Islami - ndikimi i tij në civilizim

Islami - ndikimi i tij në civilizim
dhe merita e tij për njerëzimin
﴿
‫اﻹ�ﺴﺎﻧﻴﺔ‬ ‫ﻋ‬ ‫ﻰ‬ ‫ﻀﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺎﻪﺎ‬ ‫ﺤ‬ ‫ﻲﻓ‬ ‫ﻀ‬ ‫اﻹوأﺛ‬
﴾
[ Shqip – Albanian – �‫ﻟﺎ‬ ]
Ebul Hasen Alij En Nedevij
Përktheu: Bashkim Aliu
Redaktoi: Sektori shkencor pranë Komitetit të
Bashkuar Saudit - Kosovë
2011 - 1432

﴿
‫اﻹ�ﺴﺎﻧﻴﺔ‬ ‫ﻋ‬ ‫ﻰ‬ ‫ﻀﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺎﻪﺎ‬ ‫ﺤ‬ ‫ﻲﻓ‬ ‫ﻀ‬ ‫اﻹوأﺛ‬
﴾
« ‫اﺒﻟﺎﻧﻴﺔ‬ ‫ﺔﺔ‬ ‫ﺎﺎﻠ‬ »
‫اﻟﺪﻀي‬ ‫اﺎﺴ‬ ‫ﺎا‬
‫ﺮﻓﺟﺔ‬
:
�‫ﻋ‬ ‫ﺎﺎﺷﻜﻴﻢ‬
‫اﺸﺮﺘ�ﺔ‬ ‫ﺔ‬ ‫اﻠﺴداﺔ‬ ‫ﺔ‬ ‫ﺔ‬ ‫اﻠ‬ ‫ا‬ ‫ﻴﺔ‬ ‫اﻤد‬ ‫ﺔ‬ ‫ﺔ‬ ‫اﻠ‬ :‫مﻓاﺟدﺔ‬
‫ﻛاواﻠﺎ‬ ‫ﺷدﺐ‬ ‫ﻹﻏﻲﺔ‬
2011 - 1432

EBUL-HASEN ALI EN-NEDEVIJJ
ISLAMI
NDIKIMI I TIJ NË CIVILIZIM
DHE MERITA E TIJ PËR
NJERËZIMIN
Prishtina, 2004

Titulli i origjinalit:
EL ISLAM - ETHERUHU FIL HADARE VE FADLUHU ALA EL INSANIJJE
Titulli i librit:
ISLAMI - ndikimi i tij në civilizim dhe merita e tij për nj erëzimin
Autor:
Ebul-Hasen Ali en-NEDEVIJJ
Përktheu nga arabishtja:
Bashkim ALIU
Redaktor gjuhësor-korrektor:
Arian Koçi
Kopertina & Faqosja:
PLAKU DeSiGn – Bashkim Svirca
Shtypi:
Tirazhi:
Boton:
KOMITETI I BASHKUAR SAUDIT – NDIHMË KOSOVËS

5
FJALA E AUTORI T
Falënderimi i t akon vet ëm Allahut , lavdërimet dhe për-
shëndet j et qof shin mbi at ë pas t ë cilit nuk ka më Pej gamber.
Aut orit t ë kët ij punimi iu drej t ua f t esë nga Këshilli Nacio-
nal për Kult urë, Art dhe Let ërsi në Minist rinë e Inf ormimit në
Kuvaj t që t a mbajë nj ë ligj erat ë në t emën “ Islami dhe civilizimi
nj erëzor” , me rast in e fillimit t ë shekullit XV hixhrij , që u
kremt ua në anë t ë ndryshme t ë botës, në mënyra dhe ngjyra t ë
ndryshme.
1
Solemnitet in e organizoi Minist ria e Inf ormimit në Kuvaj t
dhe ligjërat a u mbaj t në amfit eat rin e Fakult et it t ë Shkencave
në Universit et in e Kuvaj tit , në lagj en Halidije, ditën e mërkurë
në mbrëmje, 18 Safer 1404 h/ 23 Nënt or 1983. Në t ë morën
pj esë personalit et e t ë shquara, dijet arë t ë mëdhenj dhe int ele-
Ky propozim hasi në përkrahje shpirt ërore dhe
ideore në shpirt in e aut orit , për shkak t ë kupt imit t ë t ij ,
rëndësisë dhe seriozit et it t ë kësaj t eme, si dhe preokupimit t ë
t ij me st udim dhe shkrim rret h asaj që ka t ë bëj ë me kët ë t emë
dhe t ë ndihmoj ë për t 'u zgj eruar, nëse ka nevoj ë për t ë dhe për
t 'u koncent ruar në t ë nëse lypset prej t ij koncentrim me lexim
dhe shkrim, studim dhe rezonim. Për at ë u pranua kj o f t esë e
bekuar dhe e mireseardhur, e cila arrit i nga nj ë vend islamo-
arab, u përgat it për t ë nj ë seminar për nj ë kohë t ë shkurt ër
përplot me punë t ë shpesht a dhe udhët ime e vizit a t ë nj ëpas-
nj ëshme.
1 Në mesin e tyre ishte edhe solemniteti të cilin e organizoi Organizata Islame e
Studentëve, më 22 Dhul-hixhxhe të vitit 1400 hixhrij, në sallën e madhe të
simpoziumeve në kryeqytetin e shtetit verior të Indisë, Lakheneu, dhe prej
rezultateve dhe gjurmëve të tij të dobishme që mbetën ishte edhe ligjërata e autorit të
këtyre rreshtave, e cila më vonë u botua me titull: "Shekulli i ri i XV-të i hixhretit,
në dritën e historisë dhe realitetit", në tri gjuhë, urdisht, arabisht dhe anglisht. Ajo
pati jehonë dhe pranim të mirë në mjediset fetare dhe shkencore.

6
kt ualë t ë vendit , po ashtu pjesa më e madhe e këtij seminari u
lexua në një t ubim t ë madh në klubin kult uror t ë Mekes, në
f und t ë muaj it Saf er 1404 h/ 6 Dhjet or 1983 dhe u bot ua në
përmbledhj en “ Biseda t ë bot uara me vëllezërit t anë arabë dhe
muslimanë” .
Por, krahas bazave t ë f ort a valide dhe aspekt eve t ë ndrit -
shme e inkurajuese që kisht e në t emë, punimin e përshkon
nat yra e improvizimit dhe vësht rimit azhur të asaj që ka të
bëjë me kët ë t emë nga af ër ose larg për shkak t ë kohës së
shkurt ër dhe preokupimit t ë t rurit .
Pas kësaj , aut ori u f t ua nga Sekret ariat i i Përgj it hshëm për
simpoziumin e kat ërt bot ëror për biograf inë dhe sunet in e Pej -
gamberit a.s., i cili mbahej në lokalet e Ez-herit t ë f amshëm në
Kaj ro. Bashkë me t ë isht e list a e t emave t ë propozuara për t 'u
paraqit ur në këtë simpozium, prej at yre t emave isht e edhe
“ Ndikimi i misionit Islam në civilizimin nj erëzor” . Kj o f t esë dhe
kj o t emë e propozuar e ngj alli dëshirën për t 'u zgj eruar në t ë
dhe e preokupoi mendj en. Pasi që aut ori kisht e përf unduar nga
t ë menduarit rret h saj , ia kushtoi asaj idenë dhe emocionet dhe
i pusht oi pasionet e t ij , gj ë që isht e shprehi e t ij në këso
t emash shkencore dhe obj ekt iva t ranskript ive, filloi t a
shqyrt oj ë at ë sërish, t ë regj ist roj ë nën çdo t it ull anësor-gj at ë
shpj egimit t ë aspekt eve dhe fushave në j et ën e popuj ve,
komunitet eve dhe civilizimit , në t ë cilat j anë paraqitur ndiki-
met islame në format e t yre më t ë t heksuara dhe në sqarimin e
dhunt ive t ë rëndësishme dhe dhurat ave t hemelore t ë Islamit
dhe Pejgamberisë së Muhammedit a.s. mat eriale t ë rej a,
argument e t ë f ort a dhe dëshmi t ë huaj a, t ë cilat e t ransf eruan
ligj ërat ën prej nj ë art ikulli t ë shkruar me azhurit et , në nj ë
punim t ë shqyrt uar, t ë hollësishëm dhe studim shkencoro-
historik që t ërheq vëmendj en e st udiuesve dhe shkencët arëve
t ë mat ur muslimanë dhe j omuslimanë. Po asht u merit on t ë për-
kt hehet në gj uhë t ë huaj a dhe t 'i prezent ohet sht resës int elek-
t uale t ë përgat it ur për pranimin e së vërt et ës dhe realit et it ,
dëshmive hist orike dhe deklarat ave t ë kolosëve t ë huaj dhe
aut orit et eve t ë shquara t ë mendimit dhe gjurmimit në bot ën
perëndimore dhe në nënkont inentin Indian.

7
Aut ori nuk u përmbaj t dhe as që e ndaloi modest ia që t a
pot encoj ë at ë që ësht ë shkruar nga dora e t ij për disa aspekte
t ë kësaj t eme në shkrimet e t ij t ë mëhershme dhe në disa vepra
t ë t ij , kur e ka parë se si ia ka dhënë t emës hakun e vet dhe
nuk mund t a f ormuloj ë diç më t ë mirë se ajo, sepse çdo aut or
dhe shkrimt ar pranon disa puhi t ë cilat nuk i j anë t ë mundshme
në çdo kohë dhe çdo vend dhe nuk i zihet për t ë madhe nj ë
aut ori ose shkrimt ari nëse kopjon prej vet vet es për vetvet en
dhe shkëput pj esë prej librave dhe shkrimeve t ë tij . Lexuesi, i
cili i ndj ek shkrimet e autorit t ë kët yre rresht ave dhe veprat e
t ij , do t ë hasë në pjesë t ë cilat i ka lexuar në librat vij uese t ë
aut orit : “ Ç’ humbi bot a me dekadencën e muslimanëve” , ose
“ Biograf ia pej gamberike” , t ë mos f lasim për at ë që ësht ë për-
mendur në përmbledhj en “ Biseda t ë hapura me vëllezërit t anë
arabë dhe muslimanë” , por procesi i formulimit , kombini-mit ,
shkëput j es së t ekst eve dhe përshkrimit e bën kët ë libër t ë
vogël libër të ri me st il t ë dalluar shkrimi, të harmoni-zuar e
kombinuar, konst rukt iv e unik.
Aut ori, kur mori vesh për sht yrj en e simpoziumit t ë kat ërt
bot ëror për biograf inë dhe sunet in e Pej gamberit a.s., i cili qe
prej mot iveve t ë qasj es së sërishme t ë aut orit t ë kësaj t eme,
edhe atë pa mos e cakt uar t erminin, e pa t ë arsyeshme t a bo-
t oj ë kët ë libër për shkak lëndës që përmban për analizë,
mat erialit për veprimt arët dhe t ë preokupuarit në f ushat e
da'ëes (t hirrj es), si dhe kuraj os për autorët dhe st udiuesit , t ë
cilët i nderoi Allahu me dit uri të gj ërë dhe zemërmirësi,
t rimëri në pranimin e realit et it dhe për t 'u zgjeruar dhe kryer
at ë me dinj it et dhe merit ë. Kët ë st udim t ë zgjeruar, i cili u bë
shumë më voluminoz sesa seminari i parë, e quaj t a “ Islami,
ndikimi i t ij në civilizim dhe merit a e t ij për nj erëzimin” .
Qëllimin t onë e mbësht esim t ek Allahu xh.sh.
Ebu-l-Hasen Ali el-Hasenij en-Nedevijj
Akademia e Shkencave Islame, Asambleja e dijetarëve,
Lakheneu (Indi)
19 Sheval 1405 hixhrij
08.07.1985

8
I SLAMI
NDIKIMI I TIJ NË CIVILIZIM DHE MERITA E TIJ PËR
NJERËZIMIN
Falënderimi i takon Allahut. Lavdërimet dhe përshënde-
tj et qofshin mbi Pej gamberin e Allahut, familj en dhe mbarë
shokët e tij .
SHTRIRJA DHE INTERNACIONALIZMI I TEMËS
Tema “ Islami dhe ndikimi i tij në civilizim” është temë
aktuale dhe e gj allë, aj o nuk ka lidhj e të fortë vetëm me
pej gamberinë e Muhammedit a.s. dhe misionin e mësimet
islame, por edhe me realitetin e j etës, aktualitetin e nj erëzi-
mit dhe ardhmërinë e tij , si dhe rolin e ummetit islam në
ndërtimin e civilizimit dhe orientimin e tij .
Kj o temë është më e denj ë për nj ë punë kolektive sesa
individuale. Kj o temë, nga vetë natyra e saj , është interna-
cionale nj erëzore, shtrihet në disa sfera të gj era e të ndry-
shme.
Sfera kohore shtrihet prej shekullit të parë islam e deri
në shekullin në të cilin j etoj më; sfera hapsinore shtrihet prej
nj ë skaj i në skaj in tj etër të botës; sfera intelektuale shtrihet
prej fushës së besimit (akaidit), deri në fushën e moralit dhe
sj ellj es, dhe prej sferës së shoqërisë dhe j etës familj are, deri
në sferën e politikës, sheriatit, j urisprudencës dhe marrëdhë-

9
nieve të popuj ve dhe komuniteteve mes vete; dhe prej sferës
së formave qytetëruese progresive precize, deri në sferën e
arkitekturës, letërsisë, poezisë dhe shij es së lartë.
Çdonj ë nga këto sfera është e gj erë dhe përmban shumë
kënde të shtrira, për atë nuk mund t'ia j apë hakun sa duhet
kësaj teme vetëm se nj ë akademi e përbërë prej profesorë-
ve të shquar, ekspertë në fushat e veta të cilat kanë lidhj e të
ngushtë me këtë temë e cila ndriçohet me kolegj ium profesi-
onist në shkencë dhe hulumtim, besnik të ndershëm në gj yki-
min e gj ërave, guximtar në dhënien e mendimit dhe rezulta-
teve shkencore. Kështu nj ë profesor e merr përsipër aspektin
e besimit dhe të mendimit fetar, tj etri aspektin shoqëror, i
treti aspektin j uridik dhe ligj or, i katërti parimin e lirisë dhe
të barazisë, i pesti të drej tat e gruas dhe pozitën e saj në
shoqëri, e kështu me radhë. Aj o është më e përshtatshme
për nj ë enciklopedi të veçantë sesa për nj ë libër dhe nj ë
punim i cili përgatitet për nj ë kohë të shkurtë dhe me
mendime të shkapërderdhura e punë të shumta. Mirëpo, sikur
që kanë thënë të parët (më mirë diçka se asgj ë) dhe nuk ka
më të përkryer se Fj ala e Allahut: “ Po edhe nëse nuk i bie shi
i madh, i bie nj ë rigë(që i mj afton).” 2
OPERACIONET MË TË RËNDA DHE MË PRECIZE
Prej operacioneve më të rënda dhe më precize është
analiza kimike e civilizimit i cili është fermentuar, seleksio-
nimi i elementeve të cilat hynë në të në epoka të ndryshme
dhe ne periudha të caktuara historike, kthimi i tyre në bazë
dhe burim, përcaktimi i peshave dhe i fuqisë së ndikimit dhe
pranimit të tyre, si dhe përcaktimi i atij i cili ka merita për
këtë kontribut civilizues dhe reformë rrënj ësore. Këto eleme-
nte dhe faktorë kanë hyrë në skeletin civilizues dhe ne
shoqërinë nj erëzore, depërtuan në brendinë e tyre dhe qar-
kullonin në to si shpirti dhe gj aku, reaguan dhe prej tyre u
formua nj ë natyrë e veçantë për këtë civilizim, gj ë që ishte
2
Sure: el-Bekare 265

10
rast me faktorët e formimit, edukimit, ambientit dhe ushqi-
meve në j etën e individit dhe formimit të personalitetit të tij
të veçantë dhe deri tani nuk është zbuluar ndonj ë laborator
kimik i cili do ta bënte punën e analizës historike e as ndonj ë
mikroskop i cili do t'i zmadhonte këto pj esë të imta që e
luaj tën rolin e tyre në formimin e veçantë të civilizimit.
Prandaj , patj etër duhet t’ u bëhet nj ë studim i thellë dhe
i gj erë historisë së popuj ve, bashkësive nacionale, vendeve
dhe shoqërive, ashtu që të mund të bëj më krahasim ndër-
mj et të kaluarës dhe së tashmes së tyre, ta nj ohim veprim-
tarinë e thirrj es islame dhe pej gamberisë së Muhammedit
a.s. në reformimin e besimit dhe në përmirësimin e tij ,
zhdukj en e gj urmëve të inj orancës, filozofive politeiste dhe
traditave të trashëguara, kthimin e rrymës ideologj ike prej nj ë
ane në anën tj etër dhe ndryshimin revolucionar në cilësi dhe
shembuj , si dhe t'ua nënshtroj më qytetërimit, konsolidimit
dhe restaurimit. Por, kj o kërkon studime të vyeshme dhe
mund shpirtëror dhe intelektual, mirëpo aj o është punë e
dobishme. Nëse këtë nuk e arrin nj ë asociacion shkencor si
UNESCO ose akademi në Evropë e Amerikë, që kuptohet nga
vetvetiu, patj etër të përcaktohet nj ë akademi në ndonj ë nga
qendrat e Lindj es islame ose ndonj ë nga universitetet islame,
e nuk ka dyshim se kj o do të j etë më e dobishme dhe më e mi-
rëseardhur se shumë punë shkencore me të cilat merren këto
akademi e universitete të cilave ua përkushtoj në fuqitë dhe
mj etet e tyre.
VËSHTIRËSIA E PËRCAKTIMIT TË FUSHAVE TË
NDIKIMIT
Përcaktimi i fushave të ndikimit islam në civilizimin nj e-
rëzor është i rëndë dhe gati j opraktik, sepse ky ndikim është
përzier me organizimin e civilizimit sikur gj aku me mishin,
për atë këta popuj dhe bashkësi nacionale më nuk i vërej në
këto ndikime dhe nuk u shkon ndërmend ndonj ëherë se ato
j anë elemente të fytyrave barbare. Ato tashmë j anë bërë nj ë
pj esë prej pj esëve dhe mendimit të tyre, qytetërimit dhe

11
j etës së tyre. Këtu do ta përsëris atë që e kam thënë më
parë në librin tim “ Ç'humbi bota me dekadencën e muslima-
nëve” , duke folur për qytetërimin islam dhe ndikimin e tij në
orientimin nj erëzor.
NDIKIMI I PËRGJITHSHËM INTERNACIONAL
“ Natyrat dhe mendj et e nj erëzve ndryshoheshin dhe
ndikoheshin nga Islami me vetëdij e ose pa vetëdij e, ashtu siç
bie nën ndikim natyra e nj eriut dhe bimëve në stinën e
pranverës, zemrat e egra mëkatare filluan të zbuten dhe fri-
kohen, parimet islame dhe të vërtetat e tij filluan të derdh-
en në thellësinë e shpirtërave dhe të depërtoj në në brendi,
vlera e sendeve filloi të ndryshoj ë në sytë e nj erëzve, para-
metrat e vj etër të transferohen dhe t'i zëvendësoj në para-
metrat e rinj , inj oranca (xhahilij eti) u bë nj ë lëvizj e regre-
sive, ruaj tj a e së cilës ishte konservativizëm dhe mendj eleh-
tësi. Islami u bë gj ë e ngritur bashkëkohore, t'i përkasësh atij
dhe t'i manifestosh format e tij ishte prej mençurisë dhe
shkathtësisë. Popuj t, e bile edhe toka, i afrohej dalëngadalë
Islamit, ndërkaq banorët nuk e vërenin lëvizj en e tyre, ashtu
siç nuk e vërej në banorët e sipërfaqes së tokës rrotullimin e
tyre rreth diellit. Kj o shihet në filozofinë, fenë dhe qytetëri-
min e tyre, këtë e ndj enin brenditë dhe ndërgj egj et e tyre,
prej tij ushqehen lëvizj et reformiste të cilat u paraqitën tek
ata, madj e edhe pas dekadës së muslimanëve.” 3
DHJETË DHURATA TË RËNDËSISHME DHE
PRIVILEGJE THELBËSORE
Mirëpo, nëse është e domosdoshme që të përcaktohen
aspektet dhe sferat në j etën e bashkësive, popuj ve dhe civili-
zimi në të cilat j anë demonstruar ndikimet islame në format
e tyre më të theksuara, atëherë do t'i përcaktoj më në mëny-
3
"Madha hasirel el-alemu bi inhitatil muslimin" f. 137, botimi i 13 v.1982 Darul
kal-em Kuvajt.

12
rë koncize dhe zgj edhëse në dhj etë prej dhuratave të rëndë-
sishme dhe privilegj eve thelbësore të shtrenj ta, të cilat e
kanë pasur rolin më të madh në orientimin e gj inisë nj erë-
zore, reformimin, udhëzimin, zhvillimin dhe lulëzimin e tij ,
dhe të cilat krij uan nj ë botë të re e të ndritshme që nuk i
përngj an me asgj ë botës së vj etër e të venitur, e ato j anë si
vij on:
- besimi i kulluar i qartë i nj ëshmërisë së Allahut xh.sh.
(Teuhid);
- parimi i unitetit nj erëzor dhe i barazisë nj erëzore;
- proklamimi i prestigj it dhe i ekselencës nj erëzore;
- kthimi i prestigj it të gruas dhe dhënia e të drej tave dhe
privilegj eve të saj ;
- luftimi i dëshpërimit dhe pesimizmit dhe ngj allj a e
shpresës, aspiratës, besimit dhe mburrj es në shpirtin e nj eri-
ut;
- bashkimi i fesë dhe kësaj bote dhe nj ësimi i radhëve të
shpërndara dhe taboreve ndërluftuese;
- krij imi i lidhj es së shenj të të përhershme mes fesë dhe
shkencës, lidhj a e ardhmërisë së nj ërës me tj etrën, hiper-
bolizimi i vlerës së shkencës dhe inkuraj imi për të, si dhe
udhëzimi i saj në shkencë atraktive të dobishme dërguese tek
Allahu;
- përdorimi i mendj es dhe shfrytëzimi i saj madj e edhe
në çështj e fetare dhe inkuraj imi për përsiatj e në vetvete dhe
në horizonte;
- detyrimi i ummetit (popullit) islam për ta pranuar për-
gj egj ësinë e udhëzimit të botës dhe mbikëqyrj es së moralit,
drej timeve dhe sj ellj es së individëve dhe popuj ve si dhe ta
bart përgj egj ësinë për drej tësi dhe dëshmi për hir të Allahut;
- uniteti ideologj ik civilizues ndërkombëtar.
Nën çdo titull hyn rrëfim i gj atë, qasj e e hollësishme,
precize e besnike ndaj civilizimeve dhe periudhave të inj o-
rancës të cilat i paraprinë misionit të Muhammedit a.s.

13
dhe nj eriut i cili lindi pas pej gamberisë. Çdonj ë prej këty-
re tituj ve është temë e nj ë libri në vete, i cili mund të
ketë qindra faqe.
Do t’ i shqyrtoj më këto sfera, në të cilat u pa ndikimi
islam rrënj ësor dhe revolucionar nj ë nga nj ë dhe do t'i he-
dhim disa vroj time suksesit të ndikimit islam dhe mësimeve
të tij nj erëzore ndërkombëtare.

14
BESI MI I ÇI LTËR E I QARTË I
NJËSHMËRI SË SË ALLAHUT
E shqyrtoj më dhuratën e parë të Islamit dhe begatinë e
madhe të Muhammedit a.s., e aj o është se Islami ia fali
nj erëzimit besimin e pastër dhe të shtrenj të të nj ëshmërisë
së Allahut. Ai është besim i gj allë, mrekulli e gufuar në fuqi
dhe gj allëri, ndryshues i rrethanave dhe shkatërrues i zotave
të rrej shëm, nj erëzimi nuk ka pasur dhe nuk do të mund të
ketë si ky besim deri në Ditën e Gj ykimit.
SHIRKU DHE IDHUJTARIA, DHE NDIKIMI I TYRE
NË JETËN E NJERIUT
Ky nj eri që mban pretendime boshe dhe botëkuptime të
thata prej poezisë, filozofisë, politikës dhe sociologj isë; ky
që i robëroi popuj t dhe vendet shumë herë; ky që transferoi
gurët statik në lule aromatike të këndshme, i shpërtheu
lumenj të prej brendisë së maleve; ky që pretendonte ndonj ë-
herë hyj nitë; ky nj eri u përkulej gj ërave pa vlerë, të cilat
nuk sillnin as dëm as dobi, as nuk j epnin e as nuk ndalonin:
“Nëse miza ua rrëmben atyre ndonjë send, ata nuk do të
mund ta shpëtojnë atë prej saj, i dobët është edhe lutësi
edhe i luturi.” 4
4
Sure El-Haxh 73.
përulej para gj ërave të cilat i kisht e
ndërtuar me dorën e vet, frikohej dhe shpresonte për të mira
prej tyre. Ai nuk u ra në sexhde (u përkul) vetëm kodrave,
lumenj ve, drunj ve, kafshëve, shpirtërave, dj aj ve dhe feno-
meneve të tj era natyrore, por u ra në sexhde (u përkul) po
ashtu edhe insekteve dhe krimbave, tërë j etën e vet e kaloi

15
ndërmj et parafytyrimeve dhe psikozave, ndërmj et imagj ina-
tave dhe iluzioneve, dëshirave dhe ëndërrave, rezultat i
natyrshëm i së cilës ishte frika dhe lodhj a, anarkia ideologj -
ike dhe shqetësimi shpirtëror, si dhe humbj a e besimit dhe
j ostabiliteti.
India Brahmaniste u dallua në veçanti me zota të shum-
të, hyj ni dhe perëndesha. Idhuj taria e arriti kulminacionin e
vet në shekullin VI të erës sonë. Numri i zotave në këtë
shekull, kishte arritur 320, 5
BESIMI I NJËSHMËRISË SË ALLAHUT DHE NDIKIMI
I TIJ NË JETË
çdo gj ë e tmerrshme dhe e dobi-
shme u shndërrua në Zot i cili adhurohej .
Kur'ani dhe pej gamberia e Muhammedit a.s. proklamuan
se kj o botë nuk është pa sundues, e as pa shtet të përbashkët
të disa sunduesve, por aj o ka nj ë sundimtar, e ai është
Krij uesi, Ndërtuesi, Dirigj uesi dhe Drej tuesi i saj . Atij i takon
tërë krij imi dhe çështj a dhe Atij i takon gj ykimi: “Vetëm
Atij i takon krijimi dhe sundimi”6
në këtë botë, nuk ndodh
asgj ë pa urdhrin dhe fuqinë e Tij dhe se motivi i vërtetë i
ekzistencës së Tij është vullneti dhe fuqia e Tij , i tërë ky
kozmos i është nënshtruar Atij në qenësinë dhe ekzistencën
e vet, i është dorëzuar Atij dhe i është përulur urdhrit të Tij :
“E Atij i është dorëzuar gjithçka në qiej e në tokë” 7
, për
atë krij esat të cilat posedoj në vullnet dhe dëshirë të lirë
duhet t'i nënshtrohen Atij , “Vini re! Adhurim i sinqertë
është vetëm ai për Allahun!”8
Ndikimi i parë racional për nj eriun, i cili rezultoi prej kë-
tij besimi është se tërë bota e përcj ell nj ë qendër dhe
sistem. Nj eriu në pj esët e tij të shtrira sheh nj ë lidhj e të
5
Konsulto: "El-Hind El-Kadime", e autorit R.C.But.
6
Sure El- A'raf 54
7
Sure Ali Imran 53.
8
Sure Ez-Zumer 3.

16
qartë reciproke dhe unitet në zakon që të vij ë me koment të
kompletuar për j etën dhe të ngrihet idej a dhe veprimtaria e
tij në këtë gj ithësi mbi urtësi dhe fakt.
JEHONA E BESIMIT MBI NJËSHMËRINË E
ALLAHUT NË BOTË DHE NDIKIMI I TIJ NË
RELIGJION
Aj o është pej gamberia e Muhammedit a.s., e cila ia fali
nj erëzimit këtë dhuratë të rrallë, besimin mbi nj ëshmërinë e
Allahut (Teuhidin), i cili ishte i panj ohur e harruar, i syrgj y-
nosur e i mashtruar më tepër se çdo besim në botë, pastaj e
tërë bota e përsëriti j ehonën e tij dhe prej tij u ndikuan pak
a shumë tërë filozofitë dhe ideologj itë botërore.
Disa religj ione të mëdha, të cilat u zhvilluan mbi idhuj -
tari dhe zota të shumtë dhe u nj ësuan me të si mishi e gj aku,
në fund u detyruan të pranoj në, e bile edhe me zë të frikë-
suar dhe pëshpëritj e në vesh se Allahu është Nj ë, i cili nuk ka
shok, iu imponua t'i komentoj ë botëkuptimet e veta politei-
ste në mënyrë filozofike, gj ë që do t'i pastronte nga akuza e
idolatrisë dhe risive (bid’ at) dhe do t'i bënte të ngj ashëm me
besimin e nj ëshmërisë së Allahut (Teuhid) në Islam. Udhëhe-
qësit dhe shërbyesit e tyre religj ioz filluan të turpërohen nga
konfirmimi i idolatrisë (shirkut) dhe turpëroheshin nga
përmendj a e saj . Tërë këto sisteme politeiste u goditën nga
kompleksi i inferioritetit dhe ndj enj a e nënçmimit dhe posht-
rimit, për atë kj o dhuratë qe prej dhuratave më të shtrenj ta
të cilën e pati fat nj erëzimi duke iu falënderuar pej gambe-
risë së Muhammedit a.s.
Këtë realitet doktrinor shpirtëror dhe rolin e tij në edu-
kimin e nj eriut dhe orientimin e qytetërimit j ashtëzakonisht
bukur e ka ekspozuar profesori i ynë i shquar, zotëri Sulej -
man En-Nedvij u, në librin e tij të shkëlqyeshëm e të shquar
“ Jeta Pej gamberike” me fj alët:
“ Popuj t t ë cilët nuk e kanë shijuar (nuk e dinë sh.p.) be-
simin në njëshmërinë e Allahut (Teuhidin), vështirë e njohën
domet hënien e njerëzisë, por e konsideronin vet en t ë nën-

17
sht ruar në çdo manifest im t ë fuqisë, ndërkaq besimi mbi
nj ëshmërinë e Allahut (Teuhid), me t ë cilin erdhi Muham-
medi a.s. Pej gamberi i Allahut , isht e ai besim i cili arrit i t a
çliroj ë njeriun nga ankt het (t merret sh.p.) t ë cilat domi-
nonin mbi ndj enj at e t ij , për at ë duke iu falënderuar kët ij
besimi ai më nuk i frikohej askuj t përveç Allahut.
At ij iu përkul e nënsht ruar ajo që besonte më parë dhe e
konsideront e burim ose përfaqësim t ë fuqisë sunduese
kreat ive, si dielli, t oka, lumi, det i et j ., t ek ai u çrrënjos
frikërespekt i mbret ëror dhe lart ëmadhëria sunduese për
nj eriun, për at ë hyj nit ë e Babilonisë dhe Egj ipt it , Indisë dhe
Iranit si dhe deklaruesi “ Unë j am zot i juaj më i madh” (ka
për qëllim faraonin sh.p.) nuk u shfaqën ndryshe vet ëm si
shërbyes t ë nj eriut , kuj dest ar t ë int eresave t ë t ij dhe
mbroj t ës i pronës së t ij . Hyj nit ë nuk i emëronin at a sun-
dimt arë e as që i shkarkonin, por ai i cili i lart ësont e dhe
ndërt ont e isht e vet ë nj eriu, shoqëria nj erëzore e cila i isht e
nënsht ruar pusht et it t ë hyj nive, isht e shoqëri e ligë, e
copët uar dhe e ndarë në klasa t ë cilat i sundonin t radit at
t irane, i shndërruan nj erëzit në aut orit at iv dhe t ë nën-
çmuar: ky i t akon klasës së lart ë e ky t j etri asaj t ë ulët , kët ë
e ka krij uar “ Bermishori” (i madhi i hyj nive t ë Indisë) prej
kokës së t ij , për at ë ësht ë aut orit at iv, zot ëri, ndërkaq at ë e
ka krij uar prej këmbës së t ij , për at ë është i pavlerë,
shërbët or. Ai t jet ri ësht ë krij uar prej dorës së Zot it t ë
madh, për at ë duhet t a përfaqësojë klasën mesat are t ë
nj erëzve, për at ë isht e e nat yrshme prej t iranisë së kësaj
dokt rine (besimi) që t ë j et ë shoqëria nj erëzore at ëbot ë e
ndarë në grupe dhe klasa sipas origj inës dhe fisit duke e
inj oruar kupt imin më t ë t hj eshtë t ë parimit t ë barazisë dhe
prest igj it nj erëzor dhe dhënies së t ë drej t ave t ë barabart a.
Për at ë bot a at ëherë nuk isht e gjë t j et ër vet ëm se nj ë arenë
për luft a, për mburrje t ë grupeve dhe sht resave. Kur erdhi
Islami, i shpart alloi errësirat dhe për herë t ë parë e nj ohën
nj erëzit besimin për njëshmërinë e Allahut , domet hënien e
vëllazërisë nj erëzore e cila i rregulloi plasarit j et dhe i
zhduku krit eret art ificiale. Me kët ë besim e arrit i nj eriu at ë

18
që iu rrëmbye nga e drej t a e t ij në barazi. Hist oria ësht ë
dëshmit are më e mirë për rezult at et pozit ive efekt ive t ë
kët ij besimi dhe shkallës së ndikimit t ë t ij në ment alit et in e
popujve dhe komunit et eve t ë cilët e pranuan, deshën ose
nuk deshën, vlerën e kët ij besimi, edhe pse vazhdoj në t ’ i
inj oroj në kupt imet dhe efikasit et in e t ij real në reformimin
e fuqive dhe krit ereve.
At yre popuj ve që nuk besoj në në parimin e nj ëshmërisë
së Allahut (Teuhid)- madj e edhe në kohën t onë - u mungon
ky ideal i sinqert ë për barazinë njerëzore, nuk ësht ë se t i
nuk i sheh manifest imet e t ij vetëm në shoqërit ë dhe
t ubimet e t yre, por t i nuk do t a shohësh manifest imin e
barazisë madj e edhe në falt oret e t yre, kur përgj egj ësit e
t yre ballafaqohen me t raj t imin e nj erëzve në bazë t ë
rangj eve t ë t yre (protokoleve).
Nuk ka dyshim se muslimanët j anë në mirëqenie,- këtë
parim e njohën qe t rembëdhj et ë shekuj duke iu falënderuar
besimit t ë t yre mbi njëshmërinë e Zot it t ë Lart ësuar e t ë
Gj it hfuqishëm,- u çliruan prej krit ereve art ificiale dhe kla-
save të dikt uara. Njerëzit në Islam j anë t ë barabart ë si
dhëmbët e krëhërit , nuk i ndan at a ngj yra ose vendi dhe nuk
dallohet në mes t yre nacionalizmi dhe shovinizmi. Qëndruan
para Zot it t ë t yre t ë përkulur, t ë nënsht ruar, t ë bindur edhe
kur bashkëpunoj në në j et ën e t yre, at a j anë fisnik, t ë
barabart ë, nuk dallohen mes vet e përveçse në besim dhe nuk
ka merit ë asnj ëri përveçse me punë, “ Më i ndershmi prej
j ush t ek Allahu ësht ë më i devot shmi .” 9
NDIKIMI I BESIMIT ISLAM MBI NJËSHMËRINË
E ALLAHUT NË INDI
Studiuesi i nj ohur indian K.M.Panikkar, duke folur për
ndikimin e besimit islam mbi nj ëshmërinë e Allahut në men-
talitetin e popullit indian dhe religj ionet e tij , thotë:
9
"Es-siretun-nebevije", e shkencëtarit të shquar Sulejman en-Nedvij p.4, f.
523 - 524.

19
“ Është e qartë dhe e konfirmuar se ndikimi i Islamit në
religjionin hindus ka qenë i thellë në kët ë periudhë (islame).
Idej a e adhurimit të Allahut te hindusët i ka borxh Islamit.
Krerët e mendimit dhe t ë fesë në kët ë shekull, edhe pse i
quaj tën hyj nit ë e t yre me emra t ë ndryshëm, t hirrën në
adhurimin e Zot it dhe deklaruan se Zot i është Nj ë dhe Ai
merit on t ë adhurohet , prej t ij kërkohet shpët imi dhe lumt u-
ria. Ky ndikim u manifest ua në religj ionet dhe agj it imet t ë
cilat u paraqit ën në Indi në periudhën islame, si p.sh.:
religjioni “ Bhagti” dhe agjitimi i “ Kebit dasit ."10 11
I nj ëj të është rasti edhe me fraksionin që quhet “ Sikh” , i
cili luaj ti rol të rezikshëm në sferën politike, ushtarake dhe
sociologj ike në shoqërinë e përgj ithshme hinduse. Prej fakte-
ve të konstatuara nga historia e kët ij fraksioni është se
qëllimi final i themelimit të këtij drej timi në religj ionin
hindus ka qenë pastrimi i doktrinave religj ioze, dhe se
themeluesi i këtij religj ioni “ Baba Nak” , ka qenë i ndikuar
prej mësimeve islame. Nj ohuritë e tij në gj uhën persiane dhe
në fe i mori nga nj ë person musliman i nj ohur me devotsh-
mëri, emri i të cilit ishte Sej j id Hasen.Ai ka qenë obj ekt i
përkuj desj es dhe butësisë së tij , po ashtu j anë përmendur
edhe emra të tj erë nga hoxhallarët dhe mësuesit e tij
muslimanë. Numri i tyre arrin deri në gj ashtë persona.
Transmetohet se i ka vizituar dy vendet e shenj ta (Mekken
dhe Medinën sh.p.), ka kaluar nj ë kohë në Bagdad, ka pasur
lidhj e të veçantë me sheh Feridin, i cili ishte prej shehlerëve
të mëdhenj të Tarikateve në Penxhab. Baba Nak në thirrj en
dhe mësimin e tij koncentrohej në besimin për nj ëshmërinë e
Zotit dhe barazinë e nj erëzimit si dhe largimin nga adhurimi i
putave dhe idhuj taria.” 12
10
Poet sofist, e kritikonte shoqërinë indiane dhe thirrte në të sot më, ekzistojnë
polemika në religjionin e tij.
11
A Survey of indian History, p.132.
12
Shih më detalisht :Machauliffe: The Sikh religion, Seva Rami Singh Life of Guru
Manak.

20
Dr. Tarachandi, në librin e tij “ Ndikimi i Islamit në
kulturën indiane” duke iu referuar librit “ religj ioni i Indisë”
të autorit Barith, thotë:
“ Prej asaj që duhet përsërit ur ësht ë se shkollat religj i-
oze dhe filozofike në j ug t ë Indisë kanë qenë në t ërësi si uni-
on huazim prej sist emeve ideologj ike klasike, por nga aspe-
kt i i grupimit ose priorit et eve specifike pasqyrë për ndikimin
islam dhe e bën të logj ikshëm se at a j anë ndikuar nga
Islami.” 13
NDIKIMI I BESIMIT MBI NJËSHMËRINË E
ALLAHUT NË BOTËN KRISHTERE
Profesori Ahmed Emin thotë:
“ Në mes t ë krisht erëve u shfaqën kont radikt a në t ë cilat
shihet ndikimi islam. Prej saj ësht ë se në shekullin VIII t ë
erës së re, gj egjësisht në dy shekuj t ë dyt in dhe t ë t ret in
hixhrij , në Sept imani, 14
Po asht u t hirrt e në shkat ërrimin e fot ografive dhe
ikonost aseve. Kj o ndodhi ngase në shekullin VII dhe IX t ë erës
së re, ose shekullin e III dhe IV t ë hixhret it , u paraqit nj ë
drej t im i krisht erë i cili e refuzont e shej t ërimin e fot ogra-
five dhe ikonost aseve. Imperat ori romak, Lio i t ret ë, dha
urdhër në vit in 726 t ë erës sonë ku e ndalont e shej t ërimin e
fot ografive dhe ikonokst aseve, kurse në vit in 730 t ë erës
sonë dha urdhër t j et ër, në t ë cilin kët ë e konsideront e
idolat ri. Po kështu vepront e edhe Konst ant ini V dhe Lio IV,
u paraqit nj ë lëvizj e e cila t hërrist e
në mohimin e të rrëfyerit para prift ave dhe se prift i nuk ka
ingerencë në t ë, por njeriu duhet t 'i lut et vet ëm Allahut për
falj en e mëkat eve që i ka bërë, ndërkaq Islami nuk ka prift a,
murgj dhe rabina, dhe ësht ë e nat yrshme që mos t ë ket ë në
t ë t ë rrëfyer.
13
F.107 ?
14
Septimani është krahinë e vjetër franceze në jugperëndim të Francës, buzë detit
Mesdhe.

21
derisa Papa Gregori II dhe III, Germaniusi pat riku i Konst a-
t init dhe perandori iranian ishin prej përkrahësve t ë adhuri-
mit t ë fot ografive dhe në mes t yre ndodhi konflikt i ashpër,
për det ajet e t ë cilit nuk ka vend. E gj it hë aj o që dëshiroj më
t a përmendim është se disa hist orianë përmendin se t hirrj a
për flakj en e fot ografive dhe ikonost aseve ka qenë e ndikuar
nga Islami, dhe t honë: "Klaudiusi, episkopi i Torinos (i cili u
emërua në vit in 827 t ë erës sonë, ose përafërsisht 213
hixhrij ), i cili i digj t e fot ografit ë dhe kryqat dhe ndalont e
nga adhurimi i t yre në peshkopat ën e t ij , lindi dhe u edukua
në Spanjën islame."
Urrej t j a e Islamit ndaj ikonost aseve dhe fotografive
ësht ë e nj ohur. Buhariu dhe Muslimi t ransmet ojnë prej Aish-
es r.a. se ka t hënë: “ Erdhi Pej gamberi a.s nga udhët imi, e
unë e kisha mbuluar nj ë drit are me pëlhurë në të cilën kish-
t e fot ografi, posa e pa e hoqi at ë, iu ndryshua fyt yra dhe
t ha:" Oj ilahie, dënim më t ë madh Dit ën e Gjykimit do të
kenë at a nj erëz t ë cilët i bëj në konkurencë krij esës t ë
Allahut ." Tha (Aishej a): "E premë dhe bëmë prej saj nj ë ose
dy j ast ëk.” Hadit het rret h kësaj çësht j eje j anë të shumt a.
Po asht u, ka pasur një fraksion t ë krisht erë 15
, që e ka
shpj eguar dokt rinën e t rinit et it t ë përafërt me nj ëshmërinë
(e Allahut sh.p.), si dhe ka mohuar hyj ninë e Isait a.s. 16
Ai i cili e lexon historinë fetare të Evropës dhe historinë
e kishës krishtere mund ta vërej ë ndikimin racional të Islamit
në konfrontimet e reformatorëve dhe demostruesve kundër
sistemit episkopian dominues, ndërkaq agj itimi reformues i
“ LUTERIT” , i cili u shfaq në shekullin XVI erës sonë, e ku u
paraqitën pasqyrime të zbehta të mësimeve islame dhe rolit
të tij në reformizëm - siç paraqitën reflektimet e nj ë drite në
vend të largët, rrezet e së cilës i shpoj në mburoj at e dendura
penguese prej nënshtrimit të mentalitetit të mesj etës nga
modelet e vj etra dhe shtypj es së kishës siç thotë autori i
15
Haime's Christianity and Islam in Spain. P. 116.
16
"Duhal-Islam" p. I. f. 364 - 365.

22
shquar krishter J.Bass Mullin Ger,17
- dhe për shkak të ndiki-
meve të mëdha të Polisit (A.D. 65 - 10) mbi krishterimin dhe
nënshtrimit të tij (krishterimit sh.p.) ideve dhe komentimit
të tij për doktrinën krishtere, siç thotë Ernest De Bunsen. 18
17
Konsulto: Daritetu Mearif Britania, artikulli i J.Bass Mullin Gerit për Martin
Luterin.
18
Konsulto librin: Islam or true christiamity. Ernest de Bansen.
Protestantizmi, të cilin e shpiku Luteri, përmban ide
liberaliste në çështj et e kësaj bote dhe ato fetare, po ashtu
në nj ohj en individit të drej tën e vlerësimit dhe gj ykimit dhe
tolerancën fetare, e kj o është në kundërshtim me imitimin
dhe me pushtetin religj ioz, ndërkaq shpirti i protestantizmit
është në përgj egj ësinë e individit vetëm ndaj Zotit e j o ndaj
kishës.

23
PSE DËSHTUAN KËTO PËRPJEKJE DHE NUK
ERDHËN ME REZULTATIN E PRITUR
Këtu, patj etër le të përkuj toj më nj ë fakt të amshueshëm
të cilin e konfirmoi historia e religj ioneve dhe e pranoi psika
e popuj ve; e ai është se lëvizj a reformuese revolucionare
rrënj ësore në religj ione pësoi falsifikim ose devij im rrënj ë-
sor - sado që patën sinqeritet dhe dhanë mund përgj egj ësit
dhe thirrësit për në këto lëvizj e - pasi nuk u shkëputën qartë
nga këto religj ione të devij uara ose të falsifikuara dhe nuk u
distancuan prej tyre, për atë mbeti ky fraksion i mishëruar
në shoqërinë e tij të madhe fetare e cila ia mohoi doktrinat e
tij kryesore themelore dhe e pranoi parimin e tolerances, i
cili është i pamundshëm. Epilogu i këtyre fraksioneve dhe
misioneve më në fund ishte shkrirj a në këtë religj ion,ndërsa
të gj ithë kontributin dhe mundin që dhanë prij ësit e këtyre
lëvizj eve reformuese dhe revolucionare i mori era. Kështu
është edhe më lëvizj et revolucionare në revolucionin e
krishterë si dhe lëvizj et e thirrj es në monoteizëm dhe barazi
nj erëzore të cilat u paraqitën në Indi, e që i përmendëm.
Për këtë, qëndrimi i pej gamberëve të mëparshëm dhe
qëndrimi i fesë islame ka qenë i qartë dhe konkret në të nuk
ka pasur dilemë e as paqartësi, i fortë, në të nuk ka pasur
dobësi dhe as labilitet. Kj o u theksua në fj alën e Pej gamberit
tonë Ibrahimit a.s., dhe besimtarëve që ishin me të, drej tuar
idhuj tarëve në kohën e tyre, fj alë të cilën e ka përcj ellë
Kur'ani: “ Ju e keni shembullin më të mirë te Ibrahimi dhe
te ata që ishin me të, kur i thanë popullit të vet: «Ne
tërhiqemi prej jush dhe prej asaj që adhuroni, pos
Allahut, nuk besojmë tuajën, prandaj ndërmjet nesh e
jush është e hapët armiqësia e urrejtja deri sa të besoni
vetëm Allahun Një!» (nuk e keni shembull) Me përjashtim
të fjalës së Ibrahimit thënë babait të vet:«Unë do të
kërkoj falje për ty, po unë nuk kam në dorë asgjë për ty

24
te Allahu!» Zoti ynë, vetëm Ty të jemi mbështetur, vetëm
nga Ti jemi të kthyer dhe vetëm te ti është e ardhmja!”19
Kj o nuk ka qenë e kufizuar në kohë ose shoqëri, por
Ibrahimi me këtë i porositi ithtarët dhe pasardhësit e tij
Kur'ani thotë: “(Përkuj t o o i Dërguar) Kur Ibrahimi babait
të vet dhe popullit të tij i tha:”Unë jam i dërguar prej
asaj që adhuroni ju, përveç Atij që më krijoi, dhe që Ai do
të më drejtojë! Dhe ai (Ibrahimi) e la të përjetshme atë
fjalë (besimin në nj ë Zot ) ndër pasardhësit e vet me
shpresë që ata të kthehen prej rrugës së gabuar në rrugën
e drejtë.” 20
Falë kësaj , Islami mbeti fe e qartë, e përkrahur duke e
mbroj tur shpirtin dhe mësimet e tij deri në këtë moment “ të
shkatërrojë me argument atë që u shkatërrua dhe ta bëjë
të jetojë me argument atë që jetoi.”21
19
Sure Mumtehine - 4.
20
Sure Zuhruf: 26 - 28.
21
Sure El Enfalë: 42

25
PARI MI I UNI TETI T DHE I BARAZI SË
NJERËZORE
PROKLAMIM GRANDIOZ HISTORIK PËR
VËLLAZËRINË NJERËZORE
Begatia e dytë madhështore nj erëzore e Pej gamberit a.s.
dhe bamirësia e tij mbij etuese lëvizëse në botë është
koncepti i unitetit nj erëzor. Nj eriu është i shpërndarë nëpër
fise, popuj e klasa, disa prej tyre më poshtë prej të tj erëve,
si dhe në fanatizma të ngushtë. Dallimi mes këtyre klasave
ishte i madh, sikur që është dallimi ndërmj et nj eriut dhe
kafshës, të lirit dhe robit, adhuruesit dhe të adhuruarit.
Absolutisht nuk ka ekzistuar ide për unitetin dhe barazinë
dhe pas shumë shekuj ve të shuarj es totale dhe territ dominu-
es Pej gamberi a.s. e kumtoi atë proklamim shqetësues habi-
tës për mendj et, si ndryshues të rrethanave: “ O j u nj erëz,
Zot i j uaj ësht ë nj ë, dhe babai i j uaj është një, gj it hë ju j eni
t ë Ademit , e Ademi ësht ë prej t oke. Njëmend më i ndershmi
prej jush t ek Allahu ësht ë më i devot shmi dhe nuk ka
përparësi arabi ndaj joarabit , vet ëm se me devot shmëri.” 22
Ky proklamim përmban dy kumtesa të cilat j anë dy
shtyllat mbi të cilat ngrihet siguria dhe paqj a, mbi ta u ngrit
paqj a në çdo vend dhe kohë, ato j anë uniteti i Krij uesit dhe
uniteti nj erëzor. Për atë, nj eriu është vëlla i nj eriut dy herë:
22
kenzulummal (Ky është hadith (fjalë) e Pejgamberit a.s. sh.p.)

26
nj ë herë, gj ë që është edhe kryesore, sepse Zoti është nj ë,
dhe herën e dytë, se babai është nj ë: “O ju njerëz! Kini
frikë Zotin tuaj që ju ka krijuar prej një vete (njeriu) dhe
nga ajo krijoi palën (shoqën) e saj, e prej atyre dyve u
shtuan burra shumë e gra. Dhe kini frikë Allahun me
emrin e të Cilit përbetoheni, ruajeni farefisin (akraba-
llëkun), se Allahu është mbikëqyrës mbi ju” 23
; “O ju
njerëz, vërtet ne ju krijuam ju prej një mashkulli dhe një
femre, ju bëmë popuj e fise që të njiheni ndërmjet vete, e
s'ka dyshim se tek Allahu më i ndershmi ndër ju është ai
që më tepër është ruajtur (nga t ë këqij at ) e Allahu është
shumë i dijshëm dhe hollësisht i njohur për çdo gjë.”24
Po
ashtu Pej gamberi i Allahut thotë: “ Allahu e largoi prej jush
fanat izmin pagan dhe mburrj en e njeriut me st ërgj yshër, por
ai është besimt ar i denj ë ose plangprishës i dëshpëruar,
nj erëzit j anë bij t ë e Ademit , ndërkaq Ademi ësht ë krijuar
prej t oke, nuk ka përparësi arabi ndaj j oarabit, pos se me
devot shmëri.” 25
23
Sure En Nisa: 1
24
Sure El Huxhuratë: 13
25
Transmeton: Tirmidhiu dhe të tjerët.
Për këtë arsye fej a islame ka qenë realitet i përgj ith-
shëm dhe revolucion i përbashkët për tërë komunitetet,
popuj t, rasat, gj initë, familj et, shtëpitë, hapësirat dhe troj -
et, në të nuk ka monopol, siç kishin monopol levitët prej
çifutëve ose bahmanët prej hindusëve. Në të nuk shquhet nj ë
popull nga tj etri e as nj ë origj inë nga tj etra, në të nuk
bazohet sipas origj inës dhe gj akut, por në të bazohet vullneti
dhe dëshira, studimi i qëlluar, rritj a e vlerësimit dhe priori-
teti në Xhihad (përpj ekj e) dhe orvatj e (shkencore, sh.p. -
ixhtihad). Imam Ahmedi transmeton me zinxhirin e tij prej
Pej gamberit a.s., se ka thënë: “ Sikur t ë kisht e qenë dit uria
në plej adë (në yj e lart në qiell sh.p.), do t a merrnin at ë
nj erëzit prej persianëve.”

27
Arabët, në tërë shekuj t e tyre, e lavduan çdonj ërin që u
shqua në shkencat fetare dhe kishte sukses të lakmueshëm
në to, ua pranuan atyre prirj en dhe udhëheqj en në to, iu
ngj itën atyre atribute dhe ofiqe, gj ë që nuk e bënë me
shumë prej arabëve të cilët u dalluan në këto shkenca.
Kështu Imam Muhammed Ibën Ismail (Ibën Ibrahim Ibën
Mugire ibën Berdizbeh) el-Xhu’ fij el-Buharit, autorit të
“ Xhamius – Sahih” (lindi në v. 256 hixhrij ) i dhanë ofiqin
“ Emirul-mu'minin - udhëheqës i muslimanëve” në hadith (tra-
ditën e Muhammedit a.s. sh.p.), ndërsa për librin e tij thanë
se është libri më i vërtetë pas librit të Allahut; Imam Ebul-
lme'ali Abdul-melik el-Xhuvej ni en-Nëj saburit (lindi në v. 468)
i dhanë ofiqin “ Imamul-l-Haramej n - Imam i dy vendeve të
shenj ta” (xhamisë së Pej gamberit në Medine dhe Qabes në
Mekke sh.p.); Imam Ebu Hamid Muhammed Ibën Muhammed
el-Gazali et-Tusit (lindi në v. 505 hixhrij ) i dhanë ofiqin
“ Huxhetul-l-Islam - argument i Islamit” . Klientët dhe bij të e
të huaj ve kanë qenë liderë të botës dhe përgj egj ës të
muslimanëve në tërë qendrat e shtetit të gj erë islam. Në
fund të shekullit të parë hixhrij ata e arritën kulminacionin e
diturisë, dekretit fetar (fet'vasë), fik'hut (së drej tës islame)
dhe hadithit (traditës Pej gamberike). Ky është rrëfimi i nj o-
hur; tërë librat e gj eneratave, j etëshkrimeve, historive dhe
historia e civilizimit islam j anë unik për këtë në shekuj t e
artë islamë në të cilët mbizotëruan arabët, saqë gj eniu i ara-
bëve, i famshmi Abdurrahman Ibën Haldun el-Magribij (lindi
v. 808 hixhrij ), tha: “ Ësht ë realit et i çudit shëm se bart ësit e
dit urisë t e muslimanët në pj esën më të madhe t ë t yre j anë
j oarabë, nuk j anë prej shkencave fet are e as prej shkencave
t eorike, përveçse shumë rallë. Nëse ka pasur në mesin e t yre
arabë në përkat ësinë e t ij , ai ka qenë i huaj në gj uhën,
edukimin dhe hoxhallarët e t ij , edhe pse populli është arab
dhe bart ësi i sheriat it t ë t ij ësht ë arab.” Poashtu thotë:
“ Ekspert i gramat ikës ka qenë Sibe Vej hi, pas t ij Farisij u dhe
pas t yre Ez-Zexhaxhi; t ë tërë kët a kanë qenë me origj inë
j oarabe. Po kësht u kanë qenë edhe bart ësit e hadit hit ,
shkencët arët e bazave t ë jurisprudencës islame (usuli fikh),

28
bart ësit e apologj et ikës (kelam), dhe numri më i madh i ko-
ment at orëve t ë Kur'anit (mufesirave).” 26
GJENDJA SHOQËRORE PARA ISLAMIT DHE
SHEJTËRIMI I FISEVE DHE I INDIVIDËVE
Ato j anë fj alë të amshueshme që dolën nga goj a e Pej -
gamberit a.s. në haxhin e lamtumirës, por kur e kumtoi Pej -
gamberi a.s. këtë proklamim të madh historic bota nuk ishte
në gj endj e të qetë natyrore, (ku përshtateshin dhe kishte
mundësi t'i mbaj ë këto fj alë burrërore të qarta,) ky prokla-
mim nuk ka qenë më pak se nj ë tërmet i tmerrshëm e i fortë.
Ekzistoj në disa gj ëra të cilat ndoshta mund të mbahen në
mënyrë graduale ose pas perdes, si p.sh. rryma elektrike, ne
e prekim kur është e mbuluar ose e shtyrë brenda përçuesve,
por nëse e prekim të zhveshur përj etoj më tronditj e të rëndë
ose na (vdes).
Këto rrugë të largëta dhe distanca të mëdha të diturisë,
kuptimit dhe idesë nj erëzore, të cilat i kaloi sot nj erëzimi
falë thirrj es islame, paraqitj es së shoqërisë islame dhe për-
pj ekj eve të misionarëve, reformatorëve dhe edukatorëve, e
bënë këtë proklamim grandioz, revolucionar, të furishëm,
tronditës të foleve të paganizmit dhe fortifikatave të idhuj -
tarisë dhe racizmit, realitet ditor normal në të cilin thërret
sot çdo organizatë politike dhe shoqërore në botë, e prej
këtij është Marrëveshj a (karta) për të Drej tat e Nj eriut
(Human Rights Charter), flamurin e së cilës e bartën Kombet
e Bashkuara dhe deklaratat të cilat i j ep çdo republikë dhe
çdo organizatë për të drej tat dhe barazinë nj erëzore, për atë
nuk e habisin askënd.
Nj eriu përj etoi nj ë kohë në të cilën mbizotëroi botëkup-
timi i dominimit të disa popuj ve dhe familj eve si dhe se ata
j anë mbi nivelin nj erëzor. Disa familj e dhe fise origj inën e
tyre ia mveshnin diellit, hënës dhe Allahut të Madhërishëm,
qoftë i Lartësuar Allahu nga aj o që thonë mbrapshtanët.
26
Mukkaddimetu Ibën Haldun. f. 401 e rezymuar.

29
Kur'ani na ka rrëfyer thënien e çifutëve dhe të krishte-
rëve, dhe thotë: “Jehuditë dhe të krishterët thanë:" Ne
jemi bijtë e Allahut dhe të dashurit e tij.” (XX) Faraonët e
Egj iptit pretendonin se ishin mishërim i zotit të diellit RAY
dhe manifestim i tij . Ndërkaq, në Indi u nj ohën dy familj e të
cilat u quaj tën “ Surexh Bensi” , që do të thotë bij të e diellit
dhe “ Xhëndër Bensi” , bij të e hënës. E për sa i përket Iranit,
perandorët e tyre pretendonin se në venet e tyre qarkullon
gj aku i Zotit, ndërsa banorët e Iranit ata i shikonin me
shej teri dhe hyj nizim. Prej ofiqeve dhe atributeve të peran-
dorit (Kisra) Ebruvej z (590 - 628 e.t.s.) ishte: "Te zotat, nj eri
i amshueshëm dhe te nj erëzit, Zot i vetëm që nuk ka rival
tj etër. Fj ala e tij u lartësua dhe nami i tij u ngrit, lind me
diellin, me shkëlqimin e tij dhe i shëndrit netët e errëta me
dritën e tij ."27
Po ashtu edhe perandorët romak kanë qenë
hyj ni, për atë çdonj ëri që kishte në dorë udhëheqësinë e
shtetit ishte Zot dhe ofiqi i tij ishte “ Augustus” , që do të
thotë "i çmuari, i madhërishm"28
Ndërkaq kinezët, imperatorin e konsideronin “ bir i
qiellit” . Besonin se qielli është mashkull e toka femër dhe me
bashkimin e tyre është krij uar ky kozmos, dhe se imperatori
Hata i Parë është fëmij a i parë i këtyre dy bashkëshortëve.
.
29
Arabët çdo nj eri tj etër e konsideronin barbar, përderisa
fisi Kurej sh e shihte veten se është fisi më i shquar arab dhe
këtë prioritet e ruante gj atë ceremonive, për atë nuk i
shoqëronte nj erëzit e tj erë në vendqëndrimet dhe vendba-
nimet e tyre, nuk hynin në Arafat me haxhinj të, por qën-
dronin në Harem (vendin e shenj të sh.p.), qëndronin në
Muzdelife dhe thonin: "Ne j emi banorët e Allahut në qytetin e
Tij dhe shërbyes të shtëpisë së Tij . Po ashtu thonin: "Ne j emi
Ahmes 30
(të pamposhtur)."31
27
Irani në periudhën e Sasanidëve f.104
28
Konsulto: "Bota Romake", Victor Chopart.j.gdr f.418
29
Shih: "Historia e Kinës" e autorit Xhems Karkern.
30
Transmeton Buhariu prej Aishes r.a.

30
India u dallua nga fqinj ët e saj dhe vendet tj era të botës
me diferencën e madhe midis klasave të popullatës dhe
dallimin midis nj erëzve. Ka qenë sistem i ashpër në të cilin
nuk ka pasur butësi dhe elasticitet, ka qenë i mbështetur në
fe dhe besim i nënshtruar interesit të Arij anëve ozurpues dhe
Brahmanëve monopolizues të religj ionit dhe shenj tërisë, i
ngritur mbi bazën e artizanateve dhe shkathtësive dhe
trashëgimit të tyre, racizmit dhe familj arizmit, e kj o i tako-
nte ligj it civil politik religj ioz, të miratuar nga ligj dhënësit
hindus, të cilët kanë gëzuar atribut fetar. Kështu ligj i i bë i
përgj ithshëm për shoqërinë dhe kushtetutën e j etës, e ai i
klasifikonte banorët e Indisë në katër shtresa:
-shtresa e klerikëve dhe teologëve, "Brahmanët";
- luftëtarët dhe ushtarët, “ Shatra” ;
- buj qit dhe tregtarët, “ Visana” ;
-Shërbëtorët,“ Shodra” . Këta të fundit j anë shtresa më e
ulët, ngase Krij uesi i gj ithësisë i ka krij uar prej këmbëve të
tij , ndërsa këta e kanë obligim t'i shërbej në dhe dëfrej në
këto tri shtresa.
Ky ligj Brahmanëve u dha pozitë dhe vend, në të cilin
nuk i shoqëron askush. Brahmani është nj eri i falur, edhe
nëse i mbulon të tri botët me mëkatet dhe punët e tij , nuk
lej ohet t'i vëhet atij tatim dhe nuk dënohet me vdekj e
asnj ëherë. Ndërkaq Shodrat e kanë të ndaluar të posedoj në
pasuri, të deponoj në thesar, të ulen me nj ë brahman ose t'ia
prekin dorën, ose t'i mësoj në librat e shenj të. 32
Zej tarëve, si gdhendësve, peshkatarve, kasapve, konopa-
xhinj ve, pastruesve dhe pj esëmarrësve të pastrimit të qyte-
teve, nuk u lej ohej sipas normave të “ Menu Semerti” që të
31
Ofiq me të cilin është dalluar fisi Kurejsh për hir të banimit të tij në tokën e
shenjtë dhe pranë tempullit të Qabes (sh.p.)
32
Shih më gjerësisht ligjin civil shoqëror indian të quajtur "Menu Shaster", kapitujt
1,2,8,9,10,11, apo librin "Madhahasire al-alem bi inhitatil-muslimin - Çka humbi
bota me dekadencën e muslimanëve" titulli: "Sistemi tiran i shtresave", f. 58-60;
botimi i 13 darul-Kalem.

31
qëndroj në brenda mureve të qytetit, e në qytet hynin pas
lindj es së diellit, që t'i kryej në punët dhe angazhimet e tyre,
ndërsa prej tyre dilnin para se të perëndonte dielli. Për atë,
për shkak të këtij zakoni, ata nuk kishin hise në përj etimin e
të mirave të j etës qytetare dhe komoditetit të saj . Ata bënin
j etë të degraduar dhe të mj eruar nomade. 33
ROLI I ISLAMIT NË KONFIRMIMIN E PARIMIT
TË BARAZISË NJERËZORE DHE NDIKIMI I TIJ
NDËRKOMBËTAR
Për sa i përket Islamit, ai e proklamoi parimin e barazisë
nj erëzore me fj alë të qartë e të kuptueshme, mbi të cilën
nuk ka paqartësi dhe në të nuk ka rezervë, klasifikimin e bëri
vetëm me devotshmëri dhe vlera idealiste. Për këtë thotë:
“ O ju njerëz vërtet ne ju krijuam juve prej një mashkulli
dhe një femre, bëmë popuj e fise që të njiheni ndrëmjet
vete, e s'ka dyshim se tek Allahu më i ndershmi ndër ju
është ai që më tepër është ruajtur (këqijat) e Allahu
është shumë i Dijshëm dhe hollësisht i njohur për çdo
gjë” 34
“ Asnj ë shoqëri nj erëzore nuk korri sukses sikur që korri
Islami në konfirmimin e barazisë mes brezave të ndryshëm,
pa marrë parasysh klasat nj erëzore, lloj -llojshmërinë në
shfryt ëzimin e rast eve dhe mundësive për punë. Nga pozici-
onet e et nit et it t ë madh islam në Afrikë, Indi, Indonezi dhe
et nit et it t ë vogël islam në Japoni, u pa qart ë fuqia e Islamit
Figurat kolosale të Perëndimit dhe orientalistët e stu-
diuesit e mëdhenj e kanë pranuar madhështinë e rolit të
Islamit në konfirmimin e parimit të barazisë nj erëzore dhe
zbatimit të tij praktik në shoqërinë e cila bazohet në të dhe
punon sipas instruksioneve të tij . Autori i nj ohur H.A.R.Gibb
në librin e tij “ Drej timi islam - Whither Islam” , thotë:
33
Konsulto: "Menu Semerti', dhe konsulto më detajisht për privilegjet e shtresave:
"Menu and Yajnaval kya Jaysëal", p. 85.
34
Sure El-Huxhurat: 13.

32
në mënj animin e kont radikt ave në breza dhe dokeve t ë cilat
nuk eliminohen me kalimin e shekujve dhe gj at ë hist orisë,
për at ë, nëse ësht ë e domosdoshme që vendin e konfront imit
dhe armiqësisë t a kapë ndjenj a e solidarit et it ndërmj et dy
shoqërive t ë mëdha lindore dhe perëndimore, at ëherë
domosdo duhet t 'i drej t ohemi Islamit për ndihmë dhe t ë
mbësht et emi në t ë në realizimin e kësaj kërkese.” 35
“ Eliminimi i dallimeve familj are dhe fanat izmave nacio-
nale dhe t ë gj akut ësht ë prej bamirësive dhe mburj eve më
madhësht ore t ë Islamit , ndërkaq, në epokën akt uale në t ë
cilën j et oj më, kjo bamirësi është prej nevoj ave më t ë mëdha
t ë kët ij shekulli. Nuk ka dyshim se popuj t t ë cilët flasin
anglisht kanë arrit ur nj ëfarë suksesi në lidhj en e popujve
mes vet e dhe i sollën botës nj erëzore mirësi dhe mëshirë,
por fakt i i pamohueshëm, i cili domosdo duhet t ë pranohet ,
ësht ë se at a dështuan në eliminimin e animeve familj arist e
dhe nacionalist e.”
Historiani filozof A.J. Toyanbee në librin e tij “ Civilizimi
në sprovë” thotë:
36
“ Vëllazëria që e proklamoi Islami ka qenë realit et dhe
gj ë jo e rëndomt ë, t ë cilën nuk e kanë nj ohur popuj t e
Lindj es. Ne dyshoj më se t ë krisht erët e Sirisë j anë sj ellë
ndaj t ë krisht erëve të Iranit sikur që sillen vëllezërit në mes
vet e, asht u siç sillen muslimanët e Shamit ndaj vëllezërve t ë
vet në fe prej iranianëve dhe i konsideroj në anët arë t ë një
familj ej e.”
Lawrence-e-Browne në librin e tij “ The prospects of
Islam” thotë:
37
Këtë do ta përfundoj më me dëshminë e nj ë hindusej e
zemërgj erë, e cila është prej zonj ave kolosale më të shquara
në nënkontinentin Indian. Aj o është letrarj a, poetesha në
gj uhën angleze, Saraj ini Naidu, e cila quhej “ Bilbili i Indisë”
35
H.R. GIBB, Whither islam, London, 1932 - p. 379.
36
A.J. Toyanbee "Civilization on trial" (Neë York, 1948, p.205)
37
Laërence, E.Broëne "The prospects of Islam." (London, 1949) p.12.

33
e që në fund ka qenë kryetare e provincës më të madhe
Indiane, gj egj ësisht provincës veriore (Uttar Pradesh). Në
librin e saj “ Ligj erata dhe ese” thotë:
“ Islami ka qenë fej a e parë e cila t hirri në demokraci
dhe veprim sipas parimeve t ë saj , për at ë, posa ushton ezani
prej minares së një xhamie, menjëherë t ubohen at a që
dëshiroj në t a adhuroj në Allahun, t ubohen në saffe (radhë)
pesë herë në dit ë dhe përkulen përpara Allahut me zërin e
t ekbirit , e me kët ë demonst rohet barazia islame në format e
saj më fant ast ike. Unë disa herë kam vërej t ur se Islami me
fuqinë e unit et it prakt ik vë individë t ë ndryshëm nj erëzor në
nj ë linjë t ë vëllazërisë.
Ti nëse t akon një egj ipt as, algjerian, indian ose t urk në
Londër, nuk është me rëndësi tek asnjëri se atdheu i nj ërit
prej t yre ësht ë Egj ipt i dhe at dheu i t j et rit ësht ë India.” 38
NË INDI
Prej gj ërave më të çuditshme që bartën muslimanët me
vete kur hynë në Indi, e cila ishte prej vendeve të cilët më së
tepërmi ishin të dhënë nga nacionalizmi dhe sistemi i
përhershëm klasor, sikur që përmendëm më pare, ishte bara-
zia nj erëzore e cila ishte absurde për Indinë. Nuk ka sistem
klasash e as të braktisur; nuk ka të fëlliqur me lindj en e as
inj orant, të cilit i është ndaluar mësimi, dhe nuk ka klasifi-
kim të përhershëm të zej eve dhe shkathtësive. Jetoj në bash-
kërisht, hanë së bashku, mësoj në në mënyrë të barabartë,
vetë i zgj edhin zej et dhe profesionet që dëshiroj në. Kj o ka
qenë nj ë tronditj e e fuqishme për trurin dhe shoqërinë
hinduse, por nuk ka dyshim se India pati prej kësaj shumë
dobi dhe u zbut nga ashpërsia e sistemit klasor dominues, ka
qenë kuraj o e fortë për reaksion kundër sistemit klasor, im-
puls për misionarët e reformizmit shoqëror dhe anulimin e
verbësive së braktisur.
38
Sarojini Naidu, Speeches and ëritings. (Madras, 1918) p.169.

34
Dr. Taraxhendi, duke folur për lidhj en ndërmj et shoqë-
risë dhe popullit në epokën mongole, thotë: “ Në kët ë
periudhë u zhvilluan shumë shkolla ideologj ike, t ë cilat e
shfryt ëzuan gj uhën popullore si mj et komunikimi dhe kup-
t imi në t hirrj en për në ide revolucionare, at o silleshin rret h
klasave t ë ulët a, i përfaqësonin aspirat at t ë masave t ë
privuara për progres dhe fit imin e t ë drej t ave t ë t yre t ë
mohuara. Prij ësit e t yre ishin t ë koncent ruar në prest igj in e
nj eriut dhe respekt imin e njerëzisë, sepse at a mendonin se
çdo individ mund t ë arrij ë deri në gradën më t ë lart ë t ë
cilën e arrin nj eriu, edhe at ë me punën e t ij individuale. E
refuzonin klasën klerike dhe vizit ën e t empujve idhuj t ar, si
dhe doket dhe t radit at iracionale. Thirrj a dhe pëshpërit j a e
t yre isht e se nj eriu mund t a nj ohë dhe adhuroj ë Allahun
drej t përdrej t . Kj o lëvizje filloi në shekullin XV t ë erës sonë
dhe zgj at i deri në gj ysmën e shekullit XVII të erës sonë,
past aj u shua me kalimin e kohës, prij ësit e t yre u t akonin
krahinave t ë ndryshme indiane, por ndikimi islam ësht ë i
t heksuar qart ë në inst ruksionet dhe dokt rinat e t yre.” 39
“ Depërt imi i luft ët arëve, të cilët erdhën prej veriperën-
dimit t ë Indisë, dhe depërt imi i Islamit ka rëndësi t ë madhe
në hist orinë e Indisë. Ai e demaskoi ligësinë e cila isht e
përhapur në shoqërinë hinduse. Ai e t regoi ndarjen e klasave
dhe verbësinë e brakt isur si dhe dëshirën e izolimit nga bot a
në t ë cilën j etont e India. Teoria e vëllazërisë islame dhe
barazisë në t ë cilën besonin dhe jet onin muslimanët , pat i
ndikim t ë thellë në int elekt in e hindusve. Kët ij ndikimi më
së tepërmi iu nënsht ruan nj erëzit e t hj esht ë, t ë cilët i privoi
shoqëria hinduse nga barazia dhe gëzimi i t ë drej t ave
nj erëzore.”
Këtë fakt historik e konstatoi edhe Xhevahirlal Nehru,
ish-kryeministër indian, kur tha:
40
39
Society and the state in the Mughal period, (Delhi 1941) p.91.
40
Discovery of India. 335 - 526.

35
PROKLAMI MI I PRESTI GJI T TË
NJERI UT DHE EKSELENCËS SË TI J
Begatia e tretë madhështore për gj ininë nj erëzore është
proklamimi i prestigj it nj erëzor dhe shkëlqesisë së tij , dinj i-
tetit të nj erëzisë dhe pozitës së lartë të saj . Para ardhj es së
Muhammedit s.a.v.s. nj eriu e arriti kulminacionin e nënçmi-
mit dhe përbuzj es, për këtë nuk kishte mbi sipërfaqe të to-
kës gj ë më të ulët dhe më të nënçmuar se ai, ndërsa disa
gj allesa dhe drunj të shenj të për të cilët ishin të lidhura disa
legj enda dhe besime të veçanta ishin më të nderuar, lartë-
suar dhe më meritor për mbroj tj e dhe për kuj desj e te adhu-
ruesit e tyre sesa nj eriu, po bile edhe sikur të ishte kj o në
llogari të vrasj es së të pafaj shmëve dhe derdhj es së gj aqeve.
Atyre u çonin sakrifica prej gj akut dhe mishit të nj eriut
pa i brej tur fare ndërgj egj j a dhe pa u prekur në shpirt. Disa
shembuj dhe pamj e të tilla trishtuese i kemi parë edhe në
shtete të përparuara dhe të ngritura siç është (India) në
shekullin XX.
Muhammedi s.a.v.s. ia ktheu nj erëzisë nderin dhe dinj i-
tetin e saj , pozitën dhe vlerën e saj dhe proklamoi se nj eriu
është krij esa më e çmuar në këtë gj ithësi dhe qenia më e
shtrenj të në këtë botë. Nuk ka gj ë më të çmuar, më fisnike,
më të denj ë për dashuri dhe më meritore që të mbrohet sesa
nj eriu.
Ai e ngriti pozitën e nj eriut, saqë u bë mëkëmbës nga
Allahu dhe zëvendës nga Ai, për të u krij ua bota dhe ai u
krij ua vetëm për Allahun: “ Ai (Allahu) është që për juve

36
krijoi gjithçka ka në tokë.” 41
Nj eriu është krij esa më e
denj ë e Allahut edhe në pozitat kyçe dhe me përgj egj ësi:
“ Ne, vërtet nderuam pasardhësit e Ademit (nj erëzit ), u
mundësuam të udhëtojnë hipur në tokë e në det, i
begatuam me ushqime të mira, i vlerësuam ata (i lart ë-
suam) ndaj shumicës së krijesave që Ne i krijuam.” 42
Nuk ka argument më të qartë që flet për dinj itetin dhe
madhërinë e tij sesa fj ala e Muhammedit a.s. “ Krij esat j anë
robërit e Allahut , prandaj krij esat më të dashura t ek Allahu
j anë bamirësit ndaj robërve t ë Tij.” 43
O bir i Ademit (o nj eri), kërkova që t ë më j apësh uj ë e
t i, nuk më dhave?!" (nj eriu) Do t ë t hotë: "O Zot i im, si t ë të
j apë uj ë, kur t i j e Zot i Gj ithësisë?!" (Allahu) Do t ë t hot ë:
Nuk ka argument i cili dëshmon më qartë për prestigj in e
nj erëzisë dhe afrimin tek Allahu, duke i shërbyer dhe mëshi-
ruar atë, sesa hadithi të cilin e transmeton Ebu Hurej rej a,
Allahu qoftë i kënaqur me të, prej Muhammedit a.s. se ka
thënë:
“ Allahu xh.sh. do t ë t hot ë Dit ën e Gj ykimit : "O bir i Ade-
mit (o nj eri), u sëmura, e t i nuk më vizit ove?!" Nj eriu do t ë
t hot ë: "O Zot i im, si t ë t ë vizit oj kur Ti j e Zot i gj it hësisë?!"
Do t ë t hot ë (Allahu): "A nuk dëgj ove se një robi im u sëmur,
e t i nuk e vizit ove?! A nuk e dit e se, sikur t a vizit oj e, do t ë
më gj ej e mua t ek Ai?!
O bir i Ademit (njeri), kërkova që t ë më ushqesh, e t i
nuk më ushqeve?!" (nj eriu) Do t ë t hotë: "O Zot i im, si t ë t ë
ushqej t y, kur t i je Zot i gj it hësisë?!" (Zot i) do t ë t hot ë: "A
nuk dëgjove se një robi im kërkoi që t a ushqesh, e t i nuk e
ushqeve?! A nuk e dit e se t i sikur t a ushqej e at ë, do t a gj eje
at ë t ek Unë?!
41
Sure El-Bekare 29.
42
Sure El-Isra: 70
43
Transmeton Bejhekiu

37
"Nj ë robi im t ë kërkoi uj ë, e t i nuk i dhave! A nuk e dit e se,
sikur t ’ i j epje ujë, do t a gjej e at ë t ek Unë?!” 44
Muhammedi s.a.v.s. të mëshiruarit e nj erëzve e bëri
kusht të domosdoshëm për fitimin e mëshirës së Allahut
xh.sh., Muhammedi s.a.v.s., thotë: “ Të mëshirshmit (prej
nj erëzve) i mëshiron i Gj it hëmëshirshmi (Allahu xh.sh.). Më-
shironi at a që j anë në t okë, do t 'ju mëshirojë Ai që ësht ë në
qiell.”
A mund të imagj inohet proklamim më i qartë dhe më i
theksuar për prestigj in e nj erëzisë dhe pozitën e lartë të
nj eriut prej këtij proklamimi i cili erdhi në fenë, moto e së
cilës është nj ëshmëria e Allahut xh.sh. (Teuhid).
A thua e arriti nj eriu këtë pozitë madhështore dhe
respekt të lartë në ndonj ë fe apo filozofi tj etër në të kalua-
rën dhe sot?
45
Ngrihej Jul Çesari (viti 44 p.e.s.), imperator romak, apo
luftëtari çlirues dhe eprori ushtarak sikur Kanibali (viti 183 -
Prej kësaj shihet se si ka qenë gj endj a e botës dhe
pozita e saj shoqëroro-politike para se të dalë Muhammedi
s.a.v.s. me këtë fe dhe thirrj e, thirrj en e unitetit dhe presti-
gj it nj erëzor si dhe të kontribuoj ë maksimalisht në realizimin
e tyre.
Çmimi i epsheve të nj ë individi dhe pasioneve të nj ë
personi para ardhj es së Muhammedit s.a.v.s. ishte më i madh
dhe më i shtrenj të se shpirtërat e qindra mij ë nj erëzve.
Ngrihet nj ë mbret ose perandor, e përvetëson vendin dhe i
robëron nj erëzit, i shkatërron bimët dhe shtazët dhe shfrytë-
zon çdo gj ë për ta ngopur nj ë egoizëm mbretëror dhe aspira-
të politike. Marshoi Leka i Madh (viti 324-356 p.e.s.) dhe e
çliroi Iranin, Sirinë, vendet bregdetare, Egj iptin dhe pj esët
më të mëdha të Turkestanit deri sa arriti në Indinë Veriore,
dhe gj atë marshimit të tij shkatërroi civilizime dhe kultura të
vj etra madhështore.
44
Transmeton Muslimi në "Sahihun" e tij.
45
Transmeton Ebu Davudi

38
247 p.e.s.), dhe i rrëmbenin tufat e nj erëzve sikurse gj uetari
i pangopur kur e rrëmben gj ahun e malit pa dhembj e. Procesi
i asimilimit dhe nëpërkëmbj es së dinj itetit të nj eriut dhe
j etës së tij vazhdoi edhe pas ardhj es së Isait a.s. Në mesin e
gj akpirësve të nj erëzimit dhe kriminelëve të vrazhdë ishte
edhe Neroni (viti 68 e.s.), i cili shkatërroi nj ë numër të madh
të popullit të vet në mesin e të cilëve ishte edhe nëna dhe
gruaj a e tij . Po ky konsiderohet përgj egj ës për dj egien e
madhe e cila ndodhi në Romë. Qyteti digj ej në flakë, kurse ai
ishte i zënë me këngë dhe muzikë. 46
Ndërkaq fiset e egra evropiane, si gotët perëndimorë dhe
lindorë, nedalët dhe tj erë, të cilat ishin aktiv në shekullin V
të erës sonë (nj ë shekull para ardhj es së Muhammedit
s.a.v.s.), shkatërronin qendra të mëdha të qytetëruara,
bënin turbullira në tokë, panikë dhe trazira, e për sa i përket
detit të mos bisedoj më47
Po ashtu është edhe lufta e Dahisit dhe Gabras, shkaku i
së cilës ishte se Dahisi, kali i Kaj s Ibën Zuhej rit, printe në
garën që ishte në mes Kaj s ibën Zuhej rit dhe Hudhej fe Ibën
.
Kurse, sa u përket arabëve, atyre u ishte bërë normale
lufta dhe derdhj a e gj akut në atë masë sa ishte zhvlerësuar
j eta në sytë e tyre, saqë atë (luftën dhe derdhj en e gj akut
sh.p.) e nxiste bile edhe nj ë ndodhi e cila nuk ishte gj ithaq e
rrezikshme. Kështu ndodhi lufta ndërmj et Bekrit dhe Tagli-
bit, bij ëve të Vailit, e cila zgj ati dyzet vj et, në të u derdh
gj ak i madh. E kj o nuk ndodhi për diç tj etër, përpos se
Kulej bi (kryetari i Fisit Ma'd), i gj uaj ti gj inj të e deves se
Besusës, bij ës së Munkidhit. Kështu u përzi gj aku me qumësh-
tin e saj . Për këtë Xhesas Ibën Murreh e vrau Kulej bin dhe u
ndez lufta ndërmj et Bekrit dhe Taglibit, epilogu i së cilës
ishte, ashtu siç e përshkruan Muhelhili, vëllau i Kulej bit: “ U
zhdukën t ë dy palët , mbet ën nëna pa bijë, fëmij ë j et ima,
lot ë t ë pat hara dhe kufoma t ë pavarrosura.”
46
Shih më gjërësisht: Enciklopedinë e historisë së botës (Ëiliam L. Langet 1964).
47
Po aty.

39
Bedrit. Kështu e gj uaj ti me përkrahj e prej Hudhej fes nj ë nga
fisi Esed, i ra me shuplakë fytyrës, e pengoi dhe ia tej kaloi
kali. Pas kësaj ngj arj ej e pasoi vrasj a. Pastaj ai u hakmor, u
ndihmoi fiseve për bij të e tyre dhe robëroi dhe spastroi në
dobi të fiseve. Në të u vranë mij ëra nj erëz.48
Ndërsa në luftërat e Muhammedit a.s., numri i të cilave
arriti nj ëzet e shtatë ose nj ëzet e tetë, dhe në ekspeditat e
tj era, numri i të cilave arriti gj ashtëdhj etë, është derdhur
gj aku më i paktë që është nj ohur në historinë e luftërave
dhe betej ave. Numri i të vrarëve nga të dy palët nuk ishte
më tepër se 918 vetë. Ato (luftëra) ishin mbroj tëse të gj aqe-
ve dhe shpirtërave nj erëzor, realizuese të qëllimeve fisnike
të cilat ishin në dobi të nj erëzimit, u nënshtroheshin norma-
ve morale, instruksioneve mëshiruese, të cilat i bënë më të
ngj ashme me nj ë proces edukativ sesa betej ë apo luftë.49
48
Shih: "Ditët e arabëve"
49
Lexo në librat e hadithit dhe biografisë së Muhammedit s.a.v.s. Këshillat dhe
instruksionet që ua jepte Muhammedi s.a.v.s. ushtrive të veta kur i përcillte. Më
gjerësisht lexoe librin e autorit: "Biografia Pejgamberike", Titulli: "Vështrim mbi
luftërat" f. 325 - 327.
Islami e ushqen me besim dhe mësimet e tij etike vetë-
dij en për prestigj in e nj eriut, vlerën e tij dhe e forcon atë,
derisa të bëhet muslimani me ndj enj a të buta dhe sensibil në
të, assesi nuk paj tohet që ta vërë nj eriun në gradën e kafshë-
ve dhe nuk qetësohet zemra e tij që të sillet ndaj krij esave
të gj inisë së vet (nj erëzve) sikur ndaj kafshëve dhe trupave
të tj erë statik.
Nuk i robëron ata që të përfitoj ë ai personalisht dhe të
dominoj ë mbi ta.
Nuk sheh dallim mes tij dhe gj inisë së tij (nj erëzve),
ashtu që t’ i nënçmoj ë dhe mposhtë, për atë këtu do ta për-
mendim nj ë rrëfim interesant për këtë barazi dhe respekt
nj erëzor:
Enes Ibën Maliku r.a. ka thënë:

40
“ Ishim t ek Omer Ibën Hat t abi kur i erdhi at ij nj ë nj eri
prej Egj ipt i dhe i t ha: "O prijës i besimt arëve, ky ësht ë vendi
në t ë cilin kërkoj më ndihmë prej t ej e." Omeri t ha: Çka ke?
Egj ipt asi tha:"'Amër Ibën el Asi organizoi në Egj ipt gara në
vrapimin e kuajve. Në t ë kali im ua t ej kaloi. Kur e panë
nj erëzit , u grit Muhammed Ibën Amër Ibën el As (dj ali i
Amrit sh.p.) dhe t ha: "Pasha Zot in, kali ësht ë i imi." Kur m'u
afrua e njoha dhe i t hashë: "Jo për Zot in, kali ësht ë i imi, e
ai (Muhammed Ibën Amri sh.p.) u ngrit dhe më ra mua me
kamxhik duke thënë: "Merre at ë (kalin), se unë j am biri i dy
t ë ndershmëve." Enesi t ha: "Për Allahun, Omeri nuk bëri më
t epër sesa i t ha at ij : "Ulu!" Past aj i shkroi Amrit duke i
t hënë; "Kur t ë arrij ë let ra ime, ej a kët u bashkë me birin
t end, Muhammedin." Enesi t ha: "Amri e t hirri birin e vet dhe
i t ha: "Çka ka Omeri që t ë thërret edhe t y "?",- dhe arrit ën
t ek Omeri.
- Enes Ibën Maliku t ha: "Pasha Allahun, unë isha tek
Omeri r.a. kur arrit i Amri r.a.. Omeri r.a. filloi t ë sillet për
t a parë dj alin e t ij (birin e Amrit ), i cili ishte pas babait t ë
vet , dhe tha: "Ku ësht ë egj ipt asi?" Egj ipt asi tha: "Ja ku j am."
Past aj t ha Omeri r.a.: "Afër t ej e e ke kamxhikun, bj eri me
t ë t ë birit të dy t ë ndershmëve." Enesi r.a. tha: "I mëshoi
derisa e rraskapit i past aj , t ha: "Fundi i saj ësht ë në llogari
t ë post it t ë Amrit . Për Allahun nuk t ë ka rënë vet ëm duke iu
falënderuar pusht et it t ë t ij ." Tha: "O prij ës i besimt arve, i
rashë at ij i cili më ra mua." Tha: "Për Allahun, sikur t i kishe
rënë at ij ne nuk do t ë ndërhynim në mes j ush derisa t a lëje
t i vet ë."
O Amër, kur i robëruat njerëzit , duke qenë t ë lindur t ë
lirë nga nënat e t yre? Past aj iu drej t ua egj ipt asit dhe i t ha:
"Kt hehu i udhëzuar, e nëse të ndodh diçka, më shkruaj
mua.” 50
50
Biografia e Omer Ibën Hatabit. - Ibën el Xhauzi, f. 86 - 87.

41
KTHI MI I PRESTI GJI T TË GRUAS DHE
DHËNI A E TË DREJTAVE DHE
PRI VI LEGJEVE TË SAJ
Së pari do të bëj më nj ë studim retrospektiv të domosdo-
shëm për të nj ohur rolin e madh që e luaj ti Islami në dobi të
gruas. Këtu do të nxj errim disa pj esë nga libri “ Gruaj a në
Kur'an” , të profesorit Abas Mahmud Akad, i cili dallohet me
nj ë thellim dhe studim të gj erë në këtë lëndë.
Autori - duke e përmendur pozitën e gruas në religj ionet
dhe shoqëritë e vj etra paraislame - thotë:
Ligj i “ Mano” 51
51
"Mano" (të cilin e përmendi profesor Akadi) është "Menu", i cili konsiderohet
burim i kodit shoqëror civil familjar te hindusët. Ai është personalitet i cili
përshkohet me shumë paqartësi, iluzione dhe shenjtëri. Nuk mund të përcaktohe
epoka dhe personaliteti i tij, ai paraqitet në disa tekste të librave të shenjta tek
hindusët si (Veda) zot mbi njerëzit; ndërsa në disa tekste tjera të tyre paraqitet si
gjysh i brezit njerëzor dhe përfaqësues në rend të parë i Krijuesit të gjithësisë. Ky
emër dhe tipar u jepet disa personaliteteve në Indinë e vjetër. Ndërkaq "Meno
Esmerti", i cili është ligj shoqëror dhe familjar i Indisë së vjetër, i mvishet "Beherko
Meharaxhës" njërit prej dijetarëve të mëdhenj të jurisprudencës në Indinë e vjetër, i
cili në botëkuptimet dhe zakonin e tij i përkiste "Menos". "Meno Esmerti"
konsiderohet libri më i vjetër legjislativ në Indinë e vjetër. Pjesa më e madhe e
studiuesve shkojnë në atë se përpilimi i këtij libri është bërë në shekullin e III-të
p.e.r. Për këtë kemi përdotur librat e Dr: Kene Kanatihe Xheha dhe Dr: Xhejus Vali,
të cilët konsiderohen prej dijetarëve të mëdhej të historisë të kanunit hindus.
në Indi nuk i nj ihte gruas të drej të të
veçantë (të pavarur) nga e drej ta e babait, burrit ose fëmij ës
së saj , në rast të vdekj es së babait ose burrit; në rast të
vdekj es së këtyre, obligohej gruaj a që t'i përkiste nj ë burri
prej të afërmve të bashkëshortit të saj dhe asnj ëherë nuk i

42
kishte në duart e veta frenat e çështj eve të saj personale.
Edhe më tragj ik se mohimi i të drej tës së saj në j etën e për-
ditshme, ishte mohimi i të drej tës së saj për j etë të pavarur
nga j eta e burrit. Për të ishte e gj ykuar që të vdesë në ditën
e vdekj es së burrit të saj dhe të digj et me të në nj ë vend.
Kj o traditë e vj etër zgj ati gj atë shekuj ve më të lashtë të
civilizimit Brahmanit e deri në shekullin XVII, por pastaj u
anulua duke u urrej tur nga pj esëtarët e ritualeve fetare.
Ligj i i “ Hamorabit” 52
52
Mbreti më i njohur i familjes sunduese në Irak, që themeloi pushtet të fortë dhe
sundoi 3.000 vjet para erës së re.
, me të cilin u popullarizua Babi-
lonia, e konsideronte femrën në grupin e kafshëve shtëpiake.
Për rëndësinë e tij maksimale në vlerësimin e pozitës së
femrës dëshmon edhe fakti se ai e detyronte atë i cili ia vret
vaj zën ndonj ë nj eriu tj etër, që t'ia dorëzoj ë vaj zën e vet që
ai (tj etri) ta vrasë ose të përvetësoj ë, nëse dëshiron që ta
falë për atë, e ndodhte që të imponohet vrasj a e saj që ta
ekzekutoj ë gj ykimin e ligj it të caktuar për këtë.
Te grekët e vj etër, gruaj a ishte e privuar nga liria dhe të
drej tat e saj ligj ore; aj o qëndronte në kulla të larta, në ven-
de të ndara nga rruga, me dritare të vogla, dyer të mbroj tu-
ra. Në qytetet greke u popullarizuan klubet e këngëtareve
për mospërfillj en e grave dhe zonj ave të shtëpisë dhe lej imin
e rrallë që t'i shoqëroj në burrat në klubet dhe solemnitetet e
dalluara. Tubimet e filozofëve ishin të zbrazura nga gj inia fe-
mërore, nuk u shqua ndonj ë grua intelegj ente prej tyre kra-
has këngëtareve të popullarizuara ose robëreshave të lira.
Aristoteli ua zinte për të madhe (përqeshte) banorëve të
“ Spartës” tolerancën e tyre ndaj grave të familj es së tyre,
dhënia e të drej tave të trashëgimisë dhe shkurorëzimit për
gratë, të drej tat e lirisë dhe dalj es së saj në shoqëri, të cilat
i tej kaloj në mundësitë e tyre. Bile rënien e Spartës dhe
shkatërrimin e saj ia mvesh kësaj lirie dhe teprimi në dhëni-
en e të drej tave.

43
Qëndrimi i Romakëve të vj etër ishte sikur qëndrimi i hin-
dusëve të vj etër në botëkuptimin për paaftësinë e gruas,
ashtu që aj o ishte e lidhur me prindërit, burrin ose fëmij ët,
dhe motoj a e tyre, të cilën e trumpetonin gj atë civilizimit të
tyre, ishte se pranga e gruas nuk lirohet dhe pëlhura e saj
nuk hiqet. Në këtë kontekst është fj ala e nj ohur e “ Katos” :
“ Nunquam exuit ur servit us mulie brio - gruaj a romake nuk
ësht ë liruar nga kët o pranga veçse dit ën kur u liruan prej t y-
re robërit pas revolt ës që e shprehën në kryengrit j e dhe pro-
t est a t ë njëpasnj ëshme. Për at ë, u pamundësua robërimi i
gruas, siç u pamundësua robërimi i shërbët orit dhe shërbë-
t ores.”
Profesor Akadi, pasi që foli për civilizimin e vj etër egj i-
ptas, në të cilin gruaj a gëzoi disa të drej ta dhe privilegj e,
tha:
“ Ndërsa përendoi civilizimi egj ipt as bashkë me cere-
monit ë e t ij para epokës islame, at ëbot ë në Lindj en e Mesme
depërt oi i mbuluar prej urrej t jes së j et ës së kësaj bot e pas
rënies së perandorisë romake me që u zhyt në dëfrim dhe
korrupcion si dhe lakmi ndaj kënaqësive dhe epsheve. Ky
kundërefekt i çoi at a në urrej t j en e jet ës dhe t rashë-
gimt arëve. Në kët ë kohë u përhap idej a e asket izmit dhe
bot ëkupt imi për fëlliqësinë e t rupit dhe gruas dhe gruaj a e
merit oi mallkimin e mëkat it , për kët ë largimi nga aj o isht e
vepër e mirë për at ë t ë cilin nuk e mund domosdoshmëria.
Prej gjurmëve t ë mbetura t ë kësaj epërsie, në shekuj t e
mesëm, ësht ë se at o i preokupuan disa spirit ualist ë t ë she-
kullit XV t ë erës sonë, për at ë bënë studime serioze për
nat yrën e gruas dhe pyet ën në koncilin e Makonit : A thua
gruaj a ësht ë vetëm t rup, ose t rup dhe shpirt , e cila shpët on
dhe shkat ërrohet ? Mbi mendimet e t yre mbizot ëroi se ajo
ësht ë e zbrazët nga shpirt i i shpëtuar dhe prej kësaj porosie
nuk është përj asht uar asnj ë grua, përveç zonjës së past ër,
nënës së Isait a.s.
Kj o errësirë mbuloi në epokën e romakëve çdo gj ë që u
t rashëgua nga civilizimi i parë i Egj ipt it rret h çësht jes së

44
gruas. Rrit j a e t ort urave t ë romakëve mbi egjipt asit isht e
shkak i animit nga murgëria dhe dist ancimi nga j et a. Për
kët ë, shumë asket ë ende e konsideronin murgërinë afrim t ek
Allahu dhe largim nga lit arët e shej t anit , gj ersa lit ari i parë
i t ij j anë grat ë.
Ca fj alë j anë t ransmet uar sakt ë prej disa hist orianëve
perëndimorë, se Islami e ka marë legj islat urën e t ij prej
legj islat urave t ë mëparshme, e në veçant i prej legj islat u-
rave së Musait a.s., e j osakt ësia e kësaj akuze nuk mund t ë
kupt ohet më qart ë sesa që kupt ohet prej krahasimit t ë
pozit ës së gruas në të drej t at e saj ligjore, siç e potencoj në
kët ë librat e Teurat it , dhe pozit ës së gruas në t ë drej t at e
saj ligjore që definoi Islami me normat Kur'anore.
Aj o që ësht ë t ransmetuar prej librave, t ë cilat i j anë
mveshur Musait a.s., flet se vaj za del prej t rashëgimisë së
babait t ë saj nëse ka pasardhës prej meshkujve, e çdo gjë
t j et ër përveç, kësaj norme t ë qart ë konsiderohet dhurat ë të
cilën e zgj edh babai gj at ë j et ës së t ij , asht u që nuk
obligohet t rashëgimia siç obligohen t ë drej t at ligj ore pas
vdekjes.
Norma e përcakt uar ligjore në t ë drej t ën e t rashëgimisë
ësht ë që t ë ndalohen vaj zat derisa nuk ndërprit et gj inia
mashkullore, dhe se vaj za, t ë cilës i bie t rashëgimia (mir-
at h,) nuk lej ohet që t ë mart ohet me fis t j et ër, dhe nuk i
lej ohet asaj që t a t ransferoj ë t rashëgiminë e saj t e fisi
t j et ër. Kj o normë qart ë potencohet në disa vende në Teurat .
Tash t ë kaloj më në vendet në t ë cilët filloi t hirrj a e
Kur'anit t ë ndershëm, e at a j anë vendet e Gadishullit Arabik.
Por, mos prit që gruaj a at je t ë ketë ndonjë pozit ë t ë
drej t ësisë dhe nderit ndryshe nga pozit a e përgj it hshme e
saj në vendet e bot ës, krahas largësisë së hapësirave dhe
lloj -lloj shmërisë së dokeve dhe zakoneve t ë t ij , e ndosht a
aj o keqt raj t ohej në disa anë të Gadishullit Arabik deri në
at ë masë saqë nuk isht e rast me mbarë popuj t në anët t j era.
Por ndodht e edhe që të ngrihej , mirëpo qëllimi final i kësaj
ngrit j ej e nuk isht e diç t j et ër përveç se aj o nderohej nga

45
burri i saj sepse isht e bij a e filan prij ësit t ë aft ë, apo nënë e
kët ij biri t ë dashur. Ndërkaq, t ë nderohej dhe mbrohej sepse
isht e femër, t 'i gëzont e t ë drej t at dhe respekt in që i gëzonin
femrat t j era, assesi. Nuk kisht e ardhur asnj ëherë në pyetj e
që t ë gëzont e drej t ësi dhe prest igj . Ndodht e që t a mbront e
babai dhe burri, asht u siç e mbront e vëllai dhe biri, si
mbroj t j e t ë domosdoshme t ë kusht ëzuar për të, me gj it hë
at ë që ka pranë vetes ose gj ithë at ë që e ka nën mbikëqyrj en
dhe mbroj t j en e vet . Për at ë, ndonj ë burrë turpërohet nëse
sprovohet në t ë (nënçmohet ), asht u siç t urpërohet në qoft ë
se sulmohet në çdo gjë që e mbron ose e posedon, e prej
t yre ësht ë edhe kali, kafsha sht ëpiake, pusi, kopej a, et j .
Kur nënçmohej gruaj a, kj o isht e turp ndaj së cilës ndie-
nin neveri familj a e saj , apo një fragment (art ikull) që
t rashëgohej me pasurinë dhe kafshët , dhe prej frikës së
t urpit , e varrost e nj eriu vaj zën e t ij në fëmijëri, e shihte t ë
t epërt mirëmbaj t j en e saj , gj ë që nuk isht e rast me robëre-
shat dhe kafshët e dobishme, dhe e gj it hë vlera e saj t ek at a
t ë cilët e linin të gj allë dhe nuk e vrit nin që në fëmij ëri kon-
siderohej se aj o isht e nj ë hise prej t rashëgimisë, e cila t ra-
shëgohej prej prindërve t e fëmij ët , shit ej dhe lihej si ga-
rancë në realizimin e interesave dhe pagimin e borxheve dhe
nuk e mbront e at ë prej kësaj gj endj eje, vet ëm në qoft ë se
isht e prij ëse e popullit dhe ngrihej me at ë që ngriheshin at a,
si aut orit et i dhe mbroj t j a.” 53
53
"El-Mer'etu fil Kur'an"- të prof. Abas Mahmud Akad. Darul-Hilal Egjipt. f. 51 - 57.
Krahasoj e tërë këtë me rolin e ri të pashoq të Islamit në
kthimin e prestigj it të gruas dhe vënies së saj në pozitën e
merituar në shoqërinë nj erëzore si dhe në ndihmesën dhënë
asaj që t'i realizoj ë të drej tat e saj prej ligj eve shtypëse,
zakoneve tirane dhe dominimit të burrave. Bile, nj ë shikim
sipërfaqësor në Kur'an mj afton për ta nj ohur dallimin e madh
në mes të qëndrimit të xhahilij etit dhe qëndrimit kur'anor
islam ndaj gruas. Sj ellj a individuale, normat dhe ligj et
shoqërore, çdo herë buroj në dhe ndërtohen mbi këtë
qëndrim.

46
Aj etet kur'anore, të cilat flasin për gj ysmën e shoqërisë
nj erëzore dhe gj ininë sensibile (femrën), mbj ellin te gruaj a
besim për pozitën e saj tek Allahu xh.sh., për fuqinë e saj që
të arrij ë në gradat më të larta në fe, shkencë, shërbim të
Islamit, ndihmesës në të mirë dhe devotshmëri dhe formimit
të shoqërisë së shëndoshë. Aj o çdo herë përmendet bashkë
me mashkullin në pranimin e veprave, në shpëtim, në lumturi
dhe në fitore në botën tj etër. Allahu xh.sh. thotë: “Kush bën
ndonjë nga punët e mira, qoftë mashkull ose femër duke
qenë besimtar, të tillët hyjnë në xhenet dhe nuk u bëhet
farë padrejtësie.” 54
Po ashtu thotë: “ Zoti i tyre iu
përgjegj lutjes së tyre (e tha): Unë nuk ia humbë mundin
asnjërit prej jush, mashkull qoftë apo femër. Ju jeni njëri
nga tjetri.”55
Shoqërohet me të në sigurimin e rasteve dhe mj eteve
për j etë të këndshme, bile e merr përsipër që t'ia siguroj ë
dhe përgatisë asaj nj ë gj ë të tillë, e “ j eta e këndshme” është
fj alë e përgj ithshme me kuptime të thella, j ep kuptimin e
j etës së lumtur, idealeve të begatshme si dhe i përfshin tërë
këndet e fisnikërisë, kënaqësisë, qetësisë intelektuale dhe
gj ithë atë që nuk mund të përmblidhet këtu. “Kush bën ve-
për të mirë, qoftë mashkull ose femër, e duke qenë besim-
tar, ne do t'i japim atij një jetë të mirë (në kët ë bot ë), e
(në bot ën t jet ër) do t'u japim shpërblimin më të mirë për
veprat e tyre.” 56
54
Sure En - Nisa: 124.
55
Sure Ali Imran: 195
56
Sure En Nahl: 97
I përmend vetitë fisnike, veprat e mira
dhe parimet themelore fetare, por, nuk mj afton vetëm me
shoqërimin e femrave me meshkuj t dhe pohimin se nuk ka
dallim ndërmj et meshkuj ve dhe femrave në veprat e mira
dhe vetitë fisnike, por, në të kundërtën, i përmend vetitë nj ë
nga nj ë dhe, kur i cilëson meshkuj t me ato veti, i cilëson
femrat me vetinë e nj ëj të dhe i përmend posaçërisht , edhe
pse mund të zgj asë sqarimi, sepse krahasimi i femrave me
meshkuj t, burra të fortë e të pasur, në gj ithë këto cilësi,

47
ishte j o e natyrshme për rezonet e nj erëzve të cilët j anë rri-
tur nën hij en e religj ioneve, filozofive, shoqërive dhe etikave
të vj etra, qofshin fetare, apo letrare të cilat çdo herë kanë
bërë dallim ndërmj et tyre (meshkuj ve dhe femrave) dhe i
përj ashtuan femrat nga shoqërimi i meshkuj ve në shumë
sfera të preferuara dhe me rëndësi.
Ta lexoj më bashkërisht Fj alën e Allahut xh.sh. “ Nuk ka
dyshim se për muslimanët e muslimanet , besimt arët e
besimt aret , adhuruesit e adhurueset , t ë sinqert it e t ë sinqe-
rt at , durimt arët e durimt aret , t ë përvuaj t urit e t ë përvuaj -
t urat , sadakadhënësit e sadakadhënëset , agjëruesit e agj ër-
ueset , ruaj t ësit e nderit e ruaj t eset e nderit , shumë përme-
ndësit e Allahut e shumë përmendëset e Allahut , Allahu ka
përgat it ur falj e (mëkat esh) dhe shpërblim të madh” 57
Kur'ani nuk ndalet vetëm në lloj et e adhurimeve dhe
veprave të mira, por i shoqëron motrat muslimane me burra
të fortë e të ditur, nj erëz me vullnet të fortë dhe aftësi
shkencore, aspirata të larta, durim në vuaj tj e, ekspozim kun-
dërshtimit në të urdhëruarit në të mirë dhe të ndaluarit nga
e keqj a, krij on prej besimtarëve dhe besimtareve bërthamë
(popull) unike e të ngj eshur, të cilët ndihmohen në të mirë
dhe devotshmëri dhe thotë: “Besimtarët dhe besimtaret
janë të dashur për njëri tjetrin, urdhërojnë për të mirë e
ndalojnë nga e keqja, e falin namazin dhe japin zekatin,
respektojnë Allahun dhe të Dërguarin e Tij. Të tillët do t’i
mëshiroj Allahu. Allahu është ngadhënjyes i urtë.”
.
58
Shembull të përkryer dhe kusht për arritj en e gradës së
lartë në prestigj in nj erëzor e vë devotshmërinë, pa marrë
parasysh lloj in, prej ardhj en dhe gj akun. Për atë thotë: “O
ju njerëz, vërtet Ne ju krijuam juve prej një mashkulli
dhe një femre, ju bëmë popuj e fise që të njiheni ndër-
mjet vete, e s'ka dyshim se tek Allahu më i ndershmi ndër
ju është ai që më tepër është ruajtur (këqijat ) e Allahu
57
Sure Ahzab: 35.
58
Sure Et- Teube: 71

48
është shumë i dijshëm dhe hollësisht i njohur për çdo
gjë.”59
Dhe duke iu falënderuar kësaj , pas vdekj es së Pej gam-
berit s.a.v.s., e deri në shekullin tonë, u gj et nj ë histori e
mbushur plot me zonj a të famshme muslimane,
Dhe e gj ithë kj o garanton në ngj allj en dhe kalitj en e
ambicj eve, kandisj en e krenarisë dhe besimit në shpirtin e
femrave dhe largimin nga aj o që quhet në psikologj i "Kom-
pleks i inferioritetit."
60
Ndërsa, sa u përket të drej tave dhe privilegj eve të cilat
Islami ia dha gruas muslimane, si: e drej ta e pronës dhe e
trashëgimisë, lirisë së shitblerj es, e drej ta e kërkimit të
shkurorëzimit, nëse nuk ka rrugëdalj e tj etër (e cila në sheri-
at quhet Hu'ë), e drej ta e prishj es së fej esës, nëse nuk paj to-
het të martohet, prania në festa, ditëve të xhumaj a dhe në
xhemat, si dhe gj ëra të tj era, j anë lëndë të cilat i përmble-
dhin librat e fik'hut.
mësuese,
edukatore, luftëtare infermiere, poete, autore, nxënëse të
Kur'anit përmendësh (hafize), transmetuese të hadithit, aske-
te të devotshme, të ndershme e dinj itoze në shoqëri, shfry-
tëzohen, pasohen si mostër dhe merren shembull.
61
Shkencëtarët dhe studiuesit j oekstremë perëndimorë të
sociologj isë dhe historisë së kulturave kanë pranuar se
mësimet kur'anore dhe sheriati islam i kanë bërë nderim të
shkëlqyeshëm gruas në nj ohj en e të drej tave të saj etike dhe
legj islative. Ne këtu do të përmendim vetëm dy dëshmi, së
pari do te përmendim dëshminë e nj ë zonj e të shquar perën-
dimore, e cila në Indi bëri lëvizj e reformuese edukative,
udhëhoqi nj ë organizatë kulturore, qendra e së cilës ishte në
j ug të Indisë, po ashtu kontribuoi në lëvizj en çlirimtare indi-
59
Sure El - Huxhuratë: 13
60
Konsulto librat e veçanta të cilat janë shkruar për gratë e shquara, si p.sh.:
"E'lamu-n-nisa fialemiji-l-urubeti vel-l-Islam", të autorit Omer Rida Kehale, dhe
"Siretu ummil-mu'minine essejjidetu Aishe", e Sulejman En-Nedevijut.
61
Të konsultohet libri "El-Mer'etu bejnel-l-fikhi vel-lkanun", i autorit Mustafa Sibai.

49
ane. Për atë, dëshmia e gruas e ka vlerën dhe peshën e vet
për shkak të sensibilitetit të tepruar, i cili gj endet tek aj o,
në lidhj e me çështj en e gruas dhe mbroj tj es së gj inisë së saj .
Zonj a Anni Besant thotë:
“ Për sa i përket çësht j es së gruas, legj islat ura islame
ësht ë prej legj islat urave më t ë përparuara dhe më t ë drej t a
që kanë dalë në këtë bot ë, ai ësht ë shumë pëpara legj is-
lat urave perëndimore për sa i përket pasurisë së pat und-
shme, t ë drej t ave t ë t rashëgimisë dhe ligj it t ë shkurorë-
zimit . Ai ësht ë mbroj t ës i të drej t ave t ë gruas. Frazat “ j et e-
sa vetëm me një grua” , dhe “ poligamia” , i kanë t ër-buar
(masht ruar) nj erëzit dhe i kanë kt hyer kokat e t yre nga t ë
menduarit rreth nënçmimit dhe mj erimit në t ë cilin j et oj në
zonj at perëndimore. Burrat e t yre t ë pare, të cilët ishin
përgj egj ës për mbroj t j en e t yre, i lanë rrugëve pasi i kryen
me at o nevoj at e t yre, dhe u larguan nga at o për shkak mër-
zisë dhe lodhjes, dhe për kët ë pas kësaj nuk ndihmohen dhe
as që mëshirohen.” 62
“ Nuk ka dyshim se normat ligj ore kur'anore që kanë t ë
bëj në me definimin e pozit ës së gruas, e veçanërisht at yre t ë
mart uara, j anë normat më t ë drej t a dhe reale ligj ore. Nor-
mat ligj ore t ë kurorëzimit dhe shkurorëzimit , në masë t ë
madhe dhe shikuar në përgj ithësi, konsistoj në në përmirë-
simin e pozit ës së grave në shoqëri dhe ngrit j en e t yre, bënë
ndryshime revolucionare në zakonet arabe që dominonin
para Islamit , gruaj a fit oi legj imit et t ë pavarur, gj ë që nuk e
posedont e më parë, ndërsa ndryshimi më i madh, t ë cilin e
bëri Kur'ani në parimet e shkurorëzimit , ësht ë vënia e ligj it
t ë prit j es (iddet it ) për t ë shkurorëzuarën.”
Profesori N.L.Coulsen thotë:
63
Ky shikim i ri ndaj gruas, konsiderimi dhe sj ellj a ndaj saj
në dritën e këtyre parimeve, aj eteve kur'anore dhe porosive
62
The Life and tea ching of Mohammed. Madras - 1932, p.3.
63
Islamic Surveys; The History of islamic Laë (N.L.Coulsen) Edimburg, 1971, p.14.

50
të Pej gamberit s.a.v.s., 64
“ Numri i fat keqësive t ë “ Sit as” u zvogëlua relat ivisht ,
sepse muslimanët t ë cilët qeverisnin në kët o vende, j apin
mund maksimal që t a zhdukin kët ë dok t ë egër, edhe pse at a
nuk kanë mirat uar asnjë zakon për t a ndaluar kët ë fat ke-
qësi, sepse at a në qeverisjen e t yre nuk synoj në që t ë ndër-
hyj në në çësht j et fet are t ë hindusëve, por at a ua lejoj në
at yre kryerj en e obligimeve dhe rit ualeve t ë t yre fet are dhe
ua jepnin të gj it ha lirit ë, mirëpo at a u munduan t a ndaloj në
t radit ën “ Sit a” në mënyrë indirekt e. Për kët ë, nuk guxont e
ishte rilindj e e re për gj ininë
femërore në botën nj erëzore, sepse nuk kishte dallim të
madh në kohët e lashta ndërmj et femrës dhe kafshës shtëpi-
ake apo mj etit statik, femrës së varrosur apo pengesës, foto-
grafisë së bukur ose të shëmtuar në pallat, siç e përshkruam
më pare. Prandaj ishte befasi e bekuar në botën e civilizimit,
moralit, j etës familj are dhe marrëdhënieve bashkëshortore,
u harmonizuan dhe patën ndikim nga aj o në çdo aspekt
shoqëritë dhe vendet e shumta, e veçanërisht vendet në të
cilat hyri Islami luftues e çlirues, sundues dhe rregulluesi i
gj ërave, apo thirrës reformues dhe shembull praktik.
Madhështia e kësaj dhurate në vendet në të cilat gratë e
digj nin veten me zj arr pas vdekj es së burrave të tyre dhe nuk
shihnin për vete, e as që u shihte shoqëria atyre të drej tën e
j etës pas burrave, është e qartë dhe nuk ka nevoj ë për
koment.
Mbretërit dhe sundimtarët muslimanë luaj tën rol të
rëndësishëm në reformimin e dokeve dhe zakoneve që imito-
heshin në Indi, e veçanërisht përmirësimin e traditës e cila
quhej “ Sita” , sipas të cilës vej usha e digj te vetveten me
zj arr gj atë dj egies së kufomës së burrit të saj të vdekur,
madj e pa mos u bërë botëkuptimeve fetare dhe ritualeve
hinduse asnj ë të keqe apo shkelj e nderi. Udhëpërshkruesi i
nj ohur Dr. Bernier, mj eku francez i cili e vizitoi Indinë në
epokën e Shah Xhihanit, thotë:
64
Konsulto për këtë; librat e hadithit; kapitujt e kurorëzimit, mirësjelljes bashkë-
shortore dhe moralit.

51
asnj ë grua që t 'ia ekspozoj ë veten “ Sit as” vet ëm se me lej en
e sundimt arit t ë krahinës, ndërsa sunduesi nuk ia lejont e
asaj kët ë vet ëm nëse vërt et ohet se aj o në asnj ë mënyrë nuk
do të hiqt e dorë nga qëllimi i saj , po ashtu sunduesi i asaj
krahine mundohej që t a bindt e gruan dhe t a sht ynt e at ë që
t ë hiqt e dorë nga dëshira e saj , e frikësont e, i kërcënohej
dhe po asht u i premt ont e t ë mira mat eriale. E kur dësht onin
kët o përpjekj e dhe nuk jept e rezult at procesi i bindj es dhe
kërcënimit , e dërgont e atë t e grat ë e vet a me qëllim që t 'u
bashkangj it ej grave t ë mençura dhe t ë hiqt e dorë nga dëshi-
ra e saj me bindjen e tyre, por, krahas gj ithë kët yre masave
t ë ndërrmara fat keqësit ë e “ Sit as” përsëri vazhdoj në t ë
ndodhin shpesh, e veçanërisht në t erit oret e prijësve (raxha-
ve) dhe vendeve që j anë nën sundimin e tyre, ku nuk
sundoj në muslimanët .” 65
65
Udhëtimi i Doktor "Berierit" pjesa e dytë; f.172.

52
LUFTI MI I DËSHPËRI MI T DHE
PESI MI ZMI T, DHE STI MULI MI I
SHPRESËS, BESI MI T DHE KRENARI SË
NË SHPI RTI N E NJERI UT
Bamirësia e pestë është se pj esa më e madhe e gj inisë
nj erëzore kanë qenë të goditur nga pesimizmi ndaj mëshirës
së Allahut dhe mendimi negativ ndaj natyrës së shëndoshë
nj erëzore. Në krij imin e kësaj atmosfere dhe gj endj e intele-
ktuale specifike rol të madh kanë luaj tur edhe disa religj ione
të vj etra lindore dhe krishterimi i falsifikuar në Evropë dhe
në Lindj en e Mesme.
Religj ionet e vj etra në Indi propagonin kredon e psikozës
dhe filozofinë e saj , në të cilën absolutisht nuk ka terren
(liri) në vullnetin dhe veprat e nj eriut, dhe se secili nj eri
është i detyruar patj etër që të pasoj ë nj ë dënim për atë që
ka bërë në j etën e tij të parë, e kj o bëhet me paraqitj en e
tij në formë të kafshës së egër e bagëtisë që kullot, gj allesës
së shumuar apo nj eriut fatzi e të dënuar.
Ndërsa krishterimi thirri në atë se nj eriu është mëkatar
dhe mohues me lindj en dhe natyrën e tij , kurse Isai a.s. iu bë
atij shpagim dhe sakrificë për këto mëkate dhe, natyrisht, ky
botëkuptim krij oi në shpirtërat e miliona nj erëzve, të cilët e
përqafuan krishterimin në botën e qytetëruar dhe të banuar,
mendim negativ për veten e tyre dhe pesimizëm për ardhmë-
rinë e tyre dhe mëshirën e Allahut.
Atëherë Pej gamberi s.a.v.s. proklamoi me plot forcë dhe
qartësi se natyra e nj eriut është si letra e pastër (e bardhë),

53
në të cilën ende nuk është shkruar asgj ë. Në të mund të
skalitet gravura më e shkëlqyeshme dhe të shkruhet shkrimi
më i bukur, po ashtu nj eriu është përgj egj ës vet ë për j etën e
tij , e meriton shpërblimin dhe dënimin, xhenetin dhe
xhehenemin me punën e tij , ai nuk përgj igj et për punën e të
tj erëve. Kur'ani në shumë vende e përmend se nj eriu është
përgj egj ës vetëm për punën e vet dhe se shpërblehet dhe
falënderohet për veprat e tij : “(Që në t o shkruan) Se askush
nuk bart barën e (mëkat it ) tjetrit. Dhe se njeriut nuk i
takon tjetër vetëm se ajo që ka punuar. Dhe se mundi i tij
më vonë (Dit ën e Gj ykimit ) do të shihet”66
Muhammedi s.a.v.s. hapi para muslimanëve gabimtarë e
të zhytur në humnerën e mëkatit dhe plangprishësisë deri në
fyt derë të gj erë për pendim dhe u bëri nj erëzve thirrj e të
përgj ithshme në të, e sqaroi detaj isht vlerën e pendimit dhe
aq tepër u zgj erua në të, saqë mund të themi se ai e ringj alli
këtë konditë të veçantë madhështore të fesë. Për atë u
Ky proklamim ia ktheu nj eriut besimin e tij të humbur në
natyrën dhe dhuntitë e tij nat yrore dhe marshoi përpara me
vendosmëri të fortë, entuziazëm të shtuar dhe ndj enj ë të
shqetësuar që të ndërtoj ë ardhmërinë e tij dhe ardhmërinë e
nj erëzimit, të provoj ë aftësinë dhe fuqinë e tij në ato
mundësi madhështore dhe raste të ralla.
Muhammedi s.a.v.s. pohoi se mospërfillj et dhe mëkatet,
gabimet dhe laj thitj et j anë periudhë e shkurtër dhe
kalimtare në j etën e nj eriut. Nj eriu bie në to ndonj ëherë me
inj orancën, zhgënj imin dhe shkurtpamësinë e tij , e ndonj ë-
herë me dredhinë e shej tanit dhe mashtrimin e vetes, dhe se
mirëqenia dhe përmirësimi, pranimi i gabimit dhe pendimi
është nj ë prej themeleve të natyrës së tij dhe esencë e
nj erëzisë së tij ; dhe se përkushtimi dhe nënshtrimi ndaj
Allahut xh.sh. dhe vendosmëria e fortë për mos t'iu kthyer
mëkatit është argument për dinj itetin e nj eriut dhe karak-
terin e natyrës së tij , e ai është trashëgimi e Ademit a.s.
66
Sure En-Nexhm: 38-40

Islami - ndikimi i tij në civilizim

Islami - ndikimi i tij në civilizim

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Islami - ndikimi i tij në civilizim

Similar to Islami - ndikimi i tij në civilizim (20)

More from Lexo dhe Mëso

More from Lexo dhe Mëso (20)

Islami - ndikimi i tij në civilizim