2. GEODIBERTSITATEA Lurraren historiaren hastapenetatik:
meteoritoak.
GEODIBERTSITATEAK 4.550.000.000 urtetako Lurraren historia
kontatzen digu. Garai hartan ez zegoen ez biodibertsitaterik, ez
garapen iraunkorrik, are gutxiago gizakirik. Baina bazegoen
ingurune anbiental konplexu bat.
GEODIBERTSITATEA existituko ez balitz, nola jakin gure planetaren
eta eguzki sistemaren sorreraz?
3. U RTA R R I L A
z m , k
7 15 23 30
astelehena asteartea asteazkena osteguna ostirala larunbata igandea
28 29 30 31 1
Andra Maria
2 3
Jaungoikoaren Ama
Urtebarri eguna
z
4 5 6
Epifania
7 8
San Seberino
9
San Julian
10
Jaunaren Bateoa
Erregen
m
11 12 13 14 15 16 17
San Antonio Abata
,
18
Sanantontxu
19 20
San Sebastian /
21 22
San Bizenti /
23 24
Jandone Sebastia Jandone Bikendi
k
25
San Pauloren Bihurtzea
26 27 28
San Tomas Akinokoa
29 30 31
2010
4. GEODIBERTSITATEA biodibertsitatearen erregistroa: fosilak.
GEODIBERTSITATEAK biodibertsitatearen baitan gertatuko
aldaketak erregistratzen ditu. Erregistro honi esker badakigu duela
65.000.000 urte meteorito batek ammoniteak eta dinosaurioak
desagerrarazi zituela.
GEODIBERTSITATEA existituko ez balitz, nola jakin
biodibertsitaearen eboluzioaz eta denboran zehar gertatu diren
suntsipenez?
5. OTSAILA
z m , k
5 14 22 28
astelehena asteartea asteazkena osteguna ostirala larunbata igandea
z
1 2
Jaunaren Aurkezpena
3
San Blas
4 5
Santa Ageda
6
Igokundeko San Martin
7
Kandelario eguna
8 9 10 11
Andra Mari Lourdeskoa
12 13 14 m
Aratoste Domekea
Eguen Zuri
15
Aratoste Astelehena
16
Aratoste Martitzena
17
Hautserre eguna
18 19 20 21
Garizumako I Domekea
Hauts eguna
, k
22 23 24 25 26 27 28
Garizumako II Domekea
2010
6. GEODIBERTSITATEAREN eta biodibertsitatearen “sinbiosia”: fauna
eta flora arroketan.
GEODIBERTSITATEAK eta biodibertsitateak harmonia perfektua
osatzen dute ingurune anbiental orekatuak eta iraunkorrak
sortzerakoan. Momentu honetan gizakiak biodibertsitatea lehenetsi du.
GEODIBERTSITATEA existituko ez balitz zer euskarri izango luke
biodibertsitateak (gizakia barne)?
7. M A RT X O A
z m , k
7 15 23 30
astelehena asteartea asteazkena osteguna ostirala larunbata igandea
z
1 2 3
San Emeterio eta
4 5 6 7
Garizumako III Domekea
San Zeledonio
Sanemeteri
8 9 10 11 12 13 14
Garizumako IV Domekea
m
15 16 17 18 19
San Jose
20 21
Garizumako V Domekea
,
22 23 24 25
Andra Mari Martiko
26 27 28
Erramu eguna
29
Astelehen Santua
30 k 31
Martitzen Santua Eguazten Santua
1 2 3 4
2010
8. GEODIBERTSITATEA lehengai gisa: obsidiana (beira naturala) eta
armak.
GEODIBERTSITATEA azken 2.000.000 urtetan ustiatu du gizakiak.
Gizakiak GEODIBERTSITATEAZ baliatzea deliberatu du, batzuetan bere
onurarako eta, beste batzuetan, biodibertsitatearekin amaitzeko.
GEODIBERTSITATEA existituko ez balitz, zeintzu material erabiliko
genituzke gure autoak, etxeak, hegazkinak, telebistak… egiteko?
9. APIRILA
z m , k
6 14 21 28
astelehena asteartea asteazkena osteguna ostirala larunbata igandea
29 30 31 1
Eguen Guren
2
Bariku Guren /
3
Zapatu Santu
4
Pazko Domekea
Bariku Kurutzeko
z
5
Pazko Astelehena
6 7 8 9 10 11
Pazko II Domekea
12 13 14 m 15 16 17 18
Pazko III Domekea
19 20 21 , 22 23San Jurgi
24 25
San Markos
Pazko IV Domekea
k 1 2
26 27 28
San Prudentzio Armentiakoa
29
Santa Katalina
30
2010
10. GEODIBERTSITATEA gizakiak eraldatua: galena (PbS) eta arrantza
tresnak.
GEODIBERSITATEAK milioika urtetan iraunarazi du beruna mineral
gisa egonkortua. Gizakiak mineral horiek suntsitu egin ditu beruna
lortzeko, zeinarekin ingurumena kutsatu eta biodibertsitatea
hondatzeko.
GEODIBERTSITATEA existituko ez balitz, nor egingo luke gizakiak
suntsitzeko duen gaitasunaren erantzule? Aitortuko luke bere
erruduntasuna?
11. M A I AT Z A
z m , k
6 14 20 27
astelehena asteartea asteazkena osteguna ostirala larunbata igandea
26 27 28 29 30 1
San Jose Behargina
2
Pazko V Domekea
z
3
Kurutze Santuaren Aurkitzea
4 5 6 7 8
San Gregorio
9
Pazko VI Domekea
10 11
Domingo Iturrate dohatsua
12 13
San Migel Garikoitz
14 m 15 San Isidro Nekazaria
16
Jaunaren Igokundea
San Torkuato Asentzio
Santrokaz
,
17 18
Santa Maria Josefa
19 20 21 22 23
Pentekoste Domekea
Jesusen Bihotzekoa
k
24 25 26 27 28 29 30
Hirutasun guztiz Santua
31 1 2 3 4 5 6
2010
12. GEODIBERTSITATEArekiko miresmena: harribitxiak.
GEODIBERTSITATEAren edertasuna miresteaz gain, alde ekonomikoari
begiratzen dio gizakiak, bere baliabideak ustiatuz: energetikoak
(petrolioa, uranioa, etab.); lehengai mineralak (burdina, aluminioa,
etab.); arroka apaingarriak (granitoa, marmola, etab.).
GEODIBERTSITATEA existituko ez balitz balegoke hainbat baliabide
natural izatea gizartearen beharrizanak asetzeko?
13. EKAINA
z m , k
4 12 19 26
astelehena asteartea asteazkena osteguna ostirala larunbata igandea
z
31 1 2 3 4 5 6
Gorpuzti / Corpus Christi
7 8 9 10 11
San Bernabe
12 m 13 San Antonio Paduakoa
San Felix
,
14 15
Jesusen Bihotza
16 17 18 19
Jesusen Bihotza
20
k
21 22 23 24San Joan
25 26
San Pelaio
27
Bateatzailearen Jaiotzea /
Doniane
28 29
San Pedro eta San Paulo /
30
Sanpedrotxu
1 2 3 4
Done Peri
2010
14. GEODIBERTSITATEA gizartean, kirolean, kulturan: Herri kirolak.
GEODIBERTSITATEAK hainbat material eskaintzen digu kiroltresna
nahiz artelan bihurtzeko landu daitezkeenak. Elementu hauek
gizakiaren kultur aniztasunaren adierazgarri dira.
GEODIBERTSITATEA existituko ez balitz, nola eraikiko genituzke
harriz, burdinaz edo pinturaz eginiko artelanen erakustoki diren
museo harrigarri horiek?
15. U Z TA I L A
z m , k
4 11 18 26
astelehena asteartea asteazkena osteguna ostirala larunbata igandea
29 z
28 30 1 2 3
San Tomas
4
San Balentin Berrio-Otxoa
m
5 6 7
San Fermin
8 9 10
San Kristobal
11San Benito
12 13 14 15 16
Ama Birjina Karmengoa
17 18 ,
Santa Marina
Santamañe
19 20 21 22
Santa Maria Magdalena
23 24
Margarita Maturana dohatsua
25
Santiago Apostolua /
Jandone Jakue
k 1
26
San Joakin eta Santa Ana
27
Santanatxu
28 29 30 31
San Inazio Loiolakoa
2010
16. GEODIBERTSITATEA gizakia probatzen: haran estuak eta geoteknia.
GEODIBERTSITATEAK arroka mota eta geologiaprozesu ugari
uztartzen ditu eta hauek gure planeta moldatzen dute mendiak,
haitzarteak, labarrak, etab. sortzen dituelarik. Geotekniak erronka
hauei irtenbidea bilatu nahirik zubiak, tunelak, etab. eraikitzen ditu.
GEODIBERTSITATEA existituko ez balitz, nolakoa litzateke gure
lurraren morfologia eta ze eragin izango luke izaki bizidunengan?
17. ABUZTUA
z m , k
3 10 16 24
astelehena asteartea asteazkena osteguna ostirala larunbata igandea
26 27 28 29 30 31 1
z
2 3 4 5
Ama Birjina Edurretakoa
6
Jaunaren Antzaldatzea
7 8
Santo Domingo
Salbatore
San Justo eta Pastor
m
9
San Erroman /
10
San Lorentzo /
11 12 13 14 15
Andra Mariaren Zeruratzea
Jandone Erromae Jandone Laurenti Andra Mari
Sanlontzo
16 , 17
San Roke Sanroketxu
18 19 20 21 22
k
23 24
San Bartolome
25 26 27 28
San Agustin
29
San Joan
Bateatzailearen Martirioa
30 31 1 2 3 4 5
2010
18. GEODIBERTSITATEA gizakiaren eta ingurumenaren memorian:
haitzuloak.
GEODIBERTSITATEAK haitzuloetako lurzorua kontuan hartzen du
(gizakiaren bilakaera eta jarduerari buruzko informazioa gordetzen
du), baina baita estalaktitak (hazkundeeraztunek denboran zehar
klimak jasandako bilakaeraren berri ematen digute) eta beste geoforma
batzuek ere.
GEODIBERTSITATEA existituko ez balitz, nondik lortuko genukeen
historian zehar Lurrean gertaturiko klimaaldaketei buruzko
hainbat informazio?
19. IRAILA
z m , k
1 8 15 23
astelehena asteartea asteazkena osteguna ostirala larunbata igandea
30 31 z
1 2
San Antolin
3 4 5
m
6 7 8
Andra Mariaren Jaiotzea
9
Andra Mari Arantzazukoa
10
Frantzisko Garate dohatsua
11 12
Andra Mari Iraileko
13 14
Kurutze Santuaren Gorapena
15 , 16
Ama Birjina Doloreetakoa Santa Eufemia
17 18
Ama Birjina Jazoera Onekoa
Ama Birjina
19
Santakurtze Jazoera Onekoa
20 21San Mateo
22 23 k 24 25 26
San Kosme eta San Damian
27 28 29
San Migel Goiaingerua
30 1 2 3
2010
20. GEODIBERTSITATEA kanpoko laborategia: estratoak, deformazioa
eta higadura.
GEODIBERTSITATEAri esker Geologia ikas dezakegu (arroka motak
eta egiturak), Fisika (apurtzeko edo tolesteko behar diren esfortzuak
eta intentsitatea), Kimika (mineralen hauspeatzea), Biologia
(landarekolonizazioa), etab.
GEODIBERTSITATEA existituko ez balitz, zer lirateke gure Natur
Zientziei buruzko jakintza eta gizakiaren ongizateari buruzko
horren aplikazioa?
21. URRIA
z m , k z
1 7 14 23 30
astelehena asteartea asteazkena osteguna ostirala larunbata igandea
27 28 29 30 z
1 2 3
m
4
San Frantzisko Asiskoa
5 6 7
Ama Birjina Errosariokoa
8 9 10
11
Andra Mari Begoñakoa
12
Andra Mari Pilarekoa
13
San Fausto
14 , 15 16 17
18 19 20 21 22 23 k 24
z
25 26 27 28
San Simon eta San Juda
29 30 31
2010
22. GEODIBERTSITATEA ezkutatua bere garrantziaz jabetu gabe:
ezponda gunitatuta.
GEODIBERTSITATEA, biodibertsitatea ez bezala, guztiz ezezaguna da
eta ez du komunikabide, politiko eta gizarte eragileen arretarik ere
jaso. Horregatik ingurumenaren eta paisaiaren gaineko eraginari
buruzko azterlan askok ezkutatu egin nahi izan dute.
GEODIBERTSITATEA existituko ez balitz, zertan lirateke Anboto
edo/eta Naranjo de Bulnesko paisaia arrokatsuak edo Himalayako
gailurrak?
23. A Z A ROA
m , k z
6 13 21 28
astelehena asteartea asteazkena osteguna ostirala larunbata igandea
m
1
Domu Santu eguna
2
Hilen eguna
3 4 5 6 7
Difuntuen eguna
8 9 10 11
San Martin
12 13 , 14
k
15 16 17 18 19 20 21
Jesukristo diran
guztien Errege
z
22
Santa Zezilia
23 24 25 26 27 28
Abenduko I Domekea
29 30
San Andres
1 2 3 4 5
2010
24. GEODIBERTSITATEA eta BIODIBERTSITATEA integratuak Naturan:
ETORKIZUNA.
GEODIBERTSITATEA bere balio osoan integratua izan behar da
Ondare Naturalean, eta Ingurumen Hezkuntza eta Ikerketa
Zientifikoen planetan, benetan, etorkizun hurbilean Garapen
Iraunkorra lortu nahi badugu.
GEODIBERTSITATEA existituko ez balitz, sortu egin beharko genuke
NATURAren portaera bere osotasunean ulertzeko.
25. A B E N D UA
m , k z
5 13 21 28
astelehena asteartea asteazkena osteguna ostirala larunbata igandea
29 30 m
1 2 3
San Frantzisko Xabierrekoa
4
Santa Barbara
5
Abenduko II Domekea
6
San Nikolas
7 8
Ama Birjinaren Sortze Garbia
9 10 11 12
Abenduko III Domekea
13 , 14
Santa Luzia
15 16 17 18 19
Abenduko IV Domekea
k
20 21 22 23 24 Gabon
25
Jaunaren Jaiotzea
26
Familia Santuaren eguna
Natibitate San Esteban
z 1 2
27
San Joan Apostolua
28
Errubakoen eguna
29 30 31
San Silbestre
Sanestebantxe Inozente eguna Gabonzahar
2010
26. EGILEAK
Jose Francisco Santos (Euskal Herriko Unibertsitatea, UPV/EHU)
email: josefrancisco.santos@ehu.es
Belen Apoita (Iniciativa “Euskal Geodibertsitatearen Behatokia”)
email: geodibertsitatea@gmail.com
Informazio gehiago: http://euskalgeodibertsitatea.blogspot.com (prestatzen)
** Lurraren argazkia “wikipedia”tik aterata
ESKERRAK
Eusko Jaurlaritzako Unibertsitate eta Ikerkuntza Sailari “Estudio sobre la necesidad
de crear un observatorio de la geodiversidad en la Comunidad Autónoma del País
Vasco (AE2008119).” proiektua diruz lagundu duelako.
Geodibertsitatearen lagunei, Club Deportivo Eibarko Espeleologia taldeari,
UPV/EHUkoei, Bilboko Geologoen Kolegioan biltzen garenoi, Sociedad
Geologica Españolako “Comisión de Patrimonio Geológico”koei,...
Apartekoak bi mallabitarrei Pello Mugarzari, euskarara itzultzeagatik, eta Jose
Antonio Gisasola ‘Zelai’ri, landetxeko eta artisautza lantegiko ateak zabaldu
dizkigulako, herri kiroletan aritzeko eta apaingarri jarritako harriei argazkiak
ateratzeko. Eta Alfredo Divassoni “photoshop”ekin jolasteagatik.
