HAUR EKOIZPEN GRAFIKOAK LANA. Haur –marrazkietan animismoaren inguruko lana. Haur ekoizpenetan animismoaren etapa nagusiak zein fenomeno honen elementu nagusienak

1. Animismoa
JAGOBA GARMENDIA HERNÁNDEZ
Lehen Hezkuntza 31(01)
II.2. HAUR EKOIZPEN GRAFIKOAK LANA. Haur –marrazkietan animismoaren
inguruko lana. Haur ekoizpenetan animismoaren etapa nagusiak zein fenomeno honen
elementu nagusienak

2. II.2. Haur ekoizpen grafikoak Animismoa
2
Aurkibidea
1) Sarrera
2) Animismoa haur ekoizpenetan
3)Haur ekoizpenetan animismoaren elementu nagusienak.
4) Animismoaren testigantzan haur ekoizpenetan eta ondorioak
5)Informazio iturriak

3. II.2. Haur ekoizpen grafikoak Animismoa
3
Sarrera
Haur ekoizpen grafikoen lana egiteko gai ugari zeuden aukeragai. Zerrendari
lehendabiziko begirada bota eta gero animismoak nire arreta bereganatu zuen. Hainbat
egunetan informazio bila aritu nintzen eta informazio teorikoa bazegoela ikusirik
aurrera egitea erabaki nuen. Honez gain, animismoak duen ezaugarri nagusietako bat da
munduko kultura guztietan garatzen dela eta hau oso interesgarria iruditzen zait.
Bestalde, haur marrazkietan animismoa
existitzea, mendebaldean behintzat, helduen
ekoizpenengatik zela uste nuen. Alegia, Walt
Disneyen marrazki bizidunengatik edo
antzekoengatik. Lan hau burutu nuen heinean erabat
oker nengoela ikasi dut. Izan ere, Piagetek haur
ekoizpenetan animismoaren inguruan azterketa egin
zuen eta honen ondorioz, animismoak fase
desberdinak dituela haur ekoizpenetan adierazi zuen.
Informazio bilketa prozesuan gai honen inguruan ez
dut lan teoriko askorik aurkitu eta zerbait idoro dudanean, ekoiztutako informazioa
autore honetan oinarritzen da gehien bat.
Beraz, animismoak haur ekoizpenen azterketan badu bere gunea baina beste
kontuekin alderatuta askoz txikiagoa da. Dena dela, gai honen inguruan lehen baino
gehiago jaso dut eta animismoak baduela zer ikusirik umeak bere errealitatea eraikitze-
duenean jabetu naiz.
Era berean, lan honetan alde teoriko-praktiko bat izateko, nire practicumean,
hainbat marrazki bildu nituen azterketa txiki bat egiteko. Alegia, alde batetik ea teoria
betetzen den eta bestetik, zeintzuk diren elementu aipagarrienak nire behaketaren
arabera.
Din don pertsonai animista. Ederra
eta piztia (1991) Walt Disney

4. II.2. Haur ekoizpen grafikoak Animismoa
4
Animismoa haur ekoizpenetan
Animismoa latineraz animus (arima) hitzetik dator eta naturaz gaindiko izaki
edota izpirituak objektu bizidun edo bizigabetan bizi direla sinestean datza; hala nola,
zeruak, lurrak urak edo beste edonolako elementuek ere izpiritu propio dute
animismoaren arabera. Kontzeptu hau antropologiatik datorkigu kultura primitiboak
ikastean; “diziplina honek konprobatu baitu kultur hauen kideek ez dutela bereizten
materia eta izpirituaren artean, izan ere, euren ustetan gizakiaren inguruan dagoen
guztia, hainbat gaitasunekin batera, badu borondate bat edota asmo bat”.(Sáinz ,2003,
246.orrialdea). Sáinz-ren esanetan, ildo honi jarraituz, .umeak, gizon primitiboaren
antzera, antzematen dituen objektuek ere bizia dutela interpretatzen du. Berak bezalaxe
“dakitenak” eta “sentitzen dutenak”. Honenbestez, animismoaren zutabe bat umearen
nian datza. Hau da, bere izaera egozentrikoaren eraikuntzarekin batera datorrena.
Animismoaren zergatian sakondu nahi izanez gero informazio iturri
nagusienetako bat Piaget dugu. Psikologo honek ikerketa bat burutu zuen eta animismoa
era honetan definitu zuen: “ Haurrak ez du bereizten mundu fisiko eta psikiko artean;
baldin eta, bere eboluzioaren hastapenetan, bere burua eta inguruaren arteko muga
zehatzak ez baditu ikusten; umeak guretzat bizidun-gabeak diren hainbat gorpu
bizidunak zein kontzienteak antzematea espero dezakegu” (Piaget, 1981, 180.orrialdea)
Piageten ikerketaren arabera, umearen animismoa lau etapa nagusitan bana
daiteke eta ondorio nagusienetakoak hauexek dira:
1. Umearen hasierako etapan, existitzen den guztia biziduna da nahiz eta
mugiezina izan
2. Beranduago, mugimenduan dauden gorpuei kontzientzia emango die haurrak
3. Hirugarren estadio batean, berezituko ditu mugimendu propio dituen
elementu zein gorpuek eta mugimenduaren jatorri kanpotarra dituen
elementuak.
4. Azkenean ohartuko da kontzientzia gizakiei zein animaliei dagokie soilik

5. II.2. Haur ekoizpen grafikoak Animismoa
5
Haur ekoizpenetan animismoaren
elementu nagusienak.
Aurelio Sáinzek idatzitakoaren arabera, umeak antropomorfismo grafikoaz
erabiltzen du bere kontzepzio animista adierazteko zeren hitzen bidez ezin baitu
adierazi, edota ez zen ausartuko, sentimendu afektiboak (poza, samina, amorrua eta
abar) errealitatean bizidun-gabeak diren elementuetan. Hizkuntza grafikoaren bidez ez
du aurkitzen inolako oztoporik hitzekin gerta dakioken bezala. Marrazki libreetan
Animismoaren elementu nagusienak eguzkia, ilargia, izarrak, animaliak eta landareak
dira, besteak beste.
Eguzkiaren animismo grafikoa
Eguzkiaren marrazketa elementu garrantzitsuenetakoa dugu haur ekoizpenetan
eta era animistan egitea garabateo fasearekin lotu behar dugu Kellogren ustetan. Autore
honek esaten duen legez, umeek beren lehenengo ekoizpen figuratiboetan dagoeneko
menperatzen dituzten trazuez baliatzen dira, gehienbat garabateo etapatik datozenak.
Era berean, marrazketa figuratiboaren hastapenetan Giza irudia eta eguzkiaren
irudikatze animistarekin lotzea oso egokia da. Izan ere, umearen lehendabiziko
marrazketa figuratiboetan, hiruzpalau urterekin, gizakiaren errepresentazioak
garrantzia handi hartzen du eta honekin batera maiz aurkitzen dugu Eguzkiaren irudia
ezaugarri animistekin, gizakiaren aurpegia irudikatzeko balio dituzten bezalakoak
(Sainz, 2003, 247.orrialdea).
Kasu gehienetan, Eguzki animista bat ondorengo elementuak ditu: borobil bat,
honen ingeradan zehar marrak( zuzenak, bihurtuak, puntetan, edota uhinduak) eta
hazpegiak borobil barrenean: begiak eta ahoa nagusiki; begiak bi puntuen zein bi
borobiltxoen bidez marratzen dira. Ahoaren kasuan, marra ttipi baten bidez edota obalo
bihurtuta baten bidez egin daiteke. Baliteke besteko elementuak gehitzea: sudurra,
betileak eta abar. Normalean eguzkiak irudituko du umearen sentimendua.
Gauzak horrela, umea pozik badago eguzkiak ere poza adieraziko du edo
alderantziz, haurra triste badago eguzkiak negar egin dezake.
Koloreari dagokienean, horia eta laranja nagusi izan ohi dira. Adituen ustetan,
umeak eguzkiaren bidez lehendabiziko barneraketa kromatikoa garatzen du. Sáinzek

6. II.2. Haur ekoizpen grafikoak Animismoa
6
honela azaltzen du arrazoia(Sainz, 2003, 249.orrialdea): “Hau gertatzen da Eguzkian
behatzen dugun erregulartasun kromatikoak aldaketa urri duelako egunean zehar”.
Marrazkian Eguzkiaren kokapenak zein inklinazioak umeak izar honekin duen
harremanaz informazioa eskaintzen digu. Piagetek (1981,188. Orrialdean) honen
inguruan dio:
“ Hiru etapa aurkitu ditugu. Lehendabizikoan, haurrak ,txori baten antzera
teilatuetan, eguzkiak eta ilargiak jarraipena egiten diotela uste du. Etapa honek, gutxi
gora behera, 8 urte bete arte irauten du;baina 12 urtera arte hor dago. Bigarren etapa
batean zehar, haurrak aldi berean eguzkiak jarraitzen gaituela eta ez duela egiten
onartzen du. Hemen kontraesan bat sufritzen du umeak eta ahal duen moduan
gainditzen saiatzen da: eguzkia geldi dago, baina haren izpiek jarraitzen gaituzte, edota
eguzkia finkatuta dago baina biraka dabil beti guri begiratzeko moduan(..)Honenbestez,
10 eta 11 urte bitartetik aurrera haurrak badaki badirudiela eguzkia eta ilargia gure
atzetik datozela, baina badaki astro hauek urrentzen direlako fenomeno hau ilusio hutsa
dela”
Ilargiaren animismo grafikoa
Ilargia eguzkiaren osagarritzat jo daiteke haur ekoizpenetan. Ilargiak gauaren
beta irudikatzen du eta adin tarte honetan ilargia gutxiagotan aurkitzea normala da.
Gauarekin harremana duten egoeretan ageriko da nagusiki. Eta baliteke ilargiarekin
batera eguzkia ere agertzea. Ilargiaren aurpegia perfilez marrazteak ekiditen du
irudikatzen den egoerako pertsonengan eraginik. Alegia, eguzkiak egiten ez duen
moduan ilargiak emozionalki ez du parte harten, nahiz eta era animistan azaldu ez du
deus adieraziko.
Koloreari dagokienean, umeak ilargia irudikatzeko kolore zuria edo urdina
erabiliko du. Bi kolore hauek laranjaren eta horiaren antitesia adierazten dute.
Eguzkiaren eta ilargiaren ezaugarri antropomorfikoei eutsiz. Hau da, eguzkia
beroa(eguna) da eta ilargia hotza(gaua) da, aldiz.

7. II.2. Haur ekoizpen grafikoak Animismoa
7
Animismo grafikoa zeruko beste elementuetan
Hodeien kasuetan, animismo ezaugarriak agertzeko Eguzkia bera ere era
animistan irudikatzearekin batera dator. Oso arraroa da haur ekoizpenetan hodei
animistak aurkitzea eguzki animistarik gabe. Animismoa indartzeko asmoz, eguzkia
triste badago, umeek euriaz baliatuz. negarra adierazteko hodeiak erabiltzen ditzakete.
Beraz, orokorrean eguzkiak adierazten duen sentimendu berdina adieraziko dute
hodeiek. Hodeien bidez iruditutako antropomorfismo grafikoa 5 eta 7 urte bitarteko
garaian aurki daiteke gehienbat. Hala ere, honelako errepresentazioekin 9 eta 10 urtera
arte topa gaitezke.
Izarren kasuan, arraro xamarra da izar hazpegi animistekin topatzea haur
ekoizpenetan. Arrazoi nagusia umeak izarrak irudikatzeko duen era da: marra
gurutzatuak, orban txikiak eta abar. Hau dela eta, ahoa eta begiak marratzeko barneko
tamaina egokia izan beharko luke izarrak.
Animismo grafikoa animalietan
Izadiko beste elementuekin konparatuz gero animalietan animismo grafikoak
ezaugarri desberdina dauka. Izan ere haurrak ulertzen du animaliak izaki bizidun direla
nahiz eta ez ulertu gizakiarekiko dituen diferentziak. Haurra haziko denean diferentzia
nagusia gizakiok sinbolismoa dugun gaitasunean eta mintzairan dagoela ulertuko du.
Hau dela eta, Piagetek animismo mota hau laugarren fasean kokatu zuen. Animalietan
animismoa irudikatzen da nagusiki mintzaira gaitasuna eskaintzen zaionean animaliari.
Horretarako haurrak, komikien bezala, puxika bat margotuko du eta honen barnean
esaldi bat idatziko du. Animismoa ere adierazteko, gizakien begien zein ahoen trazuen
antzekotasunean datza.
Animismo grafikoa landaretan
Umeen lehendabiziko urteetan ematen da. Piagetek adierazi zuen lehenengo
estadioan, hain zuzen. Bereziki arbolaren enborretan aurpegiak marraz ditzake umeak
bere emozioak proiektatu nahiean.

8. II.2. Haur ekoizpen grafikoak Animismoa
8
Animismoaren testigantzan haur
ekoizpenetan eta ondorioak
Lan honetan ikasitakoa indartzeko asmoz baita konprobatzeko ere praktika
garaian hainbat ekoizpen bildu nuen. Marrazki hauetan, animismoaren ezaugarri
orokorrak atzemateko aukera izan dut. Besteak beste, arestian esandako eguzki
antropomorfikoaren ezaugarriak: lehen etapakoa, eguzkiaren mugimenduarekiko umeek
duten pertzepzioa, nagusiki lehendabiziko zikloan, non gehienbat perfilez marrazten
duten. Alegia, irudiaren ezkerraldeko izkinan astroaren forma osoa irudikatu gabe.
Hirugarren zikloko multzoan, teoriak dioen bezala, era honetan ia-ia ez da agertzen
haurra jabetzen delako eguzkiaren mugimenduaz.
Hodeien animismoaren aipatutako araua bete-betean gertatzen da eta izarrena
ere bai. Animismoa (aurpegiko hazpegiekin) topatu dudan ekoizpenetan umearen
egozentrismoa garatzen ari dela oso erraz antzematen da. Izan ere, tristura eta poza
behatu dut. Akaso, marrazki kopurua ez da oso handia baina oso adierazgarria delakoan
nago animismoaren teoriaren eta praktikaren arteko lotura egiteko. Animismoa ez da
kontu finko bat, ez da ateratzen ume guztien ekoizpenetan, eta ageriz gero, badu
intentzio bat. Emozio zein sentimendu bat adieraztea.
Lan honekin dezente ikasi dut animismoaren inguruan eta etorkizunari begira,
lagungarria izango dela uste dut. Adibidez, umearen garapen emozionalaz informazioa
izateko beste datu bat baita.
Bukatzeko, gai interesantea eta polita delakoan nago eta edozeini gomendatuko
nioke.

9. II.2. Haur ekoizpen grafikoak Animismoa
9
Informazio iturriak
 DEL VAL, J.A.(1969): <<El animismo infantil>>, Revista de la
Federación Española de Asociaciones de Psicologia, vol. 24.
 PIAGET, J. (1981): La representación del mundo en el niño. Madrid,
Morata.
 SAINZ,A (2003):El arte infantil.conocer al niño a través de sus
dibujos.Valladolid, Eneida
 http://2010.educavirtual.info/cursos/lecciones/ARCHIVOS_COMUNES/
versiones_para_imprimir/edicid/CLASE11.pdf (2012-01-24)
 http://books.google.es/books?id=Ez_KcXS8_lUC&printsec=frontcover&
hl=es#v=onepage&q&f=false (2012-01-24)
IRUDIEN AUTOREEN AIPAMENAK:
AZALEKO IRUDIA:
Egilea: Sáinz, A.
Irudiaren data: 13-01-27
Izenburua: ¿qué es el animismo?
Argazkia hartu nuen:2012ko otsailaren 24an.
http://www.baenadigital.com/2013/01/que-es-el-animismo.html
SARRERAKO IRUDIA:
Egilea: Zenitram,O.
Irudiaren data: 2010-09-15
Izenburua: Figuras de la Bella y La Bestia para su nueva edición
Argazkia hartu nuen: 2012ko otsailaren 20an.
http://informemosdedisney.blogspot.com.es/2010/09/figuras-de-la-bella-y-la-
bestia-para-su.html