2. Grammatisk metafor
• Definisjon: Når ein prosess av éin type er ”kledd ut” som ein
prosess av ein annan type, ofte ved at verbet (elle adjektivet)
vert ”kledd ut” som substantiv.
3. Lesegrunnlag
• Kapittel 8 i Maagerø.
• ”Life as a Noun in Norwegian” av Maagerø og ”Livet som
substantiv: en undersøkelse av naturvitenskapens og
humanioras univers” av Martin i artikkelpensumet, Blokk A:
kompendiet.
4. Før vi kjem til hovudsaka…
• Må vi avklare to sentrale omgrep:
• KONGRUENT språk
• METAFOR
• Og repetere litt av leksikogrammatikken…
5. Kongruent språk
• Metaforisk språkbruk er motstykket til kongruent språk.
Metaforisk språkbruk vert og kalla inkongruent språk.
• Kongruent språk: språk som framstiller verda slik ho er;
prosessar via verb, eigenskapar via adjektiv, omstende via
adverb, deltakarar via substantiv og andre nominale ledd.
• Døme: ”Eg køyrer bil kvar søndag.”
6. Kongruent språk
• Leksikogrammatikken (jf. forelesing 3 og kapittel 5 i Maagerø)
tek utgangspunkt i at ”*…+ virkeligheten, slik vi mennesker
opplever og handler i forhold til den, består av prosesser.”
(Maagerø side 101).
• Prosesstypane knytt til den ideasjonelle metafunksjonen
illustrerer dette og representerer slik eit beskrivingsapparat
for kongruent språkbruk.
7. Eksempel på prosesstype
(jf. forelesing 3)
Solveig gav notatene til Pelle
Deltakar Prosess Deltakar Deltakar
Aktør Materiell Målobjekt Resipient
Siri leier møtet for rektor
Deltakar: Prosess Deltakar Deltakar
Aktør Materiell Målobjekt Klient
NOSP250 V2013 7
8. Kongruent språk
• Transitivitetssystemet (prosessar og prosesstypar) handlar om
at det grammatiske systemet står i teneste for det ideasjonelle
/ referensielle nivået.
• Semantiske, ikkje syntaktiske roller (Aktør, Målobjekt etc)
• Grammatikk er også meiningsskaping! Grunntanke i SFL!
• I dag skal dette illustrerast via skiljet mellom kongruent og
metaforisk (inkongruent) språk.
9. Metafor
• Metafor: leksikalske metaforar er at ord og uttrykk frå eitt
meiningsområde vert overførte til eit anna; eit
meiningsinnhald får overført tyding.
• EKSEMPEL: Vegskulder, fordøye et nederlag, opplyse, Huset
med den blinde glassveranda, å gå på tryne, livet er ingen
dans på roser, livets landeveg, ”døden er en gammel snekker”.
10. Grammatisk metafor
• … i motsetnad til leksikalsk metafor vert då grammatisk
metafor at vi bruker andre grammatiske strukturar enn dei
som er mest samanfallande (kongruente); også dette handlar
om å overføre frå eit meiningsområde til eit anna
11. Grammatiske metafor: nominalisering
• TO TYPAR:
• Nominalisering av prosess: frå ”Hun syter en del” til ”Sytinga
hennes blir stadig et større problem”.
• Nominalisering av adjektiv: frå ” Alle sier at han er pen” til
”Alle snakker om penheten hans”.
12. Grammatisk metafor
• Kva har skjedd? Den opphavlege Prosessen (syter) har vorte
Deltakar (syting). Prosessen har vorte eit fenomen; ein ting,
prosessen er tingleggjort.
• På tilsvarande måte er adjektivet PEN tingleggjort.
• Vi kallar også dette INNPAKKING via nominalisering.
13. Gradar av innpakking
• 1. «De organiserte arbeidet annerledes.»
• 2. «Organiseringen av arbeidet ble gjort annerledes.»
• 3. «Den spesielle organiseringen av arbeidet som tidligere
hadde foregått på en svært alderdommelig måte, ble nå gjort
annerledes.»
NOSP250 V2013 13
14. Fleire eksempel:
Lektor Olsen retta stilane i rekordfart.
Deltakar Prosess Deltakar Omstende
Aktør Materiell Målobjekt Måte
Stilrettinga vart gjort i rekordfart av lektor O.
Deltakar Prosess Omstende Deltakar
Målobjekt Materiell Måte Aktør
15. Grammatisk metafor
• Kva har skjedd? Det opphavlege Prosessen (retta) har på nytt
vorte omforma til Deltakar. Dvs at den opphavlege prosessen
er her ”fusjonert inn” i Målobjektet (stilane) med resuItatet
”Stilrettinga” (Deltakar, Målobjekt). Ofte vil Aktøren strykast i
slike tilfelle:
• Stilrettinga vart gjort i rekordfart.
• = Passiv
• = Agensundertrykking.
16. Passiv og grammatisk metafor?
• SFL behandlar ikkje passivkonstruksjonar som grammatiske
metaforar. Semantisk tilnærming til syntaksen , dermed forblir
eit Målobjekt eit Målobjekt og Aktøren forblir Aktør (i ein
materiell prosess) også om setninga vert sett i passiv. Jf.
Maagerø side 109-110.
• Likevel heva over tvil at passivkonstruksjonar har tendens til å
korrelere med nominaliseringar, inngår i same type
språkbruk/stilnivå.
• Analyse av passiv vil difor med hell kunne kombinerast med
analyse av metaforisk språk.
17. Grammatiske metaforar i norsk
• Skilje mellom ulike typar nominaliseringar:
• Umarkerte: arbeid, trussel, tvang
• Produktive: stilretting, henstilling, markering, beskrivelse,
galskap, kompleksitet, venleik
• Norsk språk produserer samansette ord:
produksjonsfellesskap (joint production activity)
NOSP250 V2013 17
18. Grammatiske metaforar i norsk
• Norsk rekna som eit kongruent språk.
• Nynorsk rekna som meir kongruent enn bokmål.
• Verbal uttrykksmåte rekna som stilideal.
• Unngå substantivsjuke og agensundertrykking.
• ”Arbeidet foregikk under konstant oppsyn” vs
• ”Dei arbeidde under konstant oppsyn”.
19. Forsking på grammatiske metaforar
• Maagerø (1997): negativ haldning, mange nakne (dvs lite
innpakka) grammatiske metaforar i norske lærebøker for vgs
og klare skilnader mellom nynorsk- og bokmålsutgåvene.
• Martin meiner nominaliseringar har ulik funksjon i
naturvitskaplege tekstar og humanistiske (lærebøker vgs.).
Termdanning i naturfag (definisjonar i identifiserande
prosessar; tekstbindingsfunksjon i humaniora (skaper
informasjonsstruktur og hierarki).
20. FRIST SOM GJELD FOR ALLE
• Torsdag 21. mars: Innsending av pensumliste (e-post) til
godkjenning hos KRB.
• Dvs spesifisere artikkelpensum: 500 sider på NOSP250 og 150
sider på NOSP210-L
NOSP250 V2013 20
22. Utfyllande reglar for gradsstudium ved HF
”Til § 12 Eksamensformer og eksamensordningar
Ved Det humanistiske fakultet vert følgjande eksamensformer
nytta: […+ II. Rettleia oppgåve, bachelor- og masteroppgåve
Til § 30 *…+
I bachelorprogramma og bachelorgraden ved fakultetet skal det
inngå eitt eller fleire sjølsvstendige skriftlege arbeid på minst
15 studiepoeng. Nærare bestemming vert fastsett i
studieplanane og emneomtalane.”
22
23. Kva seier planen for
bachelorprogrammet?
“Vurderingsformer
Gjennom programmet vert studentane prøvd på ulike måtar,
eksempelvis ved mappevurdering, skoleeksamen, rettleidd
oppgåve og munnleg prøve.”
23
24. Kva seier emneplanen for NOSP250?
”Vurderingsformer
Semesteroppgåve og ei skriftleg prøve på 2 timar. *…+
Semesteroppgåva skal ha eit omfang på inntil 5000 ord,
litteraturliste og vedlegg ikkje medrekna.”
24
25. Eksempel på spesifisering av kva kompetanse ei
semesteroppgåve testar og måler
”Ferdigheiter
Evne til å analysere fagstoff og trekke eigne slutningar. Evne til å
granske kritisk eksisterande teoriar, metodar og fortolkingar
innafor spesialiseringsemnet. Evne til å skrive ein
samanhengande analytisk tekst om spesialiseringsemnet, og
som også demonstrerer evne til å følgje normer og teknikkar
for faglige dokumentasjonar. Evne til å finne relevant faglig
informasjon. Evne til å kommunisere om faglige tema innafor
et fagfellesskap.”
25
26. Kva seier planen for NOSP250 om
læringsutbyte?
Læringsutbyte/resultat
Etter å ha studert emnet skal studentane kunne utnytte den
teoretiske innsikta dei har fått, i praktisk tekstanalyse. Dei skal
kunne gjere greie for korleis tekstar heng saman, korleis
tekstar grupperer seg i sjangrar, og korleis
situasjonskonteksten påverkar tekstutforming og
meiningsproduksjon.
26
27. Og så det viktigaste: Kva går det an å skrive om?
I prinsippet alt mogeleg!
• Kva vil DU skrive om?
Helst om noko som er personleg og fagleg interessant!
27
28. Eksempel på emne/problemstillingar
• Forskjellar mellom britisk og norsk sportsjournalistikk (først og
fremst fotball-) på bakgrunn av situasjonskonteksten.
• Samanliknande analyse av to vekebladsartiklar skrivne av
same forfattar for to ulike blad (Woman og FHM): Likskap i felt
og forskjell i relasjon?
• Analyse av språkbruken til ein dirigent med utgangspunkt i
situasjonskonteksten
• Analyse av to brev frå Fylkesmannen i eit klarspråksperspektiv.
• Modulisasjon i vitskapleg og populærvitskapleg tekst
29. Eksempel på emne/problemstillingar
• Analyse av eit debattinnlegg i Aftenposten av Ketil Bjørnstads
med vekt på bruk av metaforar (leksikalske og grammatiske).
• Metaforar i norske og tyske avisartiklar om den økonomiske
krisa i Hellas
• Analyse av psykolog Jan A. Andersens kronikk om mobbing:
”Hvilket virkelighetsbilde ser Andersen gjennom og hvordan
argumenterer han for det? ”
• Språkbruksanalyse av eit talk show
• Modulasjon og modalisasjon i nyhendejournalistikken
30. Eksempel på emne/problemstillingar
• Samanliknande analyse av konsertmeldingar i Bergens
Tidende og konsertmeldingar skrivne av mindre røynde
musikkmeldarar i andre fora.
• Samanlikning av leiarar i Klassekampen og BoligDrøm.
(Sjangerkonvensjonar? Ulike mottakargrupper?)
31. Rettleiing
• Semesteroppgåva skal skrivast under rettleiing.
• Studenten skal sjølv finna emne og problemstilling, men det
skal skje i samarbeid med læraren og godkjennast av læraren.
• Studenten har både rett og PLIKT til å ta mot rettleiing!
31
32. Rettleiing er to ting
• samtale og diskusjon i alle delar av prosessen
• lesing av utkast med respons
32
33. Typisk struktur i ei semesteroppgåve
Innleiing
– bakgrunn
– problemstilling
– materiale
Teori
– Maagerø
– Bhatia
– andre
Analyse
– trekk a til å
Diskusjon
– konklusjon
– avslutning
Litteraturliste
Vedlegg
– analysetekstane
33
34. Innleiinga
• Innleiinga skal vera KORT
• Innleiinga kan godt presentere ei grunngjeving for emnet,
men MÅ presentere ei problemstilling ein eller annan type
”spørsmål” du vil finne svar på
• Problemstillinga kan presenterast på ulike måtar: som eit
spørsmål, ein påstand (= hypotese) e.l.
– bakgrunn, utgangspunkt, “vitsen” med emnet
– problemstilling(ar)
– presentasjon av materialet og konteksten det står i
– disposisjon av oppgåva
34
35. Teori- og metodedelen
• ’Teori’ – kva er det?
Pensumstoffet – lærebøker og artiklar!
• Frå teorien hentar du perspektiv, omgrep og metodar til å
undersøkja problemet med
• Gjer først greie for kva teorien seier om emnet, referer og
siter
– kva for pensumtekstar som ligg til grunn
– samandrag av det viktigaste i desse tekstane
– kva type språklege drag som skal analyserast
– korleis dei skal analyserast analysemodell
35
36. Analysedelen
• Bør vera systematisk og stramt strukturert
• Bør gje tydelege døme
• Presise referansar og kjelder
• NB: Ver ikkje redd for å verka einsformig!
– språkdrag for språkdrag i samsvar med analysemodellen
– belegg, dokumentasjon, referanse
– oppsummering til slutt - “kva har eg eg funne?”
36
37. Diskusjonsdelen
• Bør innehalda ei kort oppsummering av arbeidet som er gjort,
viktigaste funn e.l.
• Bør konkludera eller gje eit perspektiv (”Kva kan vi læra av
dette?, “Det eg fann, stemmer det med det eg trudde på
førehand?”)
• Konklusjonen skal ikkje komma med nye funn, men eit
avrundande spørsmål av typen ”i neste prosjekt bør det og
det gjerast” er lovleg (”mi eiga meining om saka er ( ...
“synsing”?)”
37
38. FRAMDRIFTSPLAN
Ifølgje emneplanen og u-planen:
Torsdag 14. mars er frist for å formulere nokre linjer om emne
og problemstilling (send som e-post) til godkjenning hos KRB.
Torsdag 21. mars: Innsending av pensumliste (e-post) til
godkjenning hos KRB.
Torsdag 11. april kl. 2200: Frist for å levere inn førsteutkast av
oppgåva.
Onsdag 15. mai: Frist for å levere inn oppgåva
(eksamensinnlevering).
38
