Istanbulun tramvayli yillari
•Download as PPS, PDF•
0 likes•1,560 views
Istanbulun tramvayli yillari
Recommended
More Related Content
Similar to Istanbulun tramvayli yillari
More from Forester Engineer
More from Forester Engineer (20)
Istanbulun tramvayli yillari
- 2. 1872 yılının 3 Eylül'ünde Tophane Meydanında , içlerinde İstanbul' un ileri gelen kişilerinin de bulunduğu kalabalık bir topluluk o güne kadar hiç görmedikleri bir taşıtın etrafını almışlardı. Bu İstanbul tarihinde yeni bir çığır açacak olan "Atlı Tramvay" idi… O gün planlanan ilk dört hattan ilki olan Azapkapı -Galata - Tophane - Kabataş – Beşiktaş - Ortaköy hattı İngiliz kökenli Dersaadet Tramvay Şirketi tarafından işletmeye açıldı Böylece artık İstanbullu’nun ayağı yerden çağdaşça kesiliyor, o güne kadar zengin harcı olan küheylanların çektiği tenteli arabalara, kupalara, faytona binemeyen orta halli ya da yoksul halk nispeten ucuz bir taşıta kavuşmuş oluyordu…. Avrupa' da çalışmaya başlamasından 18 yıl sonra Osmanlı' da ilk kez İstanbul' da görülüyordu ki, bu da o zamanlar için hiç de fazla bir gecikme sayılmazdı… Atlı TramvaylarAtlı Tramvaylar
- 3. Kuruluş döneminde ilk atlı tramvaylar, İstanbul yakası ve Pera olmak üzere olmak üzere iki yakada çalışıyordu. Köprü üzerinden geçişlerine izin verilmediği için hatların başlangıç ve bitiş merkezleri köprünün iki ucundaki Eminönü ve Karaköy müruriye gişelerinin az yakınındaki bölgeydi. Bu merkezlerin haricinde durak diye bir şey de yoktu, güzergah üzerindeki her yerden tramvaylara binebiliyor ve yine arzu ettikleri her yerde inebiliyordu yolcular… Müruriye gişeleri köprünün her iki başında yer alan, geçenlerden belli bir ücretin tahsil edildiği noktalardı Atlı tramvaylar yazlık ve kışlık olmak üzere iki tipte idiler ve genellikle 2 ya da 4 atın çektiği tek bir vagondan ibarettiler. Azapkapı- Ortaköy gibi yoğun hatlardaki ikili vagonlar ise zamanla yerlerini İmperial olarak adlandırılan 2 katlı vagonlara bırakmışlardı… Çift katlı “imperial” tipi atlı tramvay Tophane’den geçiyor 4 atlı tek vagonlu tramvay Tepebaşı’nda
- 4. Bu dönemde atlı tramvaylarda kullanılan ve adetleri 400 civarında olan atlar Macaristan ve Avusturya' dan getirilmişlerdi. Tramvaylara koşulan at sayısı, çalıştırıldıkları hattın düz yahut yokuşlu olmasına göre 1 ila 4 arasında değişirdi… Şehrin bazı yerlerinde yokuş başlarında kurulmuş olan küçük ahırlardan gerekirse takviye yapılırdı Örneğin şimdiki Bankalar caddesinden gelip Şişhane yokuşunu çıkmak için iki atla çekilen tramvaylar Azapkapı’dan takviye at alırlardı… Şişhane yokuşunda atlı tramvay 1908
- 5. İstanbul’un atlı tramvay keyfi 1912 yılında başlayan Balkan Savaşı ile birlikte sona erecekti… Zira Harbiye Nezareti elindeki at ihtiyacının yeterli gelmemesi üzerine, Dersaadet Tramvay Şirketi'ne başvurarak, orduda kullanılmak üzere atlara talip olduğunu bildirmiş, verilen olumlu cevap üzerine de 30 bin altın karşılığında şirketin tramvaylarında kullanılan 430 atın tümünü satın almıştı. Karaköy Meydanı 1910
- 6. İstanbul'daki atlı tramvay yokluğunun yarattığı büyük sıkıntı sonucunda elektrikli tramvayın, İstanbul için artık kaçınılmaz olduğu fikri iyice yaygınlaşmıştı. Ancak bunun için gerekli altyapının ve elektrik fabrikalarının kurulması ve hatların elektriklendirilmesi 1914 yılını bulacaktı 1912 yılında Galata Köprüsü de çelik olarak yeniden inşa edildiğinden, tramvaylar artık köprü üzerinden de geçebilecekti… Böylece kentin iki yakası arasında kesintisiz bir bağlantı sağlanmış oluyordu… Tramvay mecburi durağı** ** mecburi duraklarda binecek yolcu olmasa da tramvay durmak zorundaydı, “ihtiyari” duraklarda ise yolcu yoksa durmayabilirdi.
- 7. Elektrikli TramvaylarElektrikli Tramvaylar 25 Ocak 1914 Galata Köprüsünden ilk tramvay geçerken kurbanlar kesiliyor 1914 yılına gelindiğinde Kabataş' ta bir elektrik fabrikası kurulmuş, ardından atlı tramvaylar için kullanılmış olan geniş raylar daraltılarak, çift hat şeklinde yeniden döşenmiş ve İstanbul halkına ilave bir heyecan katan Galata Köprüsü' ne ray döşenmesi çalışmalarına başlanmıştı… Ve … 25 Ocak 1914 günü kentin iki yakası raylarla birbirine bağlayan hattın ilk elektrikli tramvayı köprüden geçiyordu işte…
- 8. Tramvayların tarihinde Beyazıt meydanının özel bir yeri vardı… İstanbul’un çeşitli semtlerine çalışan tramvayların birçoğunun geçtiği bir noktaydı burası. Meydandaki görkemli havuzun çevresinde dolaşan tramvaylar buraya ayrı bir güzellik katarlardı… Köprü üzerinden tramvay geçmeye başladıktan sonra biletlere 1 kuruşluk “Köprü Müruriye Resmi” ilave olunmuştu. Buna rağmen İstanbullular memnundu iki yakanın birleşmesinden. O günlerden bugünlere ulaşmış olan birçok aile albümünde, Galata köprüsü üzerinde tramvayları gösteren bir fotoğraf bulunurdu genelde… Ara Güler de öyle bir anı görüntülemiş işte…
- 9. Fatih’ten, Aksaray’dan, Beyazıt’tan kalkıp yeni köprüden geçerek Harbiye’ye, Maçka’ya, Kurtuluş’a kadar ulaşan tramvaylar Beyoğlu’nun da vaz geçilmez bir süsü olmuşlardı zamanında… İstiklal Caddesi üzerinden geçip, Taksim meydanındaki anıtın çevresinden döndükten sonra beş ayrı semte yönelirlerdi tramvaylar Son olarak Ali Sami Yen Stadı’nın biraz gerisinde bugün yıkılmış olan İETT Taşıtlar Dairesi’nin önünde dururlardı. Mecidiyeköy, Beyoğlu kesimin de tramvayların ulaştığı son duraktı. Daha ötede bostanlar, dut bahçeleri yer alıyordu. Harbiye - Pangaltı İstiklal Caddesi
- 10. Boğaziçi yönüne sadece Eminönü-Bebek hattı vardı. Güzergahın düz oluşu ve yolcu fazlalığı nedeniyle sadece bu hatta mahsus olmak üzere 3 kabinli tramvaylar çalışırdı Beşiktaş-Ortaköy arası, tramvayların en hızlı gittiği yer olarak bilinir Çırağan Sarayı harabelerinin önünden rüzgar gibi geçerdi tramvaylar... Arnavutköy’ de hat denize paralel uzanırdı . Bu hatta bazen tramvaylarla şehir vapurları arasında bir yarış başlardı. Tramvayın çan çanı, vapurun düdüğü galibi belli olmayan bu kısa yarışın en belirgin işaretleriydi. 22 no’lu Bebek-Eminönü tramvayı Beşiktaş’ta 1930’lar… Akıntı Burnu, kışın vatmanları titreten bir yer olarak bilinir, dalgalar Bebek tramvaylarının pencerelerine kadar ulaşırdı zaman zaman… Kışın kendilerini en çok üşüten üç yerin; Arnavutköy, Köprü üstü ve Saraçhanebaşı olduğunu söyler, bu yüzden bu noktalardan hızlı geçmek ister, hız yapardı vatmanlar Arnavutköy akıntı burnu Boğaziçi tramvayları
- 11. 1914 yılında başlayan 1. Dünya savaşı daha önce Balkan Harbinde olduğu gibi Dersaadet Tramvay Şirketi'ni yine çok olumsuz etkilemişti. Askere alımlar nedeni ile meydana gelen personel eksikliği, Avrupa' dan sipariş edilen vagonların gelmemesi, yedek parça yokluğu gibi nedenlere 15 Ocak 1915 günü hükümetin kararı ile İstanbul' a verilen elektriğin kesilmesi de eklenince tramvay seferleri tamamen durdu İstanbul’da. 8 ay süre ile devam eden bu durumdan sonra 1920 yılında İstanbul’un işgaline de tanık olan elektrikli tramvaylar her şeye rağmen hizmet vermeye bu dönemde de devam ettilerse de asıl gelişmelerini Cumhuriyet döneminde sağladılar… Bu dönemde Dersaadet Tramvay Şirketi’nin adı İstanbul Tramvay Şirketi olarak değişiyor, bazı tramvaylar modernize ediliyor ve yeni hatlar ilavesi ile İstanbul tam bir tramvay kenti halini alıyordu Ve bu ulaşım aracı İstanbulluların tercihinde ön sıradaki yerini koruyordu
- 12. 1920’lerin sonuna doğru devreye giren Fatih-Harbiye tramvayına başka bir anlam veriyordu birçok kimse… Bugün bile kaynaştıramadığımız iki ayrı dünyayı, iki ayrı yaşam kültürünü birleştirme misyonu yüklenmişti bu tramvaya adeta… “Fatih-Harbiye” adlı, tramvayla özdeşleşen romanında bunu işlemişti Peyami Safa… İki ayrı hayat tarzının çatışmasını, bunun bir genç kızın ruhunda yarattığı çalkantıları, çelişkileri, arzuları işlemişti… Ve zavallı tramvayın başaramadığı sonuçsuz kalan sentezi anlatmaya çalışmıştı… Ama keşke o günküyle kalsaydı başarısızlıklar ve keşke o günkü kadar olsaydı çelişkiler, karşıtlıklar… NERİMANLAR, ŞİNASİLER, MACİTLER VE FAİZ BEYLER KEŞKE ASIL BUGÜN YAŞIYOR OLSALARDI… Fatih–Harbiye tramvayı
- 13. 16 Haziran 1939 günü Tramvay ve Tünel işletmeleri İETT kurumuna devredildi. İstanbul halkının coşkuyla karşıladığı bu millileştirme kararı törenlerle kutlandı, İETT müdürlüğü ve tünelin yer aldığı Metro Han süslendi. Bazı hatlardaki tramvaylar süslenerek servise kondu… Metro Han İETT garajı ve çalışanları Taksim Beyoğlu
- 14. Cumhuriyetin 10. yıl törenleri için hazırlanmış tipik bir İstanbul tramvayı 1933 yılında Cumhuriyet'in ilânının 10. Yıldönümü kutlamalarından birkaç gün önce, yeni adı ile İstanbul Tramvay Şirketi yetkililerine Atatürk'ün bir emri iletilmişti: “29 Ekim 1933 Pazar günü İstanbul kentinde Şirket'in bütün taşıtları hizmete verilecektir." Bu emir üzerine, olağanüstü bir inanç ve bilinçle hızlı bir çalışma ortamına girilmiş, tüm tramvaylar ve otobüsler elden geçirilerek onarılıp, yeniden boyanmıştı. Sonunda, 29 Ekim 1933 günü, şirketin 320 tramvayı ile 4 otobüsü İstanbul halkının hizmetine sokularak alınmış olan emir yerine getirilmişti. Böylece dünyada ilk kez bir toplu taşıma işletmesi yüzde yüz kapasite ile çalıştırılmış oluyordu. Bunun İstanbul kentinde gerçekleştirilmiş olması, her dönemde bir övünç kaynağı olacaktı…
- 15. Kadıköy İskelesi İstanbul’un o yıllardaki görmüş geçirmiş halkı tarafından çok sevilen tramvaylar 1930 ve 40’lı yıllarda altın çağlarını yaşadılar…. Tramvayın Kadıköy yakasına gelişi de 1930’ları bulmuştu zaten Başlangıçta Anadolu Yakası’nda da durak diye bir şey yoktu. Zaman içinde, yerleşimin artması sonucu bazı noktalar durak olarak seçildi. İstanbul yakasından tramvaylarının ön ve arkada açık sahanlıklı olmasına karşın Kadıköy yakasındakiler ortadan sürgülü kapılı ve kapalı araçlardı ilk zamanlarda…
- 16. Bostancı’ya 4, Fenerbahçe’ye 6, Hasanpaşa’ya 8, Moda’ya ise 20 hat numaralı tramvaylar çalışırdı. Bunların kırmızı vagonu birinci, arkadaki yeşil ise ikinci mevkii olurdu. Moda’ya ise sarı, tek vagonlu bir tramvay çalışırdı. 12 numaralı Kadıköy-Üsküdar hattı Kadıköy’den kalkar, Selimiye - Karacaahmet - Tunus bağı - Ahmediye üzerinden Üsküdar’a varırdı... Biletçilerin ,“Karacaahmet’te inecek var mı?” seslenişi gülüşmelere neden olurdu. 1 hat numaralı Kadıköy - Kısıklı tramvayı, Selimiye’deki makastan ayrılır , Bağlarbaşı’na çıkardı. Son durak Kısıklı idi. Çamlıca Tepesine pikniğe gelenler bu hattı kullanırdı. Üsküdar -Kısıklı arasında ise 11 hat numaralı tramvaylar çalışırdı
- 17. Son TramvaySon Tramvay Eski bir Vatman anlatıyorEski bir Vatman anlatıyor “Bunlar, aslında yeşil renkli iki tramvaydı. Sirkeci garının karşısında, Babıali’ye çıkan yokuşun önünden gece saat tam üçe beş kala kalkarlardı. “Sıfır üç tramvayı” da denirdi bunlara… Biri Edirnekapı’ya kadar uzanır oradan Aksaray’daki depoya giderdi. Diğeri ise Köprüden geçip, Tepebaşı yoluyla Taksim’e çıkar oradan Şişli deposuna giderdi. Bu tramvayların tabelalarında ne yazdığı önemli değildi. Müşteriler bunu bilirdi. Zaten durağı da yoktu bunların. Bir el hareketi ile durur, çoğu evlerine giden; vatman, otobüs şoförü, vapur biletçisi, salepçi, çalgıcı gibi yolcuları alırdı. Bu “Son Tramvay "da çalışmak hem zevkli hem de güçtü. Zaman zaman bir polis memuru gibi davranmak zorunda kalırdınız. Az taşımadık çakır keyif müşterileri… Ama bazen de çalgıcılar biner, çok alçak sesle darbuka çalıp şarkılar söylenirdi. Soğuk kış gecelerinde, salepçilerin güğümlerinden bol tahinli salep, ya da bozacının leblebili bozasından bir fincan tatmak "Son tramvay"ın bir ayrıcalığıydı. Anlayacağınız son tramvay, hür bir tramvaydı. İstediği yerde durur, istediği makastan karşıdaki raylara girer, yolcu seçmeden tümünü alırdı. O günler, insanların birbirine karşılık beklemeden yardım ettiği zamanlardı. Son tramvay da bu güzelliğin son halkasıydı” Tramvay hatıraları:: alıntıdır – istanbullite.com
- 18. Tramvay hatıraları:: Yaz aylarında özellikle Fenerbahçe ve Bostancı hatlarına açık vagonlar konur, penceresiz yanları kırmızı-beyaz tentelerle süslenirdi. Bu açık tramvaylarda Bostancı veya Fenerbahçe yolculuğu yapmak Kadıköylüler için bir hafta sonu eğlencesiydi adeta… Yaz aylarında beyaz keten tayyörlü şık hanımlar, Panama şapkalı beyler, çocuklarının ellerinden tutar dondurma yemeğe giderlerdi bu semtlere… Bazen de sabahtan Bostancı iskelesinden vapurla adalara giderler, akşama da Bostancı’dan tramvayla Kadıköy'e geri dönerlerdi. Beyaz köşklerin ve yeşil çamların arasından geçen tramvay yolu manzara yönünden en güzel hatlardan biriydi... 4 numaralı yazlık Bostancı tramvayı 6 numaralı yazlık Fenerbahçe tramvayı Yazlık Tramvaylar Eski bir vatman anlatıyor
- 19. Tramvay hatıraları:: VardacılarVardacılar Dingo’nun ahırıDingo’nun ahırı Atlı tramvaylarda üç önemli görevli vardı. Bunlar, vatman, biletçi ve vardacıydı. Vatman sürücüydü, vardacı ise genellikle iyi koşan nefesli kişilerden seçilen , ellerinde nefir denen borazanı ile tramvayın önünden koşarak, "varda, varda.” diye bağırıp , atlı tramvaya yol açmaya çalışan “halkı uyaran” görevliydi. Vardacılar, daha çok tulumbacılar ve kabadayılar arasından seçilirdi. Varda sözcüğü, İtalyanca ‘guarda’nın bozulmasıyla oluşmuş, “Çekilin, yol verin, savulun” anlamı taşıyan bir kelimeydi. Vardacıların, atlardan hızlı koşmaları gerekiyordu. Zamanla vardacılar, kaynak sıkıntısı nedeniyle tasfiye edildi ve vardacıların görevini atların boynuna takılan çıngıraklar, ziller karşıladı Şişhane yokuşunu çıkabilmek için Azapkapı'dan takviye at alan tramvay bu haliyle Taksim’e gelince, bu atlar sular idaresi maksemi ile Fransız konsolosluğu arasındaki bir ahırda bir süre dinlendirilip öyle geri götürülürdü Rivayete göre bu ahırı Dingo adlı bir Rum vatandaş işletirdi. Gün boyu bir sürü atın girip çıkmasından dolayı dilimizdeki ' Burası Dingo’nun ahırı mı giren çıkan belli değil ‘ sözünün buradan geldiği söylenir.
- 20. Tramvay hatıraları:: Basında “tramvay”
- 21. Tramvay hatıraları:: Tramvayın iç dünyası Perde ile ayrılmış haremlik-selamlık tramvay cumhuriyetle birlikte kaldırıldı Vatman Biletçi Yolcular
- 22. Edirnekapı-Bahçekapı tramvayı Tramvay hatıraları:: Beyoğlu’nda kar 1960 Ara Güler ile ölümsüzleşen tramvaylar… Emekli bir vatman Beyoğlu’nu anlatıyor : “Efendim eskiden İstanbul’da adap vardı, muaşeret vardı. İnsanlar birbirini sayar ve severdi. Bizim "zevatı mutade“ dediğimiz devamlı müşterilerimizle çok güzel ilişkilerimiz olurdu. Beyler, sahanlığa çıkınca ellerini şapkalarının siperlerine götürür, hanımlar tebessüm eder: "günaydın" der ve yerlerini alırlardı. Özellikle , Tünel -Taksim hattında, Lion Mağazası, Japon Oyuncakçısı, Pars Kürk Evi, Markiz Pastanesi yakınındaki durakta böyle müstesna ve zarif giyimli müşteriler çoğunluktaydı”
- 23. Bazen tramvayın tabelasında yazılı olduğu yöne değil de tramvay deposuna gittiğini belirtmek için arka camına bir tabela asılırdı : “DEPOYA GİDER” “Asılma depoya gider”Tramvay hatıraları: Tramvayın dışarıdan bir yerlerine tutunarak bedava seyahat etmek İstanbul’un tramvaylı günlerinin bir alışkanlığı idi Tramvayın sağında-solunda “asılmak memnudur” yazılı olsa da buna pek itibar eden olmazdı… Halk arasında kullanılan “asılma depoya gider” sözü buradan türemiştir…
- 24. Bir İstanbul klasiği Kırmızı-yeşil tramvay Gülhane Parkı girişinde Tramvay hatları -numaraları ve renkleri- Tramvay hatıraları: Okuma yazma oranının düşük olduğu semtlerde halkın tramvayları ayırt edememesi üzerine hat tabelaları renklendirilmişti . Böylece halkın genelinin herhangi bir karışıklığa sebep olmadan araçları kullanması sağlanmıştı Birinci mevki araçların kırmızı, ikincilerin ise yeşil renge boyanmış oluşu da yine aynı nedenle yapılmış bir uygulamaydı…
- 25. Tramvay hatıraları: Moda tramvayı Ortadan havalı kapılı, sarı renkli, 20 hat numaralı “Moda Tramvayı” Söğütlüçeşme Tramvay müzesinde
- 26. Ve… 1950’ler… Sona doğru… 1950: Prost planı bitti Menderes imarı başladı ! 1956: Sonun başlangıcı Tramvayların köprüden geçişi yasaklandı ! 1956-58: İstiklal caddesinden raylar söküldü Tünel hattı iptal edildi Eminönü-Bebek hattı Dolmabahçe’ye çekildi Topkapı ile Yedikule’den gelen hatlar Aksaray’a kadar sökülerek iptal edildi ! 1960 : İstanbul yakasında 16 hat kaldı 1961 : İstanbul yakasında son sefer 1965 : Kadıköy Bostancı ve Moda hattı iptal Üsküdar-Kısıklı hattı iptal 14.11.1966: Kadıköy yakasında son sefer Tramvaysız İstanbul ! Raylar sökülürken
- 27. Elveda Sevgili yolcular - 12 Ağustos 1961 12 Ağustos 1961 günü 128 numaralı tramvay ve arkasına dizilmiş 6 tramvayı uğurlamak için halk yolların iki yanına sıralanmış son yolculuğuna çıkan tramvayları bekliyordu. Yolculuk boyunca son seferini yapan tüm tramvaylar 1913 yılında yola çıktıkları yer olan Galata Köprüsünden geçerek Sirkeci Arabalı Vapur iskelesinde yeni görev yerleri olan Kadıköy yakasına geçmek için sıraya dizildiler.
- 28. Ve 14 Kasım 1966 Tramvayların İstanbul’u tamamen terk edişi İstanbul yakasından Kadıköy’e aktarılan tramvaylar
- 29. 1950’li yıllar boyuca şehrin yeni görünümü için yapılan her çalışma ve vurulan her kazma ile "Tramvaylı İstanbul" dan "Tramvaysız İstanbul”a geçiş artarak devam etti … 1960’lara gelindiğinde; gelişmiş ve kalabalık Avrupa şehirlerinde metro sistemlerinin de devreye girmesi ile birlikte tramvaylar en gözde ulaşım aracı olmayı sürdürürken, İstanbul'da geri dönüşe imkan vermeyecek şekilde meydan düzenlemeleri ile raylar sökülmüş, hatlar iptal edilmiş ve hatta araçlar tamirine imkan olmayacak şekilde açık alanlarda bekletilerek zamana yenik düşürülmüşlerdi… Tramvaylar çürümeye terk edildi İstanbul’ un bugün hala çözülemeyen ulaşım sorunlarının nedenini istimlak hareketleri ve tramvayların kaldırılmasına başlanan o günlerde aramak gerekir belki de…
- 30. S O N Canerhan Tipi canerhant@gmail.com Kaynaklar:Tramvay İstanbul’da – Çelik Gülersoy Dersaadetten günümüze tramvay http://www.dersaadettramvayi.com Kent içi ulaşımı okuma/Zeki Zikrullah Kırmızı http://okumaninsonunayolculuk.com Fotoğraflar: wow-Turkey -Tramvaylı Günler sayfaları , facebook ve diğer internet kaynakları Küçük yaşlarda tanımıştım onları… Daha gün ağarmadan Kadıköy’den Üsküdar’a, okuluma giderkenden… Öğrenci pasomu gösterip, bilet bedelini biletçiye üç tane bir kuruş ile öderkenden Koltukları son durakta gidiş yönüne döndüren biletçiyi hayretle izlerkenden… Haydarpaşa köprüsü üzerinde ilk kez o durmadan atladığımda yerlere düşerkenden… Bir sıcak gün Kurbağalı’dan kayık tutmak için Kuşdili’nden arkasına asılırkenden… Açık vagonuna bir yaz akşamı ailecek Altıyol’dan neşeyle binip Çiftehavuzlar’da inerkenden… Yine ailecek ıssız bir yaz gecesinde Kumluk’ta oturup çan çanlarını dinlerkenden… Ve bir gün çiçeklerle bezenip o bizlere hüzünle veda ederkenden… Sahneyi minibüslere bırakıp, izzet-i ikbal ile Dersaadet’ten çekilirkenden… Ve… Utanıyorum ondan şu yandaki resme bakarkenden… Canerhan Tipi Telif sahibi: Canerhan Tipi sunumun izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat eserleri yasasına göre suçtur