Kamal buɛmara-tamazight-di-tmurt-n-leqbayel-d-taqbaylit-n-ugherbaz a3119
- 1. Kamal BUƐMARA : « Tamazight di Tmurt n Leqbayel d "taqbaylit n ugherbaz" »
Extrait de Tamurt.info - Votre lien avec la Kabylie
http://www.tamurt.info/kamal-bu%C6%90mara-tamazi%C9%A3t-d-taqbaylit-n-u%C9%A3erbaz,3119.htm
l
Kamal BUƐMARA : «
Tamazight di Tmurt n Leqbayel
d "taqbaylit n ugherbaz" »
- Langue -
Date de publication : jeudi 25 octobre 2012
Par : Murad Irnaten
Description :
Taqbaylit tban d acu-tt, ma yella d "tamazight", yal wa acu n unamek i (d)as-yefka.
Tamurt.info - Votre lien avec la Kabylie
Copyright © Tamurt.info - Votre lien avec la Kabylie Page 1/3
- 2. Kamal BUƐMARA : « Tamazight di Tmurt n Leqbayel d "taqbaylit n ugherbaz" »
(...) Llan wid ighilen belli "tamazight" d yiwet n tutlayt yemgaraden attas attas d "tutlayin"
ay ssnen Leqbayel, Icawiyen, Imz'abiyen, atg. Anamek-a i (d)as-fkan i "tamazight",
ugmen-t-id medden seg lih'ala ideg tettidir ta[rabt assa-a.
Tamurt.info : Azul Mass Kamal BU•MARA, tanemmirt imi tqebled' ad d-terred' ghef yisteqsiyen-nnegh.
Kamal BU•MARA : Azul.
Taqbaylit ... d tmazight/timazighin :
Tamurt.info S yisem-ik d aselmad, d anagmay di tutlayt d tsekla n teqbaylit/tmazight, sani yessawed' ass-a
leqdic d unadi deg weh'ric n teqbaylit ? D acu-ten yakk wuguren i d-yettmagar uselmad d unagmay n
tmazight di tesdawit n Lezzayer ?
K.B. Deg wayen yerzan aselmed n teqbaylit/tamazight, cukkegh tamacint tekker, tleh'h'u. Akken ad yegzu yiwen
tamsalt-a n « tnekra n tmacint » n uselmed n tutlayt-a, yessefk ahat ad nughal cwitt s amezruy n uselmed deg tmurt n
Lezzayer, ad d-nesmekti amek yella zik, amek i yughal tura. Aselmed n tutlayt-a deg tmurt n Lezzayer yebda di
tazwara n yiseggasen n 1990. Deg useggas 1990 i yeqbel Udabu n Lezzayer, ad yeldi tighemmar n tutlayt d yidles n
tmazight deg tesdawiyin. Dgha, deg useggas n 1990, yeldi yiwet deg tesdawit n Tizi Wezzu, deg 1991, yeldi tis snat
deg Bgtayet. Sakkin, deg yiseggasen 2000, yerna yeldi tighmert tis 3 deg tesdawit n Tubiret. Ma yella s agherbaz
"aghelnaw", ur tekcim ara tmazight armi d asmi i d-yella "ughunzu n ugherbaz" deg Tmurt n Leqbayel, deg useggas
1994/95.
Tamsalt n u[ewwel tasertant (n udabu) tefra, teqqim-d tin n unnar : Wi ara tt-yeghren, wi ara tt-yeslemden deg
tallit-nni, deg yiseggasen 1990 ? Akken i d-nnigh iwsawen, Lezzayer ur tesselmed ara tutlayt-a, dgha ur d-tessufegh
ara iselmaden. Ihi !? Cukkegh imir-nni i d-yessuli udabu akaram-nni i yuli ughebbar, akaram i yuzen M. Mammeri &
S. Chaker i Teghlift n uselmed unnig ach'al d aseggas aya. Seg wansa ara yebdu uselmed n tutlayt-a ? Deg tez'ri ,
llan sin n yiberdan : (1).Seg uksar d asawen ; (2). Seg yiwsawen d aksar. Seg tama n sswab, n tez'ri, d tifrat (1) i
d-yettban twulem, meh'sub : ad kecmen At lbak, ad ghren 4 n yiseggasen, taggara ad ffghen s turagt ; sakkin, at
turagt-nni ad gen lmajister, dduktura... Maca , akken i t-id-nnigh di tazwara n wawal-iw, wi ara yeslemden At lbak-nni
? Deg tallit-nni, iselmaden n tesdawit drus-iten, rnu di tmura n berra ay ttidiren. Tegra-d ihi tifrat (2) : ad d-kecmen
yinelmaden ara igen lmajister - imi matchtchi deg wattas yid-sen ; mi ssulin taghuri-nsen, ad ughalen d iselmaden
deg tesdawiyin ara d-yessefghen At turagt ; taggara, At turagt-nni ad slemden deg yigherbazen n tmurt (amezwaru,
alemmas d tesnawit). Dgha akken i yella lh'al, akken ay lh'ant temsal ar ass-a n wussan.
Seg wassen ara ass-a, tighemmar-nni n tmazight rebbant-d ach'al n tsutwin n yinelmaden d yiselmaden, ama d At
turagt, ama d At lmajister akked dduktura. Ihi "tamacint tleh'h'u". D amedya kan, deg tsuta tamezwarut n turagt
(1997/98) ad ilin, ma yella attas, azal n 30/40 n yinelmaden ; iseggasen ineggura, ketchtchmen-d azal n 350/400 n
yinelmaden i useggas di Bgayet kan. Gar yiselmaden n teghmert n Bgayet (DLCA) yella yiwen n umasdawan
("aprufisur"), 2/3 n Bab/Lal usarag , llan azal n 8 i yes[an dduktura, azal n 20 n yes[an lmajister.
Deg wayen yerzan TAGMI, cukkegh tella tagmi "tunsibt", tella "tlellit". Deg tmezwarut, ad d-nebder wid yettgen
tizrawin-nsen (turagt, lmajister, dduktura) ; ma yella d ayen yerzan tis snat, ad d-inigh llan yiselmaden kan, seg tama
; seg tama-nnid'en, llan yiselmaden-imnuda... yettnadin, ttarun, sufughen-d imagraden, idlisen.
Copyright © Tamurt.info - Votre lien avec la Kabylie Page 2/3
- 3. Kamal BUƐMARA : « Tamazight di Tmurt n Leqbayel d "taqbaylit n ugherbaz" »
D acu kan ulamma « tekker tmacint », teçça-d deffir-is uguren, gara-asen win n yimukan i twuri (postes budjétaires),
ama deg tesdawiyin, ama deg yigherbazen yettttafaren Taghlift n Uselmed. Ugur wis sin d aghelluy n uswir n tghuri n
yinelmaden i d-itteffghen seg tesdawiyin iseggasen-a ineggura.
Tamurt.info Llan kra qqaren belli taqbaylit d tmazight mgaradent. D acu i d rray-ik ?
K.B. Taqbaylit tban d acu-tt, ma yella d "tamazight", yal wa acu n unamek i (d)as-yefka. Llan yinumak ur nwulem ara,
ur nseh'h'a ara. Llan wid ighilen belli "tamazight" d yiwet n tutlayt yemgaraden attas attas d "tutlayin" ay ssnen
Leqbayel, Icawiyen, Imz'abiyen, atg. Anamek-a i (d)as-fkan i "tamazight", ugmen-t-id medden seg lih'ala ideg tettidir
ta[rabt assa-a : seg tama tella ta[rabt n ugherbaz, n yidlisen, n tedbelt , atg. ; seg tama-nnid'en, tella ta[rabt is
ttmeslayen madden deg uxxam, deg ubrid, atg. Tamezwarut ihi d ayen iwumi nezmer ad nsemmi "ta[rabt n Uwanek
/iwunak", tis snat d "ta[rabt n ughref /igherfan". Dgha, ma nger tamawt, ad naf ulac tamgirda-ya deg "tmazight".
Taswi[t-a ula kra n uwanek i yerran "tamazight" d tutlayt-is. Anamek wis 2 ay ttakken kra n medden i wawal-a
"tamazight" d wa : ghilen "tamazight" d tutlayt tucrikt is zemren yigherfan n Tmazgha ad mmeslayen, ad msefhamen,
...Aya daghen ulac-it di tilawt -a, ghas akken tella takti-ya deg yilsawen, deg wallaghenn kra n yimeghnasen. Lemmer
i telli di tilawt , tili ttmeslayen yes-s yigherfan n Tmazgha, mi ara mlilen, xersum deg temliliyin tunsibin, tigraghlanin ;
dgha, armi ma ur ttemsefhamen ara yes-s mad'i mad'i, lme[na-s matchtchi d yiwet n tutlayt ay ttmeslayen ! Ma
tegrem tamawt, ad naf s tutlayin tiberraniyin, yecban tafansist, ta[rabt, taglizit, atg., ay ttemsefhamen yigherfan d
yimdanen n Tmazgha, mi ara mlilen deg tegnatin tigraghlanin.
Yegra-d unamek wis 3. Ad nmuqel inumak ay as-ttakken yimdanen deg tmura anda tella. Deg wakal n Lezzayer, tella
deg Tmurt n Leqbayel s wattas, acku deg tama-ya i d-ilul umennugh ghef tmazight, i tettwaselmad ass-a, ay llan
yisenfaren ghef wayen yerzan tudert-is ... D acu-tt "tmazight" ay qqaren medden, ay selmaden di Tmurt ? D
tamazight-taqbaylit. D acu-tt "tmazight" ay seqdacen deg wakal n Lmerruk ? D tamazight-tacelh'it, s umata. Di
taggara n wawal ghef tuttra-ya, nekki ad d-inigh "tamazight" di Tmurt n Leqbayel d "taqbaylit n ugherbaz".
Tamurt.info : D acu-tt tmughli-k ghef wayen ya[nan taqbaylit akked d tawilat n usiwed' ( BRTV, Tamazight
TV4, amattttaf wis sin, atg., ...) ?
K.B. Yal alghagdud (média) yettttafar tasertit n tmurt d Uwanek anda yugh az'ar. Ilghagduden am tiliz'ri TV4 negh
rradyu tis 2, ur zmiren ara ad d-awin ghef wayen ixulfen "tasertit" n Lezzayer. D amedya, ma nger tamawt gher "tira n
tmazight" ay seqdacen deg yilghagduden-a, ad naf d yiwet n tsertit i yellan, d tasertit n Uwanek azzayri ! Awanek-a...
ur yebghi ara ad tt-yefru di rray ghef wayen yerzan "tira n tmazight", akken texdem tgelda n Lmerruk, d amedya.
Awanek azzayri ur yebghi, ur yezmir ara ad tt-yefru di rray, acku ur yebghi ara ad tughal d tutlayt n tsuddiwin-is, am
wakken i tella ta[rabt. Ma d BRTV, d ayen-nnid'en. Alghagdud-a, i yughen az'ar di Fransa, ileh'h'u s
leqwanen-nnid'en, gar-asen tadrimt.
yettkemmil...
Yeseqsa-t Murad Irnaten
Copyright © Tamurt.info - Votre lien avec la Kabylie Page 3/3