1. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu
hydrologicznym
Robert Szczepanek
Politechnika Krakowska,
OSGeo Polska
warsztaty
”Analizy przestrzenne z wykorzystaniem GRASS”
Wrocław 14.09.2010
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
2. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Plan prezentacji
1 Modelowanie hydrologiczne
2 Modele dostępne w GRASS 6.4
3 Modele dostępne jako dodatki
4 Wykorzystanie praktyczne
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
3. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Czym jest model hydrologiczny?
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
4. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Czym jest model hydrologiczny?
Opisuje procesy związane z obiegiem wody w przyrodzie.
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
5. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Czym jest model hydrologiczny?
Opisuje procesy związane z obiegiem wody w przyrodzie.
Model hydrologiczny jest DUUUŻYM uproszczeniem
rzeczywistości.
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
6. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Czym jest model hydrologiczny?
Opisuje procesy związane z obiegiem wody w przyrodzie.
Model hydrologiczny jest DUUUŻYM uproszczeniem
rzeczywistości.
Opisywane procesy są często złożone i zależą od wielu
czynników.
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
7. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Wybrane rodzaje matematycznych modeli hydrologiczny
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
8. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Wybrane rodzaje matematycznych modeli hydrologiczny
Model czarnej skrzynki (zależności empiryczne)
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
9. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Wybrane rodzaje matematycznych modeli hydrologiczny
Model czarnej skrzynki (zależności empiryczne)
Model procesów fizycznych o parametrach skupionych
(uśrednione wartości, np. dla zlewni cząstkowych)
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
10. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Wybrane rodzaje matematycznych modeli hydrologiczny
Model czarnej skrzynki (zależności empiryczne)
Model procesów fizycznych o parametrach skupionych
(uśrednione wartości, np. dla zlewni cząstkowych)
Model procesów fizycznych o parametrach dyskretnie
rozłożonych (do jakiego stopnia szczegółowości?)
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
11. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Wdrażanie modeli matematycznych
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
12. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Wdrażanie modeli matematycznych
Wybór
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
13. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Wdrażanie modeli matematycznych
Wybór
Kalibracja
(oszacowanie/obliczenie parametrów, np. początkowej
wilgotności gruntu)
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
14. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Wdrażanie modeli matematycznych
Wybór
Kalibracja
(oszacowanie/obliczenie parametrów, np. początkowej
wilgotności gruntu)
Symulacja/prognoza
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
15. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Wdrażanie modeli matematycznych
Wybór
Kalibracja
(oszacowanie/obliczenie parametrów, np. początkowej
wilgotności gruntu)
Symulacja/prognoza
Weryfikacja
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
16. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Co obliczamy?
Dane wejściowe do modeli obarczone są dużymi błędami i mają
istotny wpływ na uzyskiwane rezultaty.
Zwykle stosuje się modele będące kompromisem pomiędzy
szczegółowym modelem procesu a mocą obliczeniową komputerów
i dostępnymi danymi do modeli fizycznych o parametrach
dyskretnie rozłożonych.
Oczekujemy, że zadając parametry wejściowe do modeli, będziemy
w stanie oszacować hydrogramy odpływu w dowolnych przekrojach
na cieku.
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
17. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Które procesy najczęściej modelujemy?
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
18. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Które procesy najczęściej modelujemy?
opad całkowity [pomiary punktowe, radary, satelity, topografia]
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
19. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Które procesy najczęściej modelujemy?
opad całkowity [pomiary punktowe, radary, satelity, topografia]
opad efektywny [pokrycie terenu, rodzaj gleb]
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
20. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Które procesy najczęściej modelujemy?
opad całkowity [pomiary punktowe, radary, satelity, topografia]
opad efektywny [pokrycie terenu, rodzaj gleb]
parowanie (transpiracja) [wilgotność powietrza, prędkość
wiatru]
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
21. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Które procesy najczęściej modelujemy?
opad całkowity [pomiary punktowe, radary, satelity, topografia]
opad efektywny [pokrycie terenu, rodzaj gleb]
parowanie (transpiracja) [wilgotność powietrza, prędkość
wiatru]
intercepcja [gatunki roślin, okres wegetacji]
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
22. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Które procesy najczęściej modelujemy?
opad całkowity [pomiary punktowe, radary, satelity, topografia]
opad efektywny [pokrycie terenu, rodzaj gleb]
parowanie (transpiracja) [wilgotność powietrza, prędkość
wiatru]
intercepcja [gatunki roślin, okres wegetacji]
spływ powierzchniowy [NMT, szorstkość pokrycia,
przepuszczalność podłoża]
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
23. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Które procesy najczęściej modelujemy?
opad całkowity [pomiary punktowe, radary, satelity, topografia]
opad efektywny [pokrycie terenu, rodzaj gleb]
parowanie (transpiracja) [wilgotność powietrza, prędkość
wiatru]
intercepcja [gatunki roślin, okres wegetacji]
spływ powierzchniowy [NMT, szorstkość pokrycia,
przepuszczalność podłoża]
infiltracja [porowatość i wilgotność gleby]
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
24. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Które procesy najczęściej modelujemy?
opad całkowity [pomiary punktowe, radary, satelity, topografia]
opad efektywny [pokrycie terenu, rodzaj gleb]
parowanie (transpiracja) [wilgotność powietrza, prędkość
wiatru]
intercepcja [gatunki roślin, okres wegetacji]
spływ powierzchniowy [NMT, szorstkość pokrycia,
przepuszczalność podłoża]
infiltracja [porowatość i wilgotność gleby]
transformacja hydrogramów w ciekach [stany wody, przekroje
poprzeczne, krzywe konsumcyjne, sieć hydrograficzna]
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
25. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Które procesy najczęściej modelujemy?
opad całkowity [pomiary punktowe, radary, satelity, topografia]
opad efektywny [pokrycie terenu, rodzaj gleb]
parowanie (transpiracja) [wilgotność powietrza, prędkość
wiatru]
intercepcja [gatunki roślin, okres wegetacji]
spływ powierzchniowy [NMT, szorstkość pokrycia,
przepuszczalność podłoża]
infiltracja [porowatość i wilgotność gleby]
transformacja hydrogramów w ciekach [stany wody, przekroje
poprzeczne, krzywe konsumcyjne, sieć hydrograficzna]
... a gdzie modelowanie roztopów śniegu, lodu na rzekach,
...itd., itd.
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
26. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Przykładowy model procesu elementarnego
Model opadu efektywnego SCS (ang. Soil Conservation Service).
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
27. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Przykładowy model procesu elementarnego
Model opadu efektywnego SCS (ang. Soil Conservation Service).
Opad efektywny zależy od rodzaju gleb, sposobu użytkowania
terenu oraz uwilgotnienia gleby w okresie poprzedzającym opad.
Wszystkie przedstawione czynniki opisuje wyznaczany
bezwymiarowy parametr CN (ang.Curve Number) reprezentujący
maksymalną potencjalną retencję zlewni S o wartościach z zakresu
0-100.
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
28. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Wykorzystanie numerycznego modelu terenu
Istnieje wiele algorytmów wykorzystujących NMT. Problem polega
jednak na tym, że muszą one być powiązane z algorytmami
wykorzystanymi później do modelowania np. spływu
powierzchniowego. Do poprawnego hydrologicznie NMT niezbędne
są też linie szkieletowe (m.in. przebieg wododziałów i przebieg
cieków).
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
29. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Modele dostępne w GRASS 6.4
Dostępne bezpośrednio z poziomu programu.
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
30. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
r.topmodel
fizyczny model opad-odpływ
bazuje na wskaźniku topograficznym r.topidx wyznaczanym z
NMT
pierwotnie napisany w Fortranie
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
31. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
r.drain
śledzi linie spływu dla zadanych punktów źródłowych, kończy
na lokalnych minimach
Roger S. Miller, 2001
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
32. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
r.basins.fill
generuje rastrową mapę zlewni cząstkowych na podstawie
rastrowej mapy z segmentami cieków
Dale White, Dept. of Geography, Pennsylvania State
University
Larry Band, Dept. of Geography, University of Toronto,
Canada, 2009
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
33. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
r.flow
z rastrowego NMT tworzy wektorowe linie spływu
raczej przydatny do modelowania erozji niż generowania sieci
hydrograficznej
Maros Zlocha, Jaroslav Hofierka, Comenius University,
Bratislava, Slovakia,
Joshua Caplan, Mark Ruesink, Helena Mitasova, University of
Illinois at Urbana-Champaign, 2008
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
34. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
r.terraflow
modelowanie spływu dla dużych rastrowych NMT
zoptymalizowane pod kątem operacji zapis/odczyt
SDF - Single Flow Direction [D8]
MFD - Multiple Flow Direction
The TerraFlow project, 1999, Duke University. Lars Arge, Jeff
Chase, Pat Halpin, Laura Toma, Dean Urban, Jeff Vitter,
Rajiv Wickremesinghe.
Porting for GRASS, 2002: Lars Arge, Helena Mitasova, Laura
Toma.
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
35. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
r.water.outlet
wyznacza zlewnię dla podanego przekroju zamykającego
Charles Ehlschlaeger, U.S. Army Construction Engineering
Research Laboratory
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
36. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
r.watershed
rozbudowany program do tworzenia map akumulacji spływu
powierzchniowego, kierunków drenowania, lokalizacji cieków i
zlewni, zawiera model RUSLE (Revised Universal Soil Loss
Equation)
Charles Ehlschaeger U.S. ACERL
Markus Metz, 2003-2010
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
37. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Modele dostępne jako dodatki (Add-on)
Mają dostępne kody źródłowe na stronach projektu, ale wymagają
doinstalowania.
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
38. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
HydroFOSS
Model HydroFOSS - Massimiliano Cannata 2006
o parametrach dyskretnie rozłożonych
procesów fizycznych
modułowy
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
39. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
r.stream.*
Grupa modułów do wyznaczania parametrów Hortona.
Jarosław Jasiewicz, UAM Poznań
r.stream.distance
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
40. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
gipe
Grass Image Processing Environment - Yann Chemin
o parametrach dyskretnie rozłożonych
procesów fizycznych
modułowy
zawiera m.in. model r.hydro.CASC2D
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
41. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
jGRASS
JGrass – Hydrological Modeling in Java
niazależne środowisko zbudowane na platformie uDig
napisane w języku Java
wspierane i rozwijane przez CUDAM, HydroGIS oraz
Department of Environmental and Civil Engineering of the
University of Trento
wykorzystuje moduły GRASS
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
42. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Teoria a praktyka
Najczęściej modelowanie hydrologiczne z wykorzysteniam GIS
rozumiane jest jako pre-processing. Obejmuje np.:
Przygotowanie map pokrycia terenu (roślinność, gleby,
uwilgotnienie) w oparciu o zdjęcia lotnicze/satelitarne. Na tym
polu GRASS udostepnia wiele narzędzi.
Przetworzenie numerycznego modelu terenu dla potrzeb
modelowania hydrologicznego i hydraulicznego
Wyznaczenie zlewni elementarnych do obliczenie parametrów
skupionych
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
43. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
Wnioski
Większość ”modeli hydrologicznych”dotyczy wyłącznie
preprocessingu
Spośród opisujących poszczególne procesy elementarne,
większość ogranicza się do jednego procesu.
Modele hydrologiczne tworzone są w sposób
nieskoordynowany i mają dość krótkie okresy życia.
W tej chwili praktycznie brak rozwijanego, kompleksowego
modelu hydrologicznego w ramach projektu GRASS.
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym
44. Modelowanie hydrologiczne Modele dostępne w GRASS 6.4 Modele dostępne jako dodatki Wykorzystanie praktyczne
robert@szczepanek.pl
Robert Szczepanek Politechnika Krakowska, OSGeo Polska
Wykorzystanie GRASS w modelowaniu hydrologicznym