1. W
ie het debat
over migranten
op de Middel-
landse Zee
volgt, wordt
nogal eens ver-
rast. Zo stelde
migratiedes-
kundige Hein
de Haas op 16
mei in een interview in NRC Handelsblad dat de
stijgende aantallen bootvluchtelingen en men-
sensmokkelaars het gevolg zijn van strenge
Europese grenscontroles. Zijn oplossing? Ver-
soepel de grenscontroles en het migratiebeleid.
Een te gemakkelijke redenatie. Niet elke
migrant is een vluchteling die zijn land verlaat
uit lijfsbehoud. Niet elke migrant kan aan-
spraak maken op een beter bestaan in Europa.
En niet elke migrant zal afzien van de illegale
reis als hem een visum wordt geweigerd of uit
zichzelf vertrekken als zijn verblijf wordt afge-
wezen, ook niet als de migratieregels versoe-
peld worden. De mogelijkheden van Europese
landen om migranten toe te laten zijn beperkt.
En daarom zijn er grenscontroles om illegale
migratie tegen te gaan.
Een onschuldig verschil van inzicht? Nee. Door
de verantwoordelijkheid voor de tragedies op
de Middellandse Zee eenzijdig neer te leggen
bij Europese lidstaten en te spreken over ver-
soepeling van grenscontroles, worden de lan-
den van herkomst niet bewust gemaakt van
hun verantwoordelijkheid. Terwijl het terug-
nemen van illegale migranten één van de
belangrijkste factoren is om migratie te regule-
ren.
Terugsturen kan niet zonder instemming
Op dit moment werken te veel landen onvol-
doende mee aan de gedwongen terugkeer van
hun onderdanen. Deze medewerking is nodig,
omdat iemand niet teruggestuurd kan worden
naar het land van herkomst zonder instemming
van dat land. Dit heeft negatieve gevolgen voor
deze landen zelf, voor de Europese lidstaten
en, niet in de laatste plaats, voor de migrant.
Een migrant die niet uitgezet kan worden,
komt vaak terecht in een schemergebied. Zon-
der verblijfsdocument heeft hij of zij nauwe-
lijks perspectief op een toekomst in het land
van bestemming: werken is vrijwel niet moge-
lijk, wat betekent dat de migrant zwaar leunt
op het beperkte netwerk. Toch werken deze
migranten vaak niet mee aan zelfstandige
terugkeer, in de hoop toch een verblijfsvergun-
ning te krijgen. Als gedwongen terugkeer gang-
baar is, zal de migrant andere keuzes maken.
De vrijwillige terugkeer zal dan toenemen. En
dat biedt vreemdelingen een betere start voor
het opbouwen van een toekomst in eigen land.
Ook smokkelorganisaties profiteren van het
feit dat landen van herkomst hun onderdanen
vaak niet gedwongen terug willen nemen. Zij
kunnen hun ‘klanten’ immers garanderen dat
zij na aankomst voor lange tijd kunnen blijven
in het land van bestemming. Als landen beter
zouden meewerken, zou dit het verdienmodel
van de smokkelaars ondergraven.
Tot slot is samenwerken aan terugkeer goed
voor het internationaal partnerschap.
Personenverkeer tussen landen kan alleen
plaatsvinden als dit niet leidt tot illegale vesti-
ging. Terugname van personen die zich illegaal
vestigen, maakt daar deel van uit. Vrijwel ieder
land erkent dit beginsel en past dit ook zelf toe.
Landen van herkomst die weigeren hun eigen
onderdanen terug te nemen, schenden dit
principe. Terwijl juist samenwerken aan
gedwongen terugkeer laat zien hoe serieus een
partnerschap is. Zo’n partnerschap is belang-
rijk, zowel voor de opvang van vluchtelingen in
Europa en in de regio, als voor het aanpakken
van de basisoorzaken van illegale migratie
zoals instabiliteit en armoede.
In de gesprekken met de landen van herkomst,
benadrukt de Dienst Terugkeer & Vertrek dat
meewerken aan terugkeer het beste is dat zij
voor hun burgers kunnen doen. Het bespaart
illegale migranten in de toekomst een gevaar-
lijke reis, waarbij alleen al op zee dit jaar haast
2000 mensen aan hun eind kwamen. Het
dwarsboomt de mensonterende activiteiten
van smokkelaars. En het voorkomt dat uitge-
procedeerden jarenlang doorprocederen van-
uit een uitzichtloze situatie.
Het zou een verrijking zijn van het publieke en
academische debat, als ook deze kant van het
complexe migratievraagstuk aandacht krijgt.
Hans Faber is directeur internationale aangele-
genheden van de Dienst Terugkeer & Vertrek.
Bootvluchtelingen blijven komen zolang
hun herkomstland ze niet terugneemt
Migranten Mensensmokkelaars profiteren van het feit dat landen van herkomst de terugkeer van illegale
migranten blokkeren. Dat is een belangrijke oorzaak van de drama’s op de Middellandse Zee, betoogt Hans Faber
van de Dienst Terugkeer & Vertrek.
Een migrant die niet
uitgezet kan worden, komt
vaak terecht in een
schemergebied
ZO WERKT DE
ASIELPROCEDURE
De immigratie- en naturalisatie-
dienst (IND) beslist of een vreem-
deling die om bescherming vraagt,
mag blijven of niet. Een IND-mede-
werker probeert uit te zoeken of het
vluchtverhaal van een asielzoeker
aannemelijk is. Ongeveer de helft van
de asielzoekers krijgt acht dagen na
de eerste gesprekken duidelijkheid:
wel of niet een verblijfsvergunning. Bij
de andere helft is langer onderzoek
door de IND nodig. Uiteindelijk wordt
ruim 50 procent van alle asielaanvra-
gen door de IND afgewezen.
Wie geen verblijfsvergunning
krijgt, moet binnen 28 dagen het
land verlaten. Uitgeprocedeerde
asielzoekers moeten zelf hun terug-
keer naar het land van herkomst rege-
len. De Dienst Terugkeer en Vertrek
(DT&V) ondersteunt hen daarbij.
Vreemdelingen die Nederland niet
zelfstandig verlaten, kunnen gedwon-
gen worden het land te verlaten. Ze
hebben dan geen recht op opvang
meer en staan dus op straat.
Turkse soldaten bewaken de grens met Syrië, in de buurt van het stadje Suruc. In september opende Turkije de grens voor Syrische Koerden die op de vlucht zijn voor IS. FOTO KADIR CELIKCAN / REUTERS