mj

1. ИталийналдартэрдэмтэнГ.Галилей (Galileo Galilei)

2. Товч намтар ГалилейИталийнПисад (1564- 1642)төржхотынхооихсургуульдэлсэнорсон ч төлбөроөбарагдуулаагүйучиргарчээ. Гэвч 1589 ондихсургуульдаабагшийнажилдоржхожимиьПадуаныихсургуульдшилжижтэнд 1610 онхүртэлажиллахдаашинжлэх ухааныгарамгайнээлтүүдийнхээдийлэнхийгньхийсэнбайна. Галилейчухалнээлтүүдийнхээанхныхыгмеханикийнсалбартхийжээ.

3. Түүний агуу нээлтүүд Олсныүзүүртачаазүүжэнгийннэгдүүжинхийжээ. Эцэстньолсижилурттайбайхадямар ч ачааадилхугацаандсавладагболохыгтогтоожээ. Эндээсолсуртбайхадхолсавлаж, богинобайхадойрхонсавладагийголжмэджээ.Галилейэнгийндүүжингийндүрмийгнээжээ. . Түүнийдараагийнбаснэгтомололтньинерцийнхуулийгнээсэнявдалюм. ХөдөлгөөндбайгаабиецаашмьтүлхэххүчнөлөөлөхгүйболхурдньсаардаггэжхүмүүсүздэгбайсныгГалилейтуршилтхийжөөрчлөв. ҮрэлтзэрэгхөдөлгөөнийгсаатуулжбайгаанөлөөлөлбайхгүйболунажбайгаабиехөдөлгөөнөөцаашэцэстөгсгөлгүйүргэлжлүүлэхболногэсэндүгнэлтийгГалилейхийжээ.

4. 1609-1610 ондГалилейодонорнымашолонтуршилтхийсэнбайна. Сарньэрдэмтдийнүзэжбайгаачланөөсэвгүйбишхаринбарзгаргадаргатайболох, мөнСүүнзамньолонодныбөөгнөрөлөөстогтдогболохыголжнээжээ. Бархасвадьгаригдагуултайгэдгийг, БудСугаргаригуудньДэлхийгээсөөрСаршигбүтэцтэйболох, бүхгаригуудНарыгтойронэргэдэгболохыголжнээсэнньКоперникийнтеоромыгбаталсаннээлтбайлаа. БатламиусийнодонорныүзлийгбүрэнняцаасанажиглалтуудыгхийжэхэлсэнбөгөөдSideriusNuntius (Однымэдээчин) номдооүрдүнгньбичжээ. Бархасвадьгаригийн 4 дагуулыг (Ио, Европа, Ганимад, Каллисто) тодорхойлжээ. Уламжлалтухааныдагууодноосгаднаогторгуйнбиетнь 7- оосилүүгүйгэжүзэжбайлаа.

5. ДуранавайгаарСугаргаригСаршигхэлбэрньөөрчлөгдөнхарагддагийголжээ. Сарандээруултолгод, талхөндийбайдгийгхаржээ. СарньДэлхийтэйадилбодисоостогтсон (Аристогийнүзлээсогтөөрбайлаа) гэжүздэг. Нарандээрбайдаг “харцэгийг” ажиглангадаргадээрньбайдагтолбогэжүзжээ. Олонжилийннастайтолбыгсудлан, Нар 26 хоногийнтойрогтойболохыгтогтоосон. Сүүнзамньүүлбиш, харинолонодныбөөгнөрөлюм.ЭдгээртолбоньНар, Дэлхийнхоорондохогторгуйнжижигбиеттэйхолбоотой. ХэрэвтиймболөөрөөрцэгээсажиглахадНарнытолбобайрлалньөөрчлөгдөхбайсан.БудгаригНарныурдуурөнгөрснөөрбийболдогсүүдэргэжүздэг. ГэтэлГалилейБудгаригНарныурдуурөнгөрөхөд 7 цагүргэлжилдэгболтолбоньудаанбайдгийгажиглажээ.

6. Агуу сэтгэгчийн амьдарлын замнал Галилейгазардээрххөдөлгөөнийг ч математиктайхолбожболохыгхаруулжээ. Тэрээр “Хүнээсгадуур, түүнийхүссэнтэйогтхолбоогүйертөнцийгматематикаргааройлгожболно” гэжхэлмээрбайнагэжээ.Г.Галилейзургаанжилийг «Дэлхийнхамгийнголхоёрсистемийнтухайхарилцаняриа» гэсэналдартбүтээлээтуурвихадзориулжээ. Энэном 1672 оидхэвлэгдмэгцшашныхандургүйцэж 1616 оныхоригийгэөрчлөөгэжбуруушаасам ч түүнийгшорондсуулгажарайзүрхэлсэнгүй. Арчетридахьшилтгээндньгэрийнхориондбайлгахшийтгэлногдуулжээ. ТэрчилэнЭхдэлхийНарыгтойрчэргэлддэггзсэнонолоосооолныемнөтатгапзахшүүхийншийдвэргарсныг 69 настайГ.Галилейбиепүүлэв, АлдартэрдэмтэнмааньАрчетридахьшмлтгээидээмеханикийнасуудлуудыгсудалжбайсаар 1642 ондертөнцийнмөнхбусыгүзүүлсэнюм. Түүнийхийсэншиижлзхухаанынээлтүүдээсилүүтүүнийшинжлэхухааныаргазүйгхөгжүүлэхүйлсэдоруулсанхувьнэмэрзүйргүйаугаабилээ.

7. Галилейаливааүзэгдлийгсудлахдааүнэнбодитбайдал, тоонүзүүлэлтүүдийгэрхэмлэхболжээ. Тэрүеэстоонүзүүлэлтүүдийгягтагтооцохнь шинжлэхухаанысудалгааныүндсэнаргаболсонюм. Г.Галилейшинжлэхухааны танинмэдэхүйдтуршилтынхандлагачухалачхолбогдолтойгөргөнсурталчипжаливаанэрхүндтэйхүнийүгбишчухамдаатуршилтболшинжлэхүхааныүнэнийнотолгоогэжүздэгбайжээ. ХойчолонүеийнэрдэмтэдГалилейгхэвшмэлномлолыгягшталбаримтлах, сэтгэлгээнийэрхчөлөөгдарахгэсэнбүдүүлэгоролдлогыгэсэргүүцэхийнбилэгтэмдэггэжөнөөүед ч бахархандээдэлсээрбайна.

8. The end Хагацал, бага хайрыг унтрааж, их хайрыг өдөөдөг, Яг л салхи, лааг мөхөөж, түүдгийг ноцоодог шиг.