1. heroriëntering nationale (meest urgent). Een verlaging van
het nationaal inkomen, zoals dat
economieën traditioneel wordt gemeten, werd
Wij, burgers van Nederland en zelfs aanvaardbaar geacht. De
Vlaanderen, en van Europa, roepen comfortabele constatering daarbij is
op tot een ingrijpende heroriëntering dat de welvaart niet hoeft te dalen,
van onze economieën. Wij worden integendeel.
gemotiveerd door de snel gegroeide
urgentie van wereldwijde vraag- hoogtemeters
stukken als de klimaatverandering
Brede steun was er op de conferen-
en de uitputting van de aarde, de
Tilburg/Brussel maart 2008 tie – met name onder de aanwezige
blijvend wijdverbreide armoede en
economen - voor de stelling dat we
de toenemende mondiale ongelijk-
voor deze omslag andere stuurinstru-
Verklaring van Tilburg heid. Die urgentie dwingt ons om
menten nodig hebben dan het BBP.
de noodzakelijke transitie aan
Deze traditionele indicator is een
de orde te stellen van alle rijkere
EEn economieën, dus ook die van België,
snelheidsmeter van de economie en
geeft slechts aan hoe hard we geld
Nederland en Europa. Hoe ingrij-
CoMfoRtaBELE pend de omslag of trendbreuk die
verdienen, ongeacht of dat nu nut-
tige producten en diensten oplevert
we voor ogen hebben ook zal zijn,
WaaRHEid deze zal geen afbreuk doen aan het
of schade toebrengt aan mens en
milieu. We hebben echter vooral
welzijn. Zij behoedt ons daarentegen
hoogtemeters nodig, die aangeven
juist voor nog grotere problemen
De initiatiefnemers: hoe ver we af zijn van een duurzame
in de toekomst op het vlak van ge-
en solidaire economie. Zouden wij
zondheid en milieudegradatie, van
bijvoorbeeld de Ecologische Voet-
een verder toenemende mondiale
Bob Goudzwaard, emeritus hoogle- afdruk als maatstaf hanteren, dan
armoedekloof, en van gewapende
raar Vrije Universiteit Amsterdam wordt zichtbaar dat het verbruik van
conflicten en vluchtelingenstromen.
onze landen van materialen, ruimte
Leida Rijnhout, coördinator Vlaams Wij verkeren in de comfortabele
en fossiele brandstoffen met onge-
Overleg Duurzame Ontwikkeling positie dat de koerswijziging nu nog
veer tweederde zou moeten vermin-
mogelijk is.
Lou Keune, onderzoeker Universi- deren om duurzaam te zijn. Die ver-
teit van Tilburg, netwerk Vóór de mindering zou bovendien binnen een
Verandering
fixatie op economische groei afzienbare termijn van bijvoorbeeld
Op 10 januari 2008 vond aan de tien jaar behaald moeten zijn, willen
Jan Juffermans, De Kleine Aarde Universiteit van Tilburg een confe- wij voorkomen dat over dertig à
Esther Somers, theologe, voormalig rentie plaats over een omslag naar veertig jaar twee aardbollen nodig
lid De Derde Kamer een meer duurzame en solidaire zijn om onze materiële welvaart op
economie. Daar werd de gangbare peil te houden.
Christiaan Hogenhuis, Oikos fixatie op economische groei onder
Bart de Boer, milieueconoom kritiek gesteld. Ook werd uitgebreid alternatieve
gesproken over de noodzaak van
Kees Hudig, Globalinfo andere indicatoren voor econo-
meetinstrumenten
mische ontwikkeling dan het Bruto Tot onze comfortabele waarheid
Marjolein van de Water, woord- behoort ook dat wij nu beschikken
voerder X min Y Solidariteitsfonds Binnenlands Product (BBP). Ruim 300
mensen kwamen naar deze Neder- over alternatieve meetinstrumenten
Rob Gort, ondernemer, voormalig lands-Vlaamse conferentie. Zij waren die geen van allen perfect zijn, maar
lid De Derde Kamer afkomstig uit alle categorieën van hun bestaansrecht hebben bewezen.
de samenleving: andersglobalisten, Naast de al genoemde Ecologische
Peter van Vliet, voorzitter stichting Voetafdruk beschikken wij over de
ondernemers, economen, vakbonds-
iNSnet vertegenwoordigers, politici, milieu- index Duurzaam Nationaal Inkomen
kundigen, boeren, onderzoekers en (DNI) en de Index for Sustainable
docenten van allerlei snit, werkers Economic Welfare (ISEW). Ook zijn
in gezondheidszorg en maatschap- er indexen die het welzijn, de tevre-
www.economischegroei.net pelijk werk... denheid en het geluk van mensen in
kaart brengen. De conferentie con-
ingrijpende omslag cludeerde dat het een goede zaak
is niet geforceerd naar één enkele
Al deze mensen vonden elkaar op
allesomvattende indicator te streven.
de urgentie van een ingrijpende
Er kan zelfs winst in schuilen wanneer
omslag in de richting waarin de
naast elkaar een aantal indicatoren
economie zich ontwikkelt. In een
blijft bestaan. Deze zijn aanvullend
forumdebat gaven enkele politici
om de afstand tot echte duurzaam-
en vertegenwoordigers van vak-
heid en solidariteit aan te geven.
beweging en bedrijfsleven aan de
urgentie hiervan een cijfer 9, op
een schaal van 1 (niet urgent) tot 10
2. welvaart in het zuiden speerpunten
De stelling werd gedragen dat er in de In meer praktische zin bleek ook een eensgezindheid te bestaan over
economieën van het Zuiden onmiskenbaar de eerste stappen die te nemen zijn. Die groeiende consensus kan in
groei van de welvaart moet plaatsvinden de volgende speerpunten worden samengevat
teneinde miljarden armen bestaanszeker-
heid te kunnen garanderen. Dat zal on- a) Een sociaal-cultureel speerpunt:
vermijdelijk ook een groei in verbruik van de bevolking dient er langs diverse wegen (media, politiek, onderwijs)
materialen en energie betekenen. Tegelijk op te worden voorbereid dat de onafgebroken sinterklaasavond van
was duidelijk dat in de economieën van een doorgroeiende materiële consumptie per hoofd van de bevolking
het Noorden in materiële zin (dus in termen en alsmaar uitdijen van de fysieke investeringen voorbij is.
van het verbruik van materiaal, ruimte en
fossiele brandstoffen) krimp moet plaats- b) Een structureel speerpunt
vinden, maar dat er geen vermindering voor de noodzakelijke matiging van het materiële verbruik door be-
van het welzijn zou hoeven op te treden. drijven en gezinnen zullen beperkingen van de personele en bedrijfs-
Een wezenlijke herverdeling dringt zich op. inkomens onontbeerlijk zijn. De hierdoor ontstane financiële ruimte
wordt primair benut voor:
gemeenschappelijk gedragen - de versterking van de investeringen in milieubehoud en in besparin-
toekomstbeeld gen van menselijke en natuurlijke hulpbronnen;
Er is dringend behoefte aan een gemeen-
schappelijk gedragen toekomstbeeld, in - de mondiale herverdeling van de welvaart en daarmee ook de
intensiteit vergelijkbaar met bijvoorbeeld ontwikkeling en de instandhouding van het sociale en ecologische
de droom van Martin Luther King en dat “kapitaal” van de samenleving;
de gemeenschappelijke strategie tot - het afbouwen van investeringen en consumptie- en productiepatronen
omvorming van de bestaande, reeds rijke die niet duurzaam zijn.
Noordelijke economieën zal kunnen dragen
en inspireren. Een fundamentele omvor- Tegelijkertijd zal ruimte ontstaan voor meer vrije tijd én voor meer
ming of conversie van de samenleving is werkgelegenheid gericht op het ontwikkelen en in stand houden van
mogelijk. Dat wordt aangetoond door zo- duurzame en solidaire productie en consumptie, op zorg en op cultu-
wel de inzet van de Amerikaanse samen- rele ontplooiing.
leving ten tijde van de New Deal, als door c) Een institutioneel speerpunt:
de omvorming van de Britse economie aan
het begin van de Tweede Wereldoorlog, een op duurzaamheid en solidariteit gericht permanent overlegor-
die gedragen werd door de bevolking. gaan tussen de belangrijkste maatschappelijke actoren is nodig - bij
Een breed maatschappelijk gedragen en voorkeur naar Belgisch/Vlaams model. Dit kan mogelijk starten vanuit
positief gestelde oproep is nodig om de een Breed Maatschappelijk Beraad, en kan de omvorming van de
samenleving tot een koerswijziging in de economie begeleiden en zo nodig ook zelf ter hand nemen.
richting van meer duurzaamheid en soli- d) Een inkomensmatigend speerpunt:
dariteit te enthousiasmeren. Dat zal geen
onrealistisch juichverhaal mogen zijn dat via overleg, en zo nodig regulering, wordt naar een maximering van
‘met groei en technologie alles wel opge- het netto inkomen gestreefd.
lost zal worden’. Maar het zal ook geen e) Een fiscaal speerpunt:
doemverhaal zijn dat ‘we terugmoeten
naar de jaren 30'. Op de eeuwige vraag het belastingsysteem wordt omgevormd zodat duurzame energie-
‘Is er ruimte voor groei?’ kan het antwoord vormen en milieubesparingen er direct baat bij hebben, en mens- en
alleen luiden: 'Ja, maar dan wel in termen milieubelastende en energieverslindende vormen van productie en
van meer duurzaamheid, meer solidariteit, consumptie sterker worden belast en arbeid minder. Deze belasting-
meer kwaliteit van leven, en daarom ook hervorming stimuleert de maatschappij meer te investeren in mens-
meer menselijk geluk in Noord en Zuid' vriendelijke en milieuefficiënte technologie en levert daardoor extra
banen op.
f) Een productnormerend speerpunt:
de overheden gaan alomvattende productnormen ontwikkelen waarin
aan gezondheidsaspecten aandacht wordt gegeven, maar ook de
efficiëntie van het gebruik van menselijke en natuurlijke hulpbronnen
wordt gemaximaliseerd.
Wij pleiten voor een radicale omslag van onze economieën, een
omslag die op betrekkelijk korte termijn diep zal ingrijpen in de
omvang van en de wijze waarop wij produceren, handel drijven,
geld creëren en consumeren. dat kan slechts als die omslag gedra-
gen wordt door een brede alliantie van maatschappelijke krachten.
Wij nodigen iedereen, en zeker de politiek, de vakbeweging, het
bedrijfsleven, de wetenschap en de sociale bewegingen uit om aan
die alliantie deel te nemen, en verantwoordelijkheid te nemen voor
de overgang naar een waarlijk duurzame en solidaire economie.
