2_BS_2022_Beheer voor zeldzame bijen_Knautiabij_PieterVanormelingen.pdf

1. Beheer voor zeldzame bijen
Knelpunten en beheer i.f.v. Beemdkroon
en haar Knautiabij
Pieter Vanormelingen
Natuur.Studie - Aculea

2. In deze presentatie…
Levenswijze en metapopulaties
De knautiabij
Toestand van de populaties en knelpunten
Beheer

3. Nestplaats
Voedselbeschikbaar
heid nectar en
pollen
Bouw-
materiaal
Nestparasieten
Actieradius
Microklimaat
Levenswijze wilde bijen
• De meeste wilde bijen zijn solitair of primitief sociaal. Om een populatie op te
bouwen dient een geschikte nestplaats aanwezig te zijn, niet te ver van een
voldoende groot bloemenaanbod van geschikt(e) plant(en), en dit in een
voldoende warm microklimaat. Soms dient er ook een bron van bouwmateriaal
voor de nesten te zijn.
• Veel bijen zijn koekoeksbijen, vaak zeer soortspecifieke nestparasieten van
andere bijen. Deze hebben voldoende grote populaties van de gastvrouw nodig.

4. Max. 200-250 m
Vb. levenscyclus Grijze zandbij (Andrena vaga)

5. Metapopulaties

6. Metapopulaties
Mergeay 2017 Natuur.Focus

7. Moerasparelmoer op Blauwe knoop (© Kevin Feytons)
1959
Bulman (2001) PhD thesis

8. Andrena hattorfiana – Large Scabious Mining Bee Nomada armata

9. Andrena hattorfiana – Knautiabij Nomada armata -
Knautiawespbij
Bulman (2001) PhD thesis
Waarnemingen.be, 30 Nov 2018

10. In 2012-2013:
• Volledige inventarisatie alle gekende Beemdkroon
Knautia arvensis locaties in de provincie Vlaams-
Brabant
• Bezoek (15 min) in Juli: noteren aantal planten,
aan-of afwezigheid van de Knautiabij en mogelijke
bedreigingen voor zowel plant als bij
Vanormelingen & D’Haeseleer (2015) Natuur.Focus
14(2):64-72

11. Beemdkroon groeiplaatsen bevonden zich typisch in min of
meer zuidgerichte wegbermen en andere lineaire elementen en
waren meestal klein en kwetsbaar

12. Beemdkroon groeiplaatsen bevonden zich typisch in min of
meer zuidgerichte wegbermen en andere lineaire elementen en
waren meestal klein en kwetsbaar
Reemer et al. (2012)

13. Beperkt aantal Knautiabij populaties, en geen
Knautiawespbij. Waarom?
In 2012-2013 slechts 16 van de 96 onderzochte Beemdkroon locaties bevatte Knautiabij. Deze waren
gegroepeerd in 6 kleine metapopulaties. Knautiawespbij werd helemaal niet aangetroffen.

14. Veel Beemdkroon groeiplaatsen zijn eenvoudigweg te
klein.

15. Veel Beemdkroon groeiplaatsen zijn eenvoudigweg te
klein.
Reemer et al. (2012) Entomologische Berichten 72 (1-
2): 112-119

16. 12 juli 2013 13 juli 2014
Maaien tijdens de vliegtijd werd genoteerd als knelpunt
voor de Knautiabij op 43 Beemdkroon locaties

17. Fenologie
Vanormelingen (2018) Rapport Natuurpunt Studie
2018/20

18. Fenologie
Knautiabij gebaseerd op
losse waarnemingen in
waarnemingen.be
Vanormelingen (2018)
Rapport Natuurpunt Studie
2018/20

19. De isolatiegraad heeft een negatieve invloed
op het voorkomen van de Knautiabij

20. Vanormelingen (2018)
Rapport Natuurpunt Studie
2018/20
Knautiabij (aanwezig in het
roze) op Beemdkroon
locaties in en rond
Hoegaarden 2017|2018

21. 2017: Populatiegrootte (geschat aantal vrouwtjes) van de
Hoegaardse metapopulatie en de enige populatie van Tienen
Vanormelingen (2018)
Rapport Natuurpunt Studie
2018/20

22. • Metapopulatie niveau: creëren van een dicht
netwerk van grote Beemdkroon populaties
met een geschikt maairegime
• Doel: creëren van een grotere stabiele
metapopulatie van Knautiabij, heropduiken
van Knautiawespbij.
• Door: (1) detailbeheer vnl. door vrijwilligers
van verwaarloosde locaties en locaties met
uitgestelde maaibeurt, (2) vergroten
populaties in natuurgebied, (3) introductie
Beemdkroon op nieuwe geschikte locaties,
(4) optimalisatie van het maaitijdstip
gemeentelijke bermen (Hoegaarden, Tienen)
Beheer

23. Beemdkroon – natuurgebied
“terrassen Kumtich”
In voedselrijke vegetatie (zonder Knautiabij):
voor- en najaarsmaaibeurt ter verschraling.
In schrale vegetatie: enkel najaarsmaaibeurt
Mantel-zoombeheer

24. Beemdkroon op schrale
bodem, Nerm 11 apr. 2019

25. Knautiabij – holle weg in
natuurgebied “Rosdel”

28. Monitoring – opvolgen populatiegroottes
over de jaren heen

29. Bijkomende soorten
Tweekleurige slakkenhuisbij