2. RHLI ARAÇ KAYIPLARI e Özge K›l›nç
ABD ve ‹ngiltere’nin önderli¤indeki koalis-
yon güçlerinin Irak’a karfl› sald›r›s› 20 Mart
2003 tarihinde bafllam›fl ve “Iraqi Freedom”
operasyonunun ilk safhas› ABD askeri birlik-
lerinin 10 Nisan 2003 tarihinde Ba¤dat’a gir-
mesi ile sona ermifltir. Bu tarihten sonra ça-
t›flmalar›n pratikte sona ermedi¤i gözlenmifl
ve çeflitli kesimlerden Irak direnifli k›smen te-
rör sentezli gayri nizami bir hal alm›fl ve ha-
len devam etmektedir.
Müdahale ana faz› olarak niteleyebilece¤i-
miz ilk üç haftal›k operasyonda tanklar›n bafl›
çekti¤i z›rhl› birlikler kilit rol oynam›fl ve ka-
ra operasyonunun baflar›l› olmas›nda taktik
aç›dan kaç›n›lmaz görevler üstlenmifllerdir.
Bu yaz›da, “Iraqi Freedom” Operasyo-
nu’nda öncelikli olarak sadece z›rhl› birlik
harekatlar› k›saca incelenecek, ayr›ca tank ve
z›rhl› araç kay›plar›na de¤inilmeye çal›fl›la-
cakt›r. Yaz›n›n sonunda buradan ç›kar›labile-
cek baz› derslere ve ayr›ca Türkiye aç›s›ndan
genel bir de¤erlendirmeye özet niteli¤inde k›-
saca yer verilecektir.
47
3. IRAK’IN ASKER‹ GÜCÜ: Son Irak sald›r›s›ndan, dolay›s›yla savafltan önce hurdaya ç›kar›lm›fl ve kullan›lmaz ha-
Özellikle savafl öncesi, hemen tüm kaynak- le gelmifl bir Irak T-62 tank›. (Foto¤raf: TD Arfliv)
lar Irak’taki Saddam diktatörlü¤ünün askeri
gücünü çok teorik ele ald›klar›ndan, savafl son-
ras› tüm bu veri ve dökümlerin pratik savafl
aç›s›ndan abart›l› olduklar› ortaya ç›km›flt›r.
20 Mart 2003 öncesinde Irak Ordusu’nun
ka¤›t üzerindeki teorik gücü afla¤›daki gibi
ele al›n›yordu:
- 389.000 asker
- 2600 tank (T-54/55, T-59, T-69, T-72,
M48, M60, AMX 30, Centurion, Chieftain)
- 2100 top/kunda¤› motorlu obüs/kunda¤›
motorlu top
- 50 FROG ve 6 SCUD tipi füze sistemi
- S›n›rl› say›da El-Hüseyin, El-Samud ve El-
Fatah balistik füzesi
Ancak Irak’›n gerçekte cepheye sürebilece¤i
silah ve asker miktar› bu teorik verilerin çok al-
t›ndayd›. 1991 Körfez Savafl› s›ras›nda Irak as-
keri gücünün u¤rad›¤› kay›plar, bu savafl›n he- güneyindeki bir çok Irak hedefi havadan yap›- aras›nda efl güdüm sa¤lanamam›fl; Irak gene-
men ard›ndan aral›ks›z 12 y›l yürürlükte kalan lan operasyonlar kapsam›nda uçak ve seyir fü- linde direnifl gösteren 50 bin askerin direnifli
ambargo nedeniyle telafi edilememiflti. Ayr›ca zeleri ile defalarca bombalanm›flt›. Dolay›s›yla mahalli seviyede gerçekleflebilmifl ve Irak’›n
Irak’›n elinde kalm›fl olan az say›da çal›flabilir Irak’›n hava savunma kabiliyeti bu son savafl karfl› atefl yo¤unlu¤u etkili olamam›flt›r.
durumdaki sa¤lam sistemleri kullanmak için bafllamadan önce manen çökmüfl bir vaziyet- Irak tanklar›n›n ço¤u zaten demode modeller
gerekli yedek parçalar›n temini, dolay›s›yla lo- teydi ve Irak hava savunmas› büyük oranda za- olup, bunlar›n yar›dan ço¤unun operasyonel ka-
jistik destek yine ambargo yüzünden yeterli se- ten susturulmufltu. biliyetinin olmad›¤› söylenebilir. Irak’›n tank
viyede sa¤lanamam›flt›r. Teorik olarak 389.000 askeri olan Irak Ordu- gücünün çekirde¤ini 1950’li/60’l› y›llar›n di-
Her ne kadar Irak Hava Kuvvetleri belli bir su, daha savafl bafllamadan büyük oranda fire zayn›, genellikle birinci ve ikinci nesil T-54/55,
miktar uça¤a sahip idiyse de, pratikte koalis- vermifl, bir çok general, üst düzey kurmay-su- T-62 ve k›smen T-72 tanklar› oluflturmaktayd›.
yon güçlerinin sahip oldu¤u hava üstünlü¤ü bay ve yüz binlerce asker, daha kara savafl› bafl- ‹kinci/üçüncü nesil aras› T-72 tanklar› bile art›k
yüzünden bunlar› kullanma imkan› dahi bulu- lamadan üniformas›n› ç›kararak kay›plara kar›fl- orijinal konfigürasyonlu standart modelleri ile
namam›flt›r. Unutulmamal›d›r ki, 1991 Körfez m›flt›r. Bu savaflta Irak genelinde tahminen 50 bugün güncelliklerini yitirmifllerdir.
Savafl›’ndan beri 36. paralelin kuzeyi ve 32. bin kadar Irakl› k›smen çat›flmalara kat›lm›flt›r. Uygulanan ambargo dolay›s›yla Irak’›n, za-
paralelin güneyindeki Irak hava sahas› zaten Savafltan cayan Irakl› general ve subay tak›- man›nda bu ülkeye sat›lan ve Irak-‹ran Savafl›
tamamen ABD ve ‹ngiliz hava kuvvetlerince m›n›n arta kalan orduyu zay›flatmas›n›n d›fl›n- s›ras›nda kulland›¤›, ABD menfleli M-48/M-
kontrol edilmekteydi. Irak savafl uçaklar›n›n bu da, savafl›n ilk günlerinde, Irak Ordusu’nun el- 60, Frans›z menfleli AMX-30 ve ‹ngiliz men-
bölgelere girmesi zaten kesinlikle yasakt›. Bu de kalan son haberleflme, radar, hava savunma, fleli Centurion/Chieftain tanklar›n›, yedek par-
yasa¤› ihlal eden Irak uçaklar› düflürülmüfltür. lojistik destek gibi tesisleri de çökertilerek ko- ça sorunu yüzünden özellikle son on y›ld›r bü-
27 A¤ustos 1992 ve 1 May›s 2003 tarihleri muta-kontrol zinciri büyük oranda k›r›lm›flt›r. yük oranda kullanamad›¤› bilinmekteydi.
aras›nda, 36. paralelin kuzeyi ve 32. paralelin Dolay›s›yla çat›flmalara kat›lan Irak birlikleri
Savafl öncesi Irak’›n teorik olarak elinde bu-
lunan 2600 tank›ndan en fazla 1500’ünün çal›-
T-72M1 tanklar›, Irak Ordusu’nun kronolojik olarak en yeni ana muharebe tanklar› ara- fl›r vaziyette oldu¤u tahmin edilmektedir. Bu
s›nda yer al›yordu. (Foto¤raf: TD Arfliv) tanklar›n da tamam›na yak›n›, son savafl s›ras›n-
da havadan tahrip edilmifltir. Dolay›s›yla Irak
ile koalisyon tanklar› aras›nda çok az simetrik
tank muharebesi söz konusu olmufltur. Zaten
Irak tanklar›n›n bir ço¤u daha savafl›n bafllang›ç
faz›nda “sahipsiz” kalm›fl, mürettebatlar› üni-
formalar›n› ç›kararak savafltan kaçm›fllard›r. Bu
flekilde geri kalan terkedilmifl Irak tanklar›n›n
ço¤u ABD ve ‹ngiliz birliklerinin eline sa¤lam
ve terkedilmifl halde geçmifltir.
KOAL‹SYON ÜLKELER‹N‹N ASKER‹ GÜCÜ:
Iraqi Freedom Operasyonu’na kat›lan ülke-
ler içinde bölgede en çok askeri, bu tek tarafl›
ilan edilen savafl›n kaç›n›lmaz gereklili¤ini sa-
vunan ABD bulunduruyordu. ABD, operasyon
öncesi yap›lan askeri y›¤›nak s›ras›nda bölgeye
220 bin askerini sevk etmiflti. ABD’den sonra
48
4. bölgeye en fazla asker gönderen ikinci ülke ise “Cojone Eh” lakapl› bu M1A1 tank›, ABD Deniz Piyadeleri’nin 3. Mekanize Piyade Tümeni’ne
26 bin asker ile ‹ngiltere olmufltur. Böylelikle ait. 6 Nisan 2003 tarihinde tank›n son derece hassas gaz türbinine k›zg›n ya¤ damlamas›n-
di¤er askerlerle koalisyon güçlerinin cephede dan dolay› türbin alev alm›fl ve alevler kontrol alt›na al›namayarak tank terkedilmek zorunda
ve cephe gerisinde görev yapan toplam asker kal›nm›flt›r. (Foto¤raf: TD Arfliv)
say›s› 300 bin s›n›r›n› aflm›flt›r.
Bu askeri gücü desteklemek için, ABD Do-
nanmas› (US Navy), envanterindeki alt› uçak
gemisini Do¤u Akdeniz ve Basra Körfezi’nde,
‹ngiltere de bir adet uçak gemisini Basra Kör-
fezi’ne konuflland›rm›flt›r.
ABD ve ‹ngiliz hava kuvvetlerine ait F-15C,
F-15E, F-16C/CJ, F/A-18C/F, F-117A, OA-
10, A-10, AC-130, AV-8B (Harrier II Plus) ve
Tornado GR4 gibi taktik muharip jet uçaklar›,
Kuveyt ve Katar ile, Suudi Arabistan’daki Ri-
yad, Dahran ve Cidde’de bulunan hava üslerin-
de konuflland›r›lm›fllard›r.
Ayr›ca Amerikan Stratejik Hava Kuvvetle-
ri’nin (Strategic Air Command - SAC) Misso- bul edersek, silah›n ucundaki süngü kuflkusuz liklerin kuvvet ve mevcudiyet da¤›l›mlar›na
uri’deki Whiteman ile Hint Okyanusu’ndaki, Amerikan ve ‹ngiliz Kara Kuvvetleri z›rhl› bir- göz att›¤›m›zda tümenlerin, her biri 500-900
Diego Garcia adas›ndaki hava üslerinden kal- likleri ve Amerikan Deniz Piyadesi unsurlar›d›r. askerden oluflan 3 ya da 4 tabur; her taburun,
kan B-2A Spirit tipi stealth özellikli stratejik
Bu vurucu, ön cephe müdahale amaçl› kara her biri 100-200 askerden oluflan 3-5 bölük
bombard›man uçaklar›; ‹ngiltere’nin Fairford
gücü, muharebe baz›nda önem tafl›yan dört bir- ve her bölü¤ün 3-4 tak›mdan organize edildi-
ve yine ayn› Diego Garcia adas›ndaki üslerin-
likten oluflmaktayd›: ¤i görülmektedir.
den havalanan B-52H Stratofortress tipi klasik
• ABD Ordusu’nun 20.000 kiflilik 3. Piyade Bu kadar büyük, komplike silah sistemleri
stratejik bombard›man uçaklar› ve nihayet
Tümeni ve kuvvetli atefl gücü ile donat›lm›fl çok uluslu
Umman’daki Thumrait Hava Üssü’nden hava-
lanan B-1B Lancer tipi de¤iflken geometrik • ABD Ordusu’nun 20.000 kiflilik 101. Ha- bir ordunun sevk ve idaresini sa¤lamak, cep-
aç›l› kanatl› ve süpersonik stratejik bombard›- va ‹ndirme Tümeni hanesini, yedek parças›n›, iaflesini temin et-
man uçaklar› da Irak’a karfl› yap›lan hava hare- • ABD Deniz Piyadeleri’nin 42.000 kiflilik mek, operasyonun üç hafta sürdü¤ü göz önün-
kat›na kat›lm›fllard›r. 1. Deniz Piyade Tümeni de bulundurulursa, tüm pürüzlere ve cephe sa-
Bölgedeki ABD ve ‹ngiltere’nin bafl› çekti¤i • ‹ngiliz Ordusu’nun 26.000 kiflilik 1. Z›rh- vafl›ndaki asimetrik güç dengesine ra¤men as-
yaklafl›k 300 bin kiflilik, teknolojik aç›dan son l› Tümeni keri aç›dan bir baflar›d›r. Bu baflar›da koalisyon
derece üstün bu dev orduyu bir silah olarak ka- Iraqi Freedom Operasyonu’na kat›lan bir- kuvvetlerinin komutan› Orgeneral Tommy
Günümüzün askeri operasyonlar›nda tanklar, art›k klasik cephe tank muharabelerinden çok, yerleflim bölgelerinde daha çok görev almaya bafl-
l›yorlar. Bu aktüel göreve optimum seviyede cevap verebilmek için, tanklar›n taktik doktrini ve özsavunma sistemlerinde kayda de¤er de¤ifliklik-
ler beklenmelidir. Resimde görüldü¤ü gibi bir çok Abrams tank›n›n, ek manevra yapmamak için karfl›lar›na ç›kan sivil halka ait terkedilmifl yüzler-
ce Irak özel otomobilinin üzerinden geçtigi tahmin edilmektedir. (Foto¤raf: TD Arfliv)
49
5. M88A2 tipi bir tank çekicisi katmerli anti-tank may›nlari ile tahrip olan M1A1 kulesinin enkaz›n› kald›r›yor. (Foto¤raf: TD Arfliv)
Franks’ten rütbesiz askere kadar, herkesin icra ra Kuvvetleri (US Army) taraf›ndan h›zl› reak- s›n› bafll›ca flu maddeler alt›nda özetleyebiliriz:
edilecek görevini en ince detay›na kadar bilme- siyon kuvveti olarak kullan›lan bu tugay, ge- • Irak saflar›ndaki ka¤›t üzerindeki yaklafl›k
si, emirlerin ve cephede olanlar›n en h›zl› süre- rekti¤inde baflka birliklerin takviyesi ile tek ba- 375-390 bin aktif askerden pratikte Irak gene-
de emir komuta zinciri içinde iletilmesi önem- fl›na dahi bir Tugay Savafl Grubu (Regimental linde savafla kat›lan asker say›s› 50 bin dola-
li rol oynam›flt›r. Combat Team) olarak harekata kat›labilecek y›nda olmufltur. Bir çok subay ve asker maddi
Iraqi Freedom Operasyonu’nda uygulanan kadar kendi kendine yeterlidir. ve manevi sebeplerden dolay› üniformas›n› ç›-
askeri taktik, ABD’li subaylar›n askeri okul ve 2. Tugay “Spartan” birliklerinin savafl düzeni: kararak savafla kat›lmam›fl, ordu bafl›bofl bir
akademilerde detayl› bir flekilde iflleyip ö¤ren- 3. Tabur, 15. Piyade Alay› (China): 5 Bölük halde kalm›fl, ayr›ca birlikler aras›nda haberlefl-
dikleri eski bir metodun baflar›yla hayata geçi- (800 asker + 58x M2A3 Bradley tipi z›rhl› mu- me imkan› sabote edilebilmifltir.
rilmesidir. Bu metod, Almanlar›n ‹kinci Dünya harebe arac›) • Irak hava sahas›n›n en az üçte ikisi, son 12
Savafl›’nda uygulad›klar› “Blitzkrieg” (Y›ld›- 1. Tabur, 64. Z›rhl› Alay› (Desert Rouges): 4 y›ld›r zaten ABD ve ‹ngiltere hava kuvvetleri-
r›m Savafl›) takti¤ine çok benzemektedir. Bölük (720 asker + 58x M1A1 Abrams ana nin kontrolünde oldu¤undan Irak tek bir uçak
Gerçi bu son operasyon, Y›ld›r›m Savafl› muharebe tank›) uçuramam›fl, net 21 günlük süre içinde kayda
takti¤inin ‹kinci Dünya Savafl›’ndan beri ilk 4. Tabur, 64. Z›rhl› Alay› (Tusker): 4 Bölük de¤er bir hava savunmas› yap›lamam›flt›r. Sa-
uygulan›lan örne¤i de¤ildir; fakat bunun 21. (720 asker + 58x M1A1 Abrams) vaflta Irak hedeflerine ço¤u 41.404 sorti kapsa-
yüzy›lda da muharebe niteli¤ine göre ifle yara- E Birli¤i, 9. Süvari Alay› m›nda “ak›ll› bomba” olarak bilinen 29.199
d›¤› gözlemlenmifltir. Komuta Bölü¤ü (Titans): 6 adet M577 tipi güdüm kitli bomba ve 800 güdümlü seyir fü-
Nitekim 3. Mekanize Piyade Tümeni ve 1. z›rhl› muharebe arac› zesi olmak üzere, yaklafl›k 30 bin kalem mo-
Deniz Piyade Tümenine verilen emir, zaman 1. Tabur, 9. Topçu Alay› (Battlekings): 5 dern mühimmat at›lm›fl, Irak askeri komuta-
kaybetmeden h›zla Ba¤dat’a girilmesiydi. Topçu bataryas› (18 x M109A6 Paladin tipi kontrol zinciri daha savafl›n ilk günlerinde tah-
101. Hava ‹ndirme ve ‹ngilizlerin 1. Z›rhl› tü- kunda¤› motorlu obüs) rip edilmifltir. Savaflta kullan›lan ak›ll› bomba
menlerinin göreviyse bu kuvvetlerin cephe 26. Lojistik Destek Taburu: 3 Bölük (60 t›r miktar› % 68 dolay›nda olmufltur. Di¤er %
gerisinin sa¤lama al›nmas› ve ön cephenin ta- + çok say›da kamyon) 22’lik oran› ise klasik mühimmatlar teflkil
mamlanmas›yd›. 123. Telekomünikasyon Taburu (Voice of ederken, bunlar›n aras›nda, CBU-105 ve MK-
the Rock): 4 Bölük 77 gibi tart›flmal› silahlar›n da kullan›ld›¤› bi-
3. Mekanize Piyade Tümeni bünyesindeki 10. ‹stihkam Taburu: 3 Bölük (12x M60 fla- linmektedir. Özellikle bir birim CBU-105
2. Tugay›n önemli rolü: sili M88A2 Hercules tipi köprücü tank› + 21x bombas›ndan serpilen yo¤un parça tesirli
3. Mekanize Piyade Tümeni’nin, “Spartan” M9-ACE istihkam tank›) bombac›klar, 8 futbol sahas› büyüklü¤ündeki
lakapl› 2. Tugay›’na dikkat çekmekte fayda Iraqi Freedom Operasyonu’nun 20 Mart-10 bir alanda bulunan yumuflak hedefleri etkisiz
vard›r. Spartan Tugay›, dünyan›n en mobil ve Nisan 2003 tarihlerinde cereyan eden ilk faz›n- hale getirebilmekte olup, ‹ngiliz Hava Kuvvet-
en yüksek atefl güçlü tugay›d›r. Amerikan Ka- daki geliflmeleri ve koalisyon güçlerinin baflar›- leri bu mühimmattan en az 70 adet kullan›ld›-
50
6. ¤›n› do¤rulam›fl, ABD ise konuyla ilgili yo- M1A1 Abrams, Irakl›lar›n zafer ve sevinç 盤l›klar›na k›sa bir süre için flahit oluyor.
rumdan kaç›nm›flt›r. MK-77 de, Napalm bom- (Foto¤raf: TD Arfliv)
balar›n›n çal›flma prensibine benzeyen, yerle-
flim bölgeleri üzerinde cerrahi nokta at›fllar›
için uygun olmayan bir yang›n silah›d›r.
• Basra Körfezi’nde de inisiyatif koalisyon
güçlerinin elindeydi ve Irak’›n deniz gücü ne-
redeyse s›f›rd›. Dolay›s›yla Basra Körfe-
zi’ndeki dev ABD Donanmas› herhangi bir öz
savunmay› gerektirecek faaliyete maruz kal-
mam›fl, öz savunma için ek güç seferber edil-
mesine gerek kalmam›flt›r.
• Irak, etraf›nda y›¤›nak yapan Amerikan ve
‹ngiliz ordular›na askeri aç›dan kayda de¤er bir
zarar verememifl, koalisyonun tüm muharip,
komuta kontrol, istihkam ve lojistik destek bir-
likleri, Irak’›n etraf›nda y›pranmadan “serbest
dolafl›m hakk›n›” elde etmifllerdir.
• ABD ve ‹ngiltere’nin karadaki vurucu gü-
cünün belkemi¤ini modern tanklar, kunda¤›
motorlu obüsler ve z›rhl› muharebe araçlar› tefl-
kil etmifl, ezici teknolojik üstünlükleri sayesinde rarlan›lm›fl ve taktik önemi olan hedeflerin % say›s› normalde Irak büyüklü¤ündeki bir ülke-
Irak tanklar› cayd›r›lm›fl ya da bombard›man 20’sini bu özel sabotaj timleri vurmufltur. ABD nin iflgali için gereken say›n›n alt›nda tutul-
uçaklar›ndan arta kalanlar› tahrip edilmifltir. özel askeri timleri yan›nda ‹ngilizlerin meflhur muflsa da, kat›lan birlikler ellerindeki atefl gü-
• ABD, “Enduring Freedom” kapsam›nda Special Air Service (SAS) komando timleri de cünü en etkin flekilde kullanm›fllard›r
Afganistan askeri müdahalesinde görevlendir- Irak’ta görev alm›fllard›r. Operasyonda kullan›lan ABD z›rhl› araç lis-
di¤i özel e¤itimli askeri timlerin 20 mislini son tesi flöyledir: Ço¤u Deniz Piyadeleri bünyesin-
Irak savafl›nda kullanm›fl, özel e¤itimli ve teç- Koalisyon güçlerinin Irak’taki ana muhare- de bulunan 400 adet M1A1 Abrams tank›, yüz-
hizatl› Green Berets, Delta Force, Rangers, be tanklar›: lerce M2A3 Bradley z›rhl› arac›, M109A6 Pa-
Nightstalkers ve Seals Komando timlerinden Her ne kadar ABD Savunma Bakanl›¤› Pen- ladin kunda¤› motorlu obüs ve M113 tipi t›rt›l-
oluflan toplam 10 bin askerden ön cephede ya- tagon taraf›ndan operasyona kat›lan birliklerin l› z›rhl› personel tafl›y›c›s›
Geçti¤imiz y›l›n Ekim ay›nda çekilen bu foto¤rafta, bir anti-tank may›n› üzerinden geçerek infilak etmifl bir Abrams tank› görülüyor. Tahribat›n bu
kadar yüksek olmas›, muhtemelen bir kaç adet anti-tank may›n›n›n üst üste katmerlenerek yerlefltirilmifl olmas› ile ba¤lant›l›d›r. “Catastrophic Kill”
denilen bu metodla, çok say›da Rus tank› Çecenistan, ‹srail Merkava’lar› da Filistin bölgesinde kaybedilmifltir. (Foto¤raf: TD Arfliv)
51
7. ‹ngiltere savafla 1. Z›rhl› Tümeni’ne ba¤l›, 7. ‹ngiltere menfleli Challenger 2 tank›, her ne M1A1 tank›n›n z›rh ve atefl gücü parametre-
Tank Tugay›’ndan 117 Challenger 2 tank›, 141 kadar 3. nesil tanklar kategorisinde ele al›nd›- leri aç›s›ndan M1A2’den geri kal›r bir yan› ol-
Warrior z›rhl› muharebe arac› ve 32 adet AS90 ¤›nda çeflitli performans ve baflar› kriterleri mad›¤› gibi, donan›m› itibariyle daha hafif oldu-
kunda¤› motorlu obüs ile kat›lm›flt›r. aç›s›ndan M1A2 Abrams, Leopard 2, Leclerc ¤undan, M1A2’den güç/a¤›rl›k, dolay›s›yla mo-
Son Irak Savafl› s›ras›nda klasik anlamda gibi akranlar›n›n çok gerisinde kalsa da, atefl bilite parametresi aç›s›ndan daha avantajl›d›r.
karfl›l›kl› simetrik tank muharebesi sadece k›s- menzillerine girmeden Irak’›n eski T serisi Abrams tank›n›n her iki konfigürasyonunda
men, o da minimum seviyede Basra bölgesin- tanklar›n› avlam›flt›r. da z›rh aç›s›ndan büyük bir fark bulunmamak-
de gerçekleflmifl, bu bölgeden sorumlu ‹ngiliz Yukar›da da de¤inildi¤i gibi Amerikan aske- tad›r ve her ikisinde de özel kompozit/çelik
Challenger 2 tanklar›, Basra’n›n etraf›ndaki ri kuvvetlerinin tank gücünü Abrams tanklar›- alafl›ml› katmerli z›rh kullan›lmaktad›r.
çemberi Ba¤dat istikametine do¤ru yar›p afla- n›n M1A1 modeli oluflturmufltur. Her ne kadar Abrams tanklar›n›n tüm M1A2 modellerin-
rak kaçmaya çal›flan Irak’a ait 14 adet T-55 ABD Kara Kuvvetleri Abrams tanklar›n daha de, kullan›lan M1A1 konfigürasyonlu tankla-
tank› ve 50 z›rhl› araçtan oluflan bir konvoyu geliflmifl M1A2 konfigürasyonuna sahip olsa r›n da ço¤unlu¤unda, tank›n ön cephe z›rh›n›n
bir gün içinde imha etmifltir. Harekatta görev da, her iki konfigürasyon aras›nda atefl gücü, direncinin artmas› için bu bölgelerin z›rh iske-
alan bir ‹ngiliz komutan›, Basra’dan kuzeye motor ve z›rh sa¤laml›¤› aç›s›ndan bir fark letini fakirlefltirilmifl uranyum (Depleted Ura-
kaçmak isteyen Irak z›rhl›lar›n›n bu kaç›fl›na yoktur. Çünkü M1A2 konfigürasyonundaki en nium) alafl›ml› bir kafes teflkil etmektedir.
çok flafl›rd›¤›n›, bunun çaresizlikten kaynakla- önemli de¤ifliklikler tank›n iç donan›m, at›fl Bugün itibariyle Amerikan Kara Kuvvetleri
nan riskli bir kaç›fl denemesinden çok, adeta bir kontrol, seyrüsefer, sensör, haberleflme gibi bünyesinde 7620 adet M1A1 ve M1A2 Ab-
intihara benzedi¤i yak›flt›rmas›n› yapm›flt›r. sistemlerinde uygulanm›flt›r. rams tank› bulunsa da, Irak’a sevk edilen tank-
52
8. lar›n ço¤u, Amerikan Deniz Piyadeleri’ne ait Almanlar›n 2. Dünya Savafl› s›ras›nda uygulad›klar› “Blitzkrieg” (Y›ld›r›m Savafl›) takti¤i-
tamam› ek DU z›rhl› M1A1 tanklar›d›r. Ame- ne benzeyen taarruz nitelikli askeri müdahalede ABD ordusu yer yer lojistik destek prob-
rikan Deniz Piyadeleri’nin envanterinde 403 lemleri yaflam›flt›r. K›smen tahrip olmufl ya da ar›zalanm›fl tanklar›n yedek parça mak-
adet M1A1 tank› bulunmaktad›r. satl› demonte edilmesiyle bu sorunun telafi edilmesine çal›fl›lm›flt›r. (Foto¤raf: TD Arfliv)
Irak’ta kaybedilen ABD tank, z›rhl› ve di¤er
araçlar›n tahmini dökümü ve konuyla ilgili bi-
linen baz› somut vakalar:
Iraqi Freedom Operasyonu’nun ilk 21 günü
boyunca hiç bir Koalisyon tank›, klasik tank
muharebesi sonucu bertaraf olmam›flt›r. Bugü-
ne kadar görülen tank kay›plar›n›n ço¤u; halen
süren düzensiz, mahalli, k›smen terör sentezli
Irak direnifli sonucu, resmen sonuçlanan savafl-
tan sonra gerçekleflmifltir.
Tanklar›n asli görevi, düflman tanklar›yla sa-
vaflmak, z›rhl› ve sert hedeflere karfl› sald›r-
mak, kara kuvvetlerinin savunma ve taarruz ni-
telikli muharebelerde atefl gücünün belkemi¤i- mas›ndan bugüne kadar, Irak’ta tahminen 21 bir tanksavar füzesi ile tahrip olmufltur.
ni teflkil etmektir. Fakat tanklar, a¤›rl›klar›na adet M2A3 Bradley z›rhl› muharebe arac›, 18 • Bir Abrams tank›n›n hassas ve yüksek
oranla yüksek h›zlar› ve düflman hedeflerini
adet M1A1 Abrams ile 1 adet Challenger 2 ana ›s›ya e¤ilimli gaz türbini alev alm›fl, daha
atefl gücü yüksek toplar› ile uzun mesafeden
muharebe tank›, 4 adet AAVP-71 Amtrack sonra tank kurtar›lamayarak yan›p tamamen
vurabilme yetenekleri yüzünden arazide çok
z›rhl› amfibik ç›karma arac›, 1 adet M109A6 tahrip olmufltur.
etkili olabilirken, görüfl mesafelerinin k›sa, ha-
Paladin tipi kunda¤› motorlu obüs, 1 adet M9 • Geri kalan tanklar›n ço¤u, Irakl› asker ve-
reket imkan›n›n s›n›rl› oldu¤u flehirler ve yerle-
tipi istihkam tank›, 1 adet Scimitar tipi keflif ya milislerce, genellikle yerleflim bölgelerinde
flim bölgelerinde arazide gösterdikleri etkiyi
panzeri ve 25 adet M113A3 tipi z›rhl› personel atefllenen RPG-7 ve/veya RPG-16 roketlerine
efektif seviyede gösteremezler.
tafl›y›c› kaybedilmifltir. maruz kalarak tahrip olmufltur. Bu vakalar›n
Yerleflim bölgelerinde düflmanlar, kendilerini
Kay›plar›n sebepleri incelendi¤inde, düflma- tamam›nda tanklar, genelde RPG-7 roketleri
tank›n görüfl ve silahlar›n›n etki alan› d›fl›nda tu-
n›n meskun mahallerde yak›n mesafeden ve ile arka ya da yan cephelerden ald›klar› isabet-
tarak ya da saklanarak, tanklara yan, arka veya
ço¤u kez araçlar›n kör noktalar›na açt›¤› tank- lerle tahrip olmufl, yanm›fl ve saf d›fl› kalm›flt›r.
kule üstü gibi zay›f cephelerinden sald›rabilirler.
Ruslar›n Çeçenistan’›n baflkenti Grozni kentini
savar ateflinin ilk s›rada oldu¤u görülmektedir. • Irakl› askerlerin, saf d›fl› b›rakt›klar› baz›
ele geçirmek için 2000 y›l›nda bafllatt›klar› taar- Bunun d›fl›nda piyade tüfe¤i ile keskin niflanc› Abrams tanklar›n› ganimet olarak ele geçirme-
ruz nitelikli askeri operasyondaki z›rhl› araç ka- at›fllar›, dost atefli, kaza ve vur-kaç nitelikli in- ye çabalad›klar›, fakat ellerinde tank çekicisi
y›plar›, operasyona kat›lan tüm z›rhl› araçlar›n tihar sald›r›lar›, z›rhl› araç ve tank kay›plar›n›n olmamas›ndan dolay› bunda baflar›l› olamad›k-
1/3’ne varm›flt›r. Yerleflim yerlerinde, z›rhl› bir- nedenleri aras›ndad›r. lar› gözlenmifltir.
liklerinin piyade ile desteklenmeleri kaç›n›lmaz- Konuyla ilgili resmen bilinen baz› somut • Bir di¤er vakada tanksavar roketleri ile saf
d›r. Tanklar› tamamlama görevli piyade, düflma- vakalar ve gözlemler afla¤›da toparlanmaya d›fl› kalm›fl bir M1A1 tank›n›n, asl›nda roket
n›n tanklara yaklaflmas›n› önlerken, tanklar da çal›fl›lm›flt›r: atefli ile de¤il de anti-tank may›n› ile tahrip ol-
piyadeye yak›n atefl deste¤i sa¤lar. • Bir M1A1 Abrams tank›n›n sürücüsü, du¤u iddia edilse de, tüm savafl boyunca çok az
Görüfl mesafesi ve arazi yap›s› uygun oldu- Ba¤dat’taki bir köprüde hareket halindeyken say›da M1A1 ya da Challenger 2 tank› anti-
¤unda, M1A1 Abrams tanklar› 3 km’den Irak bir keskin niflanc› taraf›ndan vurulup, tank›n tank may›n› ile saf d›fl› kalm›flt›r. Özellikle söz
hedeflerine atefl açm›fllard›r. Meskun mahal- kontrolünü kaybedince tank F›rat nehrine konusu vakada tank›n etraf›nda gözlenen kra-
lerde ise tanklar›n hemen her safhada piyade- düflmüfltür. ter, tank RPG-7 roketi ile saf d›fl› kald›ktan
ler taraf›ndan, özellikle tanksavar füzelerine • Bir M1A1 Abrams, Basra yak›nlar›nda sonra, Irakl›lar›n eline geçmemesi için ABD
karfl› genel olarak baflar›yla korundu¤u göz- taarruz/tanksavar konfigürasyonlu, dost güçle- uçaklar› taraf›ndan bombalanmas› ile oluflmufl-
lemlenmifltir. re ait bir AH-1W Super Cobra helikopterin tur. Az miktarda tank›n may›n sebebiyle tahrip
Operasyonun 20 Mart 2003 tarihinde baflla- ateflledi¤i muhtemelen Hellfire tipi güdümlü olmas›n›n sebebi de, tanklar›n çok az defa an-
53
9. Resimde görülen eski Irak Ordusu’na ait T-72M tank›, otomatik mühimmat doldurucusunun isabet alarak patlamas›ndan dolay› infilak et-
mifl, kule tank gövdesinden komple ayr›lm›flt›r. (Foto¤raf: TD Arfliv)
ti-tank may›n› üstünden geçmesi ile ba¤lant›l›- Kuvvetleri USAF’a ait bir A-10 Thunderbolt II dikkat çekmifltir. Baz› çevreler bu suskunlu-
d›r. Irakl›lar›n yeteri kadar may›n döfleyeme- uça¤›ndan aç›lan dost atefli sonucu muhteme- ¤un Steyr firmas›ndan ABD Ordusu için al›n-
mifl olmalar› ve koalisyon istihkam birlikleri- len 30 mm makineli top ile tahrip olmufltur. mas› planlanan z›rhl› araçlar ve bunlar›n
nin döflenmifl az say›daki may›nlar› etkisiz ha- • ‹sabet alan hemen tüm M2/M3 Bradley RPG-7 roketlerine karfl› balistik koruma sa¤-
le getirmedeki baflar›l› çal›flmalar› da burada tipi z›rhl› araçlar RPG-7 roketatar› ile tahrip lamamas› ile ba¤lant›l› oldu¤unu dile getir-
etkili olmufltur. Etki/maliyet baz›nda ideal bir olmufllard›r. M113 A3 tipi z›rhl› personel ta- mektedir. Steyr firmas›n›n, ald›¤› ani bir ka-
tanksavar silah› olan anti-tank may›nlar›n›n fl›y›c›lar›, cephe hatt›na uzak yerlerde kulla- rarla üretti¤i z›rhl› araçlar›n z›rh performan-
Irakl›lar taraf›ndan hemen hemen hiç bir yere n›lmas›na çal›fl›ld›¤› halde, k›smen Kalaflni- s›n› bu tecrübeler do¤rultusunda artt›rmaya
kayda de¤er oranda yerlefltirilmemifl olmas›, kof tüfeklerinin seri at›fllar› ile bile saf d›fl› b›- çal›flmas› dikkat çekmektedir. Türkiye için de
Irakl›lar›n haz›rl›ks›z olmalar›na, en az›ndan rakabilmifllerdir. düflünülen Pandur II z›rhl› araçlar›n›n da
ABD tanklar›n›n yerleflim bölgelerine bu kadar • Irak’ta ayr›ca bugüne dek 100’e yak›n Steyr menfleli oldu¤u düflünülürse, konu daha
erken girmeye cesaret edeceklerini tahmin ede- z›rhs›z, HMMWV (Humvee) tipi genel mak- da ilginç bir hale gelmektedir.
memelerine ba¤lanabilir. satl› tekerlekli taktik araç, yine bir o kadar da • Irak’taki en ilginç tank kayb›, 28 A¤ustos
• ABD kaynakl› iddialara göre, Abrams askeri kamyon, piyade tüfeklerinden aç›lan 2003 tarihinde yaflanm›flt›r. Söz konusu olay-
tanklar›na Irakl› direniflçiler taraf›ndan yakla- ya da RPG-7 roketatar at›fllar› veya yol üze- da, USMC’nin 1. Z›rhl› Tümeninin, 70. Z›rhl›
fl›k 150 defa, AT-14 “Kornet” tanksavar füze- rinde/kenar›nda patlat›lan bombalar ile tahrip Alay›na ba¤l›, devriye görevini icra eden bir
leri ile atefl aç›lm›flt›r. ABD, Irak’›n bu füzele- olmufltur. M1A1 konfigürasyonlu Abrams tank›, esraren-
ri Suriye’den temin etti¤ini iddia etmektedir. • Irakl› askerlerin kulland›¤›, 40 seneyi afl- giz, henüz resmen tespit edilemeyen bir mermi
• Savafl d›fl› kalan tek ‹ngiliz Challenger 2 k›n teknolojik bir geçmifle sahip RPG-7 roke- ile delinerek saf d›fl› kalm›flt›r. Merminin esra-
tank›ysa, Basra yak›nlar›nda bir baflka ‹ngiliz tatarlar›n›n, M1A1 Abrams tanklar› ve M2A3 rengiz yan›, tank›n yer yer 100 milimetre kal›n-
Challenger 2 tank›ndan yanl›fll›kla aç›lan “dost Bradley z›rh› araçlar›na karfl› k›smen de olsa l›¤a kadar varan efsanevi z›rh›n›, sa¤ cepheden
atefli” sonucu 120 mm tank mermisi ile vurula- flafl›rt›c› derecede baflar›l› oldu¤u görülmüfl- girip bir uçtan ötekine kadar delmesi ve girifl
rak tahrip olmufltur. Yine ‹ngilizlere ait Scimi- tür. ABD Ordusu konuyla ilgili resmi bilgi k›sm›ndaki z›rhta aç›lan söz konusu deli¤in
tar tipi bir z›rhl› keflif arac›, Amerikan Hava vermekten kaç›nmaya çal›flsa da bu durum yaklafl›k 7 mm çap›nda olmas›d›r. Daha somut
54
10. bir flekilde ifade etmek gerekirse, Abrams tan-
k›n›n efsanevi z›rh›n› “tufl” eden esrarengiz
mühimmat, muhtemelen bir piyade silah›ndan
at›lan özel bir piyade mermisi ebatlar›ndad›r.
ABD silah uzmanlar› halen, geçti¤imiz yaz ce-
reyan eden bu olaydaki merminin s›rr›n› deflif-
re etmeye çal›flmaktad›r. Bu olayda bir namlu-
dan at›ld›¤› varsay›lan mermi, tank› sa¤ cephe-
den palet ete¤inden delmifl, mürettebat› koru-
ma z›rh›n› da delerek, sol cephe z›rh›n› da del-
mifl fakat d›flar›ya ç›kamadan erimifltir. Mer-
minin tank›n z›rh›na girdigi yerin 7 mm çap›n-
da olmas›na ra¤men, ç›k›fl›nda 50 mm çap›nda
bir gedik b›rakt›¤› dikkat çekmektedir. Esra-
rengiz mermi sadece tank›n z›rh›n› delmekle
kalmam›fl, tank içindeki elektronik donan›mla-
r› da tahrip ederek tank› saf d›fl› b›rakm›flt›r.
Olayda tank mürettebat›ndan kumandan ve ni- Resimde görülen T-72M tank›, muhtemelen düflman›ndan tam sürat kaçarken havadan
flanc› da yaralanm›fllard›r. tahrip edilmifltir. Tank›n top aç›s› bu tezi kuvvetlendirmektedir. (Foto¤raf: TD Arfliv)
Burada eldeki objektif veriler ile, mevcut si-
lah teknolojileri bir arada de¤erlendirilmelidir.
Söz konusu olayda, M1A1 konfigürasyonlu Resimde arka arkaya saf d›fl› kalm›fl iki adet Irak’a ait T-72M tanklar› görülüyor. Birinci tank
Abrams tank›n›n, yaklafl›k 100 metre mesafe- gövdesinden isabet alarak mühimmat› patlam›fl, burada da kule gövdeden ayr›lm›flt›r. Ar-
den, sa¤ yandan vuruldu¤u ve olayda kullan›- ka hendekteki tank ise isabet almam›fl fakat ar›zalanarak “Mobility kill” fleklinde devre d›fl›
lan merminin atefllendikten sonra hipersonik, kalm›flt›r. (Foto¤raf: TD Arfliv)
8000 m/san h›za ulaflt›¤› da göz önünde bulun-
durulursa, merminin yol açt›¤› al›fl›lagelmemifl
yüksek h›z ile ba¤lant›l› olarak plazma özelli¤i
ak›llara gelmektedir. Baz› örnekler verelim:
66 mm çapl› M72 tipi bir Law roketinin aza-
mi h›z›n›n 350 m/san, 85 mm çapl› bir RPG-7
roketinin azami h›z›n›n 300 m/san ya da gelifl-
mifl 127 mm çapl› modern bir AAWS/M Jave-
lin füzesinin azami h›z›n›n 290 m/san oldu¤u
göz önünde bulundurulursa; saniyede 8000
metre gibi muazzam bir h›za ulaflan esrarengiz
plazma enerji kütlesi süratinin ne anlama geldi-
¤inin somut boyutu daha iyi anlafl›labilecektir.
Baz› kaynaklarda, kullan›lan silah›n gelifltiril- nan klasik olmayan silahlardan söz etmenin (E) Dieter Wellershof, bu yeni teknolojiye da-
mifl bir RPG-22 oldu¤u dile getirilse de, bu ve- yarar› olacakt›r. Bat›da ‘Rail Gun’ ad› alt›nda yanan silah›n seri üretime geçmesinden yana
ri flu aflamada halen subjektif bir varsay›mdan gelifltirilen ve elektrik enerjisi ile mermi, daha ›srarla tav›r koymufl, fakat zaman›n Federal Al-
öteye gidemeyecektir. Nitekim hipersonik aza- do¤rusu enerji kütlesini hipersonik h›za ivme- man Savunma Bakan› (E) Manfred Wörner, in-
mi h›za ulaflan plazma enerji kütlesi hakk›nda lendirme prensibine dayanan silah üzerindeki san haklar› ile ba¤lant›l› olarak, Cenevre An-
bilinen, Abrams tank›na isabet eden merminin ArGe çal›flmalar› asl›nda 80’li y›llara kadar da- laflmas›’na ters düflebilece¤inden endifle eden
sar›mt›rak bir renkte oldu¤u ve yüksek ›s›dan yan›r. Bilinen fludur ki, NATO ülkelerinden dan›flmanlar›n› dinleyerek projeyi resmen iptal
dolay› tamamen eridi¤idir. Buradaki ek yorum ABD ve Almanya, bu tür silahlar üzerinde ça- ettirmifltir. ‹ki Almanya’n›n 1990 y›l›nda bir-
kapsam›nda, söz konusu enerji kütlesinin aza- l›flm›fllard›r. Durum o kadar somuttur ki, 1987 leflmesi ve ard›ndan SSCB’nin da¤›larak
mi sürati ile ilgili, ‘Rail Gun’ olarak tan›mla- y›l›nda, Federal Alman Genelkurmay Baflkan› Üçüncü Dünya Savafl› tehlikesinin ortadan
55
11. 28 A¤ustos 2003 tarihinde vurulan tank (1), esrarengiz bir mermi ile sa¤ cephesinde palet zincirinin hemen alt›ndan delinmis (2) ve bir
dolmakalemin içine girebilece¤i büyüklükte bir kanal açm›flt›r (3). Mermi buradan içeriye girmifl (4) ve tank içinde bir boru (5) ve niflanc›
koltu¤u (6) d›fl›nda bir çok tank içi mekanizmas›n› tahrip ettikten sonra yüksek ›s›dan dolay› erimifltir (Foto¤raf: TD Arfliv)
kalkmas›yla proje tamamen tarihe kar›flm›flt›r. öteye gidemeyece¤i için kullan›lan silah›n ti- panelinin ana fonksiyonunu yitirecek seviye-
Buradaki söz konusu Cenevre Anlaflmas› çe- pi hakk›nda yorum ve s›n›fland›rma yap›lma- de deforme olmamas› ve mekanizmas›n›n
liflkisi, silah›n konvansiyonel olmayan dolay- s›ndan özellikle kaç›n›lm›flt›r. olumsuz yönde etkilenmemesi sayesinde,
l› etkisi ile ba¤lant›l›d›r. Nitekim bu tür silah- tank mürettebat› k›sa sürede kendini kurtar-
lar›n somut testleri Almanya’da kobay hay- Iraqi Freedom Operasyonu’ndan ana muha- may› baflarm›flt›r.
vanlar üzerinde denenerek yap›lm›flt›r. Buna rebe tanklar› ve z›rhl› muharebe araçlar› aç›s›n-
göre bir piyade, bu tür bir silahtan at›lan mer- dan ç›kar›lacak baz› dersler: Koruma tulumu ve kask:
minin afl›r› yüksek h›z›ndan dolay›, mermi yu- Son Irak Savafl›’ndaki tanklarla yap›lan tec- Abrams mürettebat›n›n yeni nesil modern
muflak hedefine isabet etmeden hedefin yak›- rübelerle ba¤lant›l› olarak genel bir de¤erlen- tulum ve kasklar›, rahat ve koruyucu olmala-
n›ndan geçmesi halinde dahi tahrip için yeter- dirmeyi ele almadan önce, hemen tüm kara r›ndan dolay› olumlu not alm›flt›r.
li olabilmektedir. Merminin üretti¤i yüksek muharebelerinde ön saflarda yer alan ve Ba¤-
›s›dan dolay›, tank›n yang›n söndürme iç do- dat’a giren M1A1 Abrams tanklar› aç›s›ndan Top namlu ve mermisi:
nan›m› devreye girmifltir. Bu kadar küçük ç›kar›labilecek olumlu ve olumsuz sonuçlar› Abrams tank›n›n orijinal M1 modelinin orta-
çapl› bir merminin, tank›n z›rh›n› delip içeri- afla¤›daki gibi özetlemek mümkündür. ya ç›kt›¤› ilk y›llardaki (1980-1985) ana silah›,
sinde bu kadar hasar yaratabilmesi için çok M60 tank›nda da kullan›lan 105 mm çapl›
yüksek bir namlu ç›k›fl h›z›na ve özel alafl›m- Cayd›r›c›l›k: M68E1 topuydu.
l› bir cekete sahip olmas› gerekmektedir. Ni- Savafl öncesi Irak’›n elinde bulunan çal›fl›r Abrams tanklar›nda, halen kullan›mda olan
tekim merminin tank üzerinde b›rakt›¤› metal hiçbir tank›n (bunlara T-72 tanklar› dahil) mü- 120 mm’lik top, ilk olarak M1A1 serisine en-
art›klar›ndan al›nan numunelerin analizi so- rettebat›, M1A1 tank›na karfl› savaflmak iste- tegre edilmifltir. Abrams’›n 120 mm/L44 kalib-
nucu bak›r ve bronz izlerine rastlanm›flt›r. memifltir. Abrams tank›n›n en önemli ve ista- re top namlusu, Leopard 2 tank›n›n A4 konfi-
Merminin z›rh delme özelli¤inin bugüne tistiklerde yer almayan baflar›s›, yüksek atefl gürasyonunda da kullan›lan Rheinmetall ürünü
kadar al›fl›lagelmemifl derecede ürkütücü ol- gücü ve sa¤lam z›rh› ile sa¤lad›¤› cayd›r›c›l›k topun minimum seviyede modifiye edilmifl ve
du¤unu belirten uzmanlar, bu olayda Rus olmufltur ki bu çok önemli bir unsurdur. ABD’de lisans alt›nda üretilen M256 versiyo-
menfleli bir silah›n prototipinin denenmifl ola- nudur. 1991 y›l›nda cereyan eden Çöl F›rt›nas›
bilece¤inin üzerinde de durmaktad›r. Bu tür Acil durumlarda kule üstünden tank› harekat›nda da baflar›yla kullan›lan bu top, bu
silahlar›n bugün halen yo¤un bir flekilde terk etme: savaflta da tam not alm›flt›r.
ABD, ‹srail, Çin ve Rusya taraf›ndan geliflti- Tank›n isabet ald›¤› ve yanmaya bafllad›¤› Ayr›ca 120 mm top mermisi olarak genelde:
rildi¤i bilinmektedir. Fakat spekülasyondan vakalarda, tank kulesinin üstündeki girifl/ç›k›fl Yüksek Tahripli Anti Tank HEAT (High Exp-
56
12. losive Anti Tank) ya da Çok Maksatl› Anti Tahrip olarak saf d›fl› kald›ktan sonra komple yanan bir Abrams tank›, Irakl›lar›n flaflk›n
Tank MPAT (Multi Purpose Anti Tank) tipi bak›fllar›na sahne oluyor. Söz konusu flaflk›nl›k, biraz da bu tank›n “yenilmezlik” efsanesinin
mermiler tercih edilerek son derece efektif kul- abart›l› olmas›ndan kaynaklansa gerek. (Foto¤raf: TD Arfliv)
lan›lm›flt›r. M1A1 Abrams tanklar›n›n 12.7
mm’lik makineli tüfe¤inin de çok s›k kullan›l-
d›¤› da dikkat çekmifltir.
Gaz türbini:
M1 Abrams serisi tanklar›n bugüne dek üre-
tilen tüm konfigürasyonlar›n›n güç kayna¤›,
Lycoming firmas› yap›m› AGT 1500 gaz türbi-
ni (1500 BG) ve Allison firmas›n›n XM100-3
GM transmisyonudur.
Gaz türbinlerinin afl›r› so¤uk hava flartla-
r›nda ön ›s›tmaya gerek duymama, sessiz ça-
l›flma ve düz arazilerde gösterdikleri perfor-
mans gibi baz› avantajlar›na ra¤men, bir ana
muharebe tank›n›n motoru olmaya uygun ol-
mad›klar› bu savaflta da yeniden gözler önü- Z›rh korumas›: run fark› ile de olsa daha fazla koruma sa¤la-
ne serilmifltir. Abrams tanklar›n›n yak›t sarf›, Hiçbir M1A1 Abrams tank›, ön cephesine d›¤› gözlenirken, yanlar ve arka cepheden ate-
ayn› motor gücüne sahip dizel motorlu tank- isabet eden bir mermi ya da roket ile saf d›fl› fle maruz kal›nd›¤›nda, bir kaç rakibinden da-
lara takriben en az 2 misli daha fazla olmufl- kalmam›flt›r. M1A1 Abrams tank›n›n ön cep- ha az balistik koruma sa¤lad›¤› da bir o kadar
tur. M1A1 Abrams tanklar›n›n gaz türbinleri hesine karfl› at›fl yap›lmas›n›n etkili olmayaca- dikkat çekmektedir.
saatte ortalama 221 litre yak›t tüketmifllerdir. ¤› bilindi¤inden, Irakl› askerler genelde bu
Bununla ba¤lant›l› olarak Abrams konvoyla- tankla savaflmaktan kaç›nm›flt›r. Maliyet:
r›na, tanklar›n hemen arkalar›ndan, k›smen Bütün ana muharebe tanklar›n›n z›rhlar›n›n Abrams tanklar›n›n yüksek yak›t sarfiyat›
cephe hatt›nda yak›t tankerlerinin efllik etme- en kal›n oldu¤u k›s›m tank›n ön cephesidir. tanklar›n iflletme maliyetlerini oldukça yükselt-
leri dikkat çekmifltir. M1A1 tanklar› ön yüzlerine do¤ru at›lan mer- mifltir. Ayr›ca verimli ve düzenli çal›flmas› için
Gaz türbinlerinin bir baflka sorunu yüksek mi ve roketlerden fazla etkilenmemifllerse de, temiz ve daha yüksek hava girifline ihtiyaç du-
derecede ›s›ya yol açmalar› olmufltur. Her ne z›rhlar›n›n daha ince oldu¤u yan ve arka taraf- yan gaz türbininin, Irak’›n çöl ortam›ndan etki-
kadar bu asimetrik savaflta tank›n güç kayna¤›- lar› için ayn› durum geçerli de¤ildir. M1A1 lenmemesi için tanklar›n hava filtreleri çok s›k
n›n yol açt›¤› termal izin büyüklü¤ü Abrams tank›n›n z›rh›n›n yanlardan ve özellikle arka- de¤ifltirilmek zorunda kalm›flt›r. Bu durum ba-
tanklar› aç›s›ndan önemli bir sorun teflkil etme- dan ald›¤› isabetlere karfl› koruma performan- k›m ekiplerinin ifl yükünü artt›rm›flt›r. Düzgün
miflse de, M1A1 tank› çal›fl›r vaziyette iken s› beklenenin çok alt›nda olmufltur. Bir çok temizlenmemifl veya zaman›nda de¤ifltirilme-
oluflan yüksek ›s› yüzünden, tank›n arkas›nda Abrams tank›, arka taraflar›na isabet eden bir mifl filtreler tank›n hassas gaz türbininde so-
bir piyadenin durmas› bir yana, HMMWV RPG-7 roket sonucunda her defas›nda saf d›fl› runlar ç›kmas›na neden olmufltur. Baz› vaka-
(Humvee) gibi herhangi bir arac›n durmas› da- kalm›fl; baz› vakalarda tank›n gaz türbini alev larda tank›n hava al›¤›na yan›c› madde girme-
hi mümkün olamam›flt›r. alm›flt›r. Ayr›ca tank›n palet koruma ete¤inin, sinden dolay› gaz türbininin alev alarak tank›n
Zaten ‹kinci Dünya Savafl›’ndan beri üreti- hemen her kalibre silahlarla yap›lan at›fllar›n saf d›fl› kald›¤› gözlenmifltir.
len ya da henüz gelifltirilme aflamas›nda olan isabeti sonucu delindi¤i ve hasara u¤rad›¤› ABD Baflkan› Georg W. Bush, bundan bir
tanklar›n güç kaynaklar›na göz at›ld›¤›nda, gözlenmifltir. Her ne kadar k›smen di¤er tank- seneyi aflk›n bir süre önce, 1 May›s 2003 tari-
burada içten yanmal› motorlar›n kullan›ld›¤›, lar aç›s›ndan da geçerli olsa da, Abrams tank›- hinde, USS Abraham Lincoln uçak gemisi gü-
bunlar›n da tamam›na yak›n›n›n dizel/karma n›n So¤uk Savafl döneminde, olas› bir s›cak vertesinde dünya kamuoyuna verdi¤i demeç
yak›t bazl› oldu¤u gözlenmektedir. Gaz tür- savaflta, onbinlerce SSCB tanklar› ile ön cep- hala belleklerdedir. Burada Bush giydi¤i pilot
binli güç kayna¤› prensibi, tanklar için istis- heden muharebe için gelifltirildi¤i ve bu tür tulumu ile “Mission accomplished” pankartla-
na olarak flimdiye dek sadece Abrams asimetrik taktik savafllar› için düflünülmedi¤i r› önünde, Irak Savafl›’n›n resmen ve fiilen so-
(ABD), T-80 (Rusya) ve Strv 103 (‹sveç) gözlenmektedir. Dolay›s›yla Abrams tanklar›- na erdi¤ini ilan ederek zafer ilan etmiflti. Fakat
modellerinde uygulanm›flt›r. n›n di¤er tanklara oranla, ön cephesinden bu- bugün itibariyle bilinen fludur ki, savafl s›ras›n-
57
13. ‹lk bak›flta bir T-72 enkaz› oldugu anlafl›lmayan bu resimde, tank›n hurdas› al›fl›lagelmemifl bir göreve hizmet ediyor. (Foto: TD Arfliv)
da brüt 159 ABD askeri hayat›n› kaybederken, ne kadar, SSCB ve Varflova Pakt› ülkeleri teh- tutmalar› mevcut doktrine göre özellikle mali
savafl sonras› ç›kan çat›flma ve yer yer ayak- likesinin de etkisi ile kara kuvvetleri envante- aç›dan anlams›z ve gereksizdir.
lanmalarda ölen asker say›s› bugün itibariyle rinde depolanm›fl yedeklerle birlikte 4000’e Ne yaz›k ki ayn› durumun ülkemiz Türki-
yaklafl›k 900’e t›rmanmaktad›r. Dolay›s›yla yak›n tank bulundururken, günümüzün Alman ye için söylenebilmesi mümkün de¤ildir.
ABD her ne kadar savafl› kazanm›fl olsa da, aktif miktar› neredeyse onda bir oran›na, 530’a Türkiye’nin etraf›ndaki komflular›n›n bir k›s-
bar›fl› kaybetmifl gözükmekte ve z›rhl› birlik- indirilmifltir (Leopard 2A4, A6 ve A6M). m› demokratik rejimler taraf›ndan yönetilme-
lerine burada tüm zorluklara ra¤men büyük Yine nükleer bir güç olan Fransa’n›n elin- mekte, bir k›sm› ise Türkiye’ye karfl› orta ve
ifller düflmektedir. deki modern Leclerc ana muharebe tank› uzun vade de defansif olmayan bir tutum ser-
miktar› 406 (Leclerc Mk.1/Mk.2/Mk.2+), ‹n- gileme potansiyeline sahiptir.
Genel tank doktrini aç›s›ndan Türkiye için giltere gibi bir baflka askeri ve nükleer gücün Kimi komflumuz Türkiye’nin topra¤›na
baz› de¤erlendirmeler: elindeki 3(+). nesil geliflmifl Challenger 2 göz dikmiflken, kimisi Türkiye’nin yönetim
Özellikle son y›llarda ülkemizde tanklar›n tank› say›s› 386’d›r. biçimi ve laikli¤ini çekememekte, baz›lar›
gerekli olup olmad›¤› veya elimizdeki tank sa- Avrupa’n›n bu önde gelen üç ülkesinin etra- bölücü teröre destek vermifl ya da art niyetli
y›s›n›n yüksek olup olmad›¤› tart›flmalar› yeni- f›ndaki komflular›yla herhangi bir sorunlar› olarak sapt›r›lmaya çal›fl›lan ve Türkiye
den gündeme gelmiflken; Iraqi Freedom Ope- yoktur. Bu ülkeler, çok uluslu ortak savunma, Cumhuriyeti’ni ba¤lamayan bir tarihi yeni-
rasyonundaki askeri harekat incelendi¤inde siyasi ve ekonomik örgütlerde yer ald›klar›n- den yazd›rmak ve/veya gündeme getirmek
tanklar›n kara savafllar›nda yine kilit rol oyna- dan, kara kuvvetlerinin envanterinde bulunan için u¤raflmaktad›r.
d›¤›n› görmekteyiz. Bir ülkenin tank envanteri- modern ana muharebe tanklar›n›n, ülke toprak- Komflular›m›z›n ötesindeki co¤rafyaya bak-
nin büyüklü¤ü sorgulan›rken, göz önünde bu- lar›n› savunmak için kullan›lma ihtimalleri çok t›¤›m›zda, Türkiye’nin Balkanlar, Orta Do¤u
lundurulmas› gereken bu ülkenin etraf›ndaki düflüktür ve hatta k›sa ve orta vadede s›f›rd›r. ve Kafkaslar gibi barut f›ç›s› üçgeninde yerle-
tehlike potansiyeli gibi özgün ve genel faktör- Bu üç ülke, silahl› kuvvetlerini baflka ülke- flik oldu¤u gözlerden kaçmayacakt›r.
ler d›fl›nda, tanklar›n operasyonel taktik kabili- lerde yap›lacak bar›fl› koruma veya bar›fl› kur- Dolay›s›yla Türkiye’ye yönelik olarak alg›-
yetleri de bir o kadar önemlidir. ma ya da müflterek askeri müdahale görevleri lanan tehdit sadece k›sa süreçte de¤il, orta ve
Baz› dünyan›n say›l› tank tasar›mc›s› gelifl- için yeniden yap›land›rmaktad›r. Art›k bu ülke- uzun vadeli bir tehlike potansiyeli olarak ele
mifl ülkelerle örnek vermek gerekirse: lerin askeri doktrinleri, ülke topraklar›n›n sa- al›nmal›d›r ve burada tanklar›n da önemli rol
So¤uk Savafl›n sona ermesi ve Polonya’n›n vunmas› temel al›narak yap›lmad›¤› için, tank- oynad›¤› cayd›r›c›l›k faktörü önemli bir askeri
da NATO’ya girmesinden sonra, etraf› tama- lardan bu ülkelerden çok uzaklarda, hassas ya unsurdur. Tank ya da herhangi bir silah siste-
men dost ülkelerle çevrili olarak Avrupa Birli- da kriz bölgelerde çok uluslu askeri operasyon- minin öncel amac› illaki savaflma amac› de¤il-
¤i’nin merkezinde yer alan bir ülke haline ge- larda yararlan›lacakt›r. Dolay›s›yla bu örnek dir. E¤er bu silahlar sayesinde düflman cay›p
len Almanya, bundan yaklafl›k 15 sene öncesi- ülkelerin binlerce tank› ordu envanterlerinde bir savafl önlenebiliyorsa, o silah görevini zaten
58
14. fazlas› ile yerine getirmifl demektir. Yine siya- Yanm›fl bir T-55 tank›. (Foto¤raf: TD Arfliv)
si ve ekonomik aç›dan güçlü olabilmek için,
askeri unsuru ihmal etmemek gerekmektedir.
Bu üç unsuru iyi dengeleyen ülkeler cayd›r›c›
olabilirler, dünya çap›nda ya da bölgesinde
a¤›rl›¤›n›n etkisini gösterebilirler. “Bir befl se-
ne daha mevcut güçle idare ederiz.” yaklafl›m›,
istikrarl› cayd›r›c›l›k, k›sa ve orta vadeli strate-
ji aç›s›ndan risklidir.
Yo¤un z›rh korumal›, atefl gücü yüksek ve ka-
rada son derece mobil olan tanklar›n görev yel-
pazesinde sadece sald›r› de¤il, savunma da yer
al›r. Unutulmamal›d›r ki, herfleye ra¤men en iyi
tanksavar silah› yine bir tankt›r. Dolay›s›yla
Türk Kara Kuvvetleri bünyesindeki ikinci nesil
Leopard 1 ve M60 tanklar›n›n modernize edil-
mesi, ayr›ca en az 500 adet 3.(+) nesil tank›n te-
min edilerek en az 1500 modern ana muharebe
tank›n›n daha fazla zaman kaybetmeden kara
tirdi¤i askeri müdahalelere benzemektedir. l› top; asgari iki, azami üç mürettebat; otoma-
kuvvetlerimize kazand›r›lmas› kaç›n›lmazd›r.
Tanklar aç›s›ndan bu tür tipik hale gelmeye tik mühimmat doldurucusu; mekanik yerine
Her ne kadar tanklardan hemen her genifl
bafllayan roller, muhtemelen mevcut moderni- elektronik mekanizmal› transmisyon; geliflmifl
çapl› askeri çat›flmalarda yararlan›ld›ysa da,
zasyon projeleri ve gelecek nesil tanklarda ha- süspansiyon; pasif ve aktif öz savunma sistem-
‹kinci Dünya Savafl›’ndan beri simetrik topye-
yata geçirilecektir. leri standart; hava hedeflerine karfl› güdümlü
kün tank muharebeleri, Kore (1950-1953),
Arap-‹srail (1949, 1956, 1967, 1973), Birinci Gelecek nesil, 4./5. nesil tanklar uzun vadeli füze kabiliyeti; high-tech donan›m, bilgisayar
Körfez Savafl› ‹ran-Irak (1980-1988), ‹kinci ele al›nd›klar›nda, halen ArGe safhas›nda ol- ve di¤er geliflmifl sistemler gibi bir çok yenilik-
Körfez Savafl› (1991) ve nihayet son Irak duklar›ndan henüz somutlaflmam›fl olsalar da, ler içerecektir.
(2003) gibi savafllarda söz konusu olmufltur. tanklar›n evrimleri ile ilgili baz› ipuçlar›n› elde Son Irak Savafl› gibi reel askeri tecrübeler,
Burada tanklar aç›s›ndan hemen her savafl- etmek mümkündür. Gelece¤in ana muharebe tank›n evriminde önemli rol oynayacak, bun-
tan çeflitli dersler ç›kar›lm›flt›r. ABD’nin son tanklar› muhtemelen silüeti çok düflük; 140 dan böyle daha çok, tank›n flimdiye dek dokt-
savaflta Irak yerleflim bölgelerinde tanklarla mm çapl› top; top mermisini elektro-termik- rin gere¤i ihmal edilen ya da gerek duyulma-
gerçeklefltirdi¤i aksiyonlar, daha çok ‹srail’in kimyasal veya elektro-kimyasal veya elektro- yan yak›n defans sistemlerine, dolay›s›yla öz-
Filistin bölgesinde tanklar eflli¤inde gerçeklefl- nik-elektromanyetik ateflleme prensibine daya- savunma yelpazesine a¤›rl›k verilecektir.
ABD Ordusu’nun UCMC Deniz Piyadeleri birimi, 1991 y›l› Çöl F›rt›nas› ve Çöl Kalkan› operasyonlar›ndan daha fazla tank›n› yaklafl›k bir
senedir süren gayri nizam harbinde kaybetmifl ve halen de etmektedir. (Foto¤raf: TD Arfliv)
59
