین‬‫عملوند‬‫اول‬‫نیز‬‫نمی‬‫تواند‬‫عدد‬‫باشد‬.

20. ‫دستور‬ ‫عملکرد‬MOV
20
‫دستور‬MOV‫می‬‫تواند‬:
‫محتویات‬‫ثباتی‬‫را‬‫به‬‫ثبات‬‫دیگر‬‫منقل‬‫نماید‬.
‫عدد‬‫را‬‫وارد‬‫ثبات‬‫یا‬‫یک‬‫خانه‬‫حافظه‬‫نماید‬.
‫محتویات‬‫خانه‬‫حافظه‬‫ای‬‫را‬‫به‬‫ثباتی‬‫انتقال‬‫دهد‬.
‫محتویات‬‫ثباتی‬‫را‬‫به‬‫خانه‬‫حافظه‬‫انتقال‬‫دهد‬.

21. MOV instruction
21
 these types of operands are supported:
MOV REG, memory
MOV memory, REG
MOV REG, REG
MOV memory, immediate
MOV REG, immediate
 REG: AX, BX, CX, DX, AH, AL, BL, BH, CH, CL, DH, DL, DI, SI, BP, SP.
memory: [BX], [BX+SI+7], variable, etc...
immediate: 5, -24, 3Fh, 10001101b, etc..

22. ‫نکته‬
22
‫دستورالعمل‬MOV‫نمی‬‫تواند‬‫برای‬‫مقدار‬‫دهی‬‫ثبات‬‫های‬CS‫و‬IP‫استفاده‬‫شود‬.

23. ‫نکته‬
23
‫در‬‫دستور‬MOV‫تعداد‬‫بیت‬‫عملوند‬‫اول‬‫نمی‬‫تواند‬‫از‬‫تعداد‬‫بیت‬‫عملوند‬‫دوم‬‫کمتر‬‫باشد‬.‫به‬‫عنوان‬‫م‬‫ثال‬
‫دستور‬MOV CL , AX‫اشتباه‬،‫است‬‫چون‬AX‫شانزده‬‫بیتی‬‫است‬‫و‬‫در‬CL‫که‬‫هشت‬‫بیتی‬‫است‬
‫جا‬‫نمی‬‫گیرد‬.

24. ‫نکته‬
24

25. ‫نکته‬
25
‫با‬‫دستور‬MOV‫نمی‬‫توان‬‫عددی‬‫را‬ً‫ا‬‫مستقیم‬‫وارد‬‫ثبات‬‫های‬‫سگمنت‬SS,ES,DS‫نمود‬.‫برای‬‫حل‬‫این‬
‫مسئله‬‫باید‬‫ابتدا‬‫عدد‬‫را‬‫با‬‫دستور‬MOV‫وارد‬‫یکی‬‫از‬‫ثبات‬‫های‬AX,BX,…‫نمود‬‫و‬‫سپس‬‫توسط‬‫دستور‬
MOV،‫دیگری‬‫عدد‬‫مذکور‬‫را‬‫از‬‫ثبات‬،‫مربوطه‬‫به‬‫ثبات‬‫سگمنت‬‫منتقل‬‫نمود‬.

26. ‫محاسباتی‬ ‫دستورات‬
26
‫دستورات‬‫محاسباتی‬‫ریاضی‬‫عبارتند‬‫از‬‫جمع‬،‫تفریق‬،‫ضرب‬‫و‬‫تقسیم‬‫که‬‫اکثر‬‫کامپیوترها‬‫این‬‫چهار‬‫نو‬‫ع‬‫دستور‬‫را‬
‫دارند‬.‫الزم‬‫به‬‫تذکر‬‫است‬‫که‬‫این‬‫دستورات‬‫برای‬‫تمام‬‫محاسبات‬‫ریاضی‬‫کافی‬‫هستند‬.‫چون‬‫عملیات‬‫های‬‫ن‬‫ظیر‬
،‫انتگرال‬،‫مشتق‬،‫دیفرانسیل‬‫حل‬‫معادالت‬‫و‬...‫را‬‫با‬‫روش‬‫های‬‫آنالیز‬‫عددی‬‫می‬‫توان‬‫به‬‫یک‬‫سری‬‫جمع‬‫و‬‫تف‬‫ریق‬‫و‬
‫ضرب‬‫و‬‫تقسیم‬‫تجزیه‬‫کرد‬‫و‬‫سپس‬‫با‬‫این‬‫دستورات‬‫آنها‬‫را‬‫اجرا‬‫کرد‬.

27. ‫جمع‬ ‫دستور‬ADD
27
‫شکل‬‫کلی‬‫دستور‬‫جمع‬‫به‬‫صورت‬‫زیر‬‫است‬.
 ADD Destination , Source
‫اطالعات‬ ‫دستور‬ ‫این‬ ‫با‬‫منبع‬‫با‬‫مقصد‬‫محل‬ ‫در‬ ‫نتیجه‬ ‫و‬ ‫جمع‬‫مقصد‬‫گیرد‬ ‫می‬ ‫قرار‬.
Destination = Destination +Source

28. ‫دستور‬ ‫تاثیر‬ADD‫پرچم‬ ‫ثبات‬ ‫های‬ ‫بیت‬ ‫بر‬
28
‫دستور‬ADD‫بر‬‫بیت‬‫های‬‫پرچم‬PF,OF,CF,SF,ZF,AF‫اثر‬‫می‬‫گذارد‬.

29. ‫دستور‬ ‫در‬ ‫مجاز‬ ‫عملوندهای‬ ‫انواع‬ADD
29
 REG, memory
 memory, REG
 REG, REG
 memory, immediate
 REG, immediate
 REG: AX, BX, CX, DX, AH, AL, BL, BH, CH, CL, DH, DL, DI, SI, BP, SP.
 memory: [BX], [BX+SI+7], variable, etc...
 immediate: 5, -24, 3Fh, 10001101b, etc...

30. ‫مثال‬
30
‫دردستورات‬‫زیر‬‫ابتدا‬‫مقادیر‬35‫هگزاد‬‫به‬‫ثبات‬AL‫و‬26‫دسیمال‬‫به‬‫ثبات‬BL‫منتقل‬‫شده‬‫است‬‫و‬‫در‬
‫نهایت‬‫مقدار‬‫ثبات‬AL‫با‬‫مقدار‬‫ثبات‬BL‫جمع‬‫گردیده‬‫و‬‫حاصل‬‫در‬‫ثبات‬AL‫قرار‬‫می‬‫گیرد‬.

31. ‫مثال‬
31
‫با‬‫انجام‬‫دستورات‬‫زیر‬‫چه‬‫تغییراتی‬‫در‬‫ثبات‬‫پرچم‬‫اتفاق‬‫می‬‫افتد؟‬

32. ‫قبل‬ ‫مثال‬ ‫جواب‬
32

33. ‫تفریق‬ ‫دستور‬SUB
33
‫شکل‬‫کلی‬‫این‬‫دستور‬‫به‬‫صورت‬‫زیر‬‫است‬.
 SUB Destination , Source
‫دستور‬ ‫این‬ ‫با‬‫گیرد‬ ‫می‬ ‫قرار‬ ‫مقصد‬ ‫در‬ ‫نتیجه‬ ‫و‬ ‫کم‬ ‫مقصد‬ ‫از‬ ‫منبع‬ ‫عملوند‬.
Destination = Destination -Source

34. ‫مثال‬
34

35. ‫نکته‬
35
‫در‬،‫تفریق‬‫ریزپردازنده‬‫های‬80x86(‫در‬‫حقیقت‬‫همه‬CPU‫های‬‫جدید‬)‫از‬‫روش‬‫متمم‬‫دو‬‫استفاده‬‫می‬‫نمایند‬.
‫چون‬CPU‫مدار‬‫جمع‬،‫دارد‬‫طراحی‬‫مدار‬‫تفریگر‬‫کار‬‫بیهوده‬‫و‬‫پر‬‫زحمتی‬‫خواهد‬‫بود‬(‫و‬‫تعداد‬‫زیادی‬‫ترانزیس‬‫تور‬
‫نیاز‬‫می‬‫باشد‬)،‫به‬‫همین‬،‫دلیل‬‫پردازنده‬‫های‬80x86‫از‬‫مدار‬‫جمع‬‫داخلی‬‫برای‬‫انجام‬‫فرمان‬‫تفریق‬‫استفاده‬‫می‬
‫نمایند‬.

36. ‫حافظه‬
36

37. ‫در‬ ‫حافظه‬80x86
37
‫گذرگاه‬‫آدرس‬‫در‬‫پردازنده‬‫های‬80x86،20‫بیتی‬(1MB‫فضای‬‫حافظه‬‫قابل‬‫آدرس‬‫دهی‬)‫می‬‫باشد‬.‫به‬
‫طور‬‫دقیق‬‫تر‬CPU‫می‬‫تواند‬220
‫که‬‫معادل‬1,048,576‫بایت‬‫از‬‫حافظه‬‫را‬‫آدرس‬‫دهی‬‫کند‬.

38. ‫در‬ ‫حافظه‬80x86
38

39. ‫مطلق‬ ‫آدرس‬ ‫محاسبه‬(‫واقعی‬ ‫یا‬ ‫فیزیکی‬)
39
‫آدرس‬‫فیزیکی‬‫یعنی‬‫آدرس‬‫دقیق‬‫یک‬‫داده‬‫یا‬‫دستور‬‫در‬RAM‫که‬‫در‬‫محدوده‬0‫تا‬N-1(N‫ظرفیت‬RAM)
‫می‬،‫باشد‬‫است‬.‫این‬‫آدرس‬‫تنها‬‫در‬‫زمان‬‫اجرا‬‫مشخص‬‫می‬‫شود‬.

40. ‫پردازندهای‬80x86
40
‫گذرگاه‬‫آدرس‬‫در‬‫پردازنده‬‫های‬80x86،20‫بیتی‬(1MB‫فضای‬‫حافظه‬‫قابل‬‫آدرس‬‫دهی‬)‫می‬‫باشد‬.‫به‬
‫طور‬‫دقیق‬‫تر‬CPU‫می‬‫تواند‬220
‫که‬‫معادل‬1,048,576‫بایت‬‫از‬‫حافظه‬‫را‬‫آدرس‬‫دهی‬‫کند‬.
‫ولی‬‫ثبات‬‫های‬‫پردازنده‬80x86،16‫بیتی‬‫می‬‫باشند‬‫و‬‫حداکثر‬‫تا‬65,535‫را‬‫ذخیره‬‫می‬‫کنند‬.

41. ‫واقعی‬ ‫آدرس‬
41
‫برای‬‫حل‬‫این‬،‫مشکل‬‫راه‬‫حل‬‫این‬‫است‬‫که‬‫آدرس‬‫هر‬‫قطعه‬‫حافظه‬‫ضریب‬16‫باشد‬‫یعنی‬4‫بیت‬‫سمت‬
‫راست‬‫آدرس‬‫شروع‬‫قطعات‬‫صفر‬‫باشد‬‫و‬‫این‬‫بخش‬‫را‬‫در‬‫ثبات‬‫های‬SS,DS,CS,ES‫ذخیره‬‫نکنند‬‫و‬‫تنها‬
16‫بیت‬‫باقیمانده‬‫در‬‫ثبات‬‫های‬‫قطعه‬‫ذخیر‬‫شود‬‫و‬‫در‬‫موقع‬‫استفاده‬‫از‬‫آدرس‬‫ها‬‫به‬‫وسیله‬‫سخت‬‫افزا‬‫ر‬‫یک‬
‫صفر‬‫جلوی‬‫آدرس‬‫ابتدای‬‫سگمنت‬‫قرار‬‫دهند‬.‫به‬‫این‬‫ترتیب‬‫در‬‫سخت‬‫افزار‬‫و‬‫ذخیره‬‫برنامه‬‫در‬‫حافظه‬‫صرفه‬
‫جویی‬‫می‬‫شود‬.
ً‫ال‬‫مث‬‫اگر‬‫در‬‫ثبات‬CS=FFE2H‫ذخیره‬‫شده‬،‫باشد‬‫آدرس‬‫واقعی‬‫شروع‬‫قطعه‬‫کد‬‫برابر‬FFE20H‫است‬.

42. ‫حافظه‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫سگمنت‬ ‫گرفتن‬ ‫قرار‬ ‫طریقه‬
42

43. ‫نسبی‬ ‫آدرس‬(‫موثر‬ ‫آدرس‬ ‫یا‬ ‫آفست‬)
43
‫آدرس‬‫یک‬‫داده‬‫یا‬‫دستور‬‫نسبت‬‫به‬‫ابتدای‬‫قطعه‬‫مربوط‬‫است‬.

44. ‫منطقی‬ ‫آدرس‬
44
‫ترکیبی‬‫از‬‫آدرس‬‫فیزیکی‬‫شروع‬‫هر‬‫قطعه‬‫و‬‫آدرس‬‫نسبی‬‫یک‬‫داده‬‫یا‬‫دستور‬‫است‬.

45. ‫منطقی‬ ‫از‬ ‫واقعی‬ ‫آدرس‬ ‫محاسبه‬ ‫نحوه‬
45
‫برای‬‫این‬‫منظور‬‫یک‬‫صفر‬‫به‬‫سمت‬‫راست‬‫محتوای‬‫ثبات‬‫قطعه‬‫اضافه‬‫و‬‫با‬‫آدرس‬‫نسبی‬‫جمع‬‫می‬‫کن‬‫یم‬.(‫به‬
‫عبارت‬‫دیگر‬‫با‬‫شیفت‬DS‫به‬‫چپ‬‫به‬‫میزان‬‫یک‬‫رقم‬‫مبنای‬‫هگزاد‬‫و‬‫جمع‬‫آن‬‫با‬‫مقدار‬‫تفاوت‬‫مکان‬‫بدست‬
‫می‬‫آید‬.)

46. ‫مثال‬
46

47. ‫مثال‬
47

48. ‫مثال‬
48

49. ‫دهی‬ ‫آدرس‬ ‫های‬ ‫روش‬80x86
49
CPU‫به‬‫روش‬‫های‬‫مختلف‬‫می‬‫تواند‬‫عملوندها‬(‫داده‬)‫را‬‫دستیابی‬‫کند‬.‫تعداد‬‫روش‬‫های‬‫ادرس‬‫دهی‬‫هنگام‬
‫طراحی‬CPU‫مشخص‬‫می‬‫گردد‬‫و‬‫تغییر‬‫هم‬‫نمی‬‫کند‬.80x86ً‫ا‬‫جمع‬‫هفت‬‫روش‬‫آدرس‬‫دهی‬‫جدا‬‫از‬‫هم‬
‫دارد‬.
.1‫ثباتی‬(Register Addressing)
.2‫فوری‬(Immediate Addressing)
.3‫مستقیم‬(Direct Addressing)
.4‫غیر‬‫مستقیم‬‫ثباتی‬(Indirect Addressing)
.5‫نسبی‬‫پایه‬(Relative and Base Register Addressing)
.6‫نسبی‬‫اندیسی‬(Indexed Relative Addressing)
.7‫نسبی‬‫اندیس‬‫دار‬‫پایه‬(Base Indexed Relative Addressing)

50. ‫ثباتی‬ ‫دهی‬ ‫آدرس‬ ‫روش‬
50
‫در‬‫روش‬‫آدرس‬‫دهی‬،‫ثباتی‬‫از‬‫ثبات‬‫ها‬‫برای‬‫نگهداری‬‫داده‬‫مورد‬‫دستکاری‬‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.‫در‬‫هنگام‬‫اج‬‫رای‬
‫این‬‫دستور‬‫حافظه‬‫دستیابی‬‫نمی‬،‫شود‬‫بنابراین‬ً‫ا‬‫نسبت‬‫سریع‬‫است‬.

51. ‫فوری‬ ‫دهی‬ ‫آدرس‬ ‫روش‬
51
‫در‬‫روش‬‫آدرس‬‫دهی‬،‫فوری‬‫عملوند‬‫مبدا‬‫یک‬‫مقدار‬‫ثابت‬‫است‬.‫همانطور‬‫که‬‫از‬‫نام‬‫روش‬‫مشخص‬،‫است‬‫وقتی‬
‫دستور‬‫اسمبل‬‫می‬،‫شود‬‫عملوند‬‫بالفاصله‬‫بعد‬‫از‬‫کد‬‫عمل‬‫خواهد‬‫آمد‬.‫به‬‫این‬‫دلیل‬‫این‬‫دستور‬‫خیلی‬‫سریع‬
‫اجرا‬‫می‬‫شود‬.‫با‬‫این‬‫وجود‬‫برنامه‬‫نویسی‬‫با‬‫آن‬‫کاربرد‬‫محدودی‬‫دارد‬.‫روش‬‫آدرس‬‫دهی‬‫فوری‬‫برای‬‫بار‬‫کر‬‫دن‬
‫اطالعات‬‫در‬‫هر‬‫یک‬‫از‬‫ثبات‬‫ها‬‫به‬‫جز‬‫ثبات‬‫های‬‫قطعه‬‫و‬‫ثبات‬‫پرچم‬‫بکار‬‫می‬‫رود‬.

52. ‫نکته‬
52
‫در‬‫دو‬‫روش‬‫ادرس‬‫دهی‬‫ثباتی‬‫و‬،‫فوری‬‫عملوند‬‫در‬‫داخل‬‫ریزپردازنده‬‫یا‬‫همراه‬‫دستور‬‫است‬.‫در‬‫بسیاری‬‫از‬
‫برنامه‬،‫ها‬‫داده‬‫مورد‬‫پردازش‬‫اغلب‬‫جایی‬‫خارج‬‫از‬CPU‫و‬‫در‬‫واقع‬‫در‬‫مکانی‬‫از‬‫حافظه‬‫قرار‬‫دارد‬.‫روش‬‫های‬
‫متعددی‬‫برای‬‫دستیابی‬‫به‬‫داده‬‫در‬‫قطعه‬‫داده‬‫موجود‬‫است‬.‫که‬‫در‬‫اسالیدهای‬‫بعد‬‫معرفی‬‫می‬‫شوند‬.

53. ‫مستقیم‬ ‫دهی‬ ‫آدرس‬ ‫روش‬
53
‫در‬‫روش‬‫آدرس‬‫دهی‬،‫مستقیم‬‫داده‬‫در‬‫مکانی‬‫از‬‫حافظه‬‫است‬‫و‬‫آدرس‬‫داده‬‫در‬‫حافظه‬‫بالفاصله‬‫بعد‬‫از‬‫دست‬‫ور‬
‫می‬‫آید‬.‫توجه‬‫کنید‬‫که‬‫در‬‫روش‬،‫فوری‬‫خود‬‫عملوند‬‫همراه‬‫دستور‬‫آورده‬‫شده‬‫در‬‫صورتی‬‫که‬‫در‬‫روش‬‫آدرس‬
‫دهی‬،‫مستقیم‬‫آدرس‬‫عملوند‬‫با‬‫دستور‬‫آمده‬‫است‬.
‫آدرسی‬‫که‬‫در‬‫این‬‫روش‬‫می‬،‫آید‬‫آدرس‬‫تفاوت‬‫مکان‬‫است‬‫و‬‫می‬‫توان‬‫آدرس‬‫فیزیکی‬‫را‬‫با‬‫نقل‬‫مکان‬‫ب‬‫ه‬‫چپ‬
‫ثبات‬DS‫و‬‫جمع‬‫آن‬‫با‬‫تفاوت‬‫مکان‬‫محاسبه‬‫کرد‬.

54. ‫روش‬ ‫از‬ ‫مثالی‬‫مستقیم‬ ‫دهی‬ ‫آدرس‬
54
‫برای‬‫مثال‬‫در‬‫دستور‬ADD [8000] , R1‫محتوای‬‫ثبات‬R1‫را‬‫با‬‫محتوای‬‫خانه‬‫حافظه‬‫به‬‫آدرس‬
8000‫جمع‬‫می‬‫کند‬‫و‬‫نتیجه‬‫را‬‫در‬‫خانه‬8000‫قرار‬‫می‬‫دهد‬.

55. ‫روش‬ ‫از‬ ‫مثالی‬‫مستقیم‬ ‫دهی‬ ‫آدرس‬
55

56. ‫صفحات‬ ‫به‬ ‫حافظه‬ ‫بندی‬ ‫تقسیم‬
56
‫موقعی‬‫که‬‫حافظه‬‫کامپیوتر‬‫بزرگ‬،‫باشد‬‫چون‬‫طول‬‫آدرس‬‫زیاد‬‫می‬،‫شود‬‫بالطبع‬‫محل‬‫زیادی‬‫برای‬‫نم‬‫ایش‬
‫آدرس‬‫در‬‫دستور‬‫مورد‬‫نیاز‬،‫است‬‫بنابراین‬‫بعضی‬‫از‬‫کامپیوتر‬‫ها‬‫طوری‬‫طراحی‬‫شده‬‫اند‬‫که‬‫حافظه‬‫به‬‫بخش‬
‫هایی‬‫به‬‫نام‬‫صفحه‬(Page)‫تقسیم‬‫می‬‫گردد‬.‫در‬‫این‬‫صورت‬‫آدرسی‬‫که‬‫در‬‫دستور‬‫گذارده‬‫می‬‫شود‬‫آدرس‬
‫کوچکتری‬‫در‬‫محدوده‬‫صفحه‬‫خواهد‬،‫بود‬‫که‬‫جای‬‫کمتری‬‫برای‬،‫آدرس‬‫در‬‫دستور‬‫نیاز‬‫خواهد‬‫داشت‬.

57. ‫صفحات‬ ‫به‬ ‫حافظه‬ ‫بندی‬ ‫تقسیم‬
57
‫به‬‫عنوان‬‫نمونه‬‫در‬‫شکل‬‫زیر‬‫حافظه‬‫به‬256،‫صفحه‬‫از‬‫شماره‬0‫تا‬255‫تقسیم‬‫شده‬‫است‬‫و‬‫هر‬‫صفحه‬‫نیز‬
256‫خانه‬‫حافظه‬‫است‬.‫بنابراین‬‫ظرفیت‬‫کل‬‫حافظه‬‫برابر‬2568256=65536‫خانه‬‫حافظه‬‫است‬.

58. ‫مستقیم‬ ‫غیر‬ ‫دهی‬ ‫آدرس‬ ‫روش‬‫ثباتی‬
58
‫در‬‫روش‬‫آدرس‬‫دهی‬‫غیر‬‫مستقیم‬،‫ثباتی‬‫آدرس‬‫مکان‬‫حافظه‬‫ای‬‫که‬‫عملوند‬‫در‬‫آن‬‫است‬‫بوسیله‬‫ثبات‬‫نگ‬‫هداشته‬
‫می‬‫شود‬.‫ثبات‬‫هایی‬‫که‬‫برای‬‫این‬‫هدف‬‫بکار‬‫می‬‫روند‬‫عبارتند‬‫از‬SI,DI,BX.‫اگر‬‫این‬‫سه‬‫ثبات‬‫به‬‫عنوان‬‫اشاره‬
‫گر‬‫بکار‬،‫روند‬‫یعنی‬‫اگر‬‫آنها‬‫تفاوت‬‫مکان‬‫حافظه‬‫را‬،‫نگهدارند‬‫باید‬‫با‬DS‫ترکیب‬‫شوند‬‫تا‬‫آدرس‬‫فیزیکی‬20‫بیتی‬
‫را‬‫تولید‬‫نمایند‬.

59. ‫ثباتی‬ ‫مستقیم‬ ‫غیر‬ ‫دهی‬ ‫آدرس‬ ‫روش‬
59
 ADD R0 , [R1]
‫منظور‬‫از‬‫دستور‬‫فرضی‬‫باال‬‫این‬‫است‬‫که‬‫محتوای‬‫خانه‬‫حافظه‬‫ای‬‫که‬‫آدرس‬‫آن‬‫در‬‫ثبات‬‫اشاره‬‫گر‬R1‫است‬
‫را‬‫به‬‫ثبات‬R0‫اضافه‬‫شود‬.

60. ‫مثال‬
60

61. ‫پایه‬ ‫نسبی‬ ‫دهی‬ ‫آدرس‬ ‫روش‬
61
‫در‬‫این‬،‫روش‬‫ثبات‬‫های‬‫پایه‬BX‫و‬BP‫و‬‫نیز‬‫مقدار‬‫جابجایی‬‫برای‬‫محاسبه‬‫آنچه‬‫که‬‫آدرس‬‫موثر‬‫خوانده‬‫می‬
،‫شود‬‫بکار‬‫می‬‫روند‬.‫قطعات‬‫پیش‬‫فرض‬‫که‬‫برای‬‫محاسبه‬‫آدرس‬‫فیزیکی‬‫بکار‬‫می‬‫روند‬‫عبارتند‬‫از‬DS‫برای‬
BX‫و‬SS‫برای‬BP.

62. ‫دار‬ ‫اندیس‬ ‫نسبی‬ ‫دهی‬ ‫آدرس‬ ‫روش‬
62
‫این‬‫روش‬‫مثل‬‫نسبی‬‫پایه‬‫کار‬‫می‬‫کند‬‫غیر‬‫اینکه‬‫ثبات‬‫های‬DI‫و‬SI‫آدرس‬‫تفاوت‬‫مکان‬‫را‬‫نگه‬‫می‬‫دارند‬.

63. ‫مثال‬
63

64. ‫پایه‬ ‫دار‬ ‫اندیس‬ ‫نسبی‬ ‫دهی‬ ‫آدرس‬ ‫روش‬
64
‫از‬‫ترکیب‬‫دو‬‫روش‬‫پایه‬‫و‬‫اندیس‬‫دار‬‫روش‬‫آدرس‬‫دهی‬‫جدید‬‫به‬‫نام‬‫روش‬‫اندیس‬‫دار‬‫پایه‬‫حاصل‬‫می‬‫شود‬.‫در‬
‫این‬‫روش‬‫یک‬‫ثبات‬‫پایه‬‫و‬‫یک‬‫ثبات‬‫اندیس‬‫بکار‬‫می‬‫رود‬.

65. ‫مختلف‬ ‫قطعات‬ ‫برای‬ ‫مکان‬ ‫تفاوت‬ ‫های‬ ‫ثبات‬
65

66. ‫دهی‬ ‫آدرس‬ ‫های‬ ‫روش‬ ‫از‬ ‫ای‬ ‫خالصه‬80x86
66

67. ‫دهی‬ ‫آدرس‬ ‫های‬ ‫روش‬ ‫از‬ ‫ای‬ ‫خالصه‬80x86
67

68. ‫اسمبلر‬ ‫مترجم‬ ‫برنامه‬ ‫دستورات‬ ‫شبه‬ ‫یا‬ ‫راهنماها‬
68
‫برنامه‬،‫مترجم‬‫یا‬‫اسمبلر‬‫دارای‬‫فرمان‬‫هایی‬،‫است‬‫که‬‫ما‬‫را‬‫در‬‫کنترل‬‫اسمبل‬،‫کردن‬‫یا‬‫ترجمه‬‫کردن‬‫و‬‫ت‬‫هیه‬
‫لیست‬‫برنامه‬‫یاری‬‫می‬‫دهد‬.‫این‬‫فرمان‬‫ها‬‫به‬‫شبه‬‫دستور‬(Pseudo Instruction)‫یا‬‫راهنمای‬‫اسمبلر‬
(Assembler Director)‫معروفند‬.‫این‬‫راهنماها‬‫کد‬‫زبان‬‫ماشین‬‫ندارند‬‫و‬‫فقط‬‫در‬‫زمان‬‫اسمبل‬‫یا‬‫ترجم‬‫ه‬
‫کردن‬،‫برنامه‬‫عمل‬‫می‬‫نمایند‬.

69. 69
‫داده‬ ‫تعریف‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫داده‬ ‫انواع‬

70. ‫های‬ ‫داده‬ ‫انواع‬80x86
70
‫ریزپردازنده‬‫های‬80x86‫بسیاری‬‫از‬‫انواع‬‫داده‬‫ها‬‫را‬‫پشتیبانی‬‫می‬،‫کنند‬‫ولی‬‫نباید‬‫عرض‬‫آنها‬‫بیشت‬‫ر‬‫از‬16
‫بیت‬،‫باشد‬‫زیرا‬‫سایز‬‫ثبات‬‫ها‬16‫است‬.

71. ‫اسمبلر‬ ‫داده‬ ‫های‬ ‫رهنمون‬
71
‫همه‬‫اسمبلرهای‬‫طراحی‬‫شده‬‫برای‬‫پردازنده‬‫های‬80x86‫برای‬‫نمایش‬‫داده‬‫دارای‬‫رهنمون‬‫استانداردی‬
‫هستند‬.
ORG(‫مبدا‬)
DB(‫تعریف‬‫بایت‬)
DUP(‫کپی‬)
DW(‫تعریف‬‫کلمه‬)
EQU(‫برابر‬‫پنداشتن‬)
DD(‫تعریف‬‫جفت‬‫کلمه‬)
DQ(‫تعریف‬‫چهار‬‫کلمه‬)
DT(‫تعریف‬‫ده‬‫بایت‬)

72. ‫دستور‬ ‫شبه‬ORG
72
‫این‬‫شبه‬،‫دستور‬‫افست‬‫آدرس‬‫محل‬‫ذخیره‬،‫دستور‬‫یا‬‫داده‬‫بعدی‬‫را‬‫تعیین‬‫می‬‫کند‬.‫شکل‬‫کلی‬‫آن‬‫ب‬‫ه‬‫صورت‬
‫زیر‬‫است‬.
 ORG ‫عدد‬
‫مثال‬ORG 100H‫از‬ ‫بعد‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫اطالعات‬ ‫یا‬ ‫برنامه‬ ‫دستور‬ ‫اولین‬ ‫یعنی‬ORG‫افست‬ ‫به‬ ‫حافظه‬ ‫خانه‬ ‫از‬ ،
‫آدرس‬100H‫می‬ ‫ذخیره‬ ‫هم‬ ‫سر‬ ‫پشت‬ ‫های‬ ‫خانه‬ ‫در‬ ،‫بعد‬ ‫به‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫ها‬ ‫داده‬ ‫و‬ ‫دستورات‬ ‫و‬ ،‫شود‬ ‫می‬ ‫شروع‬
‫شوند‬.

73. ‫دستور‬ ‫شبه‬DB(Define Byte)
73
‫این‬‫رهنمون‬‫اجازه‬‫می‬‫دهد‬‫تا‬‫حافظه‬‫بصورت‬‫گروه‬‫هایی‬‫با‬‫سایز‬‫بایت‬‫در‬‫اختیار‬‫قرار‬‫گیرند‬.‫این‬‫شبه‬‫دس‬‫تور‬‫در‬
‫سگمنت‬‫داده‬‫تعریف‬‫می‬‫شود‬‫و‬‫یک‬‫بایت‬‫حافظه‬‫را‬‫به‬‫متغییر‬‫تخصیص‬‫می‬‫دهد‬.
‫مثال‬:count db 13h
‫دستور‬‫باال‬‫باعث‬‫می‬‫شود‬‫که‬‫برنامه‬‫مترجم‬‫اسمبلر‬‫خانه‬‫حافظه‬‫ای‬‫به‬‫نام‬‫متغییر‬count‫در‬‫حافظه‬‫رزرو‬‫نماید‬‫و‬
‫مقدار‬‫آن‬‫را‬13h‫قرار‬‫دهد‬.

74. ‫مثال‬
74

75. ‫مثال‬
75
‫حافظه‬

76. ‫مثال‬
76

77. ‫وضعیت‬‫متغیرهای‬‫حافظه‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫تعریف‬
77

78. ‫نکته‬
78
DB‫می‬‫تواند‬‫چند‬‫مقدار‬‫داشته‬‫باشد‬.
‫مثال‬:
 L DB 16H,13H,12H,11H

79. ‫مثال‬
79

80. ‫دستور‬ ‫شبه‬DW(Define Word)
80
‫این‬‫شبه‬‫دستور‬‫در‬‫سگمنت‬‫داده‬‫تعریف‬‫می‬‫شود‬‫و‬‫دو‬‫بایت‬‫حافظه‬‫برای‬‫متغییرها‬‫تخصیص‬‫می‬‫دهد‬.

81. ‫مثال‬
81

82. ‫مثال‬
82

83. ‫مثال‬
83

84. ‫دستور‬ ‫شبه‬DUP(‫کپی‬Duplicate)
84
‫با‬‫این‬‫شبه‬‫دستور‬‫در‬‫سگمنت‬،‫داده‬‫می‬‫توان‬‫برای‬‫نوشتن‬‫یکسری‬‫اطالعات‬‫مساوی‬‫در‬‫متغییرها‬‫اس‬‫تفاده‬
،‫نمود‬‫در‬‫غیر‬‫این‬‫صورت‬‫باید‬‫اطالعات‬‫مذکور‬‫را‬‫چندین‬‫بار‬‫تکرار‬‫کرد‬.

85. ‫مثال‬
85

86. ‫مثال‬
86
‫دو‬‫روش‬‫زیر‬‫را‬‫برای‬‫پر‬‫کردن‬‫شش‬‫حافظه‬‫با‬FFH‫با‬‫هم‬‫مقایسه‬‫کنید‬.

87. ‫دستور‬ ‫شبه‬EQU(‫پنداشتن‬ ‫برابر‬Equal)
87
‫این‬‫رهنمون‬‫برای‬‫تعریف‬‫یک‬‫ثابت‬‫بدون‬‫اشغال‬‫مکان‬‫حافظه‬‫بکار‬‫برده‬‫می‬‫شود‬.EQU‫هیچ‬‫محلی‬‫را‬‫برای‬
‫ذخیره‬‫یک‬‫قلم‬‫داده‬‫کنار‬‫نمی‬،‫گذارد‬‫بلکه‬‫یک‬‫مقدار‬‫ثابت‬‫را‬‫به‬‫برچسب‬‫نسبت‬‫می‬‫دهد‬‫بطوری‬‫که‬‫و‬‫قتی‬
‫برچسب‬‫در‬‫برنامه‬‫ظاهر‬‫می‬،‫شود‬‫مقدار‬‫ثابت‬‫آن‬‫بجای‬‫برچسب‬‫بکار‬‫برده‬‫می‬‫شود‬.EQU‫می‬‫تواند‬‫در‬‫خارج‬
‫قطعه‬‫داده‬‫و‬‫حتی‬‫در‬‫وسط‬‫قطعه‬‫کد‬‫هم‬‫بکار‬‫رود‬.‫از‬EQU‫می‬‫توان‬‫برای‬‫ثابت‬‫شمارنده‬‫در‬‫روش‬‫آدرس‬‫دهی‬
‫فوری‬‫هم‬‫استفاده‬‫کرد‬.

88. ‫دستور‬ ‫شبه‬EQU(‫پنداشتن‬ ‫برابر‬Equal)
88

89. ‫دستور‬ ‫شبه‬ ‫مزیت‬EQU
89
‫فرض‬‫کنید‬‫که‬‫مقدار‬‫ثابتی‬‫در‬‫چند‬‫محل‬‫از‬‫قطعه‬‫داده‬‫یا‬‫کد‬‫مورد‬‫استفاده‬‫قرار‬‫گیرد‬.‫با‬‫بکار‬‫گیر‬‫ی‬EQU
‫می‬‫توان‬‫یکبار‬‫آن‬‫را‬‫عوض‬‫کرد‬‫و‬‫سپس‬‫اسمبلر‬‫همه‬‫آنها‬‫را‬‫عوض‬‫خواهد‬‫کرد‬‫و‬‫نیازی‬‫نیست‬‫که‬‫برنام‬‫ه‬‫نویس‬
‫در‬‫جهت‬‫یافتن‬‫آنها‬‫تالش‬‫کند‬.

90. ‫رهنمون‬DD(Define Double Word)
90
‫این‬‫شبه‬‫دستور‬‫برای‬‫استقرار‬‫داده‬‫های‬4‫بایتی‬(‫دو‬‫کلمه‬)‫بکار‬‫می‬‫رود‬.‫داده‬‫می‬‫تواند‬‫به‬،‫دهدهی‬،‫دودویی‬
‫شانزدهی‬‫باشد‬.‫در‬‫هر‬‫حال‬‫داده‬‫به‬‫مبنای‬‫هگزاد‬‫تبدیل‬‫و‬‫در‬‫مکان‬‫های‬‫حافظه‬‫طبق‬‫قانون‬‫بایت‬‫پایی‬‫ن‬‫به‬
‫آدرس‬‫پایین‬‫و‬‫بایت‬‫باال‬‫به‬‫آدرس‬‫باال‬‫قرار‬‫می‬‫گیرد‬.

91. 91

92. ‫دستور‬ ‫شبه‬DQ(Define Quad Word)
92
‫این‬‫شبه‬‫دستور‬‫برای‬‫تخصیص‬8‫بایت‬‫از‬‫حافظه‬(‫چهار‬‫کلمه‬)‫بکار‬‫می‬‫رود‬.‫از‬‫این‬‫رهنمون‬‫می‬‫توان‬‫برای‬
‫نمایش‬‫هر‬‫متغیری‬‫تا‬‫عرض‬64‫بیت‬‫استفاده‬‫کرد‬.

93. 93
‫پایان‬‫سوم‬ ‫فصل‬