Descrición, con exemplos, do funcionamento do latín e as linguas romances como linguas flexivas

1. as linguas romances son flexivas e fusionantes

2. As nosas linguas son flexivas e fusionantes. Isto quere dicir que as palabras, na súa maior parte, constan de dous elementos: 1. RAÍZ ou LEXEMA , que aporta o fundamental do significado léxico 2. SUFIXOS e PREFIXOS , que proporcionan información léxica (menor que os lexemas) ou gramatical. Estes últimos dannos varios datos á vez (modo, tempo, voz…) “ Flexiva” quere dicir, figuradamente, que as palabras “dobran” por un punto para poder soldar á raíz diversos elementos As nosas linguas son así por proceder do latín, que á súa vez pertence á familia indoeuropea: todos eses idiomas son flexivos. Fíxate nos seguintes exemplos para comprender o seu funcionamento

3. sufixos derivativos (sustantivos)

4. formantes de sustantivos abstractos -tia > -za / -cia ( iustitia) xustiza / justicia servidume / servidumbre maldade / maldad altitude / altitud orixe / origen -men > -me / -bre -tas, -tatem > -dade / -dad --tudo, -tudinem > -tude / -tud ( altitudo, -tudinem) -go, -ginem > -xe / -gen ( origo, originem)

5. formantes de sustantivos de acción -arius > -eiro / -ero ( ferrarius) ferreiro / herrero institutriz asesor gañador punción -trix, -tricem > -triz -sor > -sor ( assessor ) -tor > -dor -tio, -tionem > -ción, -zón ( punctio, -onem ) torsións -sio, -sionem > -sión(s) ( torsio, -onem )

6. formantes de sustantivos colectivos -aria > -eira / -era carballeira rosaleda ayuntamiento almenar generalato -eta > -eda -mentum > -mento / -miento -ar > -ar -tus > -to

7. formantes de sustantivos deminutivos cánula pandilla gatiño periodicucho -ula > -ula (* cannula ) -ilia > -illa -inius > -iño (* cattinius ) -tius > -cho

8. sufixos derivativos (adxectivos)

9. formantes de adxectivos relativos -icus, -a > -ico, -a paranoico foráneo fatal catedralicio sabroso -eus, -a > -eo, -a -alis > -al ( fatalis ) -cius, -a > -cio, -a -osus, -a > -oso, -a hilarante -ns, -ntem > -nte ( hilarans, -ntem ) ventresca -scus, -a > -sco, -a

10. formantes de adxectivos de posibilidade -bilis > -ble ( amabilis ) amable dúctil -ilis > -il ( ductilis )

11. sufixos gramaticais

12. sufixos en verbos, sustantivos e adxectivos -a- > -a- (pres. de subxuntivo) veña cantabamos hiciérais sabroso, -a torsións -ba-mus > -bamos (1ª p. pl. pret. imp. ind.) -era-tis > -érais (2º p. pl. pret. imp. subx.) -us, -a, -um > -o, -a (masculino e feminino) -es > -s (plural)

13. Como puideches comprobar, herdamos moitas palabras latinas que xa contiñan sufixos, pero o feito máis significativo é este: tamén herdamos os sufixos independentemente . Iso permítenos, hoxe en día, formar novas palabras (e que, polo tanto, non existían en latín). Por iso a herdanza que temos da lingua de Roma é tan rica