2. KİMYASAL SİLAHLAR/AJANLARKİMYASAL SİLAHLAR/AJANLAR
Fizyolojik etkileri nedeni ile canlıFizyolojik etkileri nedeni ile canlı
kitleleri çok kısa süre içerisindekitleleri çok kısa süre içerisinde
öldürme, ağır yaralama ve yaşamöldürme, ağır yaralama ve yaşam
kalitelerini bozma niteliği taşıyankalitelerini bozma niteliği taşıyan
kimyasal toksik maddelerdir.kimyasal toksik maddelerdir.
3. Ayrıca, düşmanın besin kaynaklarınıAyrıca, düşmanın besin kaynaklarını
kontamine ederek güçsüz düşürmek,kontamine ederek güçsüz düşürmek,
terör ve paniğe sebep olmak amacı ile deterör ve paniğe sebep olmak amacı ile de
kullanılırlar.kullanılırlar.
Normal çevresel koşullarda katı, sıvı veNormal çevresel koşullarda katı, sıvı ve
gaz halinde bulunurlar.gaz halinde bulunurlar.
Kimyasal yapıları , taşınma veKimyasal yapıları , taşınma ve
yayılmasına yetecek kadar stabildir.yayılmasına yetecek kadar stabildir.
4. Kimyasal ajanların vücuda giriş yollarıKimyasal ajanların vücuda giriş yolları
değişiktir.değişiktir.
Buhar, gaz ve aerosoller halindeBuhar, gaz ve aerosoller halinde
alındığında , burun ağız mukozası vealındığında , burun ağız mukozası ve
akciğerlerden absorbe edilirken, sıvıakciğerlerden absorbe edilirken, sıvı
damlacıklar ve katı partiküller deri vedamlacıklar ve katı partiküller deri ve
muköz membranlardan absorbe olur.muköz membranlardan absorbe olur.
Gözlerde bu ajanlara doğrudan maruzGözlerde bu ajanlara doğrudan maruz
kalırlar.kalırlar.
5. Kimyasal silahta olması gerekenKimyasal silahta olması gereken
özellikler:özellikler:
-Ajanların etkili olabilmesi fiziksel ve-Ajanların etkili olabilmesi fiziksel ve
kimyasal yapılarına bağlı olabildiği gibikimyasal yapılarına bağlı olabildiği gibi
meteorolojik şartlara ve arazi yapısına dameteorolojik şartlara ve arazi yapısına da
bağlıdır.bağlıdır.
-İdeal bir silah en güçlü etkinliği-İdeal bir silah en güçlü etkinliği
gösterecek yapı ve nitelikte olmalıdır.gösterecek yapı ve nitelikte olmalıdır.
6. 1) Kalıcılık özelliği:1) Kalıcılık özelliği:
Çevrenin kontamine olması halinde ajanınÇevrenin kontamine olması halinde ajanın
tehlikeli olduğu süre zarfında tesirinitehlikeli olduğu süre zarfında tesirini
korumasıdır.korumasıdır.
(Mesela sinir gazları soğuk, güneşli ve rüzgarsız(Mesela sinir gazları soğuk, güneşli ve rüzgarsız
havada haftalarca tesirini gösterir. Buhavada haftalarca tesirini gösterir. Bu
özellikleri acil müdahalede bulunacak ekiplerinözellikleri acil müdahalede bulunacak ekiplerin
önemle üzerinde durmaları gereken birönemle üzerinde durmaları gereken bir
durumdur).durumdur).
2) Etkinlik özelliği:2) Etkinlik özelliği:
Maksimum oranda yaralı oluşturacak düzeydeMaksimum oranda yaralı oluşturacak düzeyde
toksik özelliğin olması.toksik özelliğin olması.
7. 3) Meteorolojik şartlar:3) Meteorolojik şartlar:
-Rüzgar kimyasal ajan bulutunu başka yere-Rüzgar kimyasal ajan bulutunu başka yere
kaydırırken, yüksek ısı ortamın yüksek toksikkaydırırken, yüksek ısı ortamın yüksek toksik
düzeye ulaşmasını sağlar.düzeye ulaşmasını sağlar.
-Yağmur kimyasal ajanı hidrolize ederek-Yağmur kimyasal ajanı hidrolize ederek
etkinliğini azaltırken, ‘sarin’ gazını etkilemez,etkinliğini azaltırken, ‘sarin’ gazını etkilemez,
Vx gazının etkinliğini arttırır.Vx gazının etkinliğini arttırır.
Toksik etkinin başlaması:Toksik etkinin başlaması:
-Temas yoluna ,-Temas yoluna ,
-Absorbsiyon hızına,-Absorbsiyon hızına,
-Çevresel koşullara ,-Çevresel koşullara ,
-Giyeceklerin kontamine olmasına ,-Giyeceklerin kontamine olmasına ,
-Koruyucu giysi ve maskenin varlığına bağlı-Koruyucu giysi ve maskenin varlığına bağlı
olarak değişkenlik gösterebilir.olarak değişkenlik gösterebilir.
9. SİNİR AJANLARI:SİNİR AJANLARI:
Tabun (GA), Sarin (GB), Soman (GD) veTabun (GA), Sarin (GB), Soman (GD) ve
Vx sinir ajanları olup, fosforik asitVx sinir ajanları olup, fosforik asit
esteridirler.esteridirler.
Ach. esteraz enziminin güçlüAch. esteraz enziminin güçlü
inhibitörüdürler.inhibitörüdürler.
Kaynama noktaları yüksek, berrak,Kaynama noktaları yüksek, berrak,
renksiz sıvı yapısındadırlar.renksiz sıvı yapısındadırlar.
G ajanları bir kaç saat içinde yayılıpG ajanları bir kaç saat içinde yayılıp
dağılırken, V ajanları atılıp dağıldığıdağılırken, V ajanları atılıp dağıldığı
yerde haftalarca kalabilmektedir.yerde haftalarca kalabilmektedir.
10. Suda az, yağda ise yüksek orandaSuda az, yağda ise yüksek oranda
çözünürler.çözünürler.
Ester yapılarından dolayı G ajanlarıEster yapılarından dolayı G ajanları
meyve kokusu verir.meyve kokusu verir.
Vx amin yapısından dolayı çürük balıkVx amin yapısından dolayı çürük balık
kokusu verir.kokusu verir.
Kumaş ve cerrahi eldivenden penetreKumaş ve cerrahi eldivenden penetre
olurken kauçuktan geçemezler.olurken kauçuktan geçemezler.
11. BULGU VE BELİRTİLER:BULGU VE BELİRTİLER:
Merkezi sinir sistemini aşırı stimule etmesiMerkezi sinir sistemini aşırı stimule etmesi
sonucu belirtiler ortaya çıkar.sonucu belirtiler ortaya çıkar.
Muskarinik ve nikotinik etkileri sonucu:Muskarinik ve nikotinik etkileri sonucu:
-göz bebeklerinde küçülme,-göz bebeklerinde küçülme,
-bronş salgılarında artma,-bronş salgılarında artma,
-kusma,-kusma,
-ishal,-ishal,
-aşırı terleme,-aşırı terleme,
-ağızda sulanma,-ağızda sulanma,
-nöbet geçirme görülebilir,-nöbet geçirme görülebilir,
-yüksek dozda etkisi hemen çıkar ve-yüksek dozda etkisi hemen çıkar ve
12. •Hastalara acil müdahale
edilmezse dakikalar içinde ölüm
gerçekleşebilir.
•Sinir gazlarına bağlı ölüm,
solunum kasları felci, bronkospazm
ve bronşial sekresyonlar nedeni
ile oluşabilir.
13. TEDAVİ:TEDAVİ:
• Sinir gazına maruz kalmış kişide tedaviSinir gazına maruz kalmış kişide tedavi
yaklaşımı belli basamakları içerir:yaklaşımı belli basamakları içerir:
-Dekontaminasyon-Dekontaminasyon
-Ventilasyon desteği-Ventilasyon desteği
-Antidot tedavisi-Antidot tedavisi
-Destek tedavisi-Destek tedavisi
14. • Dekontaminasyonun önemiDekontaminasyonun önemi
kadar, yaralıya yapılacak olan acilkadar, yaralıya yapılacak olan acil
solunum desteği de büyük önemsolunum desteği de büyük önem
taşır.taşır.
• Şiddetli maruziyette 0.5-3 saatŞiddetli maruziyette 0.5-3 saat
kadar ventilasyon desteğikadar ventilasyon desteği
gerekebilir.gerekebilir.
15. • Dekontaminasyon fizikselDekontaminasyon fiziksel
temizlenme, kimyasal nötralizasyon vetemizlenme, kimyasal nötralizasyon ve
detoksifikasyon gerektirir.detoksifikasyon gerektirir.
• En etkin ve önemli tedaviEn etkin ve önemli tedavi
bulaşmanın başladığı ilk 1-2 dakikabulaşmanın başladığı ilk 1-2 dakika
içinde gerçekleştirilendir.içinde gerçekleştirilendir.
16. • Acil medikal destek ile beraber öncelikleAcil medikal destek ile beraber öncelikle
kazazedeyi kontamine bölgeden hızlakazazedeyi kontamine bölgeden hızla
uzaklaştırıp dekontaminasyon işlemineuzaklaştırıp dekontaminasyon işlemine
yani sabunlu su ile yıkama ve kimyasalyani sabunlu su ile yıkama ve kimyasal
ajanı hidrolize edecek sıvılara tabiajanı hidrolize edecek sıvılara tabi
tutmak çok önemlidir.tutmak çok önemlidir.
• Şuuru tamamen kapalı hastayaŞuuru tamamen kapalı hastaya
resüsitasyon uygulanmalı ve O2 ileresüsitasyon uygulanmalı ve O2 ile
ventilasyon desteği verilmelidir.ventilasyon desteği verilmelidir.
17. ANTİDOT:ANTİDOT:
1.1. Atropin sülfat:Atropin sülfat:
(2-8 mg IM-IV) yapılır, amaç periferik(2-8 mg IM-IV) yapılır, amaç periferik
muskarinik reseptörlere birikmiş Ach’ninmuskarinik reseptörlere birikmiş Ach’nin
etkisini azaltmaktır.etkisini azaltmaktır.
2.2. Pralidoksim klorid:Pralidoksim klorid:
14-28 mg/kg IV (100-500 ml SF içinde 15-14-28 mg/kg IV (100-500 ml SF içinde 15-
30dk süreyle verilir).30dk süreyle verilir).
Pralidoksim sinir ajanına bağlanarak AchPralidoksim sinir ajanına bağlanarak Ach
esterazı reaktive eder.esterazı reaktive eder.
3.3. Diazem :Diazem :
10 mg gerektiğinde IM-IV yapılır.10 mg gerektiğinde IM-IV yapılır.
18. VEZİKAN (YAKICI ) AJANLARVEZİKAN (YAKICI ) AJANLAR
Kükürtlü Mustard, Azotlu Mustard,Kükürtlü Mustard, Azotlu Mustard,
Lewisit başlıca kullanılmış ajanlardır.Lewisit başlıca kullanılmış ajanlardır.
Soğuk iklimde uzun etkilidirler.Soğuk iklimde uzun etkilidirler.
Hardal turp ve sarımsak benzeri keskinHardal turp ve sarımsak benzeri keskin
koku verir.koku verir.
Hücre DNA’sı ve protein yapısınıHücre DNA’sı ve protein yapısını
bozarak etkisini gösterir.bozarak etkisini gösterir.
19. Yüksek doza maruz kalınırsaYüksek doza maruz kalınırsa
öldürücüdür.öldürücüdür.
Mustard gazı birçok biyolojikMustard gazı birçok biyolojik
molekülle reaksiyona girerek dokumolekülle reaksiyona girerek doku
hasarına neden olur.hasarına neden olur.
Blister oluşumuna yol açtığı içinBlister oluşumuna yol açtığı için
“Blistering Agent”“Blistering Agent” olarak daolarak da
anılır.anılır.
20. BELİRTİ VE BULGULAR:BELİRTİ VE BULGULAR:
1-1- Ciltte kızarıklık (Ciltte kızarıklık (EritemEritem))
2- Su toplanması (2- Su toplanması (BlisterBlister))
Özellikle kolun fleksör bölgelerinde ve dizdeÖzellikle kolun fleksör bölgelerinde ve dizde
arka kısımda sık rastlanır.arka kısımda sık rastlanır.
3- Göz, deri ve solunum yollarında hasar3- Göz, deri ve solunum yollarında hasar
4- Lökosit, eritrosit ve trombosit sayısında4- Lökosit, eritrosit ve trombosit sayısında
azalmaazalma
5- Enfeksiyona eğilim ve sepsis oluşabilir.5- Enfeksiyona eğilim ve sepsis oluşabilir.
21. TEDAVİ:TEDAVİ:
Mustartın antidotu yoktur.Mustartın antidotu yoktur.
Yapılacak başlıca işlem 2 dakika gibiYapılacak başlıca işlem 2 dakika gibi
kısa bir sürede dekontaminasyondur.kısa bir sürede dekontaminasyondur.
Yanık tedavisi ve bakımı .Yanık tedavisi ve bakımı .
Gözler bol su ile temizlemedir.Gözler bol su ile temizlemedir.
Solunum desteğiSolunum desteği
22. Lewisit başka bir vesikan ajandır.Lewisit başka bir vesikan ajandır.
Saf halde renksiz, kokusuz ve yağsızSaf halde renksiz, kokusuz ve yağsız
bir sıvıdır.bir sıvıdır.
Semptomları hardal gazı gibidir.Semptomları hardal gazı gibidir.
Tedavi için antidot BAL (Dimerkaprol)Tedavi için antidot BAL (Dimerkaprol)
IM veya lokal göz merhemi uygulanır.IM veya lokal göz merhemi uygulanır.
23. AKCİĞER İRRİTANLARIAKCİĞER İRRİTANLARI
I.Dünya savaşında gaza bağlı ölümlerin %90I.Dünya savaşında gaza bağlı ölümlerin %90
‘nından sorumlu olan bu tür ajanlar sinir‘nından sorumlu olan bu tür ajanlar sinir
gazlarından sonra pek üretilmemiştir.gazlarından sonra pek üretilmemiştir.
Fosgen, Klor, Klorpikrin en sık kullanılmışFosgen, Klor, Klorpikrin en sık kullanılmış
olanlardır.olanlardır.
Etkileri geç ortaya çıkar ( en az 4 saat).Etkileri geç ortaya çıkar ( en az 4 saat).
Terminal bronşioller ve alveoler memrandaTerminal bronşioller ve alveoler memranda
yapısal bütünlük bozulur ve pulmuner ödemyapısal bütünlük bozulur ve pulmuner ödem
tablosu gelişebilir.tablosu gelişebilir.
24. BELİRTİ VE BULGULAR:BELİRTİ VE BULGULAR:
İlk etkilenen organlar gözler ve solunumİlk etkilenen organlar gözler ve solunum
sistemidir.sistemidir.
Göz yaşarması, boğaz ağrısı ve boğulmaGöz yaşarması, boğaz ağrısı ve boğulma
hissi gelişir.hissi gelişir.
Bulantı, kusma, baş ağrısı görülür.Bulantı, kusma, baş ağrısı görülür.
Dispne, bronkospazm, masif pulmunerDispne, bronkospazm, masif pulmuner
ödem (yüksek dozda) hemen gelişir.ödem (yüksek dozda) hemen gelişir.
25. Tedavi:Tedavi:
Antidotu yoktur.Antidotu yoktur.
Hasta sedatize edilir.Hasta sedatize edilir.
Aerosol veya steroid verilebilir.Aerosol veya steroid verilebilir.
Solunum desteği sağlanır ve akciğerSolunum desteği sağlanır ve akciğer
fibrosisi gelişimi açısından takip edilir.fibrosisi gelişimi açısından takip edilir.
Kardiak ve respiratuar stimulanlarKardiak ve respiratuar stimulanlar
kullanılmamalı ve expektorankullanılmamalı ve expektoran
verilmemelidir.verilmemelidir.
26. SİSTEMİK ZEHİRLERSİSTEMİK ZEHİRLER
( KAN AJANLARI)( KAN AJANLARI)
Hidrosiyanik asit, siyanojen kloridHidrosiyanik asit, siyanojen klorid
renksiz, çok uçucu, suda çözünür, kuvvetlirenksiz, çok uçucu, suda çözünür, kuvvetli
oksidan maddelerle hızla okside olabilenoksidan maddelerle hızla okside olabilen
bir silahtır.bir silahtır.
Etkisi hemen ortaya çıkar, öldürücülüğüEtkisi hemen ortaya çıkar, öldürücülüğü
oldukça yüksektir.oldukça yüksektir.
Sitokrom oksidaz (a3) ile kompleksSitokrom oksidaz (a3) ile kompleks
oluşturarak O2’nin kullanımını engeller.oluşturarak O2’nin kullanımını engeller.
27. Belirti ve bulgular:Belirti ve bulgular:
Baş dönmesi, bulantı, kusma, halsizlik veBaş dönmesi, bulantı, kusma, halsizlik ve
şuur kaybı.şuur kaybı.
Yüksek dozda birkaç saniyedeYüksek dozda birkaç saniyede
konvülziyon 1-2 dakikada solunum vekonvülziyon 1-2 dakikada solunum ve
kardiak arrest gelişir.kardiak arrest gelişir.
Oral zehirlenmede, etkilerin ortayaOral zehirlenmede, etkilerin ortaya
çıkması daha yavaştır.çıkması daha yavaştır.
28. Tedavi:Tedavi:
Derhal %100 O2 verilir, antidotDerhal %100 O2 verilir, antidot
tedavisi uygulanır.tedavisi uygulanır.
Sağ kalan bilinçsiz, apneli, veSağ kalan bilinçsiz, apneli, ve
konvulziyon halindeki hastaya Amilkonvulziyon halindeki hastaya Amil
Nitrit + Sodyum Nitrit + SodyumNitrit + Sodyum Nitrit + Sodyum
Tiyosulfat antidotu kullanılır.Tiyosulfat antidotu kullanılır.
30. DETEKSİYON:DETEKSİYON:
Koku ve gözlemKoku ve gözlem
Detektör kağıtları (Ör:Hardal-bordo/Gx –Detektör kağıtları (Ör:Hardal-bordo/Gx –
kahverengi renk verir)kahverengi renk verir)
El detektörleri (CAM-Chemical AgentEl detektörleri (CAM-Chemical Agent
Monitor)Monitor)
Otomatik detektörler (Enzimatik, kimyasalOtomatik detektörler (Enzimatik, kimyasal
ve optik yöntemlerle çalışırlar.ve optik yöntemlerle çalışırlar.
31. KORUYUCU ÖNLEMLER:KORUYUCU ÖNLEMLER:
Binalarda kapı ve pencerenin az olduğuBinalarda kapı ve pencerenin az olduğu
odalar bulunmalı.odalar bulunmalı.
Bodrum katları sığınak şeklindeBodrum katları sığınak şeklinde
düzenlenmeli.düzenlenmeli.
Dekontaminasyon için su ve sabunDekontaminasyon için su ve sabun
bulundurulmalı.bulundurulmalı.
Pridostigmin tb, atropin-obidoksim ve gazPridostigmin tb, atropin-obidoksim ve gaz
maskesi bulundurulmalı.maskesi bulundurulmalı.
32. KİŞİSEL TEDAVİ:KİŞİSEL TEDAVİ:
CBRN atağına maruz kalan kişinin kendisiCBRN atağına maruz kalan kişinin kendisi
veya sağlık personeli ile yapılan ilkveya sağlık personeli ile yapılan ilk
müdahalesidir.müdahalesidir.
Özellikle sinir ajanlarına maruzÖzellikle sinir ajanlarına maruz
kalındığında kendi kendine tedavi hayatkalındığında kendi kendine tedavi hayat
kurtarıcıdır. (otoenjeksiyon ve hızlıkurtarıcıdır. (otoenjeksiyon ve hızlı
dekontaminasyon).dekontaminasyon).
33. DEKONTAMİNASYON:DEKONTAMİNASYON:
AMAÇ;AMAÇ;
Toksik maddeyi kimyasal inaktivasyonaToksik maddeyi kimyasal inaktivasyona
uğratmak, kontamine maddeyi ve zararlarınıuğratmak, kontamine maddeyi ve zararlarını
sınırlamak, kimyasal veya biyolojik ajanın tehlikesınırlamak, kimyasal veya biyolojik ajanın tehlike
oluşturmasını engellemek üzere uzaklaştırılması,oluşturmasını engellemek üzere uzaklaştırılması,
temas yerindeki miktarının azaltılması işlemidir.temas yerindeki miktarının azaltılması işlemidir.
ZAMAN ALICI FAKAT ZORUNLU BİRZAMAN ALICI FAKAT ZORUNLU BİR
İŞLEMDİR.İŞLEMDİR.
En iyi önlem kontaminasyonu en azaEn iyi önlem kontaminasyonu en aza
indirmektir. (Gaz maskesi,sığınak)…indirmektir. (Gaz maskesi,sığınak)…
34. Kimyasal silahların etkilerini önlemek veyaKimyasal silahların etkilerini önlemek veya
en aza indirmek için yaşamsal önem taşır.en aza indirmek için yaşamsal önem taşır.
Kimyasal savaş ajanları toprakta, giysilerdeKimyasal savaş ajanları toprakta, giysilerde
ve eşyalarda uzun süre kalabilirler.ve eşyalarda uzun süre kalabilirler.
Dolayısıyla saldırıya uğrayanlar hemDolayısıyla saldırıya uğrayanlar hem
doğrudan etkilenirler, hem de kontaminedoğrudan etkilenirler, hem de kontamine
toprak, giysi, eşya gibi materyalden vetoprak, giysi, eşya gibi materyalden ve
kontamine kişilerden dolaylı olarakkontamine kişilerden dolaylı olarak
etkilenebilirler.etkilenebilirler.
35. En etkin dekontaminasyon ilk 1-2 dakikaEn etkin dekontaminasyon ilk 1-2 dakika
içinde yapılandır.içinde yapılandır.
Bu da ancak kişisel dekontaminasyonlaBu da ancak kişisel dekontaminasyonla
sağlanır ve bu konuda eğitim ve donanımsağlanır ve bu konuda eğitim ve donanım
gerektirir.gerektirir.
Erken kişisel dekontaminasyon yaşamlaErken kişisel dekontaminasyon yaşamla
ölüm (veya ağır hasar) arasında seçimölüm (veya ağır hasar) arasında seçim
yapmak demektir.yapmak demektir.
36. DEKONTAMİNASYON ARAÇLARI:DEKONTAMİNASYON ARAÇLARI:
Su ve deniz suyuSu ve deniz suyu
Sabunlu / deterjanlı / alkali sodalıSabunlu / deterjanlı / alkali sodalı
/hipokloritli (çamaşır suyu)//hipokloritli (çamaşır suyu)/
bikarbonatlı subikarbonatlı su
Fuller (bir cins kil) toprağıFuller (bir cins kil) toprağı
37. Absorban pudralarAbsorban pudralar
Talk / kaolen / kil / buğday unuTalk / kaolen / kil / buğday unu
(hiçbir şey bulunmadığı hallerde)(hiçbir şey bulunmadığı hallerde)
Sıvı yağ / Gazyağı / parafin /Sıvı yağ / Gazyağı / parafin /
alkollü çözücüler / organikalkollü çözücüler / organik
çözücülerçözücüler
38. DEKONTAMİNASYON ARAÇLARININDEKONTAMİNASYON ARAÇLARININ
ETKİLERİ:ETKİLERİ:
1.1. Bol su ve deterjan:Bol su ve deterjan:
Su ve deniz suyu;Su ve deniz suyu;
a) mekanik uzaklaştırmayla,a) mekanik uzaklaştırmayla,
b) seyreltmeyleb) seyreltmeyle
c) hidroliz yaparak, etkin dekontaminasyonc) hidroliz yaparak, etkin dekontaminasyon
sağlar.sağlar.
Hipoklorit çözeltilerinin veya diğer bir etkinHipoklorit çözeltilerinin veya diğer bir etkin
dekontaminantın olmadığı hallerde en makuldekontaminantın olmadığı hallerde en makul
seçenek bol su ve sabunlu su kullanımıdır.seçenek bol su ve sabunlu su kullanımıdır.
39. 2.2. % 0.5’lik Hipoklorit Çözeltisi Ve% 0.5’lik Hipoklorit Çözeltisi Ve
Hazırlanışı:Hazırlanışı:
Hipoklorit çözeltisi, etkin bir ciltHipoklorit çözeltisi, etkin bir cilt
dekontaminasyonu ajanıdır.dekontaminasyonu ajanıdır.
””UNİVERSAL SIVI CİLTUNİVERSAL SIVI CİLT
DEKONTAMİNANTI” olarak kabulDEKONTAMİNANTI” olarak kabul
edilir.edilir.
Özellikle sinir ajanları ve hardal bulaşlarınınÖzellikle sinir ajanları ve hardal bulaşlarının
arındırılmasında etkinliğinden büyük yarararındırılmasında etkinliğinden büyük yarar
sağlanır.sağlanır.
40. Ayrıca kan zehirleri ve fosgenleAyrıca kan zehirleri ve fosgenle
bulaşmış cildin temizlenmesindebulaşmış cildin temizlenmesinde
etkilidir.etkilidir.
Bu çözelti dikkatle uygulanır ve sonraBu çözelti dikkatle uygulanır ve sonra
bol suyla durulanır.bol suyla durulanır.
Gözde, beyin/omurilik ve açık göğüsGözde, beyin/omurilik ve açık göğüs
yaralanmalarında, kullanılmamalıdır.yaralanmalarında, kullanılmamalıdır.
41. Hazırlanışı:Hazırlanışı:
Hipoklorit çözeltisinin taze hazırlanmışHipoklorit çözeltisinin taze hazırlanmış
olması, etkinliği için önemlidir.olması, etkinliği için önemlidir.
% 0.5’lik hipoklorit çözeltisi, adi çamaşır% 0.5’lik hipoklorit çözeltisi, adi çamaşır
suyunu (piyasadaki çamaşır sularısuyunu (piyasadaki çamaşır suları ∼∼ % 5% 5
sodyum hipoklorit içerir) suyla 10 kezsodyum hipoklorit içerir) suyla 10 kez
seyrelterek,seyrelterek,
1 litre suya 10 çorba kaşığı (veya 1 ¼ çay1 litre suya 10 çorba kaşığı (veya 1 ¼ çay
bardağı) (100ml) çamaşır suyu eklenerekbardağı) (100ml) çamaşır suyu eklenerek
hazırlanabilir.hazırlanabilir.
42. 3.3. %5’lik HİPOKLORİT ÇÖZELTİSİ%5’lik HİPOKLORİT ÇÖZELTİSİ
””ÜNİVERSAL EŞYA, MALZEMEÜNİVERSAL EŞYA, MALZEME
DEKONTAMİNANTI” olarak kabulDEKONTAMİNANTI” olarak kabul
edilir.edilir.
Eşya, ekipman vb materyalinEşya, ekipman vb materyalin
dekontaminasyonu için % 5 lik hipokloritdekontaminasyonu için % 5 lik hipoklorit
çözeltisi (çamaşır suyu) doğrudan kullanılır.çözeltisi (çamaşır suyu) doğrudan kullanılır.
43. 4.4. KLORAMİN ÇÖZELTİSİKLORAMİN ÇÖZELTİSİ
Hardal gazları ve V ajanı için etkili iken, GHardal gazları ve V ajanı için etkili iken, G
tipi sinir ajanlarına etkisizdir.tipi sinir ajanlarına etkisizdir.
Sodyum tiyosülfat çözeltisi (%2.5) HardalSodyum tiyosülfat çözeltisi (%2.5) Hardal
gazı için özgün tutucu (süpürücü)gazı için özgün tutucu (süpürücü)
etkinliğinin olduğu son yıllardaetkinliğinin olduğu son yıllarda
bildirilmiştir.bildirilmiştir.
44. 5.5. ALKOLLÜ YEŞİL SABUN TENTÜRÜALKOLLÜ YEŞİL SABUN TENTÜRÜ (savon(savon
medikal)medikal)
Sinir gazlarında yararlıdır.Sinir gazlarında yararlıdır.
6.6. FULLER TOPRAĞIFULLER TOPRAĞI
Kloraminli bir cins kildir.Kloraminli bir cins kildir.
Adsorban özelliği nedeniyle kullanılır.Adsorban özelliği nedeniyle kullanılır.
7.7. HAZIR KİŞİSEL DEKONTAMİNASYON KİTLERİHAZIR KİŞİSEL DEKONTAMİNASYON KİTLERİ
M291 kiti :M291 kiti : Hem reaktif hem absorban özelliğiHem reaktif hem absorban özelliği
nedeniyle en iyi “üniversal kuru dekontaminant”nedeniyle en iyi “üniversal kuru dekontaminant”
dır.dır.
45. DEKONTAMİNASYON BÖLGESİNİNDEKONTAMİNASYON BÖLGESİNİN
SEÇİMİSEÇİMİ
Rüzgar yönü ve sıcak bölge (kontamine olmuşRüzgar yönü ve sıcak bölge (kontamine olmuş
alan) sınırları CBRN uzmanı tarafındanalan) sınırları CBRN uzmanı tarafından
belirlenir.belirlenir.
Sıcak bölgeden ılık bölgeye (dekontaminasyonSıcak bölgeden ılık bölgeye (dekontaminasyon
alanın kurulduğu bölge) geçişte tek kontrolalanın kurulduğu bölge) geçişte tek kontrol
noktası bırakılır, yaralılar buradan tahliye edilir.noktası bırakılır, yaralılar buradan tahliye edilir.
Kontamine hastaların diğer yerlerden geçişineKontamine hastaların diğer yerlerden geçişine
izin verilmez.izin verilmez.
46. Dekontaminasyon alanını ılık bölgeDekontaminasyon alanını ılık bölge
üzerinde ve rüzgarın aksi istikametineüzerinde ve rüzgarın aksi istikametine
doğrudoğru mümkünse mobil olarakmümkünse mobil olarak kurmakkurmak
gereklidir.gereklidir.
Kurulan dekontaminasyon alanının sıcakKurulan dekontaminasyon alanının sıcak
bölgeden birkaç yüz metre ilerde olmasınabölgeden birkaç yüz metre ilerde olmasına
dikkat edilir.dikkat edilir.
Dekontaminasyon alanında sadeceDekontaminasyon alanında sadece
dekontaminasyon işleminin yapılmasınadekontaminasyon işleminin yapılmasına
dikkat edilir, tedavi girişimindedikkat edilir, tedavi girişiminde
bulunmamalıdır.bulunmamalıdır.
47. İlk tedavi girişimini soğuk alandaİlk tedavi girişimini soğuk alanda
(kontamine olmamış alan) yapılır.(kontamine olmamış alan) yapılır.
Soğuk alanın, ılık alandan en az 50 metreSoğuk alanın, ılık alandan en az 50 metre
uzaklıkta olmasına dikkat edilir.uzaklıkta olmasına dikkat edilir.
Ilık alan ile soğuk alan arasında tek geçişIlık alan ile soğuk alan arasında tek geçiş
noktası olmasına dikkat edilir ve buradannoktası olmasına dikkat edilir ve buradan
sadece dekontaminasyon işlemi uygulanmışsadece dekontaminasyon işlemi uygulanmış
hasta ve yaralının geçişine izin verilir.hasta ve yaralının geçişine izin verilir.
48. DEKONTAMİNAYON BÖLGESİNDEKİDEKONTAMİNAYON BÖLGESİNDEKİ
UYGULAMALARUYGULAMALAR
11. Sıcak bölgedeki kontamine olmuş yaralıları, ılık. Sıcak bölgedeki kontamine olmuş yaralıları, ılık
bölgede kurulmuş olan dekontaminasyonbölgede kurulmuş olan dekontaminasyon
bölgesine tahliyesini tek geçiş noktasındanbölgesine tahliyesini tek geçiş noktasından
yapmak gereklidir.yapmak gereklidir.
Hastanın kontamine olmuş elbiseleri çıkartılır.Hastanın kontamine olmuş elbiseleri çıkartılır.
2.2. Elbiselerini mümkünse basınçlı su altındaElbiselerini mümkünse basınçlı su altında
çıkartılır. (basınçlı su yoksa itfaiye araçlarındançıkartılır. (basınçlı su yoksa itfaiye araçlarından
faydalanılır). Basınçlı suyla yaralıların tümfaydalanılır). Basınçlı suyla yaralıların tüm
vücudu yıkanır.vücudu yıkanır.
49. 33. %0.5’lik hipokloritli suyla hasta vücudu. %0.5’lik hipokloritli suyla hasta vücudu
tekrar yıkanır.tekrar yıkanır.
4.4. Hasta vücuduna ikinci kez basınçlı suHasta vücuduna ikinci kez basınçlı su
uygulanır.uygulanır.
55. Hastaya temiz elbise giydirilir.. Hastaya temiz elbise giydirilir.
50. Daha sonra kontrol noktasından soğukDaha sonra kontrol noktasından soğuk
bölgeye geçmesine izin verilir.bölgeye geçmesine izin verilir.
Kontamine olmuş elbiseleri bir torba içineKontamine olmuş elbiseleri bir torba içine
koyulur ağzı sıkıca bağlanır ve toplamakoyulur ağzı sıkıca bağlanır ve toplama
noktasında biriktirilir.noktasında biriktirilir.
Dekontaminasyon işlemi bittikten sonraDekontaminasyon işlemi bittikten sonra
kontamine suların etrafa yayılmasına izinkontamine suların etrafa yayılmasına izin
vermemeli ve derhal alanvermemeli ve derhal alan
dekontaminasyonu yapılmalıdır.dekontaminasyonu yapılmalıdır.
51. Toplama noktasında birikenToplama noktasında biriken
torbalardaki eşyaları imha edilir.torbalardaki eşyaları imha edilir.
Kimyasal ajana sıvı formda temas sözKimyasal ajana sıvı formda temas söz
konusu ise yada ajanın cinsi vekonusu ise yada ajanın cinsi ve
formundan emin olunamıyorsa tamformundan emin olunamıyorsa tam
dekontaminasyon zorunludur.dekontaminasyon zorunludur.
52. CBRN RİSK ORTAMINDA YARALICBRN RİSK ORTAMINDA YARALI
TRANSERİTRANSERİ
1.Yaralı doğrudan, hiçbir dekontaminasyon1.Yaralı doğrudan, hiçbir dekontaminasyon
işlemi yapılmaksızın hastaneye getirilmez.işlemi yapılmaksızın hastaneye getirilmez.
a) Hayatının kurtarılması şansı,a) Hayatının kurtarılması şansı,
kontaminasyonun devamı nedeniyle yoldakontaminasyonun devamı nedeniyle yolda
yitirilebilir.yitirilebilir.
b) Hastane personelini de kontamine etmişb) Hastane personelini de kontamine etmiş
oluruz.oluruz.
53. 2. CBRN koruması sağlayan elbise, maske ve2. CBRN koruması sağlayan elbise, maske ve
kalın kauçuk eldiven ile hastaya müdahalekalın kauçuk eldiven ile hastaya müdahale
edilir.edilir.
3.3. Ağızdan ağıza resüsitasyon yapılmaz!..Ağızdan ağıza resüsitasyon yapılmaz!..
4. Hastanın salya, gastrik içerik vb.4. Hastanın salya, gastrik içerik vb.
materyaline doğrudan temas edilmez.materyaline doğrudan temas edilmez.
5.5. CBRN saldırılarında yaralıya yapılacak ilkCBRN saldırılarında yaralıya yapılacak ilk
işlem elbiselerinin çıkarılmasıdır!..işlem elbiselerinin çıkarılmasıdır!..
54. 6. Dekontaminasyon işlemi saçların ve cildin6. Dekontaminasyon işlemi saçların ve cildin
dekontaminasyonu ile tamamlanır.dekontaminasyonu ile tamamlanır.
a) Sinir gazı, boğucu gazlar ve siyanür buharları ilea) Sinir gazı, boğucu gazlar ve siyanür buharları ile
temas eden yaralılarda ortamdan uzaklaştırma vetemas eden yaralılarda ortamdan uzaklaştırma ve
giysilerin çıkarılması ile % 80 oranındagiysilerin çıkarılması ile % 80 oranında
dekontaminasyon sağlandığı varsayılabilir, tamdekontaminasyon sağlandığı varsayılabilir, tam
dekontaminasyon gerekmeyebilir.dekontaminasyon gerekmeyebilir.
b) Kimyasal ajana sıvı formda temas söz konusu iseb) Kimyasal ajana sıvı formda temas söz konusu ise
yada ajanın cinsi ve formundan emin olunamıyorsayada ajanın cinsi ve formundan emin olunamıyorsa
tam dekontaminasyon zorunludur.tam dekontaminasyon zorunludur.
55. CİLT DEKONTAMİNASYONU:CİLT DEKONTAMİNASYONU:
1. Dekontaminasyon işlemi kontaminasyon1. Dekontaminasyon işlemi kontaminasyon
hattının dışında yapılır.hattının dışında yapılır.
2. Fazla miktarda su ile, örneğin itfaiye hortumu ile2. Fazla miktarda su ile, örneğin itfaiye hortumu ile
ve giysiler çıkarılarak yapılır.ve giysiler çıkarılarak yapılır.
3. Hastanın giysileri gerektiğinde basınçlı su altında3. Hastanın giysileri gerektiğinde basınçlı su altında
çıkarılır tüm cildi bol su- sabunla yıkanır.çıkarılır tüm cildi bol su- sabunla yıkanır.
4. G, V ve H ajanları ile temaslarda en ideal yöntem4. G, V ve H ajanları ile temaslarda en ideal yöntem
olan yıkamayı % 0.5’lik hipoklorit ile yapılır.olan yıkamayı % 0.5’lik hipoklorit ile yapılır.
56. 5. Çıkarılan giysiler ağzı sıkıca kapatılan bir5. Çıkarılan giysiler ağzı sıkıca kapatılan bir
plastik torbaya koyularak izole edildiktenplastik torbaya koyularak izole edildikten
sonra çamaşır suyu veya klorlu kireçsonra çamaşır suyu veya klorlu kireç
dökerek imha edilir.dökerek imha edilir.
6. Dekontaminasyon için kullanılan suyun6. Dekontaminasyon için kullanılan suyun
güvenli şekilde boşaltılıpgüvenli şekilde boşaltılıp
uzaklaştırıldığından emin olmak gerekir.uzaklaştırıldığından emin olmak gerekir.
58. 8. Cilde bulaşan zehri derhal temizlemek8. Cilde bulaşan zehri derhal temizlemek
hayatta kalmaya büyük ölçüde yardımcıhayatta kalmaya büyük ölçüde yardımcı
olur. (olur. (örneğin sinir gazlarında cilde bulaşanörneğin sinir gazlarında cilde bulaşan
sıvı haldeki maddeyi 2 dakika içindesıvı haldeki maddeyi 2 dakika içinde
giderirseniz hayatta kalma şansı %80 dirgiderirseniz hayatta kalma şansı %80 dir).).
9. Toksik buharları uzaklaştırmak ve9. Toksik buharları uzaklaştırmak ve
temizlemek içintemizlemek için negatif basınçlı havanegatif basınçlı hava
düzeneğidüzeneği bulunması sağlanır.bulunması sağlanır.
59. SU VE %0.5’LİK ÇAMAŞIR SUYUNUN BULUNAMADIĞISU VE %0.5’LİK ÇAMAŞIR SUYUNUN BULUNAMADIĞI
KOŞULLARDA DEKONTAMİNASYON:KOŞULLARDA DEKONTAMİNASYON:
1.Kişisel temizleme tozu (dekontaminasyon kiti)1.Kişisel temizleme tozu (dekontaminasyon kiti)
kullanılır.kullanılır.
2.Yoksa kil, talk pudrası, bunlar da yoksa buğday2.Yoksa kil, talk pudrası, bunlar da yoksa buğday
unu kullanılabilir.unu kullanılabilir.
3.Yukarda sözü edilen tozlardan birini, bulaşmış3.Yukarda sözü edilen tozlardan birini, bulaşmış
olan kısımlara serpip 2 dakika beklenir.olan kısımlara serpip 2 dakika beklenir.
60. 4. Dökülen tozu hafifçe silkelenerek4. Dökülen tozu hafifçe silkelenerek
etrafa bulaştırmayacak şekilde plastiketrafa bulaştırmayacak şekilde plastik
bir torbanın içine dökülür ve plastikbir torbanın içine dökülür ve plastik
torbanın ağzı bağlanır.torbanın ağzı bağlanır.
5. En son, nemli tuvalet kağıdı veya kağıt5. En son, nemli tuvalet kağıdı veya kağıt
mendil ile ovmadan silinir.mendil ile ovmadan silinir.
61. SU VE BESİNLERİNSU VE BESİNLERİN
DEKONTAMİNASYONU:DEKONTAMİNASYONU:
1. Kontaminasyon olduysa en güvenli yol1. Kontaminasyon olduysa en güvenli yol
imha etmektir.imha etmektir.
2. Kimyasal silah kullanımının yüzey sularını,2. Kimyasal silah kullanımının yüzey sularını,
açıkta tutulan veya tahta, kağıt, kartonaçıkta tutulan veya tahta, kağıt, karton
kaplarda saklanan yiyecekleri kontaminekaplarda saklanan yiyecekleri kontamine
edeceği unutulmamalıdır.edeceği unutulmamalıdır.
3. Sıvı halde sinir gazı veya yakıcı gaz teması3. Sıvı halde sinir gazı veya yakıcı gaz teması
varsa, kontamine olan sıvı veya katı tümvarsa, kontamine olan sıvı veya katı tüm
besinler imha edilir.besinler imha edilir.
62. 4. Gaz halinde sinir gazı veya yakıcı gaz4. Gaz halinde sinir gazı veya yakıcı gaz
teması varsa, sıvı besinleri imha edilir.teması varsa, sıvı besinleri imha edilir.
Kuru besinler ise 2 gün havalandır, kaynatılırKuru besinler ise 2 gün havalandır, kaynatılır
veya % 2-3 NaHCO3 ile yıkanarakveya % 2-3 NaHCO3 ile yıkanarak
dekontamine edilir.dekontamine edilir.
5. İrritan gazlarla temas olduysa, bol su ile5. İrritan gazlarla temas olduysa, bol su ile
yıkayıp 24 saat havalandırılır.yıkayıp 24 saat havalandırılır.
63. 6. Koruyucu önlem olarak, tüm6. Koruyucu önlem olarak, tüm
yiyecekleri, ağzı sıkıca kapalı cam,yiyecekleri, ağzı sıkıca kapalı cam,
teneke veya alüminyum kaplardateneke veya alüminyum kaplarda
saklanır.saklanır.
7. Çok zorunlu hallerde kirlenmiş su7. Çok zorunlu hallerde kirlenmiş su
çok iyi kaynatılmak koşuluylaçok iyi kaynatılmak koşuluyla
kullanılabilir.kullanılabilir.
64. ALAN DEKONTAMİNASYONU:ALAN DEKONTAMİNASYONU:
1. Kontamine toprak yüzeyine kireç veya1. Kontamine toprak yüzeyine kireç veya
kireç kaymağı dökülür.kireç kaymağı dökülür.
2. Alet ve eşyalar %5-10’luk çamaşır suyu ile2. Alet ve eşyalar %5-10’luk çamaşır suyu ile
temizlenir ve kaynatılır.temizlenir ve kaynatılır.
3. Kaynatma özellikle H ve V tipi ajanlara3. Kaynatma özellikle H ve V tipi ajanlara
karşı etkilidir.karşı etkilidir.
4. %5-10’luk Hipoklorit çözeltisi yoksa4. %5-10’luk Hipoklorit çözeltisi yoksa
ısıtma-sıcak hava buharı ve kaynatmaısıtma-sıcak hava buharı ve kaynatma
uygulanır.uygulanır.
65. GÖZ DEKONTAMINASYONU:GÖZ DEKONTAMINASYONU:
1. Genel olarak sadece bol su ile veya serum1. Genel olarak sadece bol su ile veya serum
fizyolojik (%0.9’lık tuzlu su) ile yıkanır.fizyolojik (%0.9’lık tuzlu su) ile yıkanır.
2.Hastanın başı arkaya atılarak ve devamlı2.Hastanın başı arkaya atılarak ve devamlı
temiz su akıtılarak 15 dakika süreyle yıkanır.temiz su akıtılarak 15 dakika süreyle yıkanır.
66. GAZDAN ETKİLENMEMEK İÇİNGAZDAN ETKİLENMEMEK İÇİN
ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER:ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER:
1. Pencere ve kapı çerçeveleri geniş izole1. Pencere ve kapı çerçeveleri geniş izole
bantlar ile sıkıca bantlanır veya pencere vebantlar ile sıkıca bantlanır veya pencere ve
kapı geniş naylon örtü ile dışarıdankapı geniş naylon örtü ile dışarıdan
kaplanır.kaplanır.
2. Pencere ve kapı kenarlarına sulandırılmış2. Pencere ve kapı kenarlarına sulandırılmış
çamaşır suyu ile iyice ıslatılmış havluçamaşır suyu ile iyice ıslatılmış havlu
yerleştirilir.yerleştirilir.
67. 3. Çamaşır suyu önerilen oranın üzerinde3. Çamaşır suyu önerilen oranın üzerinde
kullanılırsa ve sürekli olarakkullanılırsa ve sürekli olarak
buharlarına maruz kalınırsa klorbuharlarına maruz kalınırsa klor
zehirlenmesine neden olabilir.zehirlenmesine neden olabilir.
4. Olağan dışı koku (4. Olağan dışı koku (sarımsak, yenisarımsak, yeni
biçilmiş ot, acı badem kokusubiçilmiş ot, acı badem kokusu))
hissedildiğinde, dışarıda kalmayınız.hissedildiğinde, dışarıda kalmayınız.
68. 5. Kimyasal savaş gazları cilt, göz, burun ve5. Kimyasal savaş gazları cilt, göz, burun ve
ağızdan vücuda girip ani etkiler oluşturur.ağızdan vücuda girip ani etkiler oluşturur.
ACİLEN ve MUTLAKA gaza karşıACİLEN ve MUTLAKA gaza karşı
korunması sağlanmış sığınaklara, kapalıkorunması sağlanmış sığınaklara, kapalı
yerlere sığınınız.yerlere sığınınız.
6. Sığınak yoksa evin bir odası bu şekilde6. Sığınak yoksa evin bir odası bu şekilde
hazırlanabilir.hazırlanabilir.
69. DEKONTAMİNASYONUN ÖNEMİ:DEKONTAMİNASYONUN ÖNEMİ:
Dekontaminasyon; kimyasal veya biyolojikDekontaminasyon; kimyasal veya biyolojik
ajanın tehlike oluşturmasını engellemekajanın tehlike oluşturmasını engellemek
üzere uzaklaştırılması, temas yerindekiüzere uzaklaştırılması, temas yerindeki
miktarının azaltılması işlemidir.miktarının azaltılması işlemidir.
Dekontaminasyon zor ve zaman alıcı fakatDekontaminasyon zor ve zaman alıcı fakat
zorunlu bir işlemdir.zorunlu bir işlemdir.
Kimyasal silahların etkilerini önlemek veyaKimyasal silahların etkilerini önlemek veya
en aza indirmek için hayati önem taşır.en aza indirmek için hayati önem taşır.
70. Kimyasal savaş ajanları toprakta, giysilerdeKimyasal savaş ajanları toprakta, giysilerde
ve eşyalarda uzun süre kalabilirler.ve eşyalarda uzun süre kalabilirler.
Saldırıya uğrayanlar hem doğrudanSaldırıya uğrayanlar hem doğrudan
etkilenirler, hem de kontamine toprak,etkilenirler, hem de kontamine toprak,
giysi, eşya ve tıbbi materyal ile kontaminegiysi, eşya ve tıbbi materyal ile kontamine
kişilerden dolaylı olarak etkilenebilirler.kişilerden dolaylı olarak etkilenebilirler.
71. En etkin dekontaminasyon ilk 1-2 dakikaEn etkin dekontaminasyon ilk 1-2 dakika
içinde yapılandır.içinde yapılandır.
Bu da ancak kişisel dekontaminasyonlaBu da ancak kişisel dekontaminasyonla
sağlanır ve bu konuda eğitim ve donanımsağlanır ve bu konuda eğitim ve donanım
gerektirir.gerektirir.
Erken kişisel dekontaminasyon yaşamlaErken kişisel dekontaminasyon yaşamla
ölüm veya ağır hasar arasında seçimölüm veya ağır hasar arasında seçim
yapmak demektir.yapmak demektir.
72. KİMYASAL SAVAŞ DURUMUNDA ACİLKİMYASAL SAVAŞ DURUMUNDA ACİL
DEPARTMANDEPARTMAN
HAZIRLIKLARI/PRESEDÜRLERİ:HAZIRLIKLARI/PRESEDÜRLERİ:
((Problem ilk karşılaşıldığında başlarProblem ilk karşılaşıldığında başlar))
1. Hangi kimyasal ajan olduğunu saptama1. Hangi kimyasal ajan olduğunu saptama
imkanınız var mı?imkanınız var mı?
2. CBRN Kişisel korunma ekipmanlarınız2. CBRN Kişisel korunma ekipmanlarınız
var mı?var mı?
3. Dekontaminasyon sisteminiz var mı?3. Dekontaminasyon sisteminiz var mı?
4. Antidot stoğunuz mevcut mu ?4. Antidot stoğunuz mevcut mu ?
73. 5. Kimyasal bulaşma kesin mi, yoksa5. Kimyasal bulaşma kesin mi, yoksa
kuvvetle muhtemel mi?kuvvetle muhtemel mi?
EVET>EVET>
-Kendi kişisel korunma ekipmanını giy-Kendi kişisel korunma ekipmanını giy
veve
-Sıcak zon sınırını belirle!..-Sıcak zon sınırını belirle!..
74. 6. Kontamine olabilecek tüm bölgeleri6. Kontamine olabilecek tüm bölgeleri
güvence altına alın.güvence altına alın.
7. Hastane girişleri ve alanlarını güvence7. Hastane girişleri ve alanlarını güvence
altına alın veya almaya hazırlanın.altına alın veya almaya hazırlanın.
8. Gerekli Sivil Savunma yetkililerine8. Gerekli Sivil Savunma yetkililerine
haber verin.haber verin.
75. 9. Şayet kimyasal madde askeri bir ajansa9. Şayet kimyasal madde askeri bir ajansa
ve ordu bu durumdan haberdarve ordu bu durumdan haberdar
edilmemiş ise, haber verin.edilmemiş ise, haber verin.
10. Eğer kimyasal ajan organofostat10. Eğer kimyasal ajan organofostat
içeriyorsa hastane eczanesini büyükiçeriyorsa hastane eczanesini büyük
miktarlarda atropin ve 2-PAMmiktarlarda atropin ve 2-PAM
gerekeceği hususunda ikaz edin.gerekeceği hususunda ikaz edin.
76. HASTA GELDİĞİNDE:HASTA GELDİĞİNDE:
(NOT :(NOT : Önceden haber verilmeden kontamineÖnceden haber verilmeden kontamine
bir hasta Acil departmana gelmiş olabilirbir hasta Acil departmana gelmiş olabilir))
10. Kimyasal bulaşma tehlikesi mevcut mu?10. Kimyasal bulaşma tehlikesi mevcut mu?
11· Bilinen kimyasal sızıntı veya toksik ajana maruz11· Bilinen kimyasal sızıntı veya toksik ajana maruz
kalma bahis konusu mu?kalma bahis konusu mu?
12· Kazazedenin cildi ve elbiselerinde sıvı ve12· Kazazedenin cildi ve elbiselerinde sıvı ve
damlalar var mı?damlalar var mı?
77. 13· Kazazede, ilk temas kuran Acil Tıp13· Kazazede, ilk temas kuran Acil Tıp
Teknisyeni ve diğer personelde kiTeknisyeni ve diğer personelde ki
semptomlar nelerdir?semptomlar nelerdir?
14· H, L, fosgen ve klorür kokusu var mı?14· H, L, fosgen ve klorür kokusu var mı?
EVET> Bir sonra ki basamağa geçin.EVET> Bir sonra ki basamağa geçin.
HAYIR> Kazazedeye rutin işlemleriHAYIR> Kazazedeye rutin işlemleri
tatbik edin.tatbik edin.
78. 15. Hazırlıklar tamamlanıncaya kadar hastayı15. Hazırlıklar tamamlanıncaya kadar hastayı
dışarıda tutun, Acil Tıp Teknisyeninedışarıda tutun, Acil Tıp Teknisyenine
yardımcı olmak için kişisel korunmayardımcı olmak için kişisel korunma
ekipmanını giyin.ekipmanını giyin.
16. Eğer hasta çok kontamine olmuşsa (cilt16. Eğer hasta çok kontamine olmuşsa (cilt
üzerinde sıvı, pozitif M-( dedektör kağıdı)üzerinde sıvı, pozitif M-( dedektör kağıdı)
veya her hangi bir kontaminasyon şüphesiveya her hangi bir kontaminasyon şüphesi
varsa, binaya girmeden önce hastayıvarsa, binaya girmeden önce hastayı
dekontamine edin.dekontamine edin.
79. DEKONTAMİNASYONDEKONTAMİNASYON
PROSEDÜRLERİ:PROSEDÜRLERİ:
1. Hastayı Dekontamine etmeye hazırlanın:1. Hastayı Dekontamine etmeye hazırlanın:
·Koruyucu giysileri giyin·Koruyucu giysileri giyin
·Hastayı tel sedyeye yerleştirin·Hastayı tel sedyeye yerleştirin
·İşlem boyunca yaralıya destek tedavisi·İşlem boyunca yaralıya destek tedavisi
sağlayın.sağlayın.
80. 2. Hastanın giysilerini çıkarın.2. Hastanın giysilerini çıkarın.
Eğer hasta ayakta duramıyorsa:Eğer hasta ayakta duramıyorsa:
- Ayakkabı bağlarını kesip ayakkabılarını- Ayakkabı bağlarını kesip ayakkabılarını
çıkarın.çıkarın.
- Pantolonu bacakların ön kısmı boyunca- Pantolonu bacakların ön kısmı boyunca
kasığa kadar kesin.kasığa kadar kesin.
- Gömlek/Palto kollarını yukarıda boyuna- Gömlek/Palto kollarını yukarıda boyuna
kadar ortadan kesin.kadar ortadan kesin.
-- Elbiseleri dış kısımları içeride kalacakElbiseleri dış kısımları içeride kalacak
şekilde, kestiğiniz yerlerden yuvarlayarak alın…şekilde, kestiğiniz yerlerden yuvarlayarak alın…
- Elbiseleri hastanın altından çekin- Elbiseleri hastanın altından çekin
81. Kazazede ayakta durabiliyorsa:Kazazede ayakta durabiliyorsa:
- Önce üst kısım giysileri çıkarın, giysilerin- Önce üst kısım giysileri çıkarın, giysilerin
dış kısmını hastanın cildine temas ettirmeyin!..dış kısmını hastanın cildine temas ettirmeyin!..
- Alt giysileri yuvarlayarak veya çekerek çıkar,- Alt giysileri yuvarlayarak veya çekerek çıkar,
giysileri hastanın cildine temas ettirmeyin.giysileri hastanın cildine temas ettirmeyin.
- Yaralıyı bulunduğu yerden- Yaralıyı bulunduğu yerden
dekontaminasyon hattındaki toplanma bölgesinedekontaminasyon hattındaki toplanma bölgesine
götürüngötürün
- Ayakkabı bağlarını keserek ayakkabıları- Ayakkabı bağlarını keserek ayakkabıları
çıkartın.çıkartın.
82. 3. Eğer klor/ hipoklorit mevcutsa hastayı klor3. Eğer klor/ hipoklorit mevcutsa hastayı klor
solüsyonu ile yıkayın.solüsyonu ile yıkayın.
- Sünger ve kova kullanın- Sünger ve kova kullanın
- Sünger ve eldivenleri sık sık- Sünger ve eldivenleri sık sık
durulayarak, bol miktarda solüsyon kullanın.durulayarak, bol miktarda solüsyon kullanın.
- Cildin kat yerlerine, kasık,koltuk altları,- Cildin kat yerlerine, kasık,koltuk altları,
kulak arkaları ve saçlı deriye özel itinakulak arkaları ve saçlı deriye özel itina
gösterin.gösterin.
- Su ile boylu boyunca durulayın.- Su ile boylu boyunca durulayın.
83. 4. Eğer klor/hipoklorit4. Eğer klor/hipoklorit** mevcut değilsemevcut değilse
hastayı dekontemine etmek için diğerhastayı dekontemine etmek için diğer
dekontaminasyon maddelerini kullanın.dekontaminasyon maddelerini kullanın.
- Cildin tüm kısımlarına un tatbik edin.- Cildin tüm kısımlarına un tatbik edin.
- Ovmadan bol miktarda yedirin.- Ovmadan bol miktarda yedirin.
- Kabuklaşmış unu ovmadan çıkarın.- Kabuklaşmış unu ovmadan çıkarın.
- Deterjan veya sabun ve suyla yıkayın.- Deterjan veya sabun ve suyla yıkayın.
5. Koruyucu giysilerinizi dekontamine edin.5. Koruyucu giysilerinizi dekontamine edin.
6. Yaralıyı sıcak hattın gerisine teslim edin.6. Yaralıyı sıcak hattın gerisine teslim edin.
((** % 0,5 Sodium Hypockloride veya çamaşır% 0,5 Sodium Hypockloride veya çamaşır
suyu)suyu)
84. İLK TEDAVİ VE KİMYASAL AJANINİLK TEDAVİ VE KİMYASAL AJANIN
BELİRLENMESİBELİRLENMESİ
1. Hava yolu tıkalıysa açın ve açıklığını devam1. Hava yolu tıkalıysa açın ve açıklığını devam
ettirin,ettirin,
2. Solunum yoksa yardımcı solunumla destekleyin,2. Solunum yoksa yardımcı solunumla destekleyin,
3. Kanama varsa kanamayı kontrol altına alın,3. Kanama varsa kanamayı kontrol altına alın,
85. 4. Kolinesteraz zehirlenmesi semptomları var4. Kolinesteraz zehirlenmesi semptomları var
mı?mı?
- Pupil küçülmesi (Toplu iğne başı kadar)- Pupil küçülmesi (Toplu iğne başı kadar)
- Solunum güçlüğü (Hırıltılı ve zorlu- Solunum güçlüğü (Hırıltılı ve zorlu
solunumu)solunumu)
- Lokal veya genel terleme- Lokal veya genel terleme
- Fasikülasyonlar- Fasikülasyonlar
- Aşırı salgı- Aşırı salgı
- Bulantı, Kusma, İshal- Bulantı, Kusma, İshal
- Kasılmalar- Kasılmalar
86. 5. Klor zehirlenmesi hikayesi var mı?5. Klor zehirlenmesi hikayesi var mı?
EVET > KLOR Protokolü’ne geçiniz.EVET > KLOR Protokolü’ne geçiniz.
6. Zehirlenmenin ardından birkaç dakika6. Zehirlenmenin ardından birkaç dakika
içinde başlayan yanıklar var mı?içinde başlayan yanıklar var mı?
EVET> 7’ye geçiniz.EVET> 7’ye geçiniz.
HAYIR> 8’e geçiniz.HAYIR> 8’e geçiniz.
7. Termal yanıklar var mı?7. Termal yanıklar var mı?
EVET> 9’a geçiniz.EVET> 9’a geçiniz.
HAYIR>LEWISITE Protokolü’ne geçiniz!..HAYIR>LEWISITE Protokolü’ne geçiniz!..
87. 8. Maruz kalıştan 2-12 saat sonra başlayan yanıklar8. Maruz kalıştan 2-12 saat sonra başlayan yanıklar
veya gözlerde tahriş var mı?veya gözlerde tahriş var mı?
EVET> HARDAL GAZI Tedavisi’ne geçiniz.EVET> HARDAL GAZI Tedavisi’ne geçiniz.
HAYIR> 9’a geçiniz.HAYIR> 9’a geçiniz.
9. Fosgen zehirlenmesi ihtimali varmı?9. Fosgen zehirlenmesi ihtimali varmı?
-Fosgen gazına maruziyetin bilinmesi-Fosgen gazına maruziyetin bilinmesi
-Sıcak klorlu hidrokarbonlara maruziyetin-Sıcak klorlu hidrokarbonlara maruziyetin
bilinmesibilinmesi
-Maruz kalıştan birkaç saat sonra solunum-Maruz kalıştan birkaç saat sonra solunum
rahatsızlıklarının başlamasırahatsızlıklarının başlaması
EVET> FOSGEN Protokolü’ne geçiniz!..EVET> FOSGEN Protokolü’ne geçiniz!..
88. 10. Olası diğer kimyasal gazlara maruziyet10. Olası diğer kimyasal gazlara maruziyet
olup olmadığını kontrol edin;olup olmadığını kontrol edin;
-Bilinen kimyasal bulaşmalar-Bilinen kimyasal bulaşmalar
-Kafa travması bulunmaksızın şuur-Kafa travması bulunmaksızın şuur
düzeyinde azalmadüzeyinde azalma
-Giysilerde veya nefeste koku-Giysilerde veya nefeste koku
-Spesifik semptom veya belirtiler!..-Spesifik semptom veya belirtiler!..
89. SİNİR GAZI PROTOKOLU:SİNİR GAZI PROTOKOLU:
1. Şiddetli solumun distresi var mı?1. Şiddetli solumun distresi var mı?
EVET>EVET>
-Entübe edin ve ventilasyon yapın. (asiste)-Entübe edin ve ventilasyon yapın. (asiste)
a. Atropin:a. Atropin:
Erişkin: 6 mg IM veya IVErişkin: 6 mg IM veya IV
Yenidoğan/çocuk : 15-40 mg/kgYenidoğan/çocuk : 15-40 mg/kg
b. 2- PAM Cl:b. 2- PAM Cl:
Erişkin :600 – 1000mg IM veya yavaş IVErişkin :600 – 1000mg IM veya yavaş IV
Yenidoğan/çocuk:15 mg/kgYenidoğan/çocuk:15 mg/kg
IV yolu açınIV yolu açın
90. 2. Majör sekonder semptomlar?2. Majör sekonder semptomlar?
HAYIR> 6’ya geçiniz.HAYIR> 6’ya geçiniz.
EVET>EVET> Atropin:Atropin:
-Erişkin: 4 mg IM veya IV-Erişkin: 4 mg IM veya IV
-Yenidoğan/çocuk : 15-25 mg/kg-Yenidoğan/çocuk : 15-25 mg/kg
2- PAM Cl:2- PAM Cl:
-Erişkin :600 – 1000mg IM veya-Erişkin :600 – 1000mg IM veya
yavaş IVyavaş IV
-Yenidoğan/çocuk:15 mg/kg-Yenidoğan/çocuk:15 mg/kg
IV yolu açınIV yolu açın
91. 3. Gerektikçe atropin tekrar edin:3. Gerektikçe atropin tekrar edin:
Erişkin: 2mg IV veya IMErişkin: 2mg IV veya IM
Yenidoğan/Çocuk :15-25 ug/kgYenidoğan/Çocuk :15-25 ug/kg
4. Gerektikçe 2-PAM Cl’i tekrarlayın:4. Gerektikçe 2-PAM Cl’i tekrarlayın:
- Erişkin : 20-30 dakika sonra 1g IVErişkin : 20-30 dakika sonra 1g IV
- Dozu , 1h x 3 prn tekrar edinDozu , 1h x 3 prn tekrar edin
- Yenidoğan/çocuk :15 mg/kg- Yenidoğan/çocuk :15 mg/kg
5. Konvülziyonlar:5. Konvülziyonlar:
HAYIR> 6’ya geçin.HAYIR> 6’ya geçin.
EVET> IV yoldan yavaşça DIAZEPAM 10EVET> IV yoldan yavaşça DIAZEPAM 10
mg yapın.mg yapın.
92. 6. Her 1-3 dakikada hastayı tekrar6. Her 1-3 dakikada hastayı tekrar
değerlendirin:değerlendirin:
BELİRTİLER KÖTÜLEŞİRSE; maddeBELİRTİLER KÖTÜLEŞİRSE; madde
3’den itibaren uygulamaları tekrar edin!..3’den itibaren uygulamaları tekrar edin!..
Not:Not: Hastane eczanesini aşırı miktarlarda 2-Hastane eczanesini aşırı miktarlarda 2-
prolidorime chloride ve atropinprolidorime chloride ve atropin
gerekebileceği konusunda ikaz edin…gerekebileceği konusunda ikaz edin…
93. FOSGEN PROTOKOLÜFOSGEN PROTOKOLÜ
1. Göğüs röntgeni çek, kan gazlarına bak,1. Göğüs röntgeni çek, kan gazlarına bak,
hastanın sıvı almasını kısıtlahastanın sıvı almasını kısıtla
Eğer sonuçlar FOSGENEğer sonuçlar FOSGEN
ZEHİRLENMESİ ile bağlantılı ise 4’eZEHİRLENMESİ ile bağlantılı ise 4’e
geciniz.geciniz.
2. Solunum güçlüğü var mı?2. Solunum güçlüğü var mı?
EVET> OKSİJEN ver ve respiratöreEVET> OKSİJEN ver ve respiratöre
bağla, (PEEP) pozitif Exp. Enpresurebağla, (PEEP) pozitif Exp. Enpresure
modunda solunum yaptır.modunda solunum yaptır.
94. 3. En az 6 saat yakın gözlem altında3. En az 6 saat yakın gözlem altında
tutuntutun
Eğer şiddetli solunum güçlüğüEğer şiddetli solunum güçlüğü
gelişirse 4. Maddeyi uygula.gelişirse 4. Maddeyi uygula.
Eğer birkaç saat sonra ortaEğer birkaç saat sonra orta
derecede solunum güçlüğü gelişirsederecede solunum güçlüğü gelişirse
1’e dön.1’e dön.
95. 4. Şiddetli solunum güçlüğü gelişirse veya göğüs4. Şiddetli solunum güçlüğü gelişirse veya göğüs
röntgeni veya kan gazları fosgen zehirlenmesi ileröntgeni veya kan gazları fosgen zehirlenmesi ile
uyumlu iseuyumlu ise
Hastayı Hastaneye yatırın.Hastayı Hastaneye yatırın.
Pozitif exp. end Pressure (PEEP)Pozitif exp. end Pressure (PEEP)
modunda basınçlı oksijen ver.modunda basınçlı oksijen ver.
Mayi alımını kısıtlayınMayi alımını kısıtlayın
Göğüs röntgeni çekinGöğüs röntgeni çekin
Kan gazlarına bakınKan gazlarına bakın
Ciddi yaralı olanların listesini yapın.Ciddi yaralı olanların listesini yapın.
96. KLOR PROTOKOLÜKLOR PROTOKOLÜ
1. Solunum güçlüğü var mı?1. Solunum güçlüğü var mı?
EVET>EVET>
Broş gevşetici deneyinBroş gevşetici deneyin
Hastaneye yatırınHastaneye yatırın
Maske ile oksijen verinMaske ile oksijen verin
Göğüs röntgeni çekin.Göğüs röntgeni çekin.
2. Diğer problemleri tedavi edin ve yeniden2. Diğer problemleri tedavi edin ve yeniden
değerlendirin.değerlendirin.
((Fosgeni dikkate alınFosgeni dikkate alın)…)…
97. 3. Solunum sisteminde problem var mı?3. Solunum sisteminde problem var mı?
EVET>5. maddeye geçiniz.EVET>5. maddeye geçiniz.
4. Fosgen zehirlenmesi olası mı?4. Fosgen zehirlenmesi olası mı?
EVET> FOSGEN PROTOKOLÜNEEVET> FOSGEN PROTOKOLÜNE
geçin.geçin.
5. Destek tedavisi uygulayın.5. Destek tedavisi uygulayın.
Diğer sorunları tedavi edin ve hastayı taburcuDiğer sorunları tedavi edin ve hastayı taburcu
edin.edin.
98. HARDAL GAZI PROTOKOLÜHARDAL GAZI PROTOKOLÜ
1. Hava yolu tıkalı mı ?1. Hava yolu tıkalı mı ?
EVET>Trakeostomi yapınEVET>Trakeostomi yapın
2. İdrar yollarında tıkanma var mı?2. İdrar yollarında tıkanma var mı?
3. Geniş yanık var mı?3. Geniş yanık var mı?
EVET>EVET>
· IV Yol açın- termal yanıklarda su· IV Yol açın- termal yanıklarda su
vermeyin.vermeyin.
· Vezikülleri direne edin – kabuğunu· Vezikülleri direne edin – kabuğunu
kaldırmayın.kaldırmayın.
99. 4. Diğer semptomları uygun şekilde tedavi edin:4. Diğer semptomları uygun şekilde tedavi edin:
Geriktiğinde antibiyotikli göz merhemleri, gözGeriktiğinde antibiyotikli göz merhemleri, göz
analjezikleri kullanın.analjezikleri kullanın.
Sterliteye dikkat edin.Sterliteye dikkat edin.
Gerekiyorsa morfin yapın. (genel acil terapideGerekiyorsa morfin yapın. (genel acil terapide
gerekmez, yatan hasta tedavisinde uygungerekmez, yatan hasta tedavisinde uygun
olabilir.)olabilir.)
100. LEWİSİTE PROTOKOLÜLEWİSİTE PROTOKOLÜ
1. Yaralanmanın büyüklüğünü saptayın.1. Yaralanmanın büyüklüğünü saptayın.
2. Yaralanmış olan cildi British Anti –2. Yaralanmış olan cildi British Anti –
Lewisite (Lewisite (BALBAL) merhemi ile tedavi edin.) merhemi ile tedavi edin.
3. Etkilenmiş olan gözleri BAL oftalmik3. Etkilenmiş olan gözleri BAL oftalmik
merhem ile tedavi edin.merhem ile tedavi edin.
101. 4. Pulmoner ve diğer şiddetli etkileri tedavi edin.4. Pulmoner ve diğer şiddetli etkileri tedavi edin.
Yağlı mağlul içinde BAL derin IM. en fazla 4Yağlı mağlul içinde BAL derin IM. en fazla 4
ml.’ye kadar 4 saat ara ile üç defa uygulayın.ml.’ye kadar 4 saat ara ile üç defa uygulayın.
Gerekiyorsa morfin yapın.Gerekiyorsa morfin yapın.
5. Şiddetli zehirlenme var mı?5. Şiddetli zehirlenme var mı?
EVET> BAL enjeksiyonu aralığını 2 saatteEVET> BAL enjeksiyonu aralığını 2 saatte
bire indirin.bire indirin.
