การใช้เหตุผลในทางกฏหมายอาญา ขอบคุณที่มา https://www.lawza.xyz/

1. หน่วยที่ 5
การใช้เหตุผลในทางกฏหมายอาญา
.......................................................................................................................................................................................
แบบประเมินผล
1. เหตุที่ กฏหมายจึงจาเป็นต้องมีเหตุผลที่ดี คือ
- เพื่อให้กฏหมายนั้นเป็นที่ยอมรับของสมาชิกในสังคม
- มีที่มาจากแนวคิดทางปรัชัญา โดยนักปรัชญาและนักนิติปรัชญา ได้พยายามพัฒนาแนวความคิดที่
เกี่ยวกับเหตุผลในการตรากฏหมายและการใช้กฏหมายมาโดยตลอด เพื่อให้ได้กฏหมายที่ดีและเป็น
ธรรมที่สุดแก่สังคม
2. กฏหมายที่มีการตรา โดยมีเหตุผลที่ดีมีประโยชน์ คือ
- ทาให้กฏหมายสามารถอานายความเป็นธรรมได้เหมาะแก่กรณี
3. เหตุผลที่ดี ในการใช้กฏหมาย มีที่มาจากหลักการใด
- ศีลธรรม
- ปรัชญา
- นิติปรัชญาตรรกวิทยา
4. การใช้เหตุผลในทางกฏหมายที่ดี มีคุณลักษณะสาคัญประการหนึ่ง คือ
- ความสมเหตุสมผล ในทาง “ตรรกวิทยา” ซึ่งช่วยให้สามารถตรากฏหมายและนากฏหมายมาใช้ใน
การแก้ปัญหาได้ตรงกับสภาพปัญหาที่แท้จริง ไม่เบี่ยงเบนไป
5. เหตุผลที่ดีควรมีลักษณะ
- เป็นธรรม
- รับฟังได้
- สมเหตุสมผล
- มีข้อเท็จจริงสนับสนุนที่หนักแน่น

2. - ก่อให้เกิดความเป็นธรรมและการยอมรับของบุคคลที่เกี่ยวข้องและสังคม และแก้ปัญหาได้ตรงกับ
สภาพปัญหาที่แท้จริง ซึ่งจะทาให้กฏหมายนั้นบรรลุวัตถุประสงค์และประสบผล
6. การใช้กฏหมาย เป็นคากว้าง หมายถึง
- การใช้กฏหมายลายลักษณ์อักษร(มีการตีความ)
- การใช้กฏหมายจารีตประเพณี(ไม่ต้องตีความ)
- การใช้หลักกฏหมายทั่วไป (ไม่ต้องตีความ)
มาปรับกับข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นเพื่อหาผลทางกฏหมาย
7. การตีความกฏหมาย คือ
- การตี “ถ้อยคา” ของกฏหมายให้ได้เป็น “ข้อความ” ที่จะนาไปวินิจฉัยขี้ขาดคดีข้อพิพาท หรือ คือ
การขบคิดค้นหาจากบัญญัติของกฏหมายโดยวิธีใช้เหตุผลตามหลักตรรกวิทยาและสามัญสานึก
เพื่อให้ได้มาซึ่ง “ข้อความ” ของกฏหมาย ที่จะนาไปวินิจฉัยคดีพิพาทได้อย่างถูกต้อง คือ เหมาะสม
และเป็นธรรม
8. แนวความคิดทางด้านปรัชญา หมายถึง
- วิชาที่ว่าด้วยความรู้และความจริงที่มนุษย์ได้พัฒนาแนวความคิดนี้มาตั้งแต่ยุคโบราณ
9. แนวความคิดทางนิติปรัชญา ที่ยังคงใช้อยู่ในการให้เหตุผลทางกฏหมายในปัจจุบัน คือ
- แนวคิดเกี่ยวกับหลักนิติรัฐ (LEGAL STATE) ซึ่งปัจจุบันมีการใช้เหตุผลทางกฏหมายที่เกี่ยวกับการ
ใช้อานาจของเจ้าหน้าที่ขอรัฐว่า “เจ้าหน้าที่ของรัฐ จะใช้อานาจในทางที่ลิดรอนสิทธิและเสรีภาพ
ของเอกชนได้ก็ต่อเมื่อมีกฏหมายให้อานาจไว้อย่างชัดแจ้งเท่านั้น”
10. หลักปรัชญา ช่วยให้การใช้กฏหมายมีเหตุผลที่ดี คือ
- เป็นเหตุผลที่มีความเป็นธรรมตามยุคสมัย
11. หลัก “ตรรกวิทยา” ช่วยให้กฏหมายมีเหตุผลที่ดี คือ
- เป็นเหตุผลที่มีความสมเหตุสมผล
12. การใช้เหตุผลในกฏหมายโดยใช้หลัก “ตรรกวิทยา” มีความสาคัญ คือ
- ทาให้เหตุผลที่ยกขึ้นมากล่าวอ้างมีความสมเหตุสมผล และสามารถแก้ไขปัญหาได้ตรงตามสภาพ
ของปัญหาที่แท้จริง
13. สุภาษิตกฏหมายโรมัน กล่าวว่า

3. - “ในเรื่องของกฏหมายนั้น เหตุผลของกฏหมายเป็นวิญญาณของกฏหมายโดยแท้” และ
- “เหตุผลในกฏหมายต้องแจ่มแจ้งดังแสงตะวัน”
14. การวิเคราะห์เหตุผล ของกฏหมายสามารถศึกษาได้ จาก
- ผู้ร่างกฏหมาย
- การอภิปรายในสภา
- บันทึกหลักการและเหตุผล
- รายงานการประชุมพิจารณาร่างกฏหมาย
การวิเคราะห์หาเหตุของผู้ร่างกฏหมาย มีประโยชน์ในการใช้เหตุผลในกฏหมาย คือ
 เพราะจะทาให้วินิจฉัยคดีได้ตรงตามเจตนารมณ์ของกฏหมาย มิใช่เป็นเหตุผลที่ผู้ใช้
กฏหมายนึกคิดขึ้นเอง
การวิเคราะห์หาเหตุผลจากความเป็นธรรมของกฏหมาย สามารถพิจารณาได้จาก
 ตัวบทบัญญัติของกฏหมายนั้นเองตาม “ทฤษฎีอาเภอการณ์” อย่างไรก็ดีในการใช้กฏหมาย
นักกฏหมายส่วนใหญ่มักพิจารณาประกิบกับเหตุผลของผู้ร่างกฏหมายและหลักการตีความ
กฏหมายต่างๆด้วย ตัวอย่างเช่น “การประเมินราคาที่ดินที่ ตาหรุ”
เหตุผลในกฏหมายที่วิเคราะห์ได้สามารถนามาใช้ได้เฉพาะในการพิจารณาคดี หรือไม่
 ใช้ได้และไม่เพียงสามารถใช้ได้ในการพิจารณาคดีเท่านั้น แต่สามารถนาไปใช้ในการให้
ความเห็นทางกฏหมายของนักกฏหมายโดยทั่วไปได้ตัวอย่าง เช่น “การได้รับอนุญาตให้
ก่อสร้างแล้วมีการละเลยไม่ก่อสร้าง”
15. การค้นหาเจตนารมณ์ของกฏหมาย ที่นักกฏหมายส่วนใหญ่เห็นว่าเป็นวิธีที่ดี คือ
- การค้นหาจากผู้ร่าง
- การค้นหาจากตัวกฏหมายนั้นเอง
- การค้นหาจากความเห็นของนักวิชาการ
- การค้นหาจากหลักการตีความกฏหมายทั่วไป
16. การค้นหาเหตุผลของกฏหมายตาม “ทฤษฎีอาเภอการณ์” คือการหาเหตุผล จาก

4. - ตัวบทบัญญัติของกฏหมายนั้นเอง
- เป็นทฤษฎีที่ว่าด้วย “เจตนารมณ์ของกฏหมาย”
17. การหาเหตุผลโดย “ทฤษฎีอาเภอจิต” ได้แก่
- หาเหตุผลจากผู้ร่างกฏหมาย
18. การศึกษารายงานการประชุมสภาในการพิจารณาร่างกฏหมาย เป็นการค้นหาในลักษณะ
- เหตุผลของผู้ร่างกฏหมาย
19. การทาความเข้าใจกฏหมายจากเนื้อความของกฏหมาย เป็นการหาเหตุผลในลักษณะ
- เหตุผลในตัวกฏหมายนั้นเอง
20. การค้นหาเหตุผลเพื่อสร้างความเป็นธรรม ควรพิจารณาจากเหตุผล
- ผู้ร่างกฏหมาย กับ ตัวบทกฏหมาย
21. บุคคลที่สามารถใช้เหตุผลในทางกฏหมาย คือ
- ทุกคนที่ใช้กฏหมาย
22. การใช้เหตุผลในทางกฏหมายสามารถปรากฏได้ใน
- การต่อสู้คดี
- คาพิพากษาของศาล
- บทบัญญัติของกฏหมาย
- การให้ความเห็นทางกฏหมาย
23. การใช้เหตุผลในการต่อสู้คดี มีหลักเกณฑ์เช่นเดียวกับการใช้เหตุผลในทางกฏหมายอื่น หรือไม่
- มีหลักเกณฑ์เดียวกัน เพราะเป็นการใช้กฏหมายเพื่อรักษาสิทธิและเสรีภาพของบุคคลซึ่งเป็นคู่กรณี
จึงต้องมีความสมเหตุสมผล เป็นธรรม และสามารถจูงใจให้ผู้อ่านคล้อยตาม
24. ในการพิจารณาของศาลไทย ศาลต้องผูกพันตามแนวคาพิพากษาในการใช้เหตุผลทางกฏหมาย หรือไม่
- ไม่ผูกพัน เพราะประเทศไทยเป็นประเทศในระบบกฏหมายซีวิลลอว์(ระบบประมวลกฏหมาย)จึง
ไม่จาเป็นต้องยึดแนวคาพิพากษามาเป็นบรรทัดฐานในการใช้เหตุผลทางกฏหมาย
- อย่างไรก็ดี ในทางปฏิบัติ คาพิพากษาที่มีการใช้เหตุผลที่ดี สมเหตุสมผล และเป็นธรรม สามารถ
นามาเป็นแนวทางในการใช้เหตุผลในกฏหมายได้ในกรณีที่มีข้อเท็จจริงที่คล้ายคลึงกัน
25. การใช้เหตุผลในการเขียนคาพิพากษา ควรคานึงถึงหลักในเรื่อง

5. - หลัก หรือ ทฤษฎีกฏหมาย
- หลักการร่างกฏหมาย
- หลักการตีความความกฏหมาย และ การอุดช่องว่างกฏหมาย
- หลักอื่นๆ เช่น หลักตรรกวิทยา สามัญสานึก และศีธรรม
26. การให้เหตุผลในการให้ความเห็นทางกฏหมาย ควรคานึงถึงหลัก
- หลักศีลธรรม
- หลักตรรกวิทยา
- หลักการร่างกฏหมาย
- หลักหรือทฤษฎีกฏหมาย
27. หลักกฏหมายใหม่ๆ ในกฏหมายอาญา / วิธีพิจารณาความอาญา / หลักพิจารณาโดยคนกลาง ตามลาดับ
- หลักไม่มีความผิดโดยไม่มีกฏหมาย ไม่มีโทษโดยไม่มีกฏหมาย
- บุคคลได้รับการสันนิษฐานไว้ก่อนว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ จนกว่าจะพิสูจน์ได้ว่าเขาเป็นผู้กระทาความผิด”
- ศาล ซึ่งต้องกระทาต่อหน้าจาเลย ต้องเปิดเผยและเป็นธรรม
หลักกฏหมายมหาชน บกหลักการของนิติรัฐ
 ฝ่ายปกครองจะมีอานาจเท่าที่กฏหมายให้อานาจเท่านั้น
หลักกฏหมายเอกชน
 เอกชนย่อมมีอิสระที่จะกระทาการใดๆก็ได้ตราบเท่าที่ไม่มีกฏหมายบัญญัติห้ามไว้
หลักกฏหมายทั่วไป
 มีลักษณะกว้างกว่าหลักกฏหมายธรรมดา กว้างกว่าตัวบทบัญญัติกฏหมาย
28. เครื่องมือที่ใช้เพื่อช่วยค้นหาหลักฏหมายทั่วไป มีนักนิติศาสตร์ให้ความเห็นไว้ดังนี้
- สุภาษิตกฏหมาย
 กรรมเป็นเครื่องชี้เจตนา
 ความยินยอมไม่ทาให้เป็นละเมิด
 ผู้รับโอนไม่มีสิทธิดีกว่าผู้โอน

6.  ในระหว่างผู้สุจริตด้วยกัน ผู้ประมาทเลินเล่อย่อมเป็นผู้เสียเปรียบ
- การพิเคราะห์โครงสร้างกฏหมาย
 มีข้อดีกว่าการค้นหาโดยสุภาษิตกฏหมาย เพราะสุภาษิตกฏหมายอาจใช้ไม่ได้กับระบบ
กฏหมายของไทยก็ได้
- การเปรียบเทียบหลักกฏหมายต่างประเทศ
 ทาให้ได้หลักลาภมิควรได้ที่ศาลถือว่าเป็นหลักกฏหมายทั่วไป ที่นามาใช้ในศาลยุติธรรม
ระหว่างประเทศ
- หลักการตีความกฏหมายและอุดช่องว่างในกฏหมาย
 ถ้อยคา ที่ใช้ในกฏหมายไม่ชัดเจนและแน่นอน กล่าวคือมีถ้อยคากากวม หรือมีความหมาย
ได้หลายทาง จึงต้องตีความในกฏหมายหรือแปลความในกฏหมาย
 การตีความกฏหมาย ของระบบกฏหมาย COMMON LAW จะต่างจากระบบ CEVIL LAW
 แนวความคิด หรือ นิติวิธี ในการใช้และตีความกฏหมายลากลักษณ์อักษร คือ กฏหมายที่
เกิดขึ้นจาก ACT OF PARLIAMENT หรือ STATUTE (ที่รัฐสภาของอังกฤษตราขึ้น) จึงมี
หลักการตีความที่ลักษณะพิเศษด้วยเช่นเดียวกัน โดยยึดหลักการตีความเคร่งครัดตามตุว
อักษร
 หลักการตีความกฏหมาย จึงเป็นเครื่องมือที่สาคัญประการแรกที่ช่วยในการใช้เหตุผล
ในทางกฏหมาย
29. STATUTE หมายถึง
- กฏหมายที่ผ่านรัฐสภาของอังกฤษ
- เป็นกฏหมายพิเศษเฉพาะเรื่องซึ่งเกิดขึ้นเพื่อยกเว้นหลักฏหมาย COMMON LAW (ซึ่งเป็นหลัก
กฏหมายทั่วไป)
- หลักการตีความดังกล่าวจึงมิใช่หลักการตีความที่จะสามารถนาไปใช้กับหลักการตีความกฏหมาย
ประเทศอื่นๆที่อยู่ในระบบ CEVIL LAW ซึ่งรวมทั้งกฏหมายของประเทศไทยด้วย
30. หลักการตีความกฏหมายของประเทศภาคพื้นยุโรปที่อยู่ในระบบ CEVIL LAW เช่นเดียวกับประเทศ
ไทย มีหลักการตีความสาคัญอยู่ 2 ประการ คือ

7. - หลักการตีความตามตัวอักษร GRAMMATICAL(LITERAL) INTERPRETATION หรือ
TEXTUAL APPROACH
- หลักการตีความตามเจตนารมณ์ของกฏหมาย LOGICAL INTERPRETATION หรือ PURPOSIVE
APPROACH
โดยหลักการดังกล่าวจะไม่ใช้วิธีพิจารณาเฉพาะแต่ถ้อยคาตามตัวอักษรก่อน หรือจะไม่ใช้วิธีหา
ความหมายของถ้อยคาตามตัวอักษรก่อน จนเมื่อไม่สามารถที่จะค้นหาความหมายที่แท้จริงได้จึงจะ
ไปใช้หลักการตีความที่เป็นเจตนารมณ์ของกฏหมายเหมือนอย่างในระบบอังกฤษ
- ในระบบ CEVIL LAW การใช้และตีความกฏหมายจะกระทาโดยการพิจารณาถ้อยคาตามตัวอักษร
ควบคู่ ไปกับการค้นหาเจตนารมณ์ของบทบัญญัติของกฏหมายไปพร้อมๆกัน
31. การตีความกฏหมายอาญา
- ต้องตีความอย่างแคบ อย่างเคร่งครัด และไม่ขยายความ
- กล่าวคือ ต้องอ่านและใช้กฏหมายเท่าที่กฏหมายบัญญัติไว้ยิ่งไปกว่านั้น ในการลงโทษอาญายังมี
สุภาษิตกฏหมายอีกบทหนึ่งสนับสนุนว่า “การลงโทษทางอาญาจะต้องตีความโดยเคร่งครัด”
การตีความกฏหมายอาญาอย่างเคร่งครัด มีข้อจากัดอยู่ 3 ประการ คือ
 ไม่ได้หมายความว่าจะต้องตีความกฏหมายตามตัวอักษรทุกกรณีไป เพราะในกฏหมาย
อาญาก็เช่นเดียวกับกฏหมายอื่น คือ ในขั้นต้นต้องคานึงถึงเจตนารมณ์ของผู้บัญญัติ
กฏหมาย
 มิได้หมายความว่าขอบเขตของกฏหมายอาญาจะจากัดเฉพาะกรณีที่ผู้บัญญัติกฏหมาย
กาหนดไว้เท่านั้น กล่าว คือ หากต่อมามีเหตุการณ์ที่อาจไม่คาดเห็นในขณะที่มีการบัญญัติ
กฏหมายที่เกิดขึ้น ก็สามารถนาบทบัญญัติที่มีอยู่แล้วมาใช้บังคับกับเหตุการณ์ที่ไม่คาดเห็น
ได้ซึ่งเป็นหลักการ “ตีความแบบขยายความ” (EXTENSIVE INTERPRETATION)
 ได้กาหนดเป็นหลักเพื่อคุ้มครองสิทธิของบุคคล ฉะนั้นจึงให้ใช้กับกรณีความผิดและโทษ
เท่านั้น มิได้รวมไปถึงบทบัญญัติที่เป็นคุณค่าต่อผู้ต้องหา
32. การแต่งบุคคลใดเป็นผู้ทรงคุณวุฒินั้น จะต้องพิจารณาถึง
- บุคคลนั้นเป็นการเฉพาะตัว มิใช่ตาแหน่งที่ดารงอยู่ในขณะนั้น ฉะนั้น การแต่งตั้งผู้ทรงคุณวุฒิโดย
ใช้ชื่อตาแหน่ง จึงไม่ตรงกับความหมาย(เจตนารมณ์) ของกฏหมาย

8. 33. สัญญาทางปกครอง หมายถึง
- ความตกลงในการซื้อขายที่ดินระหว่างหน่วยงานของรัฐกับเอกชนเพื่อสร้างถนนตามโครงการ อัน
เป็นการจัดทาสาธารณูปโภคที่ประชาชนเป็นผู้ใช้และได้รับประโยชน์โดยตรง
34. การทาความเห็นแย้ง มีประโยชน์ คือ
- เป็นการทบทวนคาพิพากษา หรือ ความเห็นทางกฏหมาย โดยเปิดโอกาสให้ผู้ใช้กฏหมายมีการ
พิจารณาเรื่องนั้นๆ อย่างรอบด้าน และเลือกใช้เหตุผลทางกฏหมายที่เห็นว่าเหมาะสมและเป็นธรรม
มากที่สุด
.......................................................................................................................................................................................
คนล่าฝัน/50
วันที่ 23 มิถุนายน พ.ศ. 2555
หน่วยนี้เอาเรื่องเลยทีเดียว
ประเมินผลก่อนเรียน 6/10 ...... หลังเรียนได้ 3/10 ซะงั้น