2. PAGINA 1
Inhoud
Inhoudsopgave.............................................................Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
Les 1: KLIMAATVERANDERING..............................................................................................3
1.1. Introductie.................................................................................................................3
1.2. Hoe ontstaat klimaatverandering? ...........................................................................3
1.3. Oorzaak van klimaatopwarming ..............................................................................3
1.4. Broeikaseffect en CO2...............................................................................................3
1.5. De temperatuur op aarde stijgt................................................................................ 4
1.6. Mens de belangrijkste oorzaak van klimaatverandering........................................ 4
1.7. Gevolgen van klimaatverandering........................................................................... 4
1.7.1. Gevolgen wereldwijd...........................................................................................5
1.7.2. Gevolgen in Nederland .......................................................................................5
Opdrachten Les 1 Klimaatverandering ................................................................................... 6
Opdracht 1: Klimaat test ...................................................................................................... 6
Opdracht 2: Blog Energietransitie....................................................................................... 6
Opdracht 3: GEVOLGEN van klimaatverandering ..............................................................7
Opdracht 4: KLIMAAT standspunt ......................................................................................7
Opdracht 5: Het akkoord van Parijs.....................................................................................7
Les 2: CO2-voetafdruk............................................................................................................. 8
2.1. Introductie...................................................................................................................... 8
2.2. Wat houdt het voetafdruk begrip in? ........................................................................... 8
2.3. Wat kun je doen om je CO2-voetafdruk te verkleinen? .............................................. 8
Opdrachten Les 2 CO2-voetafdruk......................................................................................... 9
Opdracht 1: Doe de CO2-voetafdruk scan........................................................................... 9
Les 3 Maatschappelijk Verantwoordelijke Ondernemen (MVO).......................................... 11
3.1. Introductie...................................................................................................................... 11
3.2. WAT IS MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN (MVO)? ............. 11
3.3. WAAROM kiezen voor MVO? ..................................................................................... 12
Opdrachten Les 3 MVO .......................................................................................................13
Les 4 Overheidsbeleid om maatschappelijk Verantwoordelijke ondernemen te stimuleren
..................................................................................................................................................15
4.1. Introductie......................................................................................................................15
4.2.2 Circulair economie ......................................................................................................15
3. PAGINA 2
4.2.2.1. Een gezonde planeet en sterke economie.............................................................. 16
4.2.2.2. Omslag naar circulaire economie versnellen....................................................... 16
Opdrachten Les 4 Overheid en MVO................................................................................. 18
4. PAGINA 3
Les 1: KLIMAATVERANDERING
Leerdoelen: Les 1 Klimaatverandering
• Hoe ontstaat klimaatverandering?
• Wie stoot het meeste broeikastgas uit in Nederland?
• Wat zijn de gevolgen van klimaatverandering wereldwijd?
• Wat zijn de gevolgen van klimaatverandering voor Nederland?
• Wat hebben is afgesproken in het akkoord van Parijs?
1.1. INTRODUCTIE
De aarde warmt op en dat heeft gevolgen voor het klimaat. Het broeikaseffect wordt
versterkt door de hoeveelheid broeikasgassen in de lucht. Opwarming is niet te stoppen,
maar gaat minder hard als we wereldwijd minder CO2 uitstoten. Wat zijn de gevolgen van
klimaatverandering en wat kun je zelf doen?
1.2. HOE ONTSTAAT KLIMAATVERANDERING?
Het klimaat verandert doordat de temperatuur op aarde stijgt. Dat komt doordat er steeds
meer broeikasgassen zoals CO2 in de lucht komen. Afgelopen eeuw steeg de temperatuur
op aarde met gemiddeld 1 graad. In Nederland heeft het KNMI bijna 2 graden stijging
gemeten tussen 1906 en 2017.
1.3. OORZAAK VAN KLIMAATOPWARMING
Broeikasgassen zoals CO2, methaan en lachgas regelen de temperatuur op aarde. De
gassen houden warmte als een deken vast en de temperatuur stijgt omdat die 'deken'
dikker wordt. Vooral de grote hoeveelheid CO2 in de lucht is een probleem. De
hoeveelheid CO2 in de lucht stijgt doordat mensen fossiele brandstoffen zoals olie en gas
verbranden.
1.4. BROEIKASEFFECT EN CO2
Broeikasgassen zoals CO2 en waterdamp komen van nature in de atmosfeer (lucht) voor.
Ze houden de warmte van de zon gedeeltelijk vast. Zonder deze broeikasgassen zou het op
aarde veel kouder zijn dan nu. Dit natuurlijke broeikaseffect is sinds de industriële
revolutie door allerlei menselijke activiteiten versterkt. Mensen verbranden op grote
schaal fossiele brandstoffen (olie, kolen en gas) in fabrieken, energiecentrales, huizen en
voor vervoer. Deze verbranding van fossiele brandstoffen is goed voor 86 procent van de
door mensen veroorzaakte CO2-uitstoot. De overige 14 procent komt vrij door kappen van
bossen voor landbouwgrond en droogleggen van veengebieden. Door die extra CO2-
uitstoot zit nu 40 procent meer CO2 in de lucht dan een paar eeuwen geleden. Zoveel
CO2 zat er de afgelopen 800.000 jaar nog niet eerder in de lucht. Al deze extra
broeikasgassen zorgen ervoor dat de aarde opwarmt. Dit wordt ook wel het ‘versterkte
broeikaseffect’ genoemd.
5. PAGINA 4
1.5. DE TEMPERATUUR OP AARDE STIJGT
De afgelopen eeuwen zijn er veel meer broeikasgassen in de lucht gekomen. Die houden
meer warmte van de zon vast, waardoor de temperatuur op aarde stijgt. In de afgelopen
140 jaar is het wereldwijd gemiddeld 0,9°C warmer geworden. Van de laatste 16 jaar waren
er 14 warmer dan ooit gemeten.
De stijging van de temperatuur heeft gevolgen voor het klimaat: dat verandert.
Wetenschappers denken dat we de gevolgen waarschijnlijk nog kunnen beheersen als we
de stijging weten te beperken tot 1,5 à 2 graden. Dat kan alleen als de wereldwijde CO2-
uitstoot in 2050 drastisch is verlaagd. Dat gaat niet vanzelf, daar zijn forse maatregelen
voor nodig.
1.6. MENS DE BELANGRIJKSTE OORZAAK VAN KLIMAATVERANDERING
Bijna alle wetenschappers zijn het erover eens dat de klimaatverandering vooral is
veroorzaakt door de mens. Slechts een handjevol wetenschappers denkt dat er vooral
andere oorzaken zijn (zoals vulkaanuitbarstingen en extra zonneactiviteit). Deze
klimaatsceptici krijgen relatief veel aandacht in de media, waardoor het lijkt alsof er onder
wetenschappers nog veel twijfel bestaat. Maar het IPCC (het klimaatpanel van de VN waar
duizenden wetenschappers uit de hele wereld aan meewerken) is duidelijk: de mens is de
belangrijkste oorzaak van de opwarming van de aarde.
1.7. GEVOLGEN VAN KLIMAATVERANDERING
De opwarming van de aarde heeft over de hele wereld gevolgen voor de natuur, onze
gezondheid en veiligheid en voor de beschikbaarheid van voedsel en water.
Zeespiegel stijgt, zee-ijs smelt
Door de opwarming van de aarde stijgt de zeespiegel. Onderzoekers verwachten dat de
zeespiegel rond het jaar 2100 ergens tussen de 25 en 80 cm gestegen zal zijn. Dat komt
doordat gletsjers en ijskappen op Groenland en Antarctica smelten. Bovendien neemt
warm water meer ruimte in doordat het uitzet. Ook het zee-ijs op de Noordpool verdwijnt
in snel tempo. De afgelopen 30 jaar is de helft van het zee-ijs rond de Noordpool
verdwenen.
Permafrost ontdooit
Naast het zee-ijs zal ook het permafrost ontdooien. Permafrost is de permanent bevroren
bodem van het gebied rond de noordpool. Hierbij komen veel broeikasgassen vrij.
6. PAGINA 5
1.7.1. Gevolgen wereldwijd
• Doordat het warmer wordt, zal het in een groot deel van de wereld droger worden,
terwijl het in andere gebieden juist natter wordt. Dat heeft allerlei gevolgen:
• Meer overstromingen doordat de zeespiegel stijgt. Vooral dichtbevolkte
kustgebieden en rivierdelta’s in ontwikkelingslanden zullen hier mee te maken
krijgen.
• Voedseltekorten in gebieden waar het droger wordt, met als gevolg honger en
ondervoeding.
• Tekort aan drinkwater en water voor irrigatie in gebieden waar het droger wordt.
• Afname van de biodiversiteit (het aantal verschillende soorten) doordat dieren- en
plantensoorten uitsterven. Dat heeft bijvoorbeeld ook negatieve gevolgen voor de
visserij.
• De oceanen verzuren. Koraalriffen lopen daardoor risico om af te sterven. Koraal is
een belangrijk leefgebied voor vissen en planten.
• Er komen meer bosbranden en meer woestijnen.
• Er is kans op meer en langere hittegolven. Dat is vooral een risico voor ouderen en
andere kwetsbare groepen.
• Vooral arme, tropische gebieden zullen last krijgen van de klimaatverandering.
Daar ontstaan bijvoorbeeld problemen door watertekorten, overstromingen,
ziekten en slechtere oogsten. Vooral dichtbevolkte kustgebieden en rivierdelta's in
arme landen zijn kwetsbaar. Juist die landen hebben niet het geld en de
technologie om zich aan de klimaatverandering aan te passen.
1.7.2. Gevolgen in Nederland
Ook in Nederland wordt het warmer en stijgt de zeespiegel. De belangrijkste gevolgen van
de klimaatverandering voor Nederland:
• Het weer wordt extremer: meer zware buien, meer hittegolven.
• Er is meer kans op overstromingen: de rivieren en riolering kunnen bij hevige
regenval het water niet meer goed afvoeren.
• De natuur in Nederland verandert: soorten die oorspronkelijk uit warmere
gebieden komen, voelen zich steeds beter thuis in Nederland. Bekende
voorbeelden zijn de eikenprocessierups, de kleine heremietkreeft, bepaalde
tekensoorten en de ‘hooikoortsplant’ Ambrosia. Een ander effect is, dat het
voorjaar eerder begint: planten bloeien eerder, bomen lopen eerder uit, insecten
verschijnen eerder en vogels broeden vroeger in het jaar. Dit kan problemen
geven, bijvoorbeeld voor trekvogels die bij aankomst in Nederland de insectenpiek
hebben gemist en onvoldoende voedsel kunnen vinden. Soorten die zich niet snel
genoeg kunnen aanpassen aan de veranderende omstandigheden lopen de kans te
verdwijnen. Er zijn ook voordelen: we kunnen andere groente- en plantensoorten
gaan verbouwen omdat die het in Nederland beter zullen gaan doen.
• De winters worden zachter; het zal minder vaak vriezen.
• Het wordt natter: in het voorjaar, najaar en de winter valt er meer neerslag.
• De zomers worden juist droger en heter. Er zijn meer zomerse en tropische dagen.
7. PAGINA 6
Opdrachten Les 1 Klimaatverandering
OPDRACHT 1: KLIMAAT TEST
Hoe klimaatbewust ben je? Doe de klimaat test
Site: Klimaatquiz: test jouw kennis | Milieu Centraal
(https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/klimaatklappers/quiz-klimaatquiz/)
Maak een screenshot van je resultaat en plak het hieronder.
OPDRACHT 2: BLOG ENERGIETRANSITIE
Wat is het relatie tussen klimaatverandering een energietransitie?
Zie blogonderdeel colleges energietransitie
Site: Energietransitie (groenmiljoen.azurewebsites.net)
(https://groenmiljoen.azurewebsites.net/energietransitie-2/)
8. PAGINA 7
OPDRACHT 3: GEVOLGEN VAN KLIMAATVERANDERING
Bespreek met je groep de gevolgen van klimaatsveranderingen en geef 7 voorbeelden van
de gevolgen van klimaatverandering.
• Wat zijn de gevolgen van klimaatverandering wereldwijd?
• Wat zijn de gevolgen van klimaatverandering voor Nederland?
OPDRACHT 4: KLIMAAT STANDSPUNT
Welke maatregelen moeten volgens jou worden genomen om klimaatverandering tegen te
gaan?
OPDRACHT 5: HET AKKOORD VAN PARIJS
Bekijk de video een geef antwoorden op de vraag: Wat is afgesproken in het akkoord van
Parijs?
Site: https://youtu.be/Z3M_4iikd8E
(YouTube, Het Akkoord van Parijs: De wereld pakt gezamenlijk de klimaatverandering
aan)
9. PAGINA 8
Les 2: CO2-voetafdruk
Leerdoelen: Les 2 CO2-voetafdruk
• Wat is je CO2-voetafdruk?
• Wat houdt het voetafdruk begrip in?
• Wat kun je zelf doen om je CO2-voetafdruk te verbeteren?
2.1. INTRODUCTIE
HOE DUURZAAM IS JOUW LIFESTYLE? DOE DE TEST!
Leef jij op grote of kleine voet? Met deze les krijg je meer inzicht in de impact van jouw
persoonlijke levensstijl op de aarde. (WWF, voetafdruktest)
2.2. WAT HOUDT HET VOETAFDRUK BEGRIP IN?
Met de ecologische voetafdruk kun je meten hoeveel grond- en wateroppervlakte je per
jaar nodig hebt om je consumptieniveau te behouden en afvalproductie te verwerken. Het
gaat dus niet alleen om de ruimte die nodig is om je voedsel te verbouwen, maar ook het
gebruik van papier en transport die beslag leggen op de beschikbare ruimte. Alles wat je
eet, aantrekt en koopt wordt ergens geproduceerd en moet ook worden vervoerd.
Alles wat we gebruiken kunnen we omrekenen naar de hoeveelheid ruimte die daarvoor
nodig is. Het uitgangspunt is dat we elke consumptie kunnen omrekenen in een
oppervlakte die voor de productie ervan nodig is. Dat maakt het mogelijk om de milieu-
impact van verschillend consumptiegedrag (leefstijlen) met elkaar te vergelijken.
Per wereldbewoner is er 1,8 hectare aarde beschikbaar. In Nederland gebruiken we per
bewoner 4,4 hectare.
2.3. WAT KUN JE DOEN OM JE CO2-VOETAFDRUK TE VERKLEINEN?
Je kunt je voetafdruk verkleinen door duurzame en bewust te leven. De volgende tips
helpen je een stap te maken richting duurzaamheid.
Tips
1. Doe verantwoord boodschappen
2. Recycleer je afval en batterijen
3. Koop alleen kleding dat je echt gaat dragen, het liefst kleding dat je op
verschillende manieren en gelegenheden kunt dragen
4. Neem de fiets of gebruik alternatieve vervoersmiddel
5. Draag je steentje bij op straat. Bijvoorbeeld door rommel te verzamelen
6. Eet minder vlees
7. Zuinig omgaan met eten & drinken. Stop met verspilling van voedsel
10. PAGINA 9
8. Koop vooral lokale producten
9. Stop met plastic
10. Probeer plantaardige eiwitten. Eet meer vezelrijke voeding
11. Kies voor warmere kleren en zet de thermostaat niet direct hoger
12. Kies voor LED- verlichting
13. Kies voor duurzame schoonheidsproducten
14. Bezoek een duurzame kapper
15. Koop tweedehands spullen
Opdrachten Les 2 CO2-voetafdruk
OPDRACHT 1: DOE DE CO2-VOETAFDRUK SCAN.
Klik op de link voor meer inspiratie, berekenen jouw voetafdruk
https://groenmiljoen.azurewebsites.net/bereken-jouw-voetafdruk/
of AoM | Advies op Maat - Milieu Centraal (https://advies-op-
maat.milieucentraal.nl/aom/CO2-voetafdruk)
Maak een screenshot van je resultaat inclusief advies en plak het hieronder.
11. PAGINA 10
(a) Wat houdt het voetafdruk begrip in?
(b) Wat kun je doen om je CO2- voetafdruk te verlagen binnen twee
weken?
12. PAGINA 11
Les 3 Maatschappelijk Verantwoordelijke Ondernemen (MVO)
Leerdoelen Les 3 MVO
• Wat is maatschappelijke verantwoordelijk ondernemen?
• Waarom kiezen voor MVO?
3.1. INTRODUCTIE
MVO, duurzame ondernemen, maatschappelijke betrokken ondernemen en sociale
ondernemen zijn begrippen die niet weer te denken valt van het huidige bedrijfsleven.
Laat je inspireren bezoek de blog Groen Miljoen
• Noodzaak voor MVO: https://youtu.be/ujlG0YVr1jY (Greta Thunberg, 15-jarige
klimaatactivist: “De verandering komt, of je dat nu leuk vindt of niet".)
https://youtu.be/m-FM845giaI (Leonardo DiCaprio, High-level Signature
Ceremony for the Paris Agreement)
• Wat is MVO (https://groenmiljoen.azurewebsites.net/wat-is-mvo/)
• Hoe duurzame is de kledingindustrie? (Onderzoek - Groen Miljoen)
• Hoe duurzame is de schoonheidsbranche? (Onderzoek MVO - beautyindustrie
(groenmiljoen.azurewebsites.net))
3.2. WAT IS MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN (MVO)?
Maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) is ondernemen met aandacht voor
mens, planeet en winst. Hierbij staat mens voor werknemers en de maatschappij als
geheel, de planeet voor de impact die een bedrijf heeft op het milieu en winst de winst die
deze activiteiten opleveren.
Maatschappelijke Verantwoord Ondernemen - People (mens en maatschappij)
Hoe voorziet de organisatie in de behoeften van mensen en hoe gaan zij om met de
belangen van de mens? Hierbij gaat het zowel om medewerkers als consumenten,
leveranciers en de samenleving als geheel. Veel voorkomende onderwerpen van het aspect
‘People’ zijn gezondheid en veiligheid op de werkplek, stagebeleid,
arbeidsomstandigheden, de maatschappelijke betrokkenheid van de onderneming,
discriminatie of diversiteit op de werkvloer.
Maatschappelijke Verantwoord Ondernemen - Planet (milieu)
Hoe gaat de organisatie om met de milieueffecten die zij veroorzaken? Bijvoorbeeld de
gevolgen van producten, processen en diensten voor lucht, water, bodem en
biodiversiteit? Maar ook thema’s als CO2-compensatie, afval en hergebruik vallen onder
Planet.
13. PAGINA 12
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - Profit (winst)
Het doel is om invulling te geven aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)
op manieren die passen bij de organisatie en die winst opleveren. Het verlagen van de
kosten op energieverbruik en afval zijn daar voorbeelden van. Daarbij is winst een
meervoudig begrip: het gaat niet alleen om het bedrag dat onder de streep staat, maar ook
om trots, betrokkenheid, reputatie en het aanspreken van de steeds groter wordende
groep klanten en organisaties die om duurzame producten vraagt. Innovatie,
transparantie, werkgelegenheid en reputatie zijn veelvoorkomende onderwerpen op het
aspect ‘Profit’
Voorbeelden
• Groen Ondernemen: de nadruk ligt op het milieu. Tweedehands materialen,
vervangen van vervuilende stoffen, het gebruik van duurzame energie of het
creëren van duurzame energie op en produceren zonder afvalstoffen.
• Ethisch ondernemen: de nadruk op de maatschappij. Kansen bieden aan
groepen met een afstand tot de arbeidsmarkt, aandacht voor werknemers
rechten, Fair Trade, etc...
• Maatschappelijk betrokken ondernemen (mbo): rekening met mens en milieu
in de bedrijfsvoering en kijk naar wat je als ondernemer de maatschappij en
het milieu kunt bieden.
• Sociaal ondernemen: Winst is geen doel op zich maar op ondernemende
manier probleem op het gebied van mens, dier, milieu, kunst, cultuur of
onderwijs willen oplossen.
3.3. WAAROM KIEZEN VOOR MVO?
Dit zijn de drie redenen waarom ondernemers zich moet inzetten op MVO.
• MVO LOONT
Mvo draagt bij aan de financiële prestaties van bedrijven, zeker op de langere
termijn.
De markt werkt goed mee: de vraag naar duurzame producten en diensten stijgt
nog steeds. Een besparing in het energieverbruik of het gebruik van circulaire
grondstoffen kan zeer lucratief zijn.
Mvo-ondernemers hebben bovendien beter gemotiveerde medewerkers, wat de
arbeidsproductiviteit verhoogt.
• MVO MOET
Mvo kan ook komen door druk van buitenaf. Denk aan inkopers als de overheid of
grote bedrijven die alleen inkopen bij duurzame bedrijven.
Incidenten als consumentenboycots, mediaschandalen of stakingen kunnen
zorgen voor die druk.
Als je je niet aan de minimale maatschappelijke normen houdt, verlies je je licentie
om te handelen. Zowel de Nederlandse overheid als de internationale
gemeenschap vindt het bovendien van belang dat je je met jouw organisatie aan
wetten en internationale richtlijnen houdt.
14. PAGINA 13
• MVO HOORT
Als ondernemer kun je ook gewoon fatsoenlijk zaken willen doen. Door een
steentje bij te dragen aan de maatschappij, op een prettige manier om te gaan
met je personeel en het milieu niet te veel te belasten. Bij ondernemingen als
Triodos Bank en Ecostyle liggen ethische motieven zelfs aan de basis van het
bedrijf. Dit noemen we ook wel social enterprises of maatschappelijke
ondernemingen. Doel van die bedrijven is om op bedrijfsmatige wijze
maatschappelijke problemen op te lossen.
OPDRACHTEN LES 3 MVO
Opdracht 3.1.: Bekijk de onderstaande video’s en beantwoord de volgende vragen:
Vragen:
a. Wat doet deze winkel op het gebied van maatschappelijke bewust
ondernemen?
b. Wat moeten ze volgens jou nog meer doen?
3.1.1. Action Maatschappelijk verantwoordelijke ondernemen visie
People: https://youtu.be/Kxyc8ZM6I3U
Planet: https://youtu.be/zC1y6lAtBX4
Profit: https://youtu.be/isFKC446Ig0
3.1.2. Jumbo maatschappelijk verantwoordelijke ondernemen visie
Jumbo MVO-beleid https://youtu.be/4iIicH6bB6Q
15. PAGINA 14
Opdracht 3.2.
3.2.1. Leg met een concreet voorbeeld uit hoe een bedrijf rekening kan houden met
‘Planet ‘bij maatschappelijk verantwoord ondernemen.
3.2.2. Leg met een concreet voorbeeld uit hoe een bedrijf rekening kan houden
met ‘People ‘bij maatschappelijk verantwoord ondernemen.
3.2.3. Noem drie reden waarom ondernemers kiezen voor maatschappelijke
bewust ondernemen?
16. PAGINA 15
Les 4 Overheidsbeleid om maatschappelijk Verantwoordelijke
ondernemen te stimuleren
Leerdoelen Les 4 De overheid en MVO
• Wat doet de Rijksoverheid om maatschappelijk verantwoord ondernemen te
stimuleren?
• Welke subsidies zijn er op het gebied van duurzame circulair ondernemen?
4.1. INTRODUCTIE
De Rijksoverheid helpt bedrijven die hulp nodig hebben bij maatschappelijke
verantwoord ondernemen (MVO).
De Rijksoverheid werkt samen met het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties,
kennisinstellingen en andere overheden aan een duurzame economie voor de toekomst.
In deze circulaire economie bestaat geen afval en worden grondstoffen steeds opnieuw
gebruikt. Het kabinet heeft als doel om zoveel mogelijk productiebedrijven stappen te
laten zetten richting circulair ontwerpen van hun producten voor eind 2022.
4.2.2 CIRCULAIR ECONOMIE
Deze foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-NC-ND
17. PAGINA 16
4.2.2.1. Een gezonde planeet en sterke economie
Door slimmer om te gaan met grondstoffen kunnen mensen in de toekomst welvarend
leven op een gezonde planeet, met een duurzame en sterke economie. Een circulaire
economie is nodig om 3 redenen:
• Gebruik van grondstoffen
De wereldbevolking groeit sterk: de afgelopen 100 jaar is de wereldbevolking
verviervoudigd. In 2050 zijn er naar verwachting zelfs ruim negen miljard mensen.
De vraag naar grondstoffen neemt hierdoor snel toe, terwijl de beschikbare
hoeveelheid afneemt. Mensen gebruiken deze grondstoffen onder andere voor
voedsel, drinkwater, onderdak, kleding en elektrische apparaten.
• (On)afhankelijkheid andere landen
Veel grondstoffen komen nu uit het buitenland, zo haalt Nederland veel
magnesium uit China. In een circulaire economie is Nederland veel minder
afhankelijk van deze landen. Producten die eerder werden vernietigd en verbrand,
worden in de toekomst gebruikt om grondstoffen uit te halen.
• Invloed op het milieu
Auto’s, treinen en vliegtuigen werken op brandstoffen als diesel, benzine en
kerosine. Het winnen en verbruik van deze grondstoffen heeft invloed op het
milieu. Daarnaast zorgt het ook voor meer energieverbruik en een hogere CO2-
uitstoot. Een circulaire economie heeft minder negatieve invloed op het milieu en
zorgt voor een lagere CO2 uitstoot.
4.2.2.2. Omslag naar circulaire economie versnellen
Om de omslag naar een circulaire economie te versnellen, neemt de Rijksoverheid
verschillende maatregelen. Zo worden regels en wetten genomen die de overgang naar
een circulair economie ondersteunen. De overheid is zelf actief op het gebied van
circulaire economie.
• Hulp voor circulaire ondernemers
Wilt u als ondernemer hulp bij uw circulaire plannen en ideeën? En heeft u vragen
over bijvoorbeeld kennis, netwerkpartners, wet- en regelgeving of financiering?
Dan kunt u terecht bij het loket Versnellingshuis Nederland Circulair. Het
Versnellingshuis: Nederland Circulair! Is een samenwerkingsverband van VNO-
NCW/MKB-Nederland, MVO Nederland, Het Groene Brein en het Ministerie van
IenW.
• Stimulerende wet- en regelgeving
Het kabinet wil dat wet- en regelgeving helpt bij de omslag naar een circulaire
economie. Binnen het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie 2019-2023
wordt bekeken waar mogelijke aanpassingen in wet- en regelgeving nodig zijn.
18. PAGINA 17
• Verantwoordelijkheid voor duurzame producten
Producten en importeurs worden medeverantwoordelijk voor het afvalbeheer van
de producten die door hen op de markt worden gebracht. Dit moet producenten
aansporen om producten zo duurzaam mogelijk te maken. Ook zorgt deze
maatregel ervoor dat meer afgedankte producten worden ingezameld en
gerecycled.
Deze producentenverantwoordelijkheid geldt nu al voor producenten en
importeurs van: auto’s; banden; elektronica; verpakkingen en batterijen. Het
kabinet onderzoekt de mogelijkheid om de producentenverantwoordelijkheid uit
te breiden.
• Producten die afval voorkomen
Voor een circulaire economie moeten producten ook circulair ontworpen worden.
Dat betekent dat producten zo ontworpen en ontwikkeld worden dat ze
eenvoudig te repareren, recyclen en hergebruiken zijn. Een circulair ontwerp is
erop gericht om het ontstaan van afval te voorkomen. Zo komen steeds meer
modulaire telefoons op de markt, die bestaat uit losse onderdelen. Is de camera
kapot? Dan hoeft alleen de camera vervangen te worden, in plaats van de hele
telefoon.
• Duurzamer produceren en consumeren door marktprikkels
Met gerichte prijsprikkels kan de overheid sturen naar een circulaire economie.
Dit kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat producenten sneller kiezen voor
gerecyclede of biobased materialen. Prijsprikkels kunnen er ook voor zorgen dat
consumenten vaker kiezen voor duurzame producten. Bijvoorbeeld: producten
waarvan het productieproces slecht is voor natuur en milieu duurder maken en/ of
een financieel voordeel bieden aan bedrijven die zo duurzaam en efficiënt
mogelijk met grondstoffen omgaan.
• Circulair inkopen
Anders bij normaal inkopen, wordt erbij circulair inkopen vooraf al nagedacht
over wat er na afloop met het gekochte product gebeurt. Uitgangspunt is dat het
product na gebruiks- of levensduur weer optimaal wordt ingezet. Belangrijk hierbij
is dat producten en materialen hun waarde behouden. Zo kan oud papier worden
verwerkt tot toiletpapier.
De overheid geeft graag het goede voorbeeld in de omslag naar een circulaire economie.
Daarom heeft het kabinet de ambitie om samen met alle overheden 1 megaton CO2 te
besparen door circulair inkopen te doen. Zo experimenteert Rijkswaterstaat met het
bouwen van een circulair viaduct. En laat het Ministerie van Defensie delen van hun
legeruitrusting maken van oude, gerecycleerde uitrustingsstukken. (Circulaire economie |
Rijksoverheid.nl)
Subsidies om circulair economie te stimuleren zijn te vinden op de rijksdienst site:
Subsidies & financiering | RVO.nl | Rijksdienst
19. PAGINA 18
OPDRACHTEN LES 4 OVERHEID EN MVO
Opdracht 4.1. Op welke manier stimuleert de Rijksoverheid maatschappelijk
verantwoordelijke ondernemen?
Opdracht 4.2. Zoek drie subsidies voor duurzame circulair ondernemingsactiviteiten in de
rijksdienst site Subsidies & financiering | RVO.nl | Rijksdienst
Beschrijf: waarvoor is deze subsidie? Wat zijn de voorwaarden van de subsidie en wat is
het subsidiebudget?
