yellow vein mosaic virus of okra

1. Yellow vein mosaic of okra (Abelmoscus esculentus L.)
( भभिंडीमा लाग्ने एल्लो भेन मोजाइक रोग)
पररचय:
Okra /Lady's finger (भभिंडी):
भ िंडीको बैज्ञानिक िाम Abelmoscus esculentus L. हो। यो Malvaceae (माल्भेसी) परिवािमा पर्छ । न िंडीलाईलाई हरियो तिकािीको रूपमा खाइन्र्। न िंडीमा ए, बी ि सी न टानमि अनिक मात्रामा पाइन्र्।
न िंडी खािाले नपसाब तथा यौिसम्बन्धि समस्याबाट र्ु ट्कािा पाइन्र्। िेपालको तिाई ि न नत्र मिेशका निल्लाहरुमा न िंडीको उत्पादि गिीन्र्। यसलाई उच्च पहाडी क्षेत्रमा बैसाखदेन्धख िेठसम्म (April-March),
मध्ये पहाडी क्षेत्रमा फागुिदेन्धख असािसम्म (February- March) ि तिाइमा माघदेन्धख असािसम्म (January-March) लगाउि सनकन्र्।
Tribhuvan University
Institute of Agriculture & Animal Science (IAAS)
Lamjung Campus, Sundar bazaar
Yellow Vein Mosaic Virus of Okra
(भभिंडीमा लाग्ने एल्लो भेन मोजाइक भाइरस)
यो ाइिसको िामबाट िै यो िोगको िाम न िंडीमा लाग्ने एल्लो ेन मोजाईक रोग वा ेन भकलीयररिंग
(vein clearing) िहि गएको हो। यो िोग लागेमा िोगी पातका िसाहरुको ििंग उड्दै गएि पहेलो हुदै
िान्र् ि अन्य ागमा नर्िनबिे हरियो ििंग देन्धखन्र् । यो ाइिसको िानत बेगोमो ईरस (Begomo
Virus) हो ि यो गेनमनिन रिदी (Geminiviridae) िामक परिवािमा पदछर् । यो ाइिसले न िंडी बाहेक
अरु बाली िस्तै सुती ,हरियो साग ,स्कू स, टमाटि , कपास आनदमा िोग लगाउि सक्दर्।
Vector of Disease Transmission & process
(रोग साने ककरा र रोग साने प्रकिया)
बेगोमो ाइिसलाई सािे नकिा सेतो भ िंगा हो ि यसको अिंग्रेिी िाम Silver leaf white fly
हो। यस नकिाको बैज्ञानिक िाम Bemisia tabaci िहेको र्। यो प्रिानत बाहेक अरु
प्रिानतका सेतो न िंगाले पिी आफ्िो मुखमा एको सुइिस्तो अिंगले (stylet) पातन त्र र्े डेि
िस चुस्र्। त्यसै क्रममा सोही अिंगमा एउटा िली िस चुस्नालई ि अको िली थुक निकाल्िलाई
बिेकोले नकिाको थुकमा िहेको ाइिस पातको कोषन त्र पुग्ने गर्छ ि त्यहााँबाट ाइिस
चािैनति फै नलन्र्। पोथी सेतो न िंगाले िस चुस्ने ि अन्डा पािे काम एकै चोटी गदछर्।
General symptomatology
(रोगका लक्ष्यणहरु)
ाइिस सिंक्रमण एको १५-२० नदि पनर् पातका िसाहरु हरियो ििंगबाट पहेलो ििंगमा परिवतछि हुदै िान्र्ि्। यसमा िहेको क्लोिोनफल
घट्दै िान्र् त्यसैले यसलाई ेि नकलीयरििंग पनि निन्र्।
पातको तल्लोपट्टी िसाहरु मोटाउदै गएको देख्न सनकन्र्।
िसाहरु पहेंलो एपनि अरु ाग नर्िनबिे हरियो िै िनहिहन्र्।यो अबस्थालाई ‘एल्लो ेन मोजाईक रोग’ निन्र्।
फलहरु आकाि नबनग्रएको,सािो नकनसमको, पहेंलो ििंगको सािो ि िेसादाि एको उत्पादि हुन्र्ि्।
सेतो न िंगाले निकालेको थुक पातमा टानसन्र् िसमा कालो ध्ााँसोको (Sooty mould) नवकास हुन्र् िसले पातको खाध्यतत्त्व, पािी
खोस्ने गर्छ ि घामको नकिण पिछबाट पनि िोक्र्।
Disease management
(रोगको व्यबस्थापन्)
न िंडी लाउिे ठाउाँको ािपात पुणछरुपमा हटाएि िलाउिे वा सुिनक्षत् रुपमा व्यबस्थापि् गिुछपर्छ ।
सेतो न िंगाको ििसिंख्या िाच गिछका लागी पहेंलो ििंगको च्यापच्यापे टर याप ५ वोटा प्रनत िोपिी
िाख्िुपर्छ ।
प्रनत नदि एक न्दा बढी न िंगा एउटा टर यापमा देन्धखएमा तुरुन्त नियन्त्रण नबनि अपिाउिुपर्छ ।
िीमबाट बिाइएका नकट्िाशक ५ नम.नल. प्रनत नलटि पािीमा ७ नदिको अन्तिालमा ३ चोटी
र्िुछपर्छ ।
नबउ र्िुछ न्दा अगाडी वा नबरुवा सािुछ न्दा आगाडी सेतो टन्धििे प्लान्धिकले र्ोप्दा सेतो न िंगा
टाढा बस्र्ि् ।
िोग प्रनतिोिात्मक नसफारिस गरिएका िातहरु िस्तै पार्वती,अकाव अनाभमका,जया,पुस सार्ानी
आनद प्रयोग गिछ सनकन्र् ।
सेतो न िंगाको ििसिंख्या औनिक एमा सुिनक्षत् िसायनिक नकटिासक िस्तै मालाथायि
(Malathion) ०.१% या िु ाि (Nuvan) ०.००४% नबउ उम्रेको १५ ि ३० नदिमा र्िछ सनकन्र्।
स्वस्थ बोटमा फलेका फलबाट मात्रै नबउ र्ान्ने ि प्रयोक गिे गिुछपर्छ ।
बाली परिवतछि प्रणाली अपिाउिुपर्छ ।
सेतो न िंगामा िोग लगाउिे ढुसी िस्तै Verticilium lecanii, Paecilomyces fumosoreseus बाट
बिेको औषिी प्रयोग गिछ सनकन्र् ।
Prepared by:
Amit Chaudhary, Kamana Rayamajhi,
Ashik B.K., Bijita Subedi & Dipak Yadav
(6
th
semester, 2073 B.S.)
White fly life cycle as Disease cycle
सेतो भ िंगाको भजबन चक्र या रोग चक्र
ाले ि पोथी सेतो न िंगाको यौिसम्पकछ पर्ी पोथी सेतो न िंगा पातको
तल्लो ागमा गएि बस्र्। त्यसपनर् मुखको नसयोिस्तो टुप्पो (स्टाइलेट
/Stylet) पातको कोषन त्र र्े डेि िस चुस्न थाल्र् ि लगाताि ५० देन्धख
४०० वोटा अन्डा पार्छ । सुरुमा अन्डा सेतो ििंगका हुन्र्ि ि पनर् बच्चा
निन्धस्किे बेलामा (५ देन्धख ७ नदिपनर् ) खैिो ििंगका हुि िान्र्ि्।
अन्डाबाट निस्के का बच्चालाई निम्फ (Nymph) निन्र् । बच्चा िवाि
हुिलाई ४ वोटा इन्स्टाि िेि (Instar stages) अथाछत् काचुली
(Moulting) फे र्छ ि ि हुनकछ दै िान्र्ि । नवकशीत एपनर् सेतो न िंगाको
रूपमा उड्ि थाल्र्ि् ।