1. POLJOPRIVREDNI I PREHRAMBENI SEKTOR SRBIJE Prof. Dr Natalija Bogdanov Poljoprivredni fakultet Univerziteta u Beogradu Beolgrad, mart 2011.

2. Makroekonomsko okruženje Period 2000-2008 karakterišu brojne reforme na uspostavljanju makroekonomske stabilnosti i stabilnog poslovnog ambijenta. Ekonomske reforme dovele su do porasta GDP, smanjenja inflacije, rasta zaposlenosti i FDI. Rast standarda (plata), ne i zaposlenosti! Ekonomska kriza brzo i snažno pogodila standard (najmarkantnija posledica rast nezaposlenosti). Selected macroeconomic indicators; 2000-2010;

3. Makroekonomsko okruženje Poreski sistem - visoka konkurentnost u poređenju sa zemljama iz regiona. Niži PDV i porez na prihod, poreski krediti za investiranje u osnovna sredstva i do 80% investiranog iznosa, državne subvencije za nove zaposlene... Započinjanje posla. Pojednostavljen sistem registracije i procedura za otpočinjanje poslovanja (7 procedura a čije je ispunjenje potrebno 13 dana). Prema mogudnostima za dobijanje kredita Srbija je prva u regionu. zaštita prava zajmodavaca i zajmoprimaca kroz zalog i stečajni zakon, obim i dostupnost podataka o kreditima, kvalitet podataka kreditnog biroa, obuhvatnost pojedinaca i preduzeća u bazama kreditnog biroa Dobijanje građevinske dozvole -pomak zahvaljujudi usvajanju novog Zakona o planiranju i izgradnji. Proces formiranja jedinstvenog katastra nepokretnosti je u toku i treba da bude završen početkom 2011. godine.

4. Makroekonomsko okruženje VAT rates Income tax rates

5. FINANCIAL GRANTS SUPPORT SCHEME

7. Značaj poljoprivrede u nacionalnoj ekonomiji Poljoprivreda i agroindustrija ostaju najznačajniji deo nacionalne ekonomije tokom tranzicija. Visok udeo sektora u ukupnoj zaposlenosti (mala apsorpciona moć ostalih sektora, usporen proces revitalizacije i restruktuiranja) Visoko učešće poljoprivrede u spoljnotrgovinskoj razmeni. Rastući suficit. Share of agriculture in the main economy indicators ; 2000-2009

8. Agrarniresursi Povoljni prirodni uslovi, raznovrsna klima, bogati zemljišni i vodni resursi; Neiskorišćeni prirodni izvori stočne hrane; Potencijal za proizvodnju obnovljivih izvora energije; Tradicija u proizvodnji visokokvalitetne hrane Proizvodnja sirovina struktuirana prema prerađivačkim kapacitetima

11. Poljoprivredno zemljište i struktura farmi Farm structure; 2002 Struktura farmi je vrlo kompleksna! Velike regionalne razlike! 80% poljoprivrednih površina je u privatnom vlasništvu . Prosečna veličina farmi 3.7 ha, podeljeno u 4 parcele. Tržište zemljišta neaktivno. Državno zemljište izdaje se u zakup. Nadležnosti jedinica loklane samouprave; pravo prečeg zakupa; pravo učešća u javnom nadmetanju – lica upisana u Registar (+prebivalište+PIO klauzula);

12. Investicije nerezidenata u nepokretnosti u Srbiji Zakon o stranim ulaganjima izjednačava rezidnete i nerezidentne osim u izvesnim slučajevima (pripriodna dobra, osetljivi sekotri, koncesije) Za pitanje prava sticanja svojine stranaca nad nepokretnostima u Republici Srbiji, nadležna je Uprava za poljoprivredno zemljište, Ministarstvo poljoprivrede. Po važećem zakonu nije dozvoljeno sticanje ovog prava. Član 1, stav 3, Zakona o poljoprivrednom zemljištu (Službeni glasnik 62/2006 i 41/2009): „Vlasnik poljoprivrednog zemljišta ne može biti strano fizičko, odnosno pravno lice“. Inače, po SSP-u postoji prelazni period od 4 godine od dana stupanja na snagu SSP-a (ne prelaznog sporaѕuma). Ne postoji plan liberalizacije investicija u državne šume.

13. Neuspele privatizacije poljoprivrednih preduzeća …. Agrobačka PPK, Bač = 5.573 Mladi borac, Sonta = 1.584 ha Rasadnik, Kikinda = ? Aleksa Šantić, Aleksa Šantić = 1.417ha Bačka, Sivac = 4.800 ha Graničar DPP, Gakovo = 6.477 ha Jadran, Nova Gajdobra = 790 ha Doža Đerđ, Bačka Topola = 1.750 ha Mala Bosna, Mala Bosna = 660 ha 7. jul, Sirig = 1.343 ha Rudnik, Kovin = 19 ha Vršački Vinogradi = ? Poljoprivreda, Senta = 541, 5 ha Jedinstvo, Gajdobra = 358 ha www.priv.rs

14. Poljoprivredna proizvodnja i output Od početka 1990ih proizvodnja značajno varira; niska potrošnja inputa, (pre)veliki uticaj vremenskih uslova. Generalno, rezultati su još uvek nepovoljniji nego pre početka tranzicije. Nizak udeo stočarstva u strukturi vrednosti proizvodnje! Agricultural production volume indices*; 2000-2010 (2005=100)

15. Cene poljoprivrednih proizvoda i cene hrane Farm gate prices - wheat Proizvođačke cene poljoprivrednih proizvoda niže u poređenju sa zemljama regiona. Cenovna konkurentnost. Nestabilnost cena usled odsustva regulatornih mehanizama.Zakon o uredjenju tržišta poljoprivrednih proizvoda nije usvojen! Farm gate prices - milk

16. Cene poljoprivrednih proizvoda i cene hrane Visoke cene prehrambenih proizvoda snažno utiču na inflaciju. Monopoli u prerađivačkom sekotru i u maloprodajnom lancu. Visoke marže. Veliki strani trgovinski lanci još nisu prisutni na domaćem tržištu. Regionalni učesnici, mešoviti kapital (Idea, Merkator, Vero...) Marže u trgovini na veliko (26%) su veće nego u trgovini na malo (20%), što je više nego u EU. Dispariteti cena hrane u Srbiji i u Evropskoj uniji u 2010: Standardne devijacije Izvor: MAT, Ekonomski institut i Privredna komora Srbije, 2011

17. Spoljnotrgovinska razmena Dinamičniji rast izvoza u odnosu na uvoz doveo do pozitivnog bilansa od 2005 (uključujući i razmenu sa EU). Glavni izvozni proizvodi – žita (kukuruz), smrznuto voće (malina), šećer, ulje. Jedinična vrednost uvoza povoljnije nego za izvozne proizvode. Najveći izvozni partener i u EUsu Nemačka, Italija, Austrija, Rumunija (kukuruz). Agro-food trade balance, 2000-2010

18. Spoljnotrgovinska razmena Regional breakdown of agro-food trade Glavno tržište su CEFTA zemlje (50% ukupnog izvoza hrane i poljoprivrednih proizvoda CEFTA zemalja čini izvoz Srbije). Zemlje CEFTA u koje Srbija najviše izvozi poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda su Bosna i Crna Gora

20. Prehrambena industrija Obezbeđena sirovinska osnova za većinu prerađivačkih sekotra. Kapaciteti predimenzionirani, nizak stepen iskorišćenosti u nekim sektorima (meso). Regionalna konkurentnost bazirana na niskim cenama i regionalno prepoznatljivim brendovima (ne uvek na kvalitetu). Uz pomoć državne podrške unapređeni standardi kvaliteta i zdravstvene bezbednosti u vodećim sektorima (GAP, HACCP, Halal, GHOST)

21. Prehrambena industrija Privatizacija obavljena sa veliki udelom domaćeg kapitala, početkom tranzicionog perioda. Regionlana neujednačenost FDI

23. Prerada žita (mlinsko-pekarska industrija)

24. Turnover (% of industry total) Structure of enterprises: size distribution

25. Prerada žita (mlinsko-pekarska industrija) Mogućnosti za FDI: stvaranje velikih skladišnih sistema (kontrola kvaliteta, klasiranje...); automatizacija i ukrupnjavanje mlinskih pogona koji (proizvodi definisanog standardizovanog namenskog kvaliteta); savremene velike pekare za proizvodnju polugotovih i trajnih pekarskih proizvoda visokog kvaliteta; brendirani lanci prodajnih objekata; pogoni za proizvodnju specijalnih proizvoda, proizvoda sa funkcionalnim svojstvima, proizvoda za potrošače sa specifičnim potrebama, GPOs...

26. Prerada industrijskog bilja Mogućnosti za FDI: Tržište profilisano, zatvoreno, velike multinacionalne kompanije..

27. Turnover (% of industry total) Structure of enterprises: size distribution

28. Prerada voća i povrća

29. Prerada voća i povrća Mogućnosti za FDI: klasifikacija i standardizacija proizvoda za potrošnju u svežem stanju i za izvoz; Novi proizvodi, proširenje asortimana; Proizvodi vrhunskog kvaliteta za potrošače veće platežne moći i za strano tržište; proizvodnja i prerada organskih i GPO proizvoda Prateće industrije!!!

31. proizvodnja tradicionalnih prerađevina od mesa i mleka;

32. Proširenje asortimana mesnih prerađevina;

33. Proizvodnja polupripremljenih jela

35. Izazovi i mogućnosti Srpska poljoprivreda i prehrambena industrija su jako oslonjene na uvoz repromaterijala, inputa (ambalaža, oprema, transportne i priključne mašine...) . Nedovoljno tehničko - tehnološko unapređenje i osposobljenost za primenu standarda zdravstvene bezbednosti i sigurnosti hrane u (gotovo) svim segmentima lanca. U proizvodnoj i izvoznoj strukturi velika zastupljenost proizvoda niske faze prerade, skroman i nedovoljno atraktivan asortiman, neadekvatno iskorišćene sirovine. Nedovoljno segmentirano i profilisano maloprodajno tržište – mali broj specijalizovanih i/ili brendiranih prodavnica! Tradicionalni, geografski zaštićeni proizvodi – jako diversifikovana paleta proizvoda, neiskorišćene mogućnosti.

38. Hvala!