SlideShare a Scribd company logo

Where we are going?

•
•
G
guestfaa8ef

This book tells where we are going.

Education
1 of 45
Download to read offline
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫އަހަރެމެންނށް މދެވެނ ކޮންތާކަށް‬ ‫ި ީ‬ ‫ަ‬ ‫1‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ި ަ ަ‬ ‫ި ަ‬ ‫ތޔ ބޭފުޅާގ ެ އަމއްލ ނފ ްސު ދެނ ކޮންޖަވާބެއްހެއްޔެވ ެ؟‬ ‫މ ސު ވާލުތކަށް،‬ ‫ަ‬ ‫ި‬ ‫- އ ެފ ުރި ކާގ ައި ދ ުވާލ ަކ ު އެތ ައ ް ބަޔ ަކ ު، ކ ާޑުބަލގ ައި މަރުވ ަނީ އ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ނުކޔ ަވ ާ އ ޮއ ްގ ާ އުކަނ ްތި ބ ެ‬ ‫ީ‬ ‫އެތ ައ ް ކ ުދި ންނ ެއ ް މ ަގުމަތ‬ ‫ފަލަސތނުގ ައި‬ ‫ް ީ‬ ‫-‬ ‫ބ ޮޑ ެތި ވ ަނީ އ ެވ ެ.‬ ‫ވި ހ ަ ބޮންތ ަކ ާ ދުންތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި‬ ‫ޢި ރ ާގުގ ައި އެތ ައ ް އަނ ްހެނުންނ ެއ ް ވި ހ ޭގ ެތެރޭ‬ ‫-‬ ‫މަރުވ ަނީ އ ެވ ެ.‬ ‫މި ތަންތަންވ ަނީ އި ންސާނީ ބ ޮޑ ު މ ުސބ ާތ ެއ ްގ ެެތެރޭގ ައ ެވ ެ. ހ ައި ހޫނުކ ަމ ާއި ، ނ ާމާންކ ަމ ުގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫2‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ތެރޭގ ައ ެވ ެ. ބ ަލި މ ަޑުކ ަމ ާ ގި ލަނ ްވ ެރި ކ ަމ ުގ ެތެރޭގ ައ ެވ ެ. ފަގރުކ ަމ ާއި ގ ޮތ ްހުސްވ ުމ ުގ ެ ތެރޭގ ައ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫އި ނގި ރޭސވި ލ ާތ ާއި‬ ‫ި‬ ‫އެމީހުންނަށ ް ލި ބެނ ްބ ާ ބޯހިޔާވަކކ ަމ ުގ ެ ޙ ައ ްޤުތ ައ ް ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫ި‬ ‫އެމ ެރި ކ ާއި ނ ް، މި ތަނ ްތ ާނގ ެ ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ އި ންސާނީ ޙ ައ ްޤުތ ަކާމ ެދ ު މ ަސަ އްކ ަތ ް ނ ުކުރަނީ‬ ‫ޢި ރ ާޤ ުގ ެ 91 މި ލި ޔަނ ް އި ންސނުނ ްގ ެ މި ނި ވަންކަނ ް ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫ާ‬ ‫ކީއ ްވ ެހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫އި ންސާނީ ޙ ައ ްޤުތ ައ ް ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އެންމ ެ ތި ންލ ައްކ ަ ފަންސސ ހާސްވެސ ހަމަނ ުވ ާ،‬ ‫ް‬ ‫ާ ް‬ ‫މި ކުޑ ަކުޑ ަ އި ސްލާމ ދި ވެހ ރ ާއްޖ ެއ ާއި ، ދި ވެހންނާމ ެދ ު މި ހާވަރަކ ަށ ް ހުޅ ަނގ ުގ ެ ބާރުތ ަކުނ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫މި އ ަދ ު މި އ ުޅ ެނީ ކީއ ްވ ެހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫އި ންޓަނ ެޓުނ ް ނަގާފ ައި ވ ާ މި ޗ ާޓުނ ް މި ދ ައްކ ަނީ ރ ާއްޖޭގ ައި ފ ައ ްޅި އަޅަނ ް ކަޑ ައ ެޅި ފ ައި ވ ާ ރަށްރަށ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ފެންނންހުރ ޙަޤޤަތްތއ ް:‬ ‫ީ ަ‬ ‫ަ ި‬ ‫ދި ވެހ ރ ާއްޖޭގ ައި ނަޞރ ާ ފ ައ ްޅި ތ ަކ ެއ ް އަޅ ައި ނަޞރާދނ ް ފ ެތ ުމ ުގ ެ މާސޓ ަރ ޕްލޭނ ް‬ ‫ް‬ ‫ާ ީ‬ ‫ާ‬ ‫ި‬ ‫3‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫އ ެކުލަވ ައި ލާފ ައި ވ ަނީ 81 ވަނަ ގަރުނުގ ައ ެވ ެ. މި ޕްލޭނ ް ބުނާގ ޮތުނ ް، 0002ވަނަ އަހަރ ު‬ ‫މި މ ަސަ އްކ ަތުގ ައި އެމީހުނ ް‬ ‫އަންނަ އި ރ ު މި ގ ައ ުމުގ ައި ފ ައ ްޅި ހުންނަނ ް ޖެހޭނ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ބޭނުނ ްކުރ ާ ޝޢާރަކީ، ’‘ ގަސކ ަނޑ ާ ވ ައ ްޓ ާލ ާނީ ގ ަހ ުގ ެ އ ަހ ުލ ުވ ެރި ންލ ައްވ ައ ެވ ެ‘‘ މާނައަކީ،‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫އި ސްލާމ ގ ައ ުމުތ ައ ް ހ ަލ ާކ ުކުރ ާނީ އެގ ައ ުމުތ ަކ ުގ ެ ރައ ްޔި ތުނ ް ލ ައްވ ައ ެވ ެ. )މާނައަކީ،‬ ‫ީ‬ ‫ފި ތުނަޔ ާއި ، ފ ައި ސާގ ެ އ ެދުންތ ައ ް‬ ‫ވ ެރި ކ ަމާތ ޮޅ ުވ ުމ ާއި ، ޤާނޫނުތ ައ ް ފުރ ޮޅ ުމ ާއި ، ދީނީ‬ ‫ކ ުރި ޔ ަށްނެރ ެ ދާޚލ ހ ަނގުރާމަތ ައ ް އުފަނ ްކުރ ުވުމ ެވ ެ.(‬ ‫ި ީ‬ ‫0791ގ ެ އަހަރުތކުގައ ދވެހރާއްޖ ެ.‬ ‫ަ ި ި ި‬ ‫0791ގ ެ އަހަރުތ ަކުގ ައި އި ނގި ރޭސ ސަ ރ ުކާރ ާއި ، އޭރ ުގ ެ ދި ވެހ ސަ ރ ުކާރާދެމ ެދ ު އ ެއްބަސ‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ވުމ ެއ ް ވ ެވުނ ެވ ެ. މި އ ެއްބަސްވ ުމ ުގ ެ ދ ަށުނ ް، އޭރ ު ދި ވެހ ރ ާއްޖ ޭގ ެ އ ަޑުނ ް، ނަޞރާދނ ް‬ ‫ާ ީ‬ ‫ި‬ ‫ހަމ ަ އ ެހެންމ ެ އޭރ ު‬ ‫ފ ަތުރ ާ ޕްރ ޮގްރާމ ެއ ް ފޮނ ުވި ކަނ ް ގި ނަ ދި ވެހނ ް ދަންނާނ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ސނ ްޓްރަލ ް ހޮސޕޓ ަލްގ ައި މ ެޑި ކ ަލ ް ނި ޝނ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުނ ް ބޭނުނ ްކުރަމުނ ް އައީ، ރަތ ް‬ ‫ާ‬ ‫ް ި‬ ‫ެ‬ ‫ނަމ ަވެސ އ ަލ ްއުސްތާޛ ު މ ައ ުމޫނ ް ޢ ަބ ްދ ުލްޤ ައ ްޔ ޫމ ު ވ ެރި ކ ަމ ާ ހ ަވ ާލ ުވެވަޑ ައި‬ ‫ް‬ ‫ސޮ ލީބ ެކ ެވ ެ.‬ ‫އި ނގި ރޭސނ ް‬ ‫ީ‬ ‫އ ައ ްޑ ޫ ހުވ ަދޫގ ައި‬ ‫އ ުފ ެއ ްދި ހަމަނުޖ ެހުނ ް‬ ‫ހ ައ ްލ ުކުރ ެއ ްވުމ ަށ ް‬ ‫އޭރ ުގ ެ ސަ ރ ުކާރުނ ް ކ ުރި‬ ‫ދ ަތުރުގ ައި ގެންދ ެވި‬ ‫ބ ައ ެއ ް ޑ ަކްޓަރުނ ް.‬ ‫)މެމަތގ ައި ވ ާ ނި ޝނަށ ް‬ ‫ާ‬ ‫ީ‬ ‫ބ ައްލ ަވާލ ައ ްވ ާ! (‬ ‫4‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ގ ަތ ުމ ާއ ެކ ު، މި ކަންކަނ ް ނައ ްތާލ ައްވ ައި އި ޞްލ ާޙ ު ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ.‬ ‫މައުމޫން ޑކްޓޭޓަރކަށްވުން:‬ ‫ަ‬ ‫ި‬ ‫0002ގ ެ އަހަރުތ ައ ް ކ ައި ރި ވ ަމުނ ް އަންނަނި ކ ޮށ ް ރ ާއްޖޭގ ައި ، ނަޞރާދނ ް ފ ަތުރަނ ް ބޭރ ުގ ެ‬ ‫ާ ީ‬ ‫އ ެ އެންމެނ ް ސަ ރ ުކާރ ުގ ެ ފަރ ާތުނ ް،‬ ‫ބަޔ ަކ ު މ ަސަ އްކ ަތ ްކުރާކަނ ް ހޯދ ައި ގަނ ެވުނ ެވ ެ.‬ ‫ޑީޕ ޯޓ ު ކ ޮށ ްލި އ ެވ ެ. ދުވަހ ަކ ު ވެސ ރ ާއްޖ ެ ނާދެވޭގޮތ ަށ ް އ ުމުރަށ ް ފޮނ ުވ ާލ ެއ ްވި އ ެވ ެ. މި‬ ‫ް‬ ‫ވަރުގަދ ަ ފި ކ ްރީ ހ ަނގުރާމ ައ ެކ ެވ ެ.‬ ‫ހސާބުނ ް، ދެނ ް ފ ެށ ުނީ ސޔ ާސ ހ ަނގުރާމ ައ ެކ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫މ ައ ުމޫނ ްގ ެ‬ ‫ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ވި ސނ ުމ ާކ ުޅ ެ ހލ ަތ ާ މަކަރުނ ް ގ ައ ުމ ުގ ެ ހމޭންކަނ ް ނަގ ާލުމ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ވ ެރި ކަނ ް ވ ައ ްޓ ާލުމ ަށ ް، ފ ާޅުގ ައި މ ަސަ އްކ ަތ ް ފ ެށ ުނީ މި ހސާބުންނ ެވ ެ. އ ެހެނ ް ޢި ބާރާތ ަކުނ ް‬ ‫ި‬ ‫ދަންނަވާނަމ ަ، މ ައ ުމޫނ ް ޑި ކްޓޭޓަރަކ ަށ ް، ނުވަތ ަ ޚ ުދ ުމ ުޚ ްތާރ ު ވ ެރި ޔަކ ަށްވ މި ކ ަމ ުގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ދި ވެހ‬ ‫ި‬ ‫ސަ ބ ަބުންނ ެވ ެ. ދި ވެހނ ްގ ެ އ ަމި އްލ ައްވަންތ ަ، ބޭރ ުގ ެ އ ަތްގަދ ަ ކުރުމ ެއްނ ެތ ް،‬ ‫ި‬ ‫އި ސްލާމ ބންގ ަލ ެއ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް މި ގ ައ ުމ ު ބނ ާކުރައްވަނ ް މ ަސަ އްކ ަތ ްޕ ުޅ ު ކުރައ ްވާތީއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ީ ި‬ ‫ދވެހންގ ެ އެހތެރކަން ހޯދުން:‬ ‫ީ ި‬ ‫ި ި‬ ‫ދި ވެހ ގ ައ ުމ ުގ ެ ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ނ ްގ ެ މި ހ ަނގުރާމ ަ ކ ާމި ޔ ާބ ު ކުރުމ ަށްޓ ަކ ާ، ދި ވެހނ ްގ ެ ތެރޭނ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ބަޔ ަކ ު ދެނެގ ަތ ެވ ެ. އެމސމީހުނ ްގ ެ ހޫރ ު ކާފ ައި ނ ްފ ެށި ގެނ ް ރ ާއްޖ ޭގ ެ ވ ެރި ކަމ ަށ ް ކ ުރި މ ަތި ލ ައި‬ ‫ީ ް‬ ‫ނ ާކ ާމި ޔ ާބ ު ވެފ ައި ވ ާ އ ާއި ލާތ ަކ ުގ ެ މީހުންނ ާއި ، އ ަދި ކޮންމ ެ ވެސ ކުށ ަކ ާހުރ ެ ޖ ަލުނ ް އަދ ަބ ު‬ ‫ް‬ ‫ލި ބފ ައި ވ ާ މީހުންނ ެއ ެވ ެ. މި ސލަކ ަށ ް ގ ޯގ ޯ ލަތީފ ާއި ، ކެނ ެރީ ގ ޭ އަނ ްނި ފުދ ެއ ެވ ެ. މި‬ ‫ާ‬ ‫ި‬ ‫ފަދ ަ މސމީހުންނަށ ް، ފ ައި ސ ދި ނ ެވ ެ. އި ނގި ރޭސ ވި ލ ާތުނ ް ގެދޮރ ުދި ނ ެވ ެ. އި ނގި ރޭސ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ާ‬ ‫ީ ް‬ ‫ޕާސްޕ ޯޓ ްވެސ ދި ނ ެވ ެ. ހަމ ައ ެހެންމ ެ، ސަ އްޕ ޭ، ’‘ ބ ެކ ްބޯނ ް މާހރ ު‘‘ ކަހަލ ަ މީހުނ ް‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫ހމެނ ެއ ެވ ެ. މި މީހުނ ްގ ެ ބ ައި ވ ެރި ވުނ ް ހ ޯދި އ ެވ ެ. އި ނގި ރޭސ ވި ލ ާތ ާއި ، އެމ ެރި ކ ާއ ާއި ،‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ޝްރީ ލަނ ްކާފަދ ަ ގ ައ ުމުތ ަކުގ ައި ، ބ ޮޑ ެތި މަޝވަރ ާ ބ ައްދ ަލ ުވުންތ ައ ް ބ ާއްވަނ ްފ ެށި އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫5‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫މި ކ ަމުގ ައި ކެނ ެރީ ގ ޭ އަނ ްނި އ ާއި ، ޑީއ ޯ ސަ އްޕ ޭއ ާއި ، އި ނގި ރޭސ ވި ލ ާތުގ ައި ދި ރި‬ ‫ި‬ ‫އުޅ ޭ ނަޞރ ާނީ ދނ ުގ ެ ދި ވ ެއްސެއްކ ަމުގ ައި ވ ާ ސަ ބްރ ާ ނޫރައްދނ ާއި ، ޅޮހގ ޭ މާހރ ާއި ،‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫އ ަދި މަޝްހޫރ ު ކ ުރި ސްޓި އަނ ް މ ާޖި ދ ާއި ، ”ބ ޮނދ ު“ ނަޞރ ާއި ، އ ަހްމ ަދ ު އ ައ ްބ ާހ ާއި ،‬ ‫ީ‬ ‫ޚިޔާނ ާތ ާއި ބ ަދ ު‬ ‫މި ފަދ ަ މީހުންތ ައ ް ބ ައި ވ ެރި ކުރަނ ްފ ެށި އ ެވ ެ.‬ ‫ވ ެލ ްޒި ނީ އ ާއި ، އ ާނި ޔ ާ އ ާ،‬ ‫މި ފަދ ަ‬ ‫އ ަޚ ްލ ާޤ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ސަ ރ ުކާރުނ ް ބޭރުކ ޮށްފ ައި ވ ާ އި ބްރާހީމ ް ހުސނ ް ޒަކީއ ާއި ،‬ ‫ެ‬ ‫މީހުނ ް މީގ ެ ތެރޭގ ައި ހމަނަނ ްފ ެށި އ ެވ ެ. އި ނގި ރޭސ ވި ލ ާތ ުގ ެ މަޝްހޫރ ު ފ ާދި ރީ ، ހ ާޑި މ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ހ ަމ ްއ ާއި ، އެމ ެރި ކ ާގ ެ މި ލި ޔަނަރ، ޖ ޯޖ ު ސޯރޯސމެނ ް މި ކަމ ަށ ް ޚަރަދ ު ކުރަނ ް ވ ަޢ ުދ ުވި އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫އ ޭގ ެ ބަދ ަލުގ ައި ރ ާއްޖ ެއި ނ ް އެމީހުނ ް ބޭނުނ ްވ ާ ކަންތ ައްތ ައ ް ޝަ ރ ުޠ ު ކުރުމ ަށ ް ފ ަހުގ ައ ެވ ެ.‬ ‫އެމ ް. ޑީ. ޕ ގ ެ ގުޅުން:‬ ‫ީ‬ ‫ޔޫރޕުގ ެ ބއެއ ް ޖަމާޢަތްތކާއި،‬ ‫ަ‬ ‫ަ‬ ‫ަ‬ ‫އަނ ްނި އ ުފ ެއ ްދި ޕާޓއ ަށ ް ޔޫރަޕުނ ް ފ ާޅުގ ައި ތާއީދ ު ކުރަނީ ، އެމީހުނ ްގ ެ ކ ްރި ސްޓި އަނ ް‬ ‫ީ‬ ‫6‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ޑި މ ޮކްރ ެޓި ކ ް ޕާޓީއ ެވ ެ. ސނާމގ ައި ހ ާލުގ ައި ޖ ެހުނ ު މީހުންނަށ ް އެހނ ުވުމ ަށ ާއި ، ރ ާއްޖެއ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ު ީ‬ ‫ޓ ޫރި ސްޓުނ ް އަޔ ަ ނ ުދި ނުމ ަށ ް ޤަރާރ ެއ ް ފާސްކުރުމ ަށ ް މ ަސަ އްކ ަތ ްކ ުރީ މި ޖ ަމާޢ ަތުންނ ެވ ެ. މީގ ެ‬ ‫އެއ އަނ ްނި އ ަށ ް ރ ާއްޖ ޭގ ެ ވ ެރި ކަނ ް ލި ބިއްޖ ެ‬ ‫ީ‬ ‫އ ެއްބ ައި އެމީހުނ ް ކ ާމި ޔ ާބ ުވެސ ކ ުރި އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ނަމ ަ، އެކ ަމ ުގ ެ އ ަގ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުނ ް ރ ާއްޖ ޭގ ެ ބިމުނ ް ބޭރ ުގ ެ ފަރ ާތްތަކ ަށ ް ވަކ މި ންވަރ ެއ ް ދޭނ ް‬ ‫ި‬ ‫ޝަ ރ ުޠ ު ކުރުމ ެވ ެ. ޚ ޮދ ު އި ނގި ރޭސ ވި ލ ާތ ުގ ެ ކޮންޒަވ ޭޓި ވ ް ޕާޓީގ ެ އި ސްވ ެރި ނ ް ގޮވ ައި ގެނ ް،‬ ‫ި‬ ‫އި ނގި ރޭސނ ް އ ައ ްޑޫގ ައި ތި ބިއި ރ ު އ ަޅާފ ައި ވ ާ ފ ައ ްޅި.) މި ހާރ ު މި ތާގ ައި ހުންނ ާނީ މި ސކިތ ެކ ެއ ެވ ެ.(‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫އ ައ ްޑުއ ަށ ް ގޮސް، އި ނގި ރޭސނ ް އ ައ ްޑޫގ ައި ތި ބ އި ރ ު އެމީހުންނަށ ް މި ރ ާއްޖޭނ ް ދފ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫އ ަނބުރ ާ ދޭނެކަމ ަށ ް އަނ ްނި ވ ަޢ ުދ ުވި އ ެވ ެ.‬ ‫އ ޮތ ް ބންތ ައ ް، އަނ ްނީ ގ ެ ވ ެރި ކަމ ެއްގ ައި‬ ‫ި‬ ‫އެތަނުގ ައި ކ ުރި ނ ް ހ ުރި ފ ައ ްޅި މި ހާރ ު މި ސކތަކ ަށ ް ބަދ ަލ ު ކުރ ެވި ފ ައި ވި ޔަސް، އ ަލުނ ް‬ ‫ް ި‬ ‫އ ެމި ސކިތ ް ބަލަނ ް އަނ ްނި‬ ‫ް‬ ‫އެތަނ ް ކ ުރީ ގ ެ ގޮތ ަށ ް ބަދ ަލ ު ކުރެވޭނެކަމ ަށ ް ބުނ ެހ ެދި އ ެވ ެ.‬ ‫7‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫އޭނ ާ ގޮވ ައި ގެނ ް އެތަނަށ ް ދި ޔ ައ ެވ ެ. ދ ާދި ފ ަހުނ ް އ ައ ްޑޫގ ައި އަނ ްނި ދ ެއްކ ވާހަކ ައ ެއްގ ައި‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫އަނ ެއ ް ދި ވެހ ރ ާއްޖެއަކ ކޮބ ައި ތ ޯ މހ ަކ ު ސުވ ާލ ު ކުރ ުމުނ ް އެއ އި ނގި ރޭސނ ް ތި ބ އި ރ ު‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫އ ައ ްޑ ޫ އ ޮތްގ ޮތްކަމ ަށ ް އޭނ ާ ބ ުނި ބ ަހުގ ައި ފޮރ ުވި ފ ައި ވ ާ މާނައަކ މި އ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ވެރކަން ހޯދުމުގައ ކެނެރގ ޭ އާއލ ާ:‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫1- އަނ ްނީ ގ ެ ކާފ ަ)ކެރަފ ާ ޅ ަހ ުއ ްތ ު( މުޙަންމ ަދ ު އަމނ ު އަވ ަހާރަ ކ ޮށްލަނ ް ރޭވި ރޭވުންތ ަކުގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫އ ުޅުނ ެވ ެ. މަރުވ ޖ ަލުގ ައި އ ޮވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫2- އަނ ްނީ ގ ެ ބ ައްޕ ަ، ނ ާޞރ ު އަވ ަހާރަ ކ ޮށްލަނ ްވ ެގެނ ް ފި ސްތޯލ ަ އ ެތެރ ެކ ުރި އ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫3- އަނ ްނީ ގ ެ ޅި ޔަނ ު )ސއްކ ަ މުޙަންމ ަދ ު އި ސްމާޢީލ ު މ ަނި ކ ު( މ ައ ުމޫނ ް އަވ ަހާރަކ ޮށްލަނ ް،‬ ‫ި‬ ‫ލަނ ްކ ާގ ެ ޓެރަރި ސްޓ ް ޖ ަމާޢަތ ަކ ާއ ެކ ު 3 ނޮވ ެމްބަރ ު 8891ގ ައި މ ާލ ެ އަރައި ، 91 ދި ވެހނ ްގ ެ‬ ‫ި‬ ‫ލ ޭ މި ބމ ަށ ް އޮހޮރ ުވ ާލި އ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫4- އަނ ްނި ، ރ ާއްޖޭގ ައި ބ ޭއ ްވުނ ު ފުރަތަމ ަ ސާކ ު ސަ މި ޓުގ ައި ، ސާކ ުގ ެ ފަސްވ ެރި ންނ ާއި ،‬ ‫މ ައ ުމޫނ ު އަވ ަހާރަ ކ ޮށްލަނ ް ދަރ ުބާރުގ ޭ ބިތްދ ޮށުގ ައި ބޮމ ެއ ް ތ ައ ްޔާރުކ ޮށ ް ގ ޮއ ްވާލަނ ް އ ުޅ ެނި ކ ޮށ ް‬ ‫އ ަތުލ ައި ގަނ ެވި ފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. މި ކ ަމުގ ައި ޑީއ ޯ ސަ އްޕ ޭ، އ ަދި ޑރ. މުޙަންމ ަދ ު ވަޙީދ ު ހ ަސަ ނ ް‬ ‫މ ަނި ކ ުވެސ އ ަތުލ ައި ގަނ ެވުނ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ކްރިސް ޓއަންދނާއ ކެނެރީ:‬ ‫ި ީ ި‬ ‫1 - ވ ެރި ކަނ ް ހ ޯދުމ ަށ ް އަނ ްނި ބޭނުނ ްކުރ ާ ކުލައ ަށ ް އި ނގި ރޭސބ ަހުނ ް ކޔ ަނީ ، ކެނ ެރީ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ޔ ެލ ޯއ ެވ ެ. )މާނައަކ ކުލ ަ ނި ސބ ަތ ް އ ެކުރަނީ ސދ ާ އޭނ ާގ ެ އ ާއި ލާޔ ަށ ެވ ެ.ގ ައުމަކ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ނޫނ ެވ ެ.(‬ ‫2 - އަނ ްނި ބޭނުނ ްކުރ ާ މަލ ަށ ް އި ނގި ރޭސ ބ ަހުނ ް ކޔ ަނީ ޓ ެމްޕ ަލ ް ފުލ ަރވ ަރ އ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫މާނައަކ ’‘ފ ައްޅީގ ެ މ ަލ ެވ ެ‘‘‬ ‫ީ‬ ‫8‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫3 - ޓވީއ ެމ ްގ ެ ސޔ ާސަ ތ ު ޕްރ ޮގްރ ާމުގ ައި ، އަނ ްނި ގ ާތުގ ައި ބ ަނގުރާބ ޮމ ުތ ޯ ސުވ ާލ ު‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ކުރ ުމުނ ް، އެކަމ ަށ ް ނޫނެކ ޭ ނ ުބުންޏ ެވ ެ. ބ ުނީ ތި ސުވ ާލ ުގ ެ ޖ ަވ ާބުގ ައި އ ެއްޗ ެއ ް ބުނަނ ް‬ ‫ބޭނުނ ް ނ ުވާކަމ ަށ ެވ ެ.‬ ‫4 - އަނ ްނި ގ ެ ވ ެރި ކ ަމުގ ައި ދީނީ މި ނި ވަންކަނ ް ރ ާއްޖޭގ ައި އޮންނ ާނީ ކހނ ެއ ްތ ޯ އ ެހ ުމުނ ް،‬ ‫ި ި‬ ‫ބ ުނީ އެކަނ ް އޮންނ ާނީ ދި ވެހނ ް ބޭނުނ ް ގޮތަކ ަށ ް ދޫކ ޮށ ްލާފ ައި ކަމ ަށ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫5 - ވ ެލާނ ާގ ެ ތ ަޅުދ ަނޑި ފ ަތި ވަގ ަށްނ ެގި މ ައ ްސަ ލ ައި ގ ައި އެއ ދ ައުލ ަތ ުގ ެ މުދަލ ަށ ްވާތ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫އޭނ ާގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ހ ައ ްދ ު ޤ ާއި މ ެއ ް ނ ުކުރ ެއ ެވ ެ. ނަމ ަވެސ ވ ައްކަނ ް ކ ުރީ ތީ، ތ ައުޒރ ު‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ކ ުރި އ ެވ ެ. އަރ ުވ ާލި އ ެވ ެ. މި ކ ުށުގ ައި އަނ ްނި އަރ ުވާލީ، ރ. އ ަނގ ޮޅި ތމ ަށ ެވ ެ. އެރަށުގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ރަމަޟންމ ަހ ެއ ް ހޭދ ަކ ުރި އި ރ ު ފަރުޟ ނަމ ާދ ު ނ ުކުރާކަނ ް، ފަރުޟރ ު ރޯދ ަ ނުހިފާކަނ ް‬ ‫ު‬ ‫ު‬ ‫ާ‬ ‫އެރަށ ު ގި ނަ ބަޔ ަކ ު ދަންނާނ ެއ ެވ ެ. ރޯދަމ ަހ ު ދ ުވ ާލ ު ކ ައި ބ ޮއި ހ ެދި ތަނ ް އެރަށ ު ކަތބ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ފ ެނި ގެނ ް ސުވ ާލ ު ކުރ ުމުނ ް ބ ުނީ މި އ މަގ ޭ އ ަމި އްލ ަ ކަމ ެއްކ ަމުގ ައ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ސަ އްޕ ޭ:‬ ‫ސަ އްޕ ޭ އަކީ، ކަލ ަކުވ ޮޑި ގެނ ްވާކަނ ްވެސ‬ ‫ް‬ ‫ގ ަބ ޫލ ުކުރ ާ މީހ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ. . އި ނދ ެގެނ ް‬ ‫އ ުޅ ެނީ ކ ްރި ސްޓި ޔަނ ް އަނ ްހެނަކ ާއ ެވ ެ.‬ ‫ދ ަރި ންނަށ ް ކޔ ަނީ ނަސރ ާ ނަންނަމ ެވ ެ.‬ ‫ޯ‬ ‫ި‬ ‫،‬ ‫ދި ވެހ އ ޮބްޒ ަރވަރ ުގ ެ ނަމުގ ައި‬ ‫ި‬ ‫ދި ވެހ‬ ‫ި‬ ‫ހަދ ައި ގެނ ް،‬ ‫ވ ެބ ްސަ އި ޓ ެއ ް‬ ‫އުންމ ަތ ުގ ެ އ ަބްރ ާ ޢި އްޒ ަތ ް ލ ޫޓުވ‬ ‫ީ‬ ‫ދި ވެހނ ްގ ެ‬ ‫ި‬ ‫މނ ާއ ެވ ެ. ޚ ޮދ ު ސަ އްޕ ޭ،‬ ‫ީ‬ ‫ތ ަކުރ ުފާނަށ ް‬ ‫މުޙަންމ ަދ ު‬ ‫ބަޠ ަލ ް‬ ‫ކީރި ތި‬ ‫ހ ުތުރ ު ބަސތ ައ ް ގޮވ ައ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫9‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ރަސޫލާއ ަށ ާއި ، އ ަދި ﷲ އ ަށ ް ނި ސބ ަތްކ ޮށ ް މ ަލ ާމ ާތ ާއި ފުރައްސރައި ގ ެ ބަސތ ައ ް ބޭނުނ ްކ ުރި‬ ‫ް‬ ‫ާ‬ ‫ް‬ ‫އ ަޑ ު އ ަހާފ ައި ވ ާ ދި ވެހނ ް މި ގ ައ ުމުގ ައި އެބ ަތި އ ްބ ެވ ެ. އޭނ ާ ކޔަވ ައި ދި ނ ް ކ ްލާސތ ަކުގ ައި‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫މި ކަނ ް ތ ަޖ ުރި ބ ާކ ުރި ދ ަރި ވަރުނ ްވެސ އެބ ަތި އ ްބ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫3 ނވެމްބރުގ ެ ޢުދުވާނ ޙަމަލ ާ:‬ ‫ީ‬ ‫ޮ ަ‬ ‫3 ނޮވ ެމްބ ަރ 8891ގ ެ ޢ ުދ ުވ ާނީ ޙަމ ަލާއަކީ،‬ ‫ވ ެރި ކަނ ް އ ަތުލ ައި ގ ަތުމ ަށ ް، ކެނ ެރީ ގ ޭ އ ާއި ލ ާއި ނ ް‬ ‫ހނ ްގި އަމ ަލ ެކ ެވ ެ. އެތ ައ ް ދި ވެހންނ ެއ ްގ ެ މ ުދ ާ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ސންނާފ ަތި ކ ުރި އ ެވ ެ. 91 ދި ވެހނ ްގ ެ ފުރާނަ‬ ‫ި‬ ‫ު‬ ‫އެތ ައ ް ބަޔ ަކ ު ބަލަނ ްތި އ ްބ ާ‬ ‫ދ ުއ ްވ ާލި އ ެވ ެ.‬ ‫މެޔ ަށ ް ބ ަޑި ޖ ަހ ާ ކ ަނޑ ަށ ް އުކިއ ެވ ެ. ޝަ ހީދުނ ްގ ެ‬ ‫ސަ ނ ްދ ޯއްތ ައ ް ހފ ައި ގެނ ް ދި ޔ ައި ރ ު ދި ވެހނ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫އަނ ްނީ ގ ެ ބ ޮޑ ުޅި ޔަނ ު ސއްކ ަ‬ ‫ި‬ ‫01‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫11‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫21‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ތި ބ ބަސްހ ުއ ްޓި ފ ައ ެވ ެ. ލ ޮލުންކަރުނަ ހިލި ފ ައ ެވ ެ. މި ކ ަމުގ ައި އަޑގ ައި ހ ުރީ ، އަނ ްނީ ގ ެ ބ ޮޑ ު‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ޅި ޔަނ ު ސއްކ ައ ެވ ެ. ޚ ޮދ ު އި ބްރާހީމ ް ހުސނ ް ޒަކީވެސ މި ކ ަމ ުގ ެ ރޭވ ުމުގ ައި ހމެނ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫ެ‬ ‫ި‬ ‫ހަރުގ ެ:‬ ‫ހަރ ުގ ެ މި ނަނ ް އެންމ ެ ފުރަތަމ ަ‬ ‫އ ުފ ެދުނ ު ގ ޮތ ް މި އ ަދ ު ދި ވެހނ ް‬ ‫ި‬ ‫ހ ަނދާނ ް އެބ ަހ ުރި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ މި‬ ‫ދ ައްކ ަނީ އ ޮޑި ހަރުގ ޭގ ެ ވާހަކ ަ އ ެއ ް‬ ‫ނޫނ ެވ ެ. މާލޭގ ައި ، ”ހަރ ުގ ެ ކެފ ޭ‘‘‬ ‫ކިޔ ާ ކެފ ޭއ ެއ ް ހންގ ސަ އްޕ ޭއ ެވ ެ.‬ ‫ި ީ‬ ‫ސޔ ާސ‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫އ ެމްޑޕ އި ނ ް ހ ުޅ ުވި‬ ‫ީ ީ‬ ‫ހަރުގ ޭގ ެ އަސްލ ު އ ުފ ެދި ފ ައި ވ ަނީ މި‬ ‫މި ދުވަސ ވަރ ު،‬ ‫ް‬ ‫ގ ޮތުންނ ެވ ެ.‬ ‫’‘ ދ ަ ގޯޑ ައުނ ް ’‘ ކިޔ ާ ތަނ ެއ ް މާލޭގ ައި ހ ުޅ ުވި އ ެވ ެ. ފުރާވަރ ު އަނ ްހެނ ް ކ ުދި ންނ ާއި ،‬ ‫ފި ރި ހެނ ްކ ުދި ނ ް، މަސްހ ުނި ވ ެ ޑޖ ޭ ނ ެށުންތ ައ ް ބ ާއ ްވ ާ ތަނ ެކ ެވ ެ. މި ތަނ ުގ ެ ނަމަކ ދ ަ ގ ޯ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ޑ ައުނ ް ކ ަމުގ ައި ހީވި ޔަސ މި ނަމ ުގ ެ އަސލަކީ، ’‘ ދ ަ- ގ ޯޑ ް- އޯނ ް- މި އ ެވ ެ. ތަނ ުގ ެ ނަނ ް‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫ފަރ ުމ ާ ކ ޮށްފ ައި އޮންނަ ގ ޮތުނ ް ދޭހ ަވާނ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ވލ ާ ފައުންޑ ޭޝަ ން:‬ ‫ި‬ ‫ވި ލާފ ައުންޑ ޭޝަ ނ ް އ ުފ ެއ ްދ ުމުގ ައި ސަ އްޕ ޭ އި ސްވ ެ އ ުޅުނ ެވ ެ. އޭނާއަކ ގ ާސމ ުގ ެ ވި ޔ ަފ ާރީ ގ ެ‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ބ ައި ވ ެރި އ ެކ ެވ ެ. ފ ައުންޑ ޭޝަ ނ ް އ ުފ ެއްދީ، ވ ެރި ކަމ ަށ ް ތާއީދ ު ކުރާނ ެ ބަޔ ަކ ު އ ުފ ެއ ްދުމ ަށ ެވ ެ. މި‬ ‫ފ ައުންޑ ޭޝަ ނ ް ހ ުޅ ުވ ުމ ުގ ެ ރަސްމި އ ްޔ ާތުގ ައި ، ގ ާސމ ު ދ ެއްކ ވާހަކ ަ ލި ޔ ެދި ނީ ސަ އްޕ ޭއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫31‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ސަ އްޕ ޭ ލންޑަނުގައި:‬ ‫ަ‬ ‫މ ަސަ އްކ ަތ ް ވަކ ހސބަކ ަށ ް‬ ‫ި ި ާ‬ ‫މި‬ ‫ދި ޔ ުމުނ ް މ ާފުށ ޖ ަލުގ ައި ހިނގި‬ ‫ީ‬ ‫ހ ާދި ސއ ަށްފ ަހ ު ސަ އްޕ ޭ ލަންޑަނަށ ް‬ ‫ާ‬ ‫ފ ައ ްޅި ތ ަކ ުގ ެ‬ ‫އ ެތ ާނގ ެ‬ ‫ދި ޔ ައ ެވ ެ.‬ ‫މ ަތި ނ ް،‬ ‫ރޭވ ުމ ުގ ެ‬ ‫އި ސްވ ެރި ނ ްގ ެ‬ ‫ވ ެރި ކަނ ް ވ ައ ްޓ ާލ ުމ ުގ ެ ޕްލޭންތ ައ ް ކުރަނ ްފ ެށި އ ެވ ެ. ގ ުޅި ފ ައި ވ ަނީ އަނ ްނި އ ާއި ، ސަ އްޕ ޭއ ާއި ،‬ ‫ބ ޮނދުނަސރ ެވ ެ. އެންމ ެ އަޑގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ސޮ ބްރ ާ ނޫރައްދނ ާއި ، ގ ާސމ ެވ ެ. ގ ޯގޯލަތީފ ާއި‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫41‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ފ ާދި ރީ ންތ ަކ ެވ ެ.‬ ‫ދނ ޢލްމާއ ވލާފައުންޑ ޭޝަ ން:‬ ‫ީ ީ ި ި ި‬ ‫ވި ލާފ ައުންޑ ޭޝަ ނ ް އ ުފ ެދ ުމ ާ ގ ުޅި ގެނ ް، ދީނީ ގ ޮތުނ ް ޘާނަވ ނި ނ ްމާފ ައި ވ ާ ބ ައ ެއ ް ދ ަރި ވަރުނ ް‬ ‫ީ‬ ‫މަތތ ަޢުލީމ ުގ ެ ފުރ ުޞަ ތ ަށ ް އ ެދި ، ހުށ ަހ ެޅި އ ެވ ެ. ނަމ ަވެސ އޭރ ު ވި ލ ާ ފ ައުންޑ ޭޝަ ނުނ ް ދ ޭ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ޖ ަވާބަކީ، އެކަނ ް އެގޮތ ަށ ް ހަމަޖެހފ ައި ނ ެތ ް ކަމ ަށ ެވ ެ. އ ެހެންނަމ ަވެސ ފ ަހުނ ް، އ ަދާލ ަތ ު‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ޕާޓ އ ުފ ެދި ، ވ ެރި ކަނ ް ވ ައ ްޓ ާލ ުމ ުގ ެ ޙަރަކާތ ަށ ް އެމީހުނ ްގ ެ ބޭނުނ ް ޖ ެހ ުމުނ ް، އ ެޕާޓީގ ެ އި ސ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ހަތަރ ުވ ެރި ނ ް ސދާކ ޮށްނ ާ ނ ުސދާކ ޮށ ް ގެންފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ޑޮކްޓަރ މަޖދ ު:‬ ‫ީ‬ ‫ޑރ. މަޖީދ ު ހިއްސާވ ާ ރި ޒޯޓ ެއ ް ބ. އަތ ޮޅުގ ައި‬ ‫އ ޮވ ެއ ެވ ެ. ކ ުރީ ގ ެ މަޝްހޫރ ު ދ ުނި ކ ޮޅ ެވ ެ. މި ހާރ ު‬ ‫މަޖީދ ުގ ެ ފި ރި ހެނ ް ދ ަރި ފ ުޅ ު ފި ރާޝ‬ ‫ް‬ ‫ޑރ.‬ ‫ބުރ ުމ ާ ގ ާސމ ްގ ެ އެހގ ައ ެވ ެ. ހ ުރީ‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ކޔަވ ަނީ‬ ‫ި‬ ‫މެލ ޭޝޔާގ ައ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ޙ ުސަ އންރަޝދ ު އަޙްމަދ ު:‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ޙ ުސަ އި ނ ް ރަޝދ ު އ ަޙްމ ަދ ުގ ެ އަނ ްހެނ ް‬ ‫ީ‬ ‫ދ ަރި ފ ުޅ ު އ ާއި ސަ ތ ު ހުސނ ް ރަސދ ަށ ްވެސް،‬ ‫ީ‬ ‫ެ‬ ‫51‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫މި ހާރ ު ގ ާސމ ް ވ ަނީ ކޔ ެވ ުމ ުގ ެ ފުރ ުސަ ތ ު ދފ ައ ެވ ެ. މަޖީދ ުގ ެ ފި ރި ހެނ ް ދ ަރި ފ ުޅ ާއި ޙ ުސަ އި ނ ްގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫އަނ ްހެނ ް ދ ަރި ފ ުޅ ާއި މި ދ ެކ ުދި ނ ް މެލ ޭޝޔާގ ައި ތި ބ ެގެނ ް މި ހާރ ު ކ ައި ވ ެނި ވެސ ކ ޮށ ްފި އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ޝަ އޚ ް އލްޔ ާސް :‬ ‫ި ި‬ ‫މނ ާ ވެސ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫މނ ާ ވި ދ ާޅ ުވ ާ ގ ޮތުންނަމ ަ،‬ ‫ީ‬ ‫ދުވަހ ަކ ުވެސ މހަކ ަށ ްނ ުވި ކޭނ ެއ ެވ ެ. ފ ައި ސޔަކ ަށ ް‬ ‫ާ‬ ‫ް ީ‬ ‫ނ ުވި ކޭނ ެއ ެވ ެ. މނ ާގ ެ ދ ަރި ފުޅ ަށ ް މެލ ޭޝޔ ާއި ނ ް‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ކޔ ެވ ުމ ުގ ެ ފުރ ުޞަ ތ ު ހަމަޖެހނ ްގެނ ް ފުރަނ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ތ ައ ްޔާރ ު ވެފ ައި އ ޮތްކަމ ަށ ް މ ުޢުތަބަރ ު ގ ޮތ ެއްގ ައި‬ ‫ޚަބަރ ު ލި ބފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ޝަ އޚ ް އމްރާނާއި، ޝަ އިޚ ު ޝަ ހމ ު:‬ ‫ީ‬ ‫ި ި‬ ‫ޢ ަދާލ ަތ ު ޕާޓގ ައި އެންމ ެ އި ސްވ ެ ޙަރަކ ާތ ްތ ެރި ވ ާ ދ ެ ޒ ުވާނުންނަކ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫މި އ ެވ ެ. މި ދެމީހުނ ް މެލ ޭޝޔާގ ައި ކޔ ެވ ުމ ުގ ެ ކަންތ ައ ް ގ ާސމ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ހަމަޖ ައ ްސަ އި ދފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. ޝަ ހމ ަށ ް ސަ އި ކ ަލ ެއ ް ގެންދފ ައި ވ ަނީ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫އަނ ްނި ބަފ ައި ކަލ ޭގ ެ އަލ ޢ ަބ ްދ ުﷲ އ ެވ ެ. ޝަ ހީމ ު ހުންނާނ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ތަނ ާއި ، އ ާއި ލ ާގ ެ ބޭސފަރ ުވާއ ަށ ް ދަންދެނ ް ބަލަހ ައްޓ ައި ދ ެނީ‬ ‫ް‬ ‫ގ ާސމ ެވ ެ. ޝަ ހީމ ުގ ެވެސ ޢި މްރާނ ުގ ެ ވެސ ދީނީ ތ ަޢުލީމ ުގ ެ‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ދ ައުރ ު ފ ެށި ފ ައި ވ ަނީ ، އެކ ަކ ު ޢަރަބިއ ްޔ ާއި ންނ ެވ ެ. އަނެކ ަކ ު‬ ‫މ ަޢުހ ަދުންނ ެވ ެ. އ ެހެންވީމ ާ ބނ ްގ ާ އ ެޅ ުއްވ މ ައ ުމޫނ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫61‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ވިސް ނާލންޖެހ ޭ ވަރށް ޚާއ ްޞަ ނުކުތާއެއ ް:‬ ‫ަ‬ ‫ަ‬ ‫ރަނގ ަޅ ު‬ ‫ޙަޤޤ ަތުގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ތ ަޢުލީމ ު‬ ‫ފެންވަރަށ ް ދީނީ‬ ‫ޙ ާ ޞ ލ ް ކ ޮ ށ ް ފ ަ އި ވ ާ‬ ‫ި‬ ‫ފ ައި ސޔ ަށ ް‬ ‫ާ‬ ‫ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ޔ ަކ ު،‬ ‫ވި ކިދާނ ެހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އ ާޚުރަތ ުގ ެ‬ ‫ދ ުނި ޔ ެ‬ ‫ބަދ ަލުގ ައި‬ ‫ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫ވި އ ްކ ާލ ާފާނ ެ‬ ‫ކ ުރި މަތގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫އެންމެނ ްގ ެ‬ ‫އ ަގ ުވ ެއ ްޓި އ ަބުރ ު ވ ެއްޔ ެއ ްޔ ާ‬ ‫މ ޮޑ ެވި ގެނ ްދި ޔުނ ް ހެޔޮކ ަމުގ ައި‬ ‫ހަދ ައި ފާނ ެހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އ ަޅުގ ަނޑުމެނ ްގ ެ ދި ރާސާގ ެ އަލގ ައި ދަންނަވަންޖ ެހ ެނީ ، ފަހަރ ެއްގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫މހަކ ަށ ް އ ެހެނ ް އެގޮތ ަށ ް ވކ ަމުގ ައި ވި ޔަސް، ރ ާއްޖޭގ ައި މި ހިނގ ައި ދ ާ ސޔ ާސ އ ޮއި ވަރުގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫އި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ހާލ ަތ ު ތ ަފ ާތ ު ކަމ ަށ ެވ ެ. އ ަޅުގ ަނޑުމެންނަށ ް ބޮޑ ަށ ް ބުރަވ ެވ ެނީ ، ނަޞރ ާއި ނ ްގ ެ‬ ‫ާ‬ ‫މި ނުބ ައި ރޭވުންތ ައ ް އެބ ޭފ ުޅުންނަށ ް އ ަދި އ ެނގި ވަޑ ައި ނުގަންނަވ ަނީ ކަމ ަށ ެވ ެ! އ ެހެންވީމ ާ‬ ‫އެގޮތ ައ ް ކަންތ ައ ް ކުރ ެއ ްވ ެނީ އ ެވ ެ؟‬ ‫ޢލްމުވެރންގ ެ އަގުވައްޓާލާގޮތް- 1‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ނަޞާ ރާއން އިސް ލާމްދނުގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ދީނީ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ އ ަގ ުވ ެއ ްޓުމަކ ދނ ުގ ެ އ ަގ ުވ ެއ ްޓުމ ެވ ެ. ދނ ުގ ެ އ ަގ ުވ ެއ ްޓުމަކީ، އ ެހެނ ް‬ ‫ީ‬ ‫ީ ީ‬ ‫ދންތ ަކ ާ ފ ަލ ްސަ ފާތަކ ަށ ް ދޮރ ުހ ުޅ ުވުމ ެވ ެ. މި ކަނ ް ކ ާމި ޔ ާބ ު ކުރުމ ަށްޓ ަކ ާ ނަޞރ ާއި ނ ް‬ ‫ާ‬ ‫ީ‬ ‫ހ ަދާގޮތަކީ، ބޮޑ ަށ ް ދނަށ ް ލޯބ ހުންނަ މީހުނ ްގ ެ ޖ ަޒ ުބ ާތުތ ަކ ާ ކ ުޅ ެނީ އ ެވ ެ. މ ުޖުތަމ ަޢުގ ައި‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫71‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ހުންނަ ނޭދ ޭ ކަންތ ައްތ ައ ް ދ ައްކ ައި ގެންނ ެވ ެ. ފާޙޝޢަމ ަލ ްތ ެކ ެވ ެ. މަސްތ ުވާތ ަކެތީގެވ ަބ ާއ ެވ ެ.‬ ‫ި ް‬ ‫މި ފަދ ަ ކަންކަނ ް ފ ެތުރ ެނީ ސަ ރ ުކާރ ުގ ެ ދ ޯދި ޔާކ ަމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުންކަމ ަށ ް ވި ސނައި ދ ެނީ އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ނަތީޖާއަކީ، ދީނީ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ދީނީ ޣރަތ ްތ ެރި ކަނ ް އ ުތ ުރި އެރުމ ެވ ެ. އ ެއ ްވެސ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ބަލ ައި ލުމ ެއްނ ެތި ، ވި ސނ ާލުމ ެއްނ ެތި ، ހިތ ުހ ުރި ގޮތަކ ަށ ް ވ ައ ުޒ ު ބުނަނ ްފ ެށުމ ެވ ެ. މި ފަދ ަ‬ ‫ް‬ ‫ވ ަގ ުތުގ ައި ހިތްވަރ ު ދި ނ ުމ ުގ ެ ގ ޮތުނ ް މ ާއްދ ބ ައ ެއ ް އެހތ ައ ް ވެދ ެއ ެވ ެ. ވަކ ހސބ ަކުނ ް‬ ‫ި ި ާ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ވާގޮތަކީ، އެފަދ ަ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ންނަށ ް ދ ެއ ްކެވ ޭ ވާހަކ ައި ގ ެ ބާވ ަތުންނ ާއި ، ވާހަކ ައި ގ ެ ރ ާގުނ ް‬ ‫އެބ ޭފ ުޅުނ ްގ ެ ޝަ ޚ ްޞއްޔ ަތ ު ގ ެއ ްލ ެނީ އ ެވ ެ. އާނ ްމުނ ްގ ެ ކ ުރި މަތގ ައި އި ތ ުބާރ ުގ ެއ ްލ ެނީ އ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫އ ަގ ުވ ެއްޓ ެނީ އ ެވ ެ. އެހސާބުނ ް އެބ ޭފ ުޅުނ ް ދ ެއ ްވ ާ ނަޞޭ ހ ަތްތ ަކ ާ ފ ަތ ުވާތަކ ަށ ް މީހުނ ްގ ެ‬ ‫ި‬ ‫އި ތ ުބާރ ު ގ ެއ ްލި ދ ެއ ެވ ެ. ދނ ުގ ެ ޙުރުމ ަތ ް މސތ ަކުނ ްގ ެ ހިތްތ ަކުނ ް ފ ޮހ ެލުމ ަށ ް ނަޞރ ާއި ނ ް‬ ‫ާ‬ ‫ީ ް‬ ‫ީ‬ ‫ގެނ ްގުޅ ޭ އ ެއ ް އ ުކުޅަކ މި އ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ނަޞާ ރާއން ދނ ޢލްމުވެރންގ ެ އަގުވައްޓާލާގޮތް- 2‬ ‫ި‬ ‫ީ ީ ި‬ ‫ި‬ ‫އި ސްލ ާމްދނ ުގ ެ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ އ ަގުވ ައ ްޓ ާލުމ ަށ ް ނަޞރ ާއި ނ ް، ގެނ ްގުޅ ޭ ދެވަނަ އުސލަކީ،‬ ‫ޫ‬ ‫ާ‬ ‫ީ‬ ‫ކ ުރި ނ ް ދަންނަވ ާލި ގޯސ އެބ ޭފ ުޅުންލ ައްވ ައި ހ ެއ ްދުމ ަށްފ ަހ ު، އެބ ޭފ ުޅުންނަށ ް ކޮންމ ެވެސ‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫މި ންވަރ ެއ ްގ ެ ބާރ ެއ ް ދި ނުމ ެވ ެ. އެއ ކ ުރި ނ ް އެބ ޭފ ުޅުންނަށ ް ދފ ައި ވ ާ އުންމީދުތ ަކ ެއ ްގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ތެރޭންނ ެވ ެ. މި ސލަކ ަށ ް އި ސްލ ާމްދނ ާ ބެހ ޭ ކަންކ ަމ ުގ ެ މި ނި ސޓަރުކަނ ް ދޭނަމ ޭ ބުނުންކަހަލ ަ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ާ‬ ‫އުންމީދުތ ަކ ެވ ެ. އ ެހެނ ް ނަމ ަވެސް، އާޚރ ު ނަތީޖާގ ައި ހ ަދ ާ ގޮތަކީ، ވަކ ހސބ ަކުނ ް‬ ‫ި ި ާ‬ ‫ި‬ ‫ސޔ ާސ މީހުންނަށ ް ބާރ ު ލި ބ ުމުނ ް ދީނީ މީހުނ ް އ ެއްފަރ ާތްކ ޮށްލ ައ ެވ ެ. ’‘ރޭރ ު‘‘ ކ ޮށްލ ައ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ވަރަށ ް މ ާތ ް ނި ޔ ަތުގ ައި އެމީހުންނ ާ‬ ‫މި ސލަކ ަށ ް އ ެމްޑ ޕީގ ެ ދީނީ ގ ޮފި ފުދ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ާ‬ ‫ގ ުޅި ވަޑ ައި ގ ަތ ް އ ަލ ްއުސްތާޛ ު އާދ ަމ ް ނަސމ ާއި ، ޝަ އި ޚ ް ފ ަރީ ދުމެނ ް ކަހަލ ަ ދނަށ ް ލޯބިހ ުރި‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ބ ޭފ ުޅުނ ް މި އ ަދ ު ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އެބ ޭފ ުޅުނ ްގ ެ ދ ައުރ ު މި އ ަދ ު ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ދީނީ ގޮފީގ ެ‬ ‫ތެރޭނ ް އ ެމ ް ޑ ޕ ޙ ާސލ ް ކ ުރީ ކޮނ ް ކަމ ެއ ްހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ގެނައ ކޮނ ެ ް ހެޔ ޮ ބަދ ަލ ެއ ް‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ީ ީ‬ ‫ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫81‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ސުވ ާލުތ ަކުނ ް‬ ‫ވި ސނ ާ މހަކ ަށ ް މި‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ޖ ަވ ާބ ު ލި ބޭނ ެއ ެވ ެ. މި އ ަދ ު އެމީހުނ ްގ ެ‬ ‫މ ަގ ުބ ޫލ ު އ ެއްކަލ ަ ދ ެ ޝޭ ޚުނ ް އ ެތި ބީ،‬ ‫ރި ހަޔ ަށ ްލ ާ ރ ާނބާފ ަތ ްބ ުރި ޔ ަށ ް ވާގ ޮތ ް‬ ‫ނި މ ުނީ މ ާ‬ ‫ރި ހަކ ައްކ ައި‬ ‫ވެފ ައ ެވ ެ.‬ ‫ކާނ ް‬ ‫ނ ެތ ެވ ެ.‬ ‫ބޭނުމ ެއ ް‬ ‫ފ ަތ ުގ ެ‬ ‫ކ ަމުނ ުދި ޔ ަތ ާނގ ައި ތަށީގ ެ އ ެއްފަރ ާތުގ ައި‬ ‫އެންމ ެ ފ ަހުނ ް‬ ‫ވެސ ނުބ ޭއ ްވި އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫މ ޭޒުމ ަތި ނ ް، ތ ަޅުންމ ައްޗ ަށ ް އ ެއ ްލާލީއ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ވި ސނ ާ ބަޔަކ ަށ ް މި ހަގގ ަތްތ ަކ ުގ ެ ކ ުރި މަތގ ައި‬ ‫އި ސްތި އ ުފާދފ ައި އ ެތި އ ްބެވ ގޭގ ައ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ޢި ބްރަތްތ ަކ ެއ ް ނުވ ޭހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫އިސް ލާމްދން ފޮހެލުމުގ ެ ހަނގުރާމ ަ- ކުރޔށް ގެންދޔ ގޮތް:‬ ‫ި ަ‬ ‫ި ަ‬ ‫ީ‬ ‫އި ނގި ރޭސނ ްގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫އި ސްވ ެ މި ދަންނަވ ާލ ެވ ުނީ ،‬ ‫މ ަހުޖަނުންނ ާއި ، ފ ައ ްޅި ތ ަކ ުގ ެ ފ ާދި ރީ ނ ް، ދި ވެހނ ްގ ެ‬ ‫ި‬ ‫މި‬ ‫އ ުފ ެއ ްދި ގ ޮތ ާއި ،‬ ‫ގ ުޅުންތ ައ ް‬ ‫މީހުންނ ާއި ،‬ ‫އި ހާނ ެތި ހ ަނގުރާމަޔ ަށ ް ތ ައ ްޔާރ ުވި ގ ޮތ ެވ ެ. ދެނ ްމި‬ ‫ދަންނަވާލ ަނީ ، މި ކ ަމުގ ައި ، ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ވި ސނ ުމ ާ‬ ‫ް‬ ‫ކ ުޅުމ ަށ ް، އެމީހުނ ް ކަންކަނ ް ރޭވި ގ ޮތ ެވ ެ.‬ ‫ކ ޮށ ްލުމ ަށ ް ތ ެދ ުވި‬ ‫ދި ވެހ ރ ާއްޖ ެ ސންނާފ ަތި‬ ‫ު‬ ‫ި‬ ‫ބޭނުނ ްކުރާނ ެ އ ުކ ުޅުތ ައ ް‬ ‫މީހުނ ް، އ ެ ކަމ ަށްޓަކ ައި‬ ‫ލި ޔެފ ައި ވ ަނީ ރަޝޔ ާގ ެ ލި ޔުނ ްތ ެރި އ ެއްކ ަމުގ ައި ވ ާ‬ ‫ި‬ ‫”ގެނެޝާޕ ް“ ލި ޔެފ ައި ވ ާ ފ ޮތ ެއްގ ަ އ ެވ ެ. ވ ެރި ކަމ ެއ ް‬ ‫91‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫އ ަތުލ ައި ގ ަތުމ ަށ ް ނި ކުންނަ ބަޔ ަކ ު، އެކ ަމުގ ައި ގެނ ްގ ުޅެނ ްވި ހލ ަތ ްތ ެރި އ ުކ ުޅުތ ައ ް އެފ ޮތުގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ލި ޔެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. މި ތ ާނގ ައި ފާހަގ ަ ކ ޮށްލަނ ް ޖެހ ޭ އ ެހެނ ް ނ ުކ ުތ ާއ ެއ ް އެބ ަ އ ޮތ ެވ ެ. މި ފޮތަކީ،‬ ‫ޔޫރަޕ ްގ ެ އި ންސފ ަށ ް ލޯބިކުރ ާ ބ ައ ެއ ް އި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްވެސ އ ެ ފ ޮތާމ ެދ ު ފ ާޑ ު ވި ދ ާޅ ުވ ާ ފ ޮތ ެކ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ާ‬ ‫އެއ އޭގ ައި ދފ ައި ވ ާ ނުބ ައި ނުލ ަފ ާ ޚިޔ ާލުތ ަކ ުގ ެ ސަ ބ ަބުންނ ެވ ެ. އެފ ޮތުގ ައި ބުނެފ ައި ވ ާ ގޮތ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ގ ައުމ ެއްގ ައި ބަޔ ަކ ު ކަންތ ައްތ ައ ް ކުރަނ ް ފަށ ައި ފި ނަމ ަ ދުވަހ ަކ ު އަރައި ނުގަނެވޭނ ެ ފި ތުނައ ާއި‬ ‫ފަސދ ައި ގ ެ ފުންވ ަޅުގ ަނޑަކ ަށ ް އެގ ައުމ ެއ ް ވ ެއ ްޓި އި ނ ްދި ރާސްވާނެތީއ ެވ ެ. އ ެހެންކ ަމުނ ް‬ ‫ާ‬ ‫ބ ައ ެއ ް ލި ޔުނ ްތ ެރި ނ ް މި ފ ޮތ ުގ ެ ނުބ ައި ޚިޔ ާލުތ ަކ ުގ ެ ނުރައ ްކ ާތ ެރި ކަނ ް ބ ަޔާނ ް ކުރައްވ ައި‬ ‫ވި ދ ާޅުވ ަނީ ، އ ެ ފޮތަކީ، އ ޭޝޔ ާގ ެ ތަރައްޤވ ަމުނ ް އަންނަ ގ ައ ުމ ު ތ ަކ ުގ ެ ހ ަލާކ ަށ ް ޓަކ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫މި‬ ‫ހ ަދާފ ައި ވ ާ ނި އ ުކ ުލި ޔ ަރ ބޮމ ެއްކ ަމުގ ައ ެވ ެ. ކޮންމެޔަކަސް، ދި ވެހނ ްގ ެ އ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ނ ް،‬ ‫ި‬ ‫ފ ޮތުގ ައި ބުނެފ ައި ވ ާ ގޮތ ަށ ް ކަންތ ައްތ ައ ް ކުރަނ ްފ ެށި އ ެވ ެ.‬ ‫3 ނޮވ ެމްބ ަރ 6002ގ ައި އި ންފޮމ ޭޝަ ނ ް މި ނި ސޓަރ ު އ ަލ ްއުސްތާޛ ު މުޙަންމ ަދ ު ނަޝދ ު‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ގ ައ ުމ ާ މ ުޚާޠ ަބ ުކުރައ ްވ ާ ދ ެއ ްވި 02 މި ނި ޓ ުގ ެ އ ަސަ ރުގަދ ަ ތ ަޤ ުރީ ރުގ ައި މި ފ ޮތ ާބެހ ޭ ވަރަށ ް‬ ‫އެފ ޮތުގ ައި ހަދަނ ް ބުނެދފ ައި ވ ާ ވަރަށ ް ގި ނަ‬ ‫ީ‬ ‫ގި ނަ ތ ަފ ްޞލުތ ައ ް ހމަނ ުއ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫އ ޭގ ެތެރޭގ ައި ހމެނ ެނީ ، ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ހިތްތ ަކ ާ‬ ‫ި‬ ‫މަކަރުތ ަކ ުގ ެ ތ ަފ ުސލ ު ކިޔާދ ެއ ްވި އ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ކ ުޅެނ ް މ ަސަ އްކ ަތ ް ކުރާނެގ ޮތ ެވ ެ. ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ އި ޙްސސތ ައ ް ބަދ ަލ ު ކުރާނ ެ ގ ޮތ ެވ ެ.‬ ‫ާ ް‬ ‫ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ވި ސނުނ ް ތަޣ ައްޔަރ ު ކުރާނ ެ ގ ޮތ ެވ ެ. މ ާހެޔ ޮ އެދޭބ ައ ެއްކ ަމުގ ައި ވ ެގެނ ް‬ ‫ް‬ ‫ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ގާތ ަށ ް ގޮސ ބުރަކަށގ ައި ފި ރ ުމ ާ، އެމީހުންނަށ ް ނ ުވ ެ ހުންނަ ކަންކ ަމާމ ެދ ު‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫އި ނ ްތި ހާޔ ަށ ް ދެރަވާކަމ ަށ ް ބުނ ެ ހިތާމ ަވ ެރި މޫނ ު ދ ެއ ްކ ުމ ާއި ، އ ަދި އެކަންކަމ ަށ ް ސަ ރ ުކާރ ު‬ ‫އި ހ ްމ ާލ ުވާކަމ ަށ ް ބުނ ެ، ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ޝުޢޫރުތ ައ ް ކ ައ ްކ ާލުމ ެވ ެ. މި ގ ޮތުނ ް އެފ ޮތުގ ައި ބ ަޔާނ ް‬ ‫ކ ޮށްފ ައި ވ ާ މަކަރ ުވ ެރި ބ ައ ެއ ް އ ުކ ުޅުތ ައ ް މި ތ ާނގ ައި ނ ޯޓ ު ކ ޮށ ްލާނަމ ެވ ެ.‬ ‫ހ- ސަ ރ ުކާރުގ ައި ހ ުރި އ ުނި ވި ދުތ ައ ް ހޯދ ައި ގެނ ް އެތަންތަނ ް ބޮޑ ެތި ބާގ ަނޑ ުގ ެ ގ ޮތުގ ައި‬ ‫ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ދ ެއ ްކުނ ް. )މި ސާލުފ ަޅ ުގ ެ ދ ަތި ކަނ ް ހ ުރި ބ ައ ެއ ް ރަށްރަށ ުގ ެ ވާހަކ ަ‬ ‫02‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ދ ެއ ްކުނ ް(‬ ‫އ ަނި ޔ ާއ ާއި ކަރުނަޔ ާއި ލ ެއި ނ ް ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ޖ ަޒ ުބ ާތުތ ަކ ާކ ުޅުނ ް. )މި ސާލ ު ބ ައ ެއ ް‬ ‫ށ-‬ ‫މަޖ ައ ްލާތ ަކުގ ައި ޝާއި ޢ ުކުރ ާ ބ ައ ެއ ް ފ ޮޓޯތ ައ ް(‬ ‫ނ- ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ބޭނުންޖެހފ ައި ވ ާ ބ ައ ެއްކަންތ ައްތ ައ ް ސަ ރ ުކާރުނ ް ކ ޮށްދެވ ޭތ ޯ މ ަސަ އްކ ަތ ް‬ ‫ި‬ ‫ކ ުރި ޔަސް، އ ަޑި އ ަޑި ނ ް ބ ައ ެއ ް ކަހަލ ަ ފި ތުނަތ ައ ް އުފ ައްދ ައި ގެނ ް، އެކަނ ް ވި ޔ ަ ނުދފ ައި ،‬ ‫ީ‬ ‫އެކަނ ް އ ެ ނުވީ، ސަ ރ ުކާރ ު ފ ޭލި ވެފ ައި ވާތކ ަމުގ ައި ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ދ ައްކ ައި އެގޮތ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫) މި ސާލ ު: ސނާމގ ައި ހ ާލުގ ައި ޖ ެހުނ ު މީހުނ ްގ ެ ހާލ ަތ ު. ކ ޮޅ ުފ ުށި‬ ‫ު ީ‬ ‫ވި ސނައި ދި ނުނ ް.‬ ‫ް‬ ‫ފަދ ަ ރަށްރަށ ުގ ެ ޕްރޮޖ ެކ ްޓްތ ައ ް ހ ުއ ްޓުވ ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ތެރޭނ ް ބަޔަކ ަށ ް ބ ައ ެއްކަހަލ ަ ނުބ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ވި ސނުންތ ައ ް ފޯރުކ ޮށްދީގެނ ް އެމީހުނ ް ނި ކުމ ެ ހަރަކ ާތ ްތ ެރި ވ ެގެނ ް. ބޭނުމަކ ސނާމ އަރ ާ‬ ‫ީ ު ީ‬ ‫ް‬ ‫މި ހ ާ ދުވަސވީއި ރ ުވެސ ބޯހިޔާވަހ ކަމ ެއްނ ެތި އެމީހުނ ް އުޅ ޭހ ާލ ު ނި ކަނ ް ދ ެކެބ ަލާށ ޭ،‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫ސަ ރ ުކާރަށ ް އ ަސަ ރ ެއ ްވެސ ނ ުކުރެޔ ޭ، މި ކަހަލ ަ ވާހަކ ަ ދ ައްކ ައި ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ހިތުގ ައި‬ ‫ް‬ ‫ނަފުރަތ ު އ ުފ ެއ ްދުނ ް(‬ ‫މުއ ައ ްސަ ސތަކ ަށ ް އ ައި ބ ު، ހ ުތުރ ު ނަންތ ައ ް ބޭނުނ ް‬ ‫ާ‬ ‫ރ- ގ ައ ުމ ުގ ެ ސަ ލާމ ަތ ާބެހ ޭ‬ ‫ކުރަނ ްފ ެށުނ ް. )ބޭނުމަކީ، ކ ުށ ްކުރުނ ް އި ތުރުކ ޮށ ް ރައ ްޔި ތުންނަށ ް އ ަމާންކ ަމ ާއި ، ސަ ލާމ ަތްކަނ ް‬ ‫ހޯދ ައި ދި ނ ުމުގ ައި ސަ ރ ުކާރ ު ފ ޭލ ްވެފ ައި ވާކަނ ް ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ވި ސނައި ދި ނުނ ް(‬ ‫ް‬ ‫ބ- ވ ެރި ނ ްގ ެ ހ ައި ބ ަތ ާއި ޤަދަރ ު ކ ަނޑ ުވ ާލުނ ް. )ބޭނުމަކީ، އ ޭގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް، ޤާނޫނ ާއި‬ ‫އުސޫލުތ ައ ް މ ުގުރ ާ ރައ ްޔި ތ ެއ ް އ ުފ ެދި ، ލ ަދ ުވ ެތި ކ ަމ ާއި ، ރީ ތި އ ަޚ ްލ ާޤ ުގ ެ ސފަތ ައ ް ނ ެތި ގޮސް،‬ ‫ި‬ ‫މ ުޅި ގ ައ ުމ ު ފި ތުނައި ގ ެ ހަލަބ ޮލި ކަމ ެއ ްގ ެ ތެރެޔ ަށ ް ވ ައ ްޓ ާލުނ ް. ކޮންމ ެ ފަދ ަ ކަމ ެއ ްވެސ‬ ‫ް‬ ‫ކ ޮށ ްފާނ ެ ފަދ ަ ރަޙ ްމ ު ކުޑަބަޔަކ ަށ ް ރައ ްޔި ތުނ ް ހ ެދުނ ް(‬ ‫12‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ޅ- ގ ައ ުމ ުގ ެ އި ޖ ުތި މާޢ އ ަގުތ ަކ ާއި ގ ައުމ ރަމ ްޒުތ ަކ ުގ ެ ކަރ ާމ ާތ ް ވ ެއ ްޔ ާ މޮޑ ެލުނ ް. )މި‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ސާލ ު: ރީ ތި ބ ަހުނ ް ވާހަކ ަ ދ ެއ ްކ ުމ ުގ ެ ބަދ ަލުގ ައި ހ ަޑި ހ ުތުރ ު ބ ަހުނ ް ވާހަކ ަ ދ ެއ ްކުނ ް/ ގ ައުމ‬ ‫ީ‬ ‫ސަ ލ ާމ ް/ގ ައުމ ދި ދ ަ/ ރައސުލ ްޖ ުމ ްހ ޫރި އ ްޔ ާގ ެ އޮފސ ފަދ ަ ތަންތަނ ުގ ެ ހ ައި ބ ަތ ު ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ‬ ‫ީ ް‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ހިތްތ ަކުނ ް ފ ުހ ެލުނ ް(‬ ‫ކ- ”އ ަނި ޔ ާވ ެރި “ ”ޚ ުދ ުމ ުޚ ުތާރ ު“ ފަދ ަ ނަންތ ައ ް ގި ނަގި ނައި ނ ް ބޭނުންކ ޮށ ް ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ‬ ‫ހިތްތ ަކުގ ައި ވ ެރި ންނާމ ެދ ު ނަފުރަތ ުގ ެ އ ަލި ފާނ ް ރ ޯކުރުނ ް. )ބޭނުމަކީ، ވ ެރި ނ ް ދ ައްކ ަވ ާ ވާހަކ ަ‬ ‫އަހަނ ް ބޭނުނ ްވ ާ ބަޔަކ ަށ ް ރައ ްޔި ތުނ ް ވި ޔ ަ ނ ުދި ނުނ ް/ ވ ެރި ންނަކ ރައ ްޔި ތުންނަށ ް އ ެއ ްވެސ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ހ ެވ ެއ ް އެދޭނ ެ ބ ައ ެއ ް ނޫންކަމ ަށ ް ވި ސނައި ދީ، ހ ުރި ހ ާ ހ ެވ ެއ ް ހ ުރި ހ ާ އި ޚ ްލާޞްތ ެރި ކަމ ެއ ް‬ ‫ް‬ ‫އޮތީ، ތި މާމެނ ްގ ެ ކބ ައި ގ ައި ކަނ ް، ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ތ ަޞަ އ ްވުރ ު ކ ޮށ ްދި ނުނ ް( މި ކަންކަނ ް ކ ުރީ‬ ‫ި‬ ‫މި ދެންނ ެވި ފ ޮތުގ ައި ލި ޔ ެވި ފ ައި ހ ުރި މ ަގުނ ް ތަރުތީބުންނ ެވ ެ.‬ ‫ހަރުކަށކަމާއ ގަދަބދަވކަން ކުރޔށްނެރުން:‬ ‫ި ަ‬ ‫ަ ި‬ ‫ި ި‬ ‫މި ފަދ ަ ކަންކަނ ް ކ ުރި ޔ ަށ ް ދ ާއި ރ ު، މި ކ ަމ ާ ހިތްހަމ ަ ނުޖެހ ޭ ރައ ްޔި ތުނ ްވެސ އެމީހުނ ްގ ެ ޚިޔ ާލ ު‬ ‫ް‬ ‫ބޭނުނ ްވާނ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ފ ާޅުކ ޮށްލަނ ް‬ ‫ފި ރި މީހ ާ އަކ ފ ުލުހަކ ަށ ް ވާނަމ ަ‬ ‫ީ‬ ‫އޭނ ާ އ ަށ ް އ ަނބދ ަރި ނ ް ގާތ ަށ ް‬ ‫ި‬ ‫ފަނ ްސަ ވސ‬ ‫ީ ް‬ ‫ވި ހ‬ ‫ި‬ ‫ނާދ ެވި‬ ‫ފ ާއި ތ ުވ ެގެނ ް ދ ާއި ރ ު،‬ ‫ދުވަސ‬ ‫ް‬ ‫އެކ ަމ ާ ކަންބ ޮޑ ުވ ާ ޅަދ ަރީ ންނ ާއި‬ ‫އ ަނބނ ް ތި ބޭނ ެއ ެވ ެ. އެމީހުނ ްގ ެ‬ ‫ި‬ ‫ޝުޢޫރުތ ަކ ެއ ް ހުންނާނ ެއ ެވ ެ.‬ ‫22‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ދ ަރި ފުޅަކީ، ސފ ައި ނ ްގ ެ މހަކ ަށ ްވާނަމ ަ، އޭނ ާގ ެ އ ަބްރަށ ް ޢި އްޒަތ ަށ ް އަރައި ، ބޮޑ ެތި‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ހ ާނީ އްކަތ ަށ ް ކުރ ާއި ރ ު، ލަގ ޮނޑި އ ަށ ް ކ ެތްނ ުވ ާ މ ައި ންބަފ ައި ނ ް ތި ބޭނ ެ އ ެވ ެ.‬ ‫ރ ޯ ހ ުތުރ ު އ ައި ބ ު‬ ‫އ ަބުރަހ ަތ ު ގ ެފ ުޅ ު މ ުގުރަނ ް މ ައ ްކާޔ ަށ ް އ ެރި ހެނ ް، ހ ަތި ޔާރ ާ ބާރ ާއ ެކ ު،‬ ‫ބަސތ ައ ް ގޮވ ަމުނ ް، ޅ. ނައި ފަރަށ ާއި ، ރ ާއްޖ ޭގ ެ އ ެހ ެނި ހެނ ް ބ ައ ެއ ް ރަށްރަށ ަށ ް އަރައި ގެނ ް‬ ‫ް‬ ‫ދި ޔ ައި ރ ު، އ ެ ފަދ ަ އ ަނި ޔ ާވ ެރި އުސޫލުތ ައ ް ދ ެކެނ ް ބޭނުންނ ުވ ާ ބަޔ ަކ ު ތި ބޭނ ެއ ެވ ެެ.‬ ‫އެކަމ ަކ ު ވ ެރި ކަނ ް ނި ގުޅ ައި ގ ަތުމ ަށްޓަކ ައި ހނ ްގ ެމުނ ް މި ދ ާ ޙަރަކ ާތުގ ައި މި ފަދ ަ އ ަޚ ުލާޤ ެއ ް ހ ުރި‬ ‫ި‬ ‫ހަމ ަ ކޮންމ ެ މހަކ ަށ ް ޖ ެހ ެނީ ހ ައ ްޕ ު ކޔ ައި ގެނ ް ހުންނ ާށ ެވ ެ. އ ެ ފަދ ަ މީހުންނަށ ް ވ ަނީ ފަހ ަށ ް‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ޖ ެހެނ ް މ ަޖ ުބޫރ ު ކ ޮށްފ ައ ެވ ެ. ކ ުރި ޔ ަށ ް ނެރެފ ައި ވ ަނީ ، ކަޓަރ ާ ވ ަޅި އ ެވ ެ. ދަގ ަނޑ ާ ލ ަޓި ބ ުރި އ ެވ ެ.‬ ‫ގަދ ަ އ ަޑ ާއި ، ގ ޮތ ެއ ް ފ ޮތ ެއ ް ނ ެތުމ ެވ ެ. ބ ައ ެއ ް މި ސާލ ު ބ ައްލަވ ައި ލ ައ ްވ ާށ ެވ ެ!‬ ‫04އ ަށ ްވުރ ެ ގި ނަ ފ ުލ ުހުންނަށ ް ޖި ސްމ ާނީ ގ ޮތުނ ް ބ ޮޑ ެތި އ ަނި ޔާތ ައ ް ދފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ހ-‬ ‫އެތ ައ ް ސފ ައި ންނ ެއ ްގ ެ ގުނަންތ ައ ް ބންދ ައި ، ލ ޭ އޮހޮރާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ށ-‬ ‫ނ- ޅ. ނައި ފަރަށ ް ވ ަޅި ޔ ާއި ކަޓަރ ު ހފ ައި ގެނ ް ގަދަކ ަމުނ ް އަރާފ ައި ވ ެެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ރ- އއ. ތ ޮއ ްޑ ޫގ ެ ކަރ ާ ނުގ ަތުމ ަށ ް އ ެމްޑ ޕީގ ެ ހަރ ުގ ެ ތ ަކުގ ައި ރަސމކ ޮށ ް އި ޢ ުލާނުކ ޮށ ް‬ ‫ް ީ‬ ‫ީ‬ ‫އަނ ްނި އ ާ‬ ‫އެކަމ ަށ ް ކ ެމްޕޭނުކ ޮށްފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. )ތ ޮއ ްޑ ޫ ހ ޮޅުއަށގ ައި އި ނ ް މުސްކ ުޅި ޔ ަކ ު،‬ ‫ީ‬ ‫ދި މާޔ ަށ ް އ ެއްޗ ެއ ް ބުނ ެގެންނ ެވ ެ.‬ ‫32‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫42‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ރއްޔތުން އޙ ްސާ ސް ކުރާނ ެ މައ ްސަ ލތއ ް އުފެއްދުން:‬ ‫ަ ަ‬ ‫ި‬ ‫ަ ި‬ ‫މި އީވެސ ވަރަށ ް ބާރަށ ް ކ ުރި ޔ ަށ ް ގެނ ްދާނ ެ ކަމ ެކ ެވ ެ. މި ކަނ ްކުރ ާ ގޮތަކީ، ސަ ރ ުކާރަށ ް‬ ‫ް‬ ‫ފ ުއްދ ައި ނުދެވ ޭ އަސާސ ކަންތ ައްތ ަކ ެެއ ް ހ ުރި ކަނ ް ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ދ ެއ ްކުމ ަށްޓަކ ައި ، އެފަދ ަ‬ ‫ީ‬ ‫މ ައ ްސަ ލަތ ަކ ެއ ް ފެންމ ަތި ކުރަނީ އ ެވ ެ. ނުވަތ ަ ސަ ރ ުކާރުނ ް ހ ައ ްލުކ ޮށްދޭނ ް މ ަސަ އްކ ަތ ްކުރ ާ‬ ‫އެފަދ ަ މ ައ ްސަ ލަތަކ ަށ ް އެކ ގ ޮތްގ ޮތުނ ް ހުރަސ އަޅ ަނީ އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫52‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫1- ހުރ މައ ްސަ ލތއ ް ހައްލުވޔ ނުދނުން:‬ ‫ި‬ ‫ި ަ‬ ‫ަ ަ‬ ‫ި‬ ‫މި ސލަކ ަށ ް، ސނާމގ ައި ހ ާލުގ ައި ޖ ެހުނ ު މ. ކ ޮޅ ުފުށީގ ެ ރައ ްޔި ތުނ ް ފުދ ެއ ެވ ެ. އެރަށ ް‬ ‫ު ީ‬ ‫ާ‬ ‫ބނ ާކުރުމ ަށ ް ސަ ރ ުކާރުނ ް ވަރަށ ް އަވަސ ގ ޮތ ެއްގ ައި ޕްލޭނ ެއ ް އ ެކުލަވ ައި ލި އ ެވ ެ. ބޭރ ުގ ެ‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ބަޔ ަކ ާ މ ަސަ އްކ ަތ ް ހ ަވ ާލ ު ކ ުރި އ ެވ ެ. ނަމ ަވެސް، ރަށ ުގ ެ ވަރަށ ް މ ަދ ު އަދަދ ެއ ްގ ެ ބ ައ ެއ ްގ ެ‬ ‫ވި ސނ ުމ ާ ކ ުޅ ެ އެމީހުނ ް ކ ުރި ޔ ަށ ް ނެރ ެގެނ ް މ ަސަ އްކ ަތ ް ހ ުއ ްޓ ުވ ާލި އ ެވ ެ. ބޭނުމަކީ، މި ހ ުރި ހ ާ‬ ‫ް‬ ‫ދުވަސވ އި ރ ުވެސ އ ެނި ކަމ ެތި ރައ ްޔި ތުންނާމ ެދ ު ސަ ރ ުކާރުނ ް ވި ސނާފ ައ ެއ ް ނެތ ޭބުނ ެ‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫ް ީ‬ ‫އެމީހުނ ްގ ެ ޖ ަޒ ުބ ާތުތ ަކ ާކ ުޅުމ ެވ ެ. މި ޝުޢޫރުތ ަކ ުގ ެ އެހގ ައި އެމީހުނ ްގ ެ ވ ޯޓ ު ތި މާމެންނަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ވޭނ ާއި ހިތ ް ނުތަނަވަސކަންމަތ ރައ ްޔި ތުނ ް ގި ނަ ދުވ ަހ ު ބ ައި ތި އ ްބުމ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ހ ޯދުމ ެވ ެ.‬ ‫ކ ަނދ ޮޅ ުދ ޫގ ެ ރައ ްޔި ތުންނާމ ެދުގ ައި ވެސ މި ހ ާ މަކަރ ުވ ެރި ރޭވުންތ ައ ް ހނ ްގާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫62‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫2- މައ ްސަ ލ އުފެއްދުން:‬ ‫ަ‬ ‫ދ ުނި ޔ ޭގ ެ ބ ާޒާރުގ ައި ތ ެލ ުގ ެ އ ަގ ު އ ުފ ުލި ގެނ ް ދި ޔ ަ ވ ަގ ުތ ެވ ެ. ނި ސބ ަތުނ ް މި ސަ ރަހ ައ ްދުގ ައި‬ ‫ް‬ ‫އޭރ ުވެސ ތ ެލ ުގ ެ އ ަގ ު އެންމ ެ ހެވ ދި ވެހ ރ ާއްޖޭގ ައ ެވ ެ. އެކަމ ަކ ު، ތ ެލ ުގ ެ އ ަގ ު ދ ަށްކ ޮށްދޭށ ޭ‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ތ ެލ ުގ ެ އ ަގ ު ދ ަށ ް‬ ‫ބުނ ެ ކާރ ު ދ ުއ ްވ ާ ބ ައ ެއ ް މީހުނ ް ލ ައްވ ައި މ ުޒާހަރ ާއ ެއ ް ކުރ ުވި އ ެވ ެ.‬ ‫ނ ުކުރެވޭނ ެ ކަނ ް މި ކަންކަނ ް އ ަޑި އ ަޑި ނ ް ރ ާވ ާ މީހުނ ް ދަންނާނ ެއ ެވ ެ. ނަމ ަވެސ ކާރ ު ދ ުއ ްވ ާ‬ ‫ް‬ ‫މީހުނ ް ރ ުޅި އަރ ުވ ާލ ެވި އްޖ ެއ ްޔ ާ އ ެހ ާސލްވ މި ކަންރޭވި މީހުނ ްގ ެ ހަގގ މ ަގ ުސަ ދ ެވ ެ.‬ ‫ީ ީ‬ ‫ި ީ‬ ‫މުދ ައ ްރި ސނ ްގ ެ މުސރައި ގ ެ ހ ަޅ ުތާލަކީވެސ އެފަދ ަ ކަމ ެކ ެވ ެ. ވަޒރުނ ްގ ެ މ ަޖި ލީހުނ ް އެކަނ ް‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ާ‬ ‫ު‬ ‫އޮތ ވަކ ގޮތަކ ަށ ް ނި ންމ ަވާފ ައ ެވ ެ. އެނޫނ ް ފަރ ާތްތ ަކުނ ް ވެސ އެގޮތ ަށ ެވ ެ. ނަމ ަވެސ‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ފި ނޭންސ މި ނި ސޓަރަކ ަށ ް ހުންނ ެވި ބ ޭފ ުޅ ެއ ްގ ެ އ ަތ ްޕުޅ ަށ ް މ ުގ ޫ އެރ ުމ ާ ހސާބުނ ް ދެނ ް‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫ކަންވ ގ ޮތ ް އ ަޅުގ ަނޑުމެނ ް އެންމެނ ްވެސ ދަންނަމ ުއ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ކ ުޅ ުދ ުއ ްފުށ ނަރުދ ަމ ާގ ެ މ ައ ްސަ ލ ަވެސ ހަމ ަ މި ފަދ ައ ެވ ެ. ވީމ ާ، މި ފަދ ަ އ ަޑި ނުބ ައި އެތ ައ ް‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ރޭވުންތ ަކ ެއ ްގ ެ އ ޮއި ވަރުގ ައި ބ ައ ެއ ް ރައ ްޔި ތުންޖެހި، މ ުޅި ގ ައ ުމ ު ފަސދ ަވ ެ ހ ަލ ާކުވ ަނީ އ ެވ ެ.‬ ‫ާ‬ ‫ގ ާސމ ު ބުނުއްވ ބޔކ ު ވިސް ނއދނ ކަމަށް:‬ ‫ަ ި ި ީ‬ ‫ީ ަ ަ‬ ‫ި‬ ‫މި ފ ޮތ ް މި ހާތަނަށ ް ވި ދ ާޅ ުވި ކޮންމ ެ ބ ޭފުޅަކ ަށ ްވެސ އ ެނގި ވަޑ ައި ގަންނަވާނ ެ އ ެވ ެ. މި‬ ‫ް‬ ‫ރޭވުންތަކަކ ދުރ ު ރޭވުންތ ަކ ެކ ެވ ެ. ފުނ ް ރޭވުނ ް ތ ަކ ެކ ެވ ެ. އި ޔ ަހ ޫދި ރޭވުންތ ަކ ެކ ެވ ެ. ގ ާސމ ު‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ބ ުނީ އޭނ ާ ގ ައ ުުމ ުގ ެ ވ ެރި ކަނ ް ބަދ ަލ ު ކުރަނ ް ތ ެދުވ ބަޔ ަކ ު ބުނ ެގެންކ ަމުގ ައ ެވ ެ. އޭނ ާ ގާތ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ދި ޔަމީހުނ ް އި ސްވ ެ ދެންނ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެ. ޚ ާއ ްޞަ ކ ޮށ ް މަޝްހޫރ ު ޑ އ ޯ ސަ އްޕ ޭއ ެވ ެ. އ ަދި ވ ެލ ް‬ ‫ީ‬ ‫ޒި ނީ އ ެވ ެ. ފ ަހުނ ް ސަ އްޕ ޭ ލަންޑަނުގ ައި ހ ުރީ ވެސް، ގ ާސމ ު މަހ ަކ ު 04 ހ ާހ ުގ ެ މުސރައ ެއ ް‬ ‫ާ‬ ‫ި‬ ‫72‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ދީގެންނ ެވ ެ. ހަމ ަ އެކ ަނި ވ ެރި ކަނ ް އ ަތުލ ައި ގ ަތ ުމ ުގ ެ މ ަސަ އްކ ަތ ް ކުރުމ ަށ ެވ ެ. މީގ ެ ފަހ ަތުގ ައި‬ ‫ފޮރ ުވި ފ ައި ވ ާ ލާދީނީ އެޖެނ ްޑ ާ ގ ާސމ ަށ ްވެސް، އ ަދާލ ަތ ުގ ެ އި ސްވ ެރި ންނަށ ްވެސ ނޭނގ ެނީ‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ނޫންނަމ ަ، ދެނ ް އެމީހުންނަށ ް ވެފ ައި މި ތި ބ ަ‬ ‫ކަމ ަށ ް ވަރަށ ް ބޮޑ ަށ ް ބުރަވ ެވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ގ ޮތ ާއި ، ހިތ ުގ ެ ނި ޔ ަތ ާއި ، މ ެދ ު އ ަޅުގ ަނޑުމެނ ް ވަކ އ ެއްޗ ެއ ް ނުދަންނަވ ާ ތި ބަބ ޭފ ުޅުންނަށ ް‬ ‫ި‬ ‫ދޫކ ޮށްލަމ ެވ ެ......!!؟؟‬ ‫ޖާހލ ު ވެރޔކ ު ގެނއުމުގ ެ ބޭނުން:‬ ‫ަ‬ ‫ި ަ‬ ‫ި‬ ‫ހުޅ ަނގ ުގ ެ އ ެޑެނ ްޑާގ ައި ދނ ާ ދުރ ުހ ެލި ، ޖާހިލ ު ވ ެރި ޔ ަކ ު، ގ ައުމ ެއ ްގ ެ ވ ެރި ކަމ ަށ ް ގެނައ ުމ ުގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ބޭނުމަކީ، އެމީހ ެއ ްގ ެ ބޮލ ަށ ް ވަދ ެގެނ ް ބޭނުނ ް ގޮތަކ ަށ ް ގާނޫނުތ ަކ ާ އުސޫލުތ ައ ް ބަދ ަލ ު‬ ‫ކުރުމ ެވ ެ. އެމީހުނ ް ބޭނުނ ް ފި ކުރުތ ަކ ާއި ދންތ ަކ ާއި ސަ ގާފ ަތްތ ައ ް އެތަނ ެއްގ ައި ފ ަތުރަައި ،‬ ‫ީ‬ ‫މަޞލަޙ ަތ ު ނަގ ާލުމ ެވ ެ. ރައ ްޔި ތުނ ް ބކ ަ ހ ާލުގ ައި ޖ ެއްސމ ެވ ެ. ޚ ާއ ްޞަ ކ ޮށ ް އި ސްލ ާމ ް ދނ ް‬ ‫ީ‬ ‫ު‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫އ ޮތ ް ގ ައުމ ެއްގ ައި ނަމ ަ މި ކަހަލ ަ ބަދ ަލ ު ތަކ ަށްފ ަހ ު ދެނ ް އ ުފެދ ެނީ ޓެރަރި ސްޓ ް ހަމ ަލާތ ަކ ެވ ެ.‬ ‫ނަތީޖާއަކ ގ ައ ުމ ު ފަގރ ުވ ެ ރައ ްޔި ތުނ ް ބކ ަހ ާލުގ ައި ޖ ެހުމ ެވ ެ. ޢި ރ ާޤ ު، އ ަފ ްޣާނ ް މި ސލަކ ަށ ް‬ ‫ާ‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫މި ހާރ ު ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫ފުދ ެއ ެވ ެ. އެތަންތަނުގ ައި މި ނި ވަންކަނ ް އޮތ ކ ުރީ ގ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫ީ‬ ‫82‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫މިސު ވާލުތއ ް ނުއުފެދޭތަ؟‬ ‫ަ‬ ‫އި ބްރާއަކީ، އ ެއ ްވެސ ވަޒީފ ާއ ެއ ް އ ަދ ާ ނ ުކުރ ާ، އ ަދި ޚ ާއ ްޞަ އެހީތ ެރި ކަމ ަށ ް ބޭނުނ ްވ ާ ވަކނ ް‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫ހ ުރި ހަމ ަ އެންމ ެ ފަރުދ ެކ ެވ ެ. އެކ ަނި މ ާއެކ ަނި ހ ުރި މީހ ެކ ެވ ެ. ފ ުރި ހަމ ަ އި ންސނ ެއ ްގ ެ‬ ‫ާ‬ ‫ބ ައި ކުޅަބ ައ ެވ ެ.‬ ‫ޑރ. ހ ަސަ ނ ް ސަ އދަކީ، ވެސ ވި ޔ ަފ ާރި ވ ެރި އ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫އަނ ްނި އަކީ، ތަންކ ޮޅ ެއ ް ކ ުރި ނ ް ރި ޒ ޯޓ ް ވި ޔ ަފ ާރި ކ ޮށ ް އ ުޅުނ ު މީހ ެކ ެވ ެ. ބ ޮޑ ު ހިތި ،‬ ‫ކުޑ ަ ހިތި ، އ ެއްލ ައި ދ ޫ ކަހަލ ަ ރި ޒ ޯޓ ު ތ ަކ ެވ ެ. އެކަމ ަކ ު މި އ ަދ ު އޭނާއަކީވެސ ހަމ ަ އެކ ަނި‬ ‫ް‬ ‫މ ަގުމަތގ ައި ދުވަނ ް ނި ކުމ ެ ހ ުރި މީހ ެކ ެވ ެ. ސުވާލަކީ، މި ކަހަލ ަ ބަޔ ަކ ު، އ ެއ ްދުވ ަހ ު،‬ ‫ީ‬ ‫އި ނގި ރޭސ ވި ލ ާތ ު ލަންޑަނުގ ައި ، އަނ ެއ ް ދުވ ަހ ު އެމ ެރި ކ ާގ ެ ވ ޮޝންޓަނުގ ައި ، ނ ޫނީ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫އޮސްޓްރޭލި ޔ ާގ ެ ސޑ ްނީ ގ ައި ، އަނ ެއ ް ދުވ ަހ ު އ ައ ްޑޫގ ައި ، ހުވ ަދޫގ ައި ، އ ުދ ުހ ެމުނ ް އެދ ަނީ‬ ‫ި‬ ‫ކޮނ ްތ ާކުނ ް ހ ޯދ ާ ފ ައި ސތ ަކ ެއ ްހ ެއްޔ ެވ ެ؟ މި ސުވ ާލ ު ދި ވެހ ރައ ްޔި ތުނ ް ނ ުކުރަމ ު ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫ި‬ ‫ާ‬ ‫ކުރަންޖ ެހ ެއ ެވ ެ.‬ ‫92‬
‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫04 މލޔން ޕައުންޑްގ ެ ވޔފާރީ:‬ ‫ި ަ‬ ‫ި ި ަ‬ ‫އި ނގި ރޭސ‬ ‫ި‬ ‫ގ ޮތުގ ައި ،‬ ‫އ ެނގި ފ ައި ވ ާ‬ ‫މި ހާތަނަށ ް‬ ‫ފ ައ ްޅި ތ ަކުނ ް އ ެމްޑ ޕއ ަށ ް 04 މި ލި ޔަނ ް ޕ ައުނ ްޑ ު‬ ‫ީ ީ‬ ‫ކ ަނޑައ ަޅާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫އި ބްރާއ ަށ ް 0081 މި ލި ޔަނ ް ޔ ޫރ ޯ ދފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ހ ަނދުމ ަފ ުޅ ު ހުންނާނ ެ ފަދ ައި ނ ް، ރ ާއްޖޭގ ައި ބ ައި ބ ަލ ް‬ ‫ދި ވެހ ބަހ ަށ ް ތަރުޖ ަމ ާ ކ ުރީ ބޯގަނ ްވި ލާގޭގ ައ ެވ ެ. މި‬ ‫ި‬ ‫މ ައ ްސަ ލ ައި ގ ައި އި ބްރ ާގ ެ ކ ޮއްކ ޮ ދ ައުލ ަތ ުގ ެ ކ ަމ ާބެހ ޭ‬ ‫ފަރާތ ަށ ް ހ ާޒި ރުކ ޮށ ް ފި ޔަވ ަޅ ު އ ެޅުނ ެވ ެ.‬ ‫މަޝްހޫރ ު ކ ުރި ސްޓި އަނ ެއްކ ަމުގ ައި ވ ާ ގ ެރީ ސްޓ ްރީ ޓ ަރ‬ ‫ވ ަނީ 7002 ކ ުރީ ކ ޮޅ ު ރ ާއްޖެއ ަށ ް ޒި ޔާރަތްކ ޮށްފ ައ ެވ ެ.‬ ‫އ ެމ ް.ޑީ.ޕީއ ާއި އ ެކ ު ބ ައްދ ަލ ުވުންތ ަކ ެއ ް ބ ާއްވ ަވާފ ައ ެވ ެ.‬ ‫ބުނ ާ‬ ‫ކަމ ަށ ް‬ ‫ި‬ ‫ތި ބ‬ ‫ތެރޭގ ައި‬ ‫އ ެމ ް.ޑީ.ޕީގ ެ‬ ‫އ ަދި‬ ‫ނަޞރާދނަށ ް ލޯބިކުރ ާ ދި ވެހންކޮޅ ަކ ާއި ވަރަށ ް ސއްރުނ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ޯ ީ‬ ‫ގ.ކެނ ެރީ ގޭގ ައި ގ ެރީ ބ ައްދ ަލ ުކ ުރި އ ެވ ެ. ރ ާއްޖޭގ ައި ނަޞރ ާއި ނ ްގ ެ ފ ައ ްޅި އ ެއ ް އ ެޅެނ ް‬ ‫ޯ‬ ‫އަންނަނީ އެންމ ެ ގޮތ ަކުންނ ެވ ެ. އެގޮތަކ އ ެމ ް.ޑީ.ޕއ ަށ ް ވ ެރި ކަނ ް ލި ބުމ ެވ ެ. އ ެމ ް.ޑީ.ޕީގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫އެމީހުންނަށ ް ހީވެފ ައި ވ ަނީ‬ ‫ޢާނ ްމ ު މެންބަރުންނަށ ް މި ކަނ ް ރޭކ ާވެސ ނުލ ަނީ ތ ޯއްޗ ެކ ެވ ެ؟‬ ‫ް‬ ‫އ ެމ ް.ޑީ.ޕީގ ެ އެޖެނ ްޑާއަކ އ ަދ ުގ ެ ސަ ރ ުކާރ ު ޒި ނ ްމ ާދާރ ުކުރ ުވުންކަމ ަށ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫03‬
Where we are going?
Where we are going?
Where we are going?
Where we are going?
Where we are going?
Where we are going?
Where we are going?
Where we are going?
Where we are going?
Where we are going?
Where we are going?
Where we are going?
Where we are going?
Where we are going?

Recommended

E3lamy 03 qeqjknkolr
E3lamy 03 qeqjknkolrE3lamy 03 qeqjknkolr
E3lamy 03 qeqjknkolrimanezz
 
July 2014- June Construction Starts
July 2014- June Construction StartsJuly 2014- June Construction Starts
July 2014- June Construction StartsMelissa Florio
 
Hsmai newsletter cougar chapter
Hsmai newsletter cougar chapterHsmai newsletter cougar chapter
Hsmai newsletter cougar chapterefrankum
 
Wp snapper review
Wp snapper reviewWp snapper review
Wp snapper reviewDilip Kumar
 
Cfma education across cultures
Cfma education across culturesCfma education across cultures
Cfma education across culturesPatriciaKWIW
 
Présentation de Sage Business mobile : les nouveautés 2013
Présentation de Sage Business mobile : les nouveautés 2013Présentation de Sage Business mobile : les nouveautés 2013
Présentation de Sage Business mobile : les nouveautés 2013Sage france
 
BlogWell New York Social Media Ethics Briefing, presented by Andy Sernovitz
BlogWell New York Social Media Ethics Briefing, presented by Andy SernovitzBlogWell New York Social Media Ethics Briefing, presented by Andy Sernovitz
BlogWell New York Social Media Ethics Briefing, presented by Andy SernovitzSocialMedia.org
 
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by HubspotMarius Sescu
 

Recommended

E3lamy 03 qeqjknkolr
E3lamy 03 qeqjknkolrE3lamy 03 qeqjknkolr
E3lamy 03 qeqjknkolrimanezz
 
July 2014- June Construction Starts
July 2014- June Construction StartsJuly 2014- June Construction Starts
July 2014- June Construction StartsMelissa Florio
 
Hsmai newsletter cougar chapter
Hsmai newsletter cougar chapterHsmai newsletter cougar chapter
Hsmai newsletter cougar chapterefrankum
 
Wp snapper review
Wp snapper reviewWp snapper review
Wp snapper reviewDilip Kumar
 
Cfma education across cultures
Cfma education across culturesCfma education across cultures
Cfma education across culturesPatriciaKWIW
 
Présentation de Sage Business mobile : les nouveautés 2013
Présentation de Sage Business mobile : les nouveautés 2013Présentation de Sage Business mobile : les nouveautés 2013
Présentation de Sage Business mobile : les nouveautés 2013Sage france
 
BlogWell New York Social Media Ethics Briefing, presented by Andy Sernovitz
BlogWell New York Social Media Ethics Briefing, presented by Andy SernovitzBlogWell New York Social Media Ethics Briefing, presented by Andy Sernovitz
BlogWell New York Social Media Ethics Briefing, presented by Andy SernovitzSocialMedia.org
 
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by HubspotMarius Sescu
 
Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTExpeed Software
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsPixeldarts
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthThinkNow
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfmarketingartwork
 
Skeleton Culture Code
Skeleton Culture CodeSkeleton Culture Code
Skeleton Culture CodeSkeleton Technologies
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024Neil Kimberley
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)contently
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024Albert Qian
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsKurio // The Social Media Age(ncy)
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Search Engine Journal
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summarySpeakerHub
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Tessa Mero
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentLily Ray
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations Rajiv Jayarajah, MAppComm, ACC
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data ScienceChristy Abraham Joy
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesTime Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesVit Horky
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementMindGenius
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...RachelPearson36
 
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Applitools
 

More Related Content

Featured

Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTExpeed Software
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsPixeldarts
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthThinkNow
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfmarketingartwork
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024Neil Kimberley
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)contently
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024Albert Qian
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsKurio // The Social Media Age(ncy)
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Search Engine Journal
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summarySpeakerHub
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Tessa Mero
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentLily Ray
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesTime Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesVit Horky
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementMindGenius
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...RachelPearson36
 
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Applitools
 

Featured (20)

Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPT
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
 
Skeleton Culture Code
Skeleton Culture CodeSkeleton Culture Code
Skeleton Culture Code
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesTime Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
 
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
 

Where we are going?

  • 1.
  • 2. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫އަހަރެމެންނށް މދެވެނ ކޮންތާކަށް‬ ‫ި ީ‬ ‫ަ‬ ‫1‬
  • 3. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ި ަ ަ‬ ‫ި ަ‬ ‫ތޔ ބޭފުޅާގ ެ އަމއްލ ނފ ްސު ދެނ ކޮންޖަވާބެއްހެއްޔެވ ެ؟‬ ‫މ ސު ވާލުތކަށް،‬ ‫ަ‬ ‫ި‬ ‫- އ ެފ ުރި ކާގ ައި ދ ުވާލ ަކ ު އެތ ައ ް ބަޔ ަކ ު، ކ ާޑުބަލގ ައި މަރުވ ަނީ އ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ނުކޔ ަވ ާ އ ޮއ ްގ ާ އުކަނ ްތި ބ ެ‬ ‫ީ‬ ‫އެތ ައ ް ކ ުދި ންނ ެއ ް މ ަގުމަތ‬ ‫ފަލަސތނުގ ައި‬ ‫ް ީ‬ ‫-‬ ‫ބ ޮޑ ެތި ވ ަނީ އ ެވ ެ.‬ ‫ވި ހ ަ ބޮންތ ަކ ާ ދުންތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި‬ ‫ޢި ރ ާގުގ ައި އެތ ައ ް އަނ ްހެނުންނ ެއ ް ވި ހ ޭގ ެތެރޭ‬ ‫-‬ ‫މަރުވ ަނީ އ ެވ ެ.‬ ‫މި ތަންތަންވ ަނީ އި ންސާނީ ބ ޮޑ ު މ ުސބ ާތ ެއ ްގ ެެތެރޭގ ައ ެވ ެ. ހ ައި ހޫނުކ ަމ ާއި ، ނ ާމާންކ ަމ ުގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫2‬
  • 4. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ތެރޭގ ައ ެވ ެ. ބ ަލި މ ަޑުކ ަމ ާ ގި ލަނ ްވ ެރި ކ ަމ ުގ ެތެރޭގ ައ ެވ ެ. ފަގރުކ ަމ ާއި ގ ޮތ ްހުސްވ ުމ ުގ ެ ތެރޭގ ައ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫އި ނގި ރޭސވި ލ ާތ ާއި‬ ‫ި‬ ‫އެމީހުންނަށ ް ލި ބެނ ްބ ާ ބޯހިޔާވަކކ ަމ ުގ ެ ޙ ައ ްޤުތ ައ ް ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫ި‬ ‫އެމ ެރި ކ ާއި ނ ް، މި ތަނ ްތ ާނގ ެ ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ އި ންސާނީ ޙ ައ ްޤުތ ަކާމ ެދ ު މ ަސަ އްކ ަތ ް ނ ުކުރަނީ‬ ‫ޢި ރ ާޤ ުގ ެ 91 މި ލި ޔަނ ް އި ންސނުނ ްގ ެ މި ނި ވަންކަނ ް ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫ާ‬ ‫ކީއ ްވ ެހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫އި ންސާނީ ޙ ައ ްޤުތ ައ ް ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އެންމ ެ ތި ންލ ައްކ ަ ފަންސސ ހާސްވެސ ހަމަނ ުވ ާ،‬ ‫ް‬ ‫ާ ް‬ ‫މި ކުޑ ަކުޑ ަ އި ސްލާމ ދި ވެހ ރ ާއްޖ ެއ ާއި ، ދި ވެހންނާމ ެދ ު މި ހާވަރަކ ަށ ް ހުޅ ަނގ ުގ ެ ބާރުތ ަކުނ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫މި އ ަދ ު މި އ ުޅ ެނީ ކީއ ްވ ެހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫އި ންޓަނ ެޓުނ ް ނަގާފ ައި ވ ާ މި ޗ ާޓުނ ް މި ދ ައްކ ަނީ ރ ާއްޖޭގ ައި ފ ައ ްޅި އަޅަނ ް ކަޑ ައ ެޅި ފ ައި ވ ާ ރަށްރަށ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ފެންނންހުރ ޙަޤޤަތްތއ ް:‬ ‫ީ ަ‬ ‫ަ ި‬ ‫ދި ވެހ ރ ާއްޖޭގ ައި ނަޞރ ާ ފ ައ ްޅި ތ ަކ ެއ ް އަޅ ައި ނަޞރާދނ ް ފ ެތ ުމ ުގ ެ މާސޓ ަރ ޕްލޭނ ް‬ ‫ް‬ ‫ާ ީ‬ ‫ާ‬ ‫ި‬ ‫3‬
  • 5. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫އ ެކުލަވ ައި ލާފ ައި ވ ަނީ 81 ވަނަ ގަރުނުގ ައ ެވ ެ. މި ޕްލޭނ ް ބުނާގ ޮތުނ ް، 0002ވަނަ އަހަރ ު‬ ‫މި މ ަސަ އްކ ަތުގ ައި އެމީހުނ ް‬ ‫އަންނަ އި ރ ު މި ގ ައ ުމުގ ައި ފ ައ ްޅި ހުންނަނ ް ޖެހޭނ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ބޭނުނ ްކުރ ާ ޝޢާރަކީ، ’‘ ގަސކ ަނޑ ާ ވ ައ ްޓ ާލ ާނީ ގ ަހ ުގ ެ އ ަހ ުލ ުވ ެރި ންލ ައްވ ައ ެވ ެ‘‘ މާނައަކީ،‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫އި ސްލާމ ގ ައ ުމުތ ައ ް ހ ަލ ާކ ުކުރ ާނީ އެގ ައ ުމުތ ަކ ުގ ެ ރައ ްޔި ތުނ ް ލ ައްވ ައ ެވ ެ. )މާނައަކީ،‬ ‫ީ‬ ‫ފި ތުނަޔ ާއި ، ފ ައި ސާގ ެ އ ެދުންތ ައ ް‬ ‫ވ ެރި ކ ަމާތ ޮޅ ުވ ުމ ާއި ، ޤާނޫނުތ ައ ް ފުރ ޮޅ ުމ ާއި ، ދީނީ‬ ‫ކ ުރި ޔ ަށްނެރ ެ ދާޚލ ހ ަނގުރާމަތ ައ ް އުފަނ ްކުރ ުވުމ ެވ ެ.(‬ ‫ި ީ‬ ‫0791ގ ެ އަހަރުތކުގައ ދވެހރާއްޖ ެ.‬ ‫ަ ި ި ި‬ ‫0791ގ ެ އަހަރުތ ަކުގ ައި އި ނގި ރޭސ ސަ ރ ުކާރ ާއި ، އޭރ ުގ ެ ދި ވެހ ސަ ރ ުކާރާދެމ ެދ ު އ ެއްބަސ‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ވުމ ެއ ް ވ ެވުނ ެވ ެ. މި އ ެއްބަސްވ ުމ ުގ ެ ދ ަށުނ ް، އޭރ ު ދި ވެހ ރ ާއްޖ ޭގ ެ އ ަޑުނ ް، ނަޞރާދނ ް‬ ‫ާ ީ‬ ‫ި‬ ‫ހަމ ަ އ ެހެންމ ެ އޭރ ު‬ ‫ފ ަތުރ ާ ޕްރ ޮގްރާމ ެއ ް ފޮނ ުވި ކަނ ް ގި ނަ ދި ވެހނ ް ދަންނާނ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ސނ ްޓްރަލ ް ހޮސޕޓ ަލްގ ައި މ ެޑި ކ ަލ ް ނި ޝނ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުނ ް ބޭނުނ ްކުރަމުނ ް އައީ، ރަތ ް‬ ‫ާ‬ ‫ް ި‬ ‫ެ‬ ‫ނަމ ަވެސ އ ަލ ްއުސްތާޛ ު މ ައ ުމޫނ ް ޢ ަބ ްދ ުލްޤ ައ ްޔ ޫމ ު ވ ެރި ކ ަމ ާ ހ ަވ ާލ ުވެވަޑ ައި‬ ‫ް‬ ‫ސޮ ލީބ ެކ ެވ ެ.‬ ‫އި ނގި ރޭސނ ް‬ ‫ީ‬ ‫އ ައ ްޑ ޫ ހުވ ަދޫގ ައި‬ ‫އ ުފ ެއ ްދި ހަމަނުޖ ެހުނ ް‬ ‫ހ ައ ްލ ުކުރ ެއ ްވުމ ަށ ް‬ ‫އޭރ ުގ ެ ސަ ރ ުކާރުނ ް ކ ުރި‬ ‫ދ ަތުރުގ ައި ގެންދ ެވި‬ ‫ބ ައ ެއ ް ޑ ަކްޓަރުނ ް.‬ ‫)މެމަތގ ައި ވ ާ ނި ޝނަށ ް‬ ‫ާ‬ ‫ީ‬ ‫ބ ައްލ ަވާލ ައ ްވ ާ! (‬ ‫4‬
  • 6. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ގ ަތ ުމ ާއ ެކ ު، މި ކަންކަނ ް ނައ ްތާލ ައްވ ައި އި ޞްލ ާޙ ު ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ.‬ ‫މައުމޫން ޑކްޓޭޓަރކަށްވުން:‬ ‫ަ‬ ‫ި‬ ‫0002ގ ެ އަހަރުތ ައ ް ކ ައި ރި ވ ަމުނ ް އަންނަނި ކ ޮށ ް ރ ާއްޖޭގ ައި ، ނަޞރާދނ ް ފ ަތުރަނ ް ބޭރ ުގ ެ‬ ‫ާ ީ‬ ‫އ ެ އެންމެނ ް ސަ ރ ުކާރ ުގ ެ ފަރ ާތުނ ް،‬ ‫ބަޔ ަކ ު މ ަސަ އްކ ަތ ްކުރާކަނ ް ހޯދ ައި ގަނ ެވުނ ެވ ެ.‬ ‫ޑީޕ ޯޓ ު ކ ޮށ ްލި އ ެވ ެ. ދުވަހ ަކ ު ވެސ ރ ާއްޖ ެ ނާދެވޭގޮތ ަށ ް އ ުމުރަށ ް ފޮނ ުވ ާލ ެއ ްވި އ ެވ ެ. މި‬ ‫ް‬ ‫ވަރުގަދ ަ ފި ކ ްރީ ހ ަނގުރާމ ައ ެކ ެވ ެ.‬ ‫ހސާބުނ ް، ދެނ ް ފ ެށ ުނީ ސޔ ާސ ހ ަނގުރާމ ައ ެކ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫މ ައ ުމޫނ ްގ ެ‬ ‫ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ވި ސނ ުމ ާކ ުޅ ެ ހލ ަތ ާ މަކަރުނ ް ގ ައ ުމ ުގ ެ ހމޭންކަނ ް ނަގ ާލުމ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ވ ެރި ކަނ ް ވ ައ ްޓ ާލުމ ަށ ް، ފ ާޅުގ ައި މ ަސަ އްކ ަތ ް ފ ެށ ުނީ މި ހސާބުންނ ެވ ެ. އ ެހެނ ް ޢި ބާރާތ ަކުނ ް‬ ‫ި‬ ‫ދަންނަވާނަމ ަ، މ ައ ުމޫނ ް ޑި ކްޓޭޓަރަކ ަށ ް، ނުވަތ ަ ޚ ުދ ުމ ުޚ ްތާރ ު ވ ެރި ޔަކ ަށްވ މި ކ ަމ ުގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ދި ވެހ‬ ‫ި‬ ‫ސަ ބ ަބުންނ ެވ ެ. ދި ވެހނ ްގ ެ އ ަމި އްލ ައްވަންތ ަ، ބޭރ ުގ ެ އ ަތްގަދ ަ ކުރުމ ެއްނ ެތ ް،‬ ‫ި‬ ‫އި ސްލާމ ބންގ ަލ ެއ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް މި ގ ައ ުމ ު ބނ ާކުރައްވަނ ް މ ަސަ އްކ ަތ ްޕ ުޅ ު ކުރައ ްވާތީއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ީ ި‬ ‫ދވެހންގ ެ އެހތެރކަން ހޯދުން:‬ ‫ީ ި‬ ‫ި ި‬ ‫ދި ވެހ ގ ައ ުމ ުގ ެ ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ނ ްގ ެ މި ހ ަނގުރާމ ަ ކ ާމި ޔ ާބ ު ކުރުމ ަށްޓ ަކ ާ، ދި ވެހނ ްގ ެ ތެރޭނ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ބަޔ ަކ ު ދެނެގ ަތ ެވ ެ. އެމސމީހުނ ްގ ެ ހޫރ ު ކާފ ައި ނ ްފ ެށި ގެނ ް ރ ާއްޖ ޭގ ެ ވ ެރި ކަމ ަށ ް ކ ުރި މ ަތި ލ ައި‬ ‫ީ ް‬ ‫ނ ާކ ާމި ޔ ާބ ު ވެފ ައި ވ ާ އ ާއި ލާތ ަކ ުގ ެ މީހުންނ ާއި ، އ ަދި ކޮންމ ެ ވެސ ކުށ ަކ ާހުރ ެ ޖ ަލުނ ް އަދ ަބ ު‬ ‫ް‬ ‫ލި ބފ ައި ވ ާ މީހުންނ ެއ ެވ ެ. މި ސލަކ ަށ ް ގ ޯގ ޯ ލަތީފ ާއި ، ކެނ ެރީ ގ ޭ އަނ ްނި ފުދ ެއ ެވ ެ. މި‬ ‫ާ‬ ‫ި‬ ‫ފަދ ަ މސމީހުންނަށ ް، ފ ައި ސ ދި ނ ެވ ެ. އި ނގި ރޭސ ވި ލ ާތުނ ް ގެދޮރ ުދި ނ ެވ ެ. އި ނގި ރޭސ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ާ‬ ‫ީ ް‬ ‫ޕާސްޕ ޯޓ ްވެސ ދި ނ ެވ ެ. ހަމ ައ ެހެންމ ެ، ސަ އްޕ ޭ، ’‘ ބ ެކ ްބޯނ ް މާހރ ު‘‘ ކަހަލ ަ މީހުނ ް‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫ހމެނ ެއ ެވ ެ. މި މީހުނ ްގ ެ ބ ައި ވ ެރި ވުނ ް ހ ޯދި އ ެވ ެ. އި ނގި ރޭސ ވި ލ ާތ ާއި ، އެމ ެރި ކ ާއ ާއި ،‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ޝްރީ ލަނ ްކާފަދ ަ ގ ައ ުމުތ ަކުގ ައި ، ބ ޮޑ ެތި މަޝވަރ ާ ބ ައްދ ަލ ުވުންތ ައ ް ބ ާއްވަނ ްފ ެށި އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫5‬
  • 7. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫މި ކ ަމުގ ައި ކެނ ެރީ ގ ޭ އަނ ްނި އ ާއި ، ޑީއ ޯ ސަ އްޕ ޭއ ާއި ، އި ނގި ރޭސ ވި ލ ާތުގ ައި ދި ރި‬ ‫ި‬ ‫އުޅ ޭ ނަޞރ ާނީ ދނ ުގ ެ ދި ވ ެއްސެއްކ ަމުގ ައި ވ ާ ސަ ބްރ ާ ނޫރައްދނ ާއި ، ޅޮހގ ޭ މާހރ ާއި ،‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫އ ަދި މަޝްހޫރ ު ކ ުރި ސްޓި އަނ ް މ ާޖި ދ ާއި ، ”ބ ޮނދ ު“ ނަޞރ ާއި ، އ ަހްމ ަދ ު އ ައ ްބ ާހ ާއި ،‬ ‫ީ‬ ‫ޚިޔާނ ާތ ާއި ބ ަދ ު‬ ‫މި ފަދ ަ މީހުންތ ައ ް ބ ައި ވ ެރި ކުރަނ ްފ ެށި އ ެވ ެ.‬ ‫ވ ެލ ްޒި ނީ އ ާއި ، އ ާނި ޔ ާ އ ާ،‬ ‫މި ފަދ ަ‬ ‫އ ަޚ ްލ ާޤ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ސަ ރ ުކާރުނ ް ބޭރުކ ޮށްފ ައި ވ ާ އި ބްރާހީމ ް ހުސނ ް ޒަކީއ ާއި ،‬ ‫ެ‬ ‫މީހުނ ް މީގ ެ ތެރޭގ ައި ހމަނަނ ްފ ެށި އ ެވ ެ. އި ނގި ރޭސ ވި ލ ާތ ުގ ެ މަޝްހޫރ ު ފ ާދި ރީ ، ހ ާޑި މ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ހ ަމ ްއ ާއި ، އެމ ެރި ކ ާގ ެ މި ލި ޔަނަރ، ޖ ޯޖ ު ސޯރޯސމެނ ް މި ކަމ ަށ ް ޚަރަދ ު ކުރަނ ް ވ ަޢ ުދ ުވި އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫އ ޭގ ެ ބަދ ަލުގ ައި ރ ާއްޖ ެއި ނ ް އެމީހުނ ް ބޭނުނ ްވ ާ ކަންތ ައްތ ައ ް ޝަ ރ ުޠ ު ކުރުމ ަށ ް ފ ަހުގ ައ ެވ ެ.‬ ‫އެމ ް. ޑީ. ޕ ގ ެ ގުޅުން:‬ ‫ީ‬ ‫ޔޫރޕުގ ެ ބއެއ ް ޖަމާޢަތްތކާއި،‬ ‫ަ‬ ‫ަ‬ ‫ަ‬ ‫އަނ ްނި އ ުފ ެއ ްދި ޕާޓއ ަށ ް ޔޫރަޕުނ ް ފ ާޅުގ ައި ތާއީދ ު ކުރަނީ ، އެމީހުނ ްގ ެ ކ ްރި ސްޓި އަނ ް‬ ‫ީ‬ ‫6‬
  • 8. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ޑި މ ޮކްރ ެޓި ކ ް ޕާޓީއ ެވ ެ. ސނާމގ ައި ހ ާލުގ ައި ޖ ެހުނ ު މީހުންނަށ ް އެހނ ުވުމ ަށ ާއި ، ރ ާއްޖެއ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ު ީ‬ ‫ޓ ޫރި ސްޓުނ ް އަޔ ަ ނ ުދި ނުމ ަށ ް ޤަރާރ ެއ ް ފާސްކުރުމ ަށ ް މ ަސަ އްކ ަތ ްކ ުރީ މި ޖ ަމާޢ ަތުންނ ެވ ެ. މީގ ެ‬ ‫އެއ އަނ ްނި އ ަށ ް ރ ާއްޖ ޭގ ެ ވ ެރި ކަނ ް ލި ބިއްޖ ެ‬ ‫ީ‬ ‫އ ެއްބ ައި އެމީހުނ ް ކ ާމި ޔ ާބ ުވެސ ކ ުރި އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ނަމ ަ، އެކ ަމ ުގ ެ އ ަގ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުނ ް ރ ާއްޖ ޭގ ެ ބިމުނ ް ބޭރ ުގ ެ ފަރ ާތްތަކ ަށ ް ވަކ މި ންވަރ ެއ ް ދޭނ ް‬ ‫ި‬ ‫ޝަ ރ ުޠ ު ކުރުމ ެވ ެ. ޚ ޮދ ު އި ނގި ރޭސ ވި ލ ާތ ުގ ެ ކޮންޒަވ ޭޓި ވ ް ޕާޓީގ ެ އި ސްވ ެރި ނ ް ގޮވ ައި ގެނ ް،‬ ‫ި‬ ‫އި ނގި ރޭސނ ް އ ައ ްޑޫގ ައި ތި ބިއި ރ ު އ ަޅާފ ައި ވ ާ ފ ައ ްޅި.) މި ހާރ ު މި ތާގ ައި ހުންނ ާނީ މި ސކިތ ެކ ެއ ެވ ެ.(‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫އ ައ ްޑުއ ަށ ް ގޮސް، އި ނގި ރޭސނ ް އ ައ ްޑޫގ ައި ތި ބ އި ރ ު އެމީހުންނަށ ް މި ރ ާއްޖޭނ ް ދފ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫އ ަނބުރ ާ ދޭނެކަމ ަށ ް އަނ ްނި ވ ަޢ ުދ ުވި އ ެވ ެ.‬ ‫އ ޮތ ް ބންތ ައ ް، އަނ ްނީ ގ ެ ވ ެރި ކަމ ެއްގ ައި‬ ‫ި‬ ‫އެތަނުގ ައި ކ ުރި ނ ް ހ ުރި ފ ައ ްޅި މި ހާރ ު މި ސކތަކ ަށ ް ބަދ ަލ ު ކުރ ެވި ފ ައި ވި ޔަސް، އ ަލުނ ް‬ ‫ް ި‬ ‫އ ެމި ސކިތ ް ބަލަނ ް އަނ ްނި‬ ‫ް‬ ‫އެތަނ ް ކ ުރީ ގ ެ ގޮތ ަށ ް ބަދ ަލ ު ކުރެވޭނެކަމ ަށ ް ބުނ ެހ ެދި އ ެވ ެ.‬ ‫7‬
  • 9. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫އޭނ ާ ގޮވ ައި ގެނ ް އެތަނަށ ް ދި ޔ ައ ެވ ެ. ދ ާދި ފ ަހުނ ް އ ައ ްޑޫގ ައި އަނ ްނި ދ ެއްކ ވާހަކ ައ ެއްގ ައި‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫އަނ ެއ ް ދި ވެހ ރ ާއްޖެއަކ ކޮބ ައި ތ ޯ މހ ަކ ު ސުވ ާލ ު ކުރ ުމުނ ް އެއ އި ނގި ރޭސނ ް ތި ބ އި ރ ު‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫އ ައ ްޑ ޫ އ ޮތްގ ޮތްކަމ ަށ ް އޭނ ާ ބ ުނި ބ ަހުގ ައި ފޮރ ުވި ފ ައި ވ ާ މާނައަކ މި އ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ވެރކަން ހޯދުމުގައ ކެނެރގ ޭ އާއލ ާ:‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫1- އަނ ްނީ ގ ެ ކާފ ަ)ކެރަފ ާ ޅ ަހ ުއ ްތ ު( މުޙަންމ ަދ ު އަމނ ު އަވ ަހާރަ ކ ޮށްލަނ ް ރޭވި ރޭވުންތ ަކުގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫އ ުޅުނ ެވ ެ. މަރުވ ޖ ަލުގ ައި އ ޮވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫2- އަނ ްނީ ގ ެ ބ ައްޕ ަ، ނ ާޞރ ު އަވ ަހާރަ ކ ޮށްލަނ ްވ ެގެނ ް ފި ސްތޯލ ަ އ ެތެރ ެކ ުރި އ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫3- އަނ ްނީ ގ ެ ޅި ޔަނ ު )ސއްކ ަ މުޙަންމ ަދ ު އި ސްމާޢީލ ު މ ަނި ކ ު( މ ައ ުމޫނ ް އަވ ަހާރަކ ޮށްލަނ ް،‬ ‫ި‬ ‫ލަނ ްކ ާގ ެ ޓެރަރި ސްޓ ް ޖ ަމާޢަތ ަކ ާއ ެކ ު 3 ނޮވ ެމްބަރ ު 8891ގ ައި މ ާލ ެ އަރައި ، 91 ދި ވެހނ ްގ ެ‬ ‫ި‬ ‫ލ ޭ މި ބމ ަށ ް އޮހޮރ ުވ ާލި އ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫4- އަނ ްނި ، ރ ާއްޖޭގ ައި ބ ޭއ ްވުނ ު ފުރަތަމ ަ ސާކ ު ސަ މި ޓުގ ައި ، ސާކ ުގ ެ ފަސްވ ެރި ންނ ާއި ،‬ ‫މ ައ ުމޫނ ު އަވ ަހާރަ ކ ޮށްލަނ ް ދަރ ުބާރުގ ޭ ބިތްދ ޮށުގ ައި ބޮމ ެއ ް ތ ައ ްޔާރުކ ޮށ ް ގ ޮއ ްވާލަނ ް އ ުޅ ެނި ކ ޮށ ް‬ ‫އ ަތުލ ައި ގަނ ެވި ފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. މި ކ ަމުގ ައި ޑީއ ޯ ސަ އްޕ ޭ، އ ަދި ޑރ. މުޙަންމ ަދ ު ވަޙީދ ު ހ ަސަ ނ ް‬ ‫މ ަނި ކ ުވެސ އ ަތުލ ައި ގަނ ެވުނ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ކްރިސް ޓއަންދނާއ ކެނެރީ:‬ ‫ި ީ ި‬ ‫1 - ވ ެރި ކަނ ް ހ ޯދުމ ަށ ް އަނ ްނި ބޭނުނ ްކުރ ާ ކުލައ ަށ ް އި ނގި ރޭސބ ަހުނ ް ކޔ ަނީ ، ކެނ ެރީ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ޔ ެލ ޯއ ެވ ެ. )މާނައަކ ކުލ ަ ނި ސބ ަތ ް އ ެކުރަނީ ސދ ާ އޭނ ާގ ެ އ ާއި ލާޔ ަށ ެވ ެ.ގ ައުމަކ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ނޫނ ެވ ެ.(‬ ‫2 - އަނ ްނި ބޭނުނ ްކުރ ާ މަލ ަށ ް އި ނގި ރޭސ ބ ަހުނ ް ކޔ ަނީ ޓ ެމްޕ ަލ ް ފުލ ަރވ ަރ އ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫މާނައަކ ’‘ފ ައްޅީގ ެ މ ަލ ެވ ެ‘‘‬ ‫ީ‬ ‫8‬
  • 10. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫3 - ޓވީއ ެމ ްގ ެ ސޔ ާސަ ތ ު ޕްރ ޮގްރ ާމުގ ައި ، އަނ ްނި ގ ާތުގ ައި ބ ަނގުރާބ ޮމ ުތ ޯ ސުވ ާލ ު‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ކުރ ުމުނ ް، އެކަމ ަށ ް ނޫނެކ ޭ ނ ުބުންޏ ެވ ެ. ބ ުނީ ތި ސުވ ާލ ުގ ެ ޖ ަވ ާބުގ ައި އ ެއްޗ ެއ ް ބުނަނ ް‬ ‫ބޭނުނ ް ނ ުވާކަމ ަށ ެވ ެ.‬ ‫4 - އަނ ްނި ގ ެ ވ ެރި ކ ަމުގ ައި ދީނީ މި ނި ވަންކަނ ް ރ ާއްޖޭގ ައި އޮންނ ާނީ ކހނ ެއ ްތ ޯ އ ެހ ުމުނ ް،‬ ‫ި ި‬ ‫ބ ުނީ އެކަނ ް އޮންނ ާނީ ދި ވެހނ ް ބޭނުނ ް ގޮތަކ ަށ ް ދޫކ ޮށ ްލާފ ައި ކަމ ަށ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫5 - ވ ެލާނ ާގ ެ ތ ަޅުދ ަނޑި ފ ަތި ވަގ ަށްނ ެގި މ ައ ްސަ ލ ައި ގ ައި އެއ ދ ައުލ ަތ ުގ ެ މުދަލ ަށ ްވާތ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫އޭނ ާގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ހ ައ ްދ ު ޤ ާއި މ ެއ ް ނ ުކުރ ެއ ެވ ެ. ނަމ ަވެސ ވ ައްކަނ ް ކ ުރީ ތީ، ތ ައުޒރ ު‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ކ ުރި އ ެވ ެ. އަރ ުވ ާލި އ ެވ ެ. މި ކ ުށުގ ައި އަނ ްނި އަރ ުވާލީ، ރ. އ ަނގ ޮޅި ތމ ަށ ެވ ެ. އެރަށުގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ރަމަޟންމ ަހ ެއ ް ހޭދ ަކ ުރި އި ރ ު ފަރުޟ ނަމ ާދ ު ނ ުކުރާކަނ ް، ފަރުޟރ ު ރޯދ ަ ނުހިފާކަނ ް‬ ‫ު‬ ‫ު‬ ‫ާ‬ ‫އެރަށ ު ގި ނަ ބަޔ ަކ ު ދަންނާނ ެއ ެވ ެ. ރޯދަމ ަހ ު ދ ުވ ާލ ު ކ ައި ބ ޮއި ހ ެދި ތަނ ް އެރަށ ު ކަތބ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ފ ެނި ގެނ ް ސުވ ާލ ު ކުރ ުމުނ ް ބ ުނީ މި އ މަގ ޭ އ ަމި އްލ ަ ކަމ ެއްކ ަމުގ ައ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ސަ އްޕ ޭ:‬ ‫ސަ އްޕ ޭ އަކީ، ކަލ ަކުވ ޮޑި ގެނ ްވާކަނ ްވެސ‬ ‫ް‬ ‫ގ ަބ ޫލ ުކުރ ާ މީހ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ. . އި ނދ ެގެނ ް‬ ‫އ ުޅ ެނީ ކ ްރި ސްޓި ޔަނ ް އަނ ްހެނަކ ާއ ެވ ެ.‬ ‫ދ ަރި ންނަށ ް ކޔ ަނީ ނަސރ ާ ނަންނަމ ެވ ެ.‬ ‫ޯ‬ ‫ި‬ ‫،‬ ‫ދި ވެހ އ ޮބްޒ ަރވަރ ުގ ެ ނަމުގ ައި‬ ‫ި‬ ‫ދި ވެހ‬ ‫ި‬ ‫ހަދ ައި ގެނ ް،‬ ‫ވ ެބ ްސަ އި ޓ ެއ ް‬ ‫އުންމ ަތ ުގ ެ އ ަބްރ ާ ޢި އްޒ ަތ ް ލ ޫޓުވ‬ ‫ީ‬ ‫ދި ވެހނ ްގ ެ‬ ‫ި‬ ‫މނ ާއ ެވ ެ. ޚ ޮދ ު ސަ އްޕ ޭ،‬ ‫ީ‬ ‫ތ ަކުރ ުފާނަށ ް‬ ‫މުޙަންމ ަދ ު‬ ‫ބަޠ ަލ ް‬ ‫ކީރި ތި‬ ‫ހ ުތުރ ު ބަސތ ައ ް ގޮވ ައ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫9‬
  • 11. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ރަސޫލާއ ަށ ާއި ، އ ަދި ﷲ އ ަށ ް ނި ސބ ަތްކ ޮށ ް މ ަލ ާމ ާތ ާއި ފުރައްސރައި ގ ެ ބަސތ ައ ް ބޭނުނ ްކ ުރި‬ ‫ް‬ ‫ާ‬ ‫ް‬ ‫އ ަޑ ު އ ަހާފ ައި ވ ާ ދި ވެހނ ް މި ގ ައ ުމުގ ައި އެބ ަތި އ ްބ ެވ ެ. އޭނ ާ ކޔަވ ައި ދި ނ ް ކ ްލާސތ ަކުގ ައި‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫މި ކަނ ް ތ ަޖ ުރި ބ ާކ ުރި ދ ަރި ވަރުނ ްވެސ އެބ ަތި އ ްބ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫3 ނވެމްބރުގ ެ ޢުދުވާނ ޙަމަލ ާ:‬ ‫ީ‬ ‫ޮ ަ‬ ‫3 ނޮވ ެމްބ ަރ 8891ގ ެ ޢ ުދ ުވ ާނީ ޙަމ ަލާއަކީ،‬ ‫ވ ެރި ކަނ ް އ ަތުލ ައި ގ ަތުމ ަށ ް، ކެނ ެރީ ގ ޭ އ ާއި ލ ާއި ނ ް‬ ‫ހނ ްގި އަމ ަލ ެކ ެވ ެ. އެތ ައ ް ދި ވެހންނ ެއ ްގ ެ މ ުދ ާ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ސންނާފ ަތި ކ ުރި އ ެވ ެ. 91 ދި ވެހނ ްގ ެ ފުރާނަ‬ ‫ި‬ ‫ު‬ ‫އެތ ައ ް ބަޔ ަކ ު ބަލަނ ްތި އ ްބ ާ‬ ‫ދ ުއ ްވ ާލި އ ެވ ެ.‬ ‫މެޔ ަށ ް ބ ަޑި ޖ ަހ ާ ކ ަނޑ ަށ ް އުކިއ ެވ ެ. ޝަ ހީދުނ ްގ ެ‬ ‫ސަ ނ ްދ ޯއްތ ައ ް ހފ ައި ގެނ ް ދި ޔ ައި ރ ު ދި ވެހނ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫އަނ ްނީ ގ ެ ބ ޮޑ ުޅި ޔަނ ު ސއްކ ަ‬ ‫ި‬ ‫01‬
  • 12. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫11‬
  • 13. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫21‬
  • 14. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ތި ބ ބަސްހ ުއ ްޓި ފ ައ ެވ ެ. ލ ޮލުންކަރުނަ ހިލި ފ ައ ެވ ެ. މި ކ ަމުގ ައި އަޑގ ައި ހ ުރީ ، އަނ ްނީ ގ ެ ބ ޮޑ ު‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ޅި ޔަނ ު ސއްކ ައ ެވ ެ. ޚ ޮދ ު އި ބްރާހީމ ް ހުސނ ް ޒަކީވެސ މި ކ ަމ ުގ ެ ރޭވ ުމުގ ައި ހމެނ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫ެ‬ ‫ި‬ ‫ހަރުގ ެ:‬ ‫ހަރ ުގ ެ މި ނަނ ް އެންމ ެ ފުރަތަމ ަ‬ ‫އ ުފ ެދުނ ު ގ ޮތ ް މި އ ަދ ު ދި ވެހނ ް‬ ‫ި‬ ‫ހ ަނދާނ ް އެބ ަހ ުރި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ މި‬ ‫ދ ައްކ ަނީ އ ޮޑި ހަރުގ ޭގ ެ ވާހަކ ަ އ ެއ ް‬ ‫ނޫނ ެވ ެ. މާލޭގ ައި ، ”ހަރ ުގ ެ ކެފ ޭ‘‘‬ ‫ކިޔ ާ ކެފ ޭއ ެއ ް ހންގ ސަ އްޕ ޭއ ެވ ެ.‬ ‫ި ީ‬ ‫ސޔ ާސ‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫އ ެމްޑޕ އި ނ ް ހ ުޅ ުވި‬ ‫ީ ީ‬ ‫ހަރުގ ޭގ ެ އަސްލ ު އ ުފ ެދި ފ ައި ވ ަނީ މި‬ ‫މި ދުވަސ ވަރ ު،‬ ‫ް‬ ‫ގ ޮތުންނ ެވ ެ.‬ ‫’‘ ދ ަ ގޯޑ ައުނ ް ’‘ ކިޔ ާ ތަނ ެއ ް މާލޭގ ައި ހ ުޅ ުވި އ ެވ ެ. ފުރާވަރ ު އަނ ްހެނ ް ކ ުދި ންނ ާއި ،‬ ‫ފި ރި ހެނ ްކ ުދި ނ ް، މަސްހ ުނި ވ ެ ޑޖ ޭ ނ ެށުންތ ައ ް ބ ާއ ްވ ާ ތަނ ެކ ެވ ެ. މި ތަނ ުގ ެ ނަމަކ ދ ަ ގ ޯ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ޑ ައުނ ް ކ ަމުގ ައި ހީވި ޔަސ މި ނަމ ުގ ެ އަސލަކީ، ’‘ ދ ަ- ގ ޯޑ ް- އޯނ ް- މި އ ެވ ެ. ތަނ ުގ ެ ނަނ ް‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫ފަރ ުމ ާ ކ ޮށްފ ައި އޮންނަ ގ ޮތުނ ް ދޭހ ަވާނ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ވލ ާ ފައުންޑ ޭޝަ ން:‬ ‫ި‬ ‫ވި ލާފ ައުންޑ ޭޝަ ނ ް އ ުފ ެއ ްދ ުމުގ ައި ސަ އްޕ ޭ އި ސްވ ެ އ ުޅުނ ެވ ެ. އޭނާއަކ ގ ާސމ ުގ ެ ވި ޔ ަފ ާރީ ގ ެ‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ބ ައި ވ ެރި އ ެކ ެވ ެ. ފ ައުންޑ ޭޝަ ނ ް އ ުފ ެއްދީ، ވ ެރި ކަމ ަށ ް ތާއީދ ު ކުރާނ ެ ބަޔ ަކ ު އ ުފ ެއ ްދުމ ަށ ެވ ެ. މި‬ ‫ފ ައުންޑ ޭޝަ ނ ް ހ ުޅ ުވ ުމ ުގ ެ ރަސްމި އ ްޔ ާތުގ ައި ، ގ ާސމ ު ދ ެއްކ ވާހަކ ަ ލި ޔ ެދި ނީ ސަ އްޕ ޭއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫31‬
  • 15. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ސަ އްޕ ޭ ލންޑަނުގައި:‬ ‫ަ‬ ‫މ ަސަ އްކ ަތ ް ވަކ ހސބަކ ަށ ް‬ ‫ި ި ާ‬ ‫މި‬ ‫ދި ޔ ުމުނ ް މ ާފުށ ޖ ަލުގ ައި ހިނގި‬ ‫ީ‬ ‫ހ ާދި ސއ ަށްފ ަހ ު ސަ އްޕ ޭ ލަންޑަނަށ ް‬ ‫ާ‬ ‫ފ ައ ްޅި ތ ަކ ުގ ެ‬ ‫އ ެތ ާނގ ެ‬ ‫ދި ޔ ައ ެވ ެ.‬ ‫މ ަތި ނ ް،‬ ‫ރޭވ ުމ ުގ ެ‬ ‫އި ސްވ ެރި ނ ްގ ެ‬ ‫ވ ެރި ކަނ ް ވ ައ ްޓ ާލ ުމ ުގ ެ ޕްލޭންތ ައ ް ކުރަނ ްފ ެށި އ ެވ ެ. ގ ުޅި ފ ައި ވ ަނީ އަނ ްނި އ ާއި ، ސަ އްޕ ޭއ ާއި ،‬ ‫ބ ޮނދުނަސރ ެވ ެ. އެންމ ެ އަޑގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ސޮ ބްރ ާ ނޫރައްދނ ާއި ، ގ ާސމ ެވ ެ. ގ ޯގޯލަތީފ ާއި‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫41‬
  • 16. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ފ ާދި ރީ ންތ ަކ ެވ ެ.‬ ‫ދނ ޢލްމާއ ވލާފައުންޑ ޭޝަ ން:‬ ‫ީ ީ ި ި ި‬ ‫ވި ލާފ ައުންޑ ޭޝަ ނ ް އ ުފ ެދ ުމ ާ ގ ުޅި ގެނ ް، ދީނީ ގ ޮތުނ ް ޘާނަވ ނި ނ ްމާފ ައި ވ ާ ބ ައ ެއ ް ދ ަރި ވަރުނ ް‬ ‫ީ‬ ‫މަތތ ަޢުލީމ ުގ ެ ފުރ ުޞަ ތ ަށ ް އ ެދި ، ހުށ ަހ ެޅި އ ެވ ެ. ނަމ ަވެސ އޭރ ު ވި ލ ާ ފ ައުންޑ ޭޝަ ނުނ ް ދ ޭ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ޖ ަވާބަކީ، އެކަނ ް އެގޮތ ަށ ް ހަމަޖެހފ ައި ނ ެތ ް ކަމ ަށ ެވ ެ. އ ެހެންނަމ ަވެސ ފ ަހުނ ް، އ ަދާލ ަތ ު‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ޕާޓ އ ުފ ެދި ، ވ ެރި ކަނ ް ވ ައ ްޓ ާލ ުމ ުގ ެ ޙަރަކާތ ަށ ް އެމީހުނ ްގ ެ ބޭނުނ ް ޖ ެހ ުމުނ ް، އ ެޕާޓީގ ެ އި ސ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ހަތަރ ުވ ެރި ނ ް ސދާކ ޮށްނ ާ ނ ުސދާކ ޮށ ް ގެންފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ޑޮކްޓަރ މަޖދ ު:‬ ‫ީ‬ ‫ޑރ. މަޖީދ ު ހިއްސާވ ާ ރި ޒޯޓ ެއ ް ބ. އަތ ޮޅުގ ައި‬ ‫އ ޮވ ެއ ެވ ެ. ކ ުރީ ގ ެ މަޝްހޫރ ު ދ ުނި ކ ޮޅ ެވ ެ. މި ހާރ ު‬ ‫މަޖީދ ުގ ެ ފި ރި ހެނ ް ދ ަރި ފ ުޅ ު ފި ރާޝ‬ ‫ް‬ ‫ޑރ.‬ ‫ބުރ ުމ ާ ގ ާސމ ްގ ެ އެހގ ައ ެވ ެ. ހ ުރީ‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ކޔަވ ަނީ‬ ‫ި‬ ‫މެލ ޭޝޔާގ ައ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ޙ ުސަ އންރަޝދ ު އަޙްމަދ ު:‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ޙ ުސަ އި ނ ް ރަޝދ ު އ ަޙްމ ަދ ުގ ެ އަނ ްހެނ ް‬ ‫ީ‬ ‫ދ ަރި ފ ުޅ ު އ ާއި ސަ ތ ު ހުސނ ް ރަސދ ަށ ްވެސް،‬ ‫ީ‬ ‫ެ‬ ‫51‬
  • 17. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫މި ހާރ ު ގ ާސމ ް ވ ަނީ ކޔ ެވ ުމ ުގ ެ ފުރ ުސަ ތ ު ދފ ައ ެވ ެ. މަޖީދ ުގ ެ ފި ރި ހެނ ް ދ ަރި ފ ުޅ ާއި ޙ ުސަ އި ނ ްގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫އަނ ްހެނ ް ދ ަރި ފ ުޅ ާއި މި ދ ެކ ުދި ނ ް މެލ ޭޝޔާގ ައި ތި ބ ެގެނ ް މި ހާރ ު ކ ައި ވ ެނި ވެސ ކ ޮށ ްފި އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ޝަ އޚ ް އލްޔ ާސް :‬ ‫ި ި‬ ‫މނ ާ ވެސ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫މނ ާ ވި ދ ާޅ ުވ ާ ގ ޮތުންނަމ ަ،‬ ‫ީ‬ ‫ދުވަހ ަކ ުވެސ މހަކ ަށ ްނ ުވި ކޭނ ެއ ެވ ެ. ފ ައި ސޔަކ ަށ ް‬ ‫ާ‬ ‫ް ީ‬ ‫ނ ުވި ކޭނ ެއ ެވ ެ. މނ ާގ ެ ދ ަރި ފުޅ ަށ ް މެލ ޭޝޔ ާއި ނ ް‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ކޔ ެވ ުމ ުގ ެ ފުރ ުޞަ ތ ު ހަމަޖެހނ ްގެނ ް ފުރަނ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ތ ައ ްޔާރ ު ވެފ ައި އ ޮތްކަމ ަށ ް މ ުޢުތަބަރ ު ގ ޮތ ެއްގ ައި‬ ‫ޚަބަރ ު ލި ބފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ޝަ އޚ ް އމްރާނާއި، ޝަ އިޚ ު ޝަ ހމ ު:‬ ‫ީ‬ ‫ި ި‬ ‫ޢ ަދާލ ަތ ު ޕާޓގ ައި އެންމ ެ އި ސްވ ެ ޙަރަކ ާތ ްތ ެރި ވ ާ ދ ެ ޒ ުވާނުންނަކ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫މި އ ެވ ެ. މި ދެމީހުނ ް މެލ ޭޝޔާގ ައި ކޔ ެވ ުމ ުގ ެ ކަންތ ައ ް ގ ާސމ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ހަމަޖ ައ ްސަ އި ދފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. ޝަ ހމ ަށ ް ސަ އި ކ ަލ ެއ ް ގެންދފ ައި ވ ަނީ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫އަނ ްނި ބަފ ައި ކަލ ޭގ ެ އަލ ޢ ަބ ްދ ުﷲ އ ެވ ެ. ޝަ ހީމ ު ހުންނާނ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ތަނ ާއި ، އ ާއި ލ ާގ ެ ބޭސފަރ ުވާއ ަށ ް ދަންދެނ ް ބަލަހ ައްޓ ައި ދ ެނީ‬ ‫ް‬ ‫ގ ާސމ ެވ ެ. ޝަ ހީމ ުގ ެވެސ ޢި މްރާނ ުގ ެ ވެސ ދީނީ ތ ަޢުލީމ ުގ ެ‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ދ ައުރ ު ފ ެށި ފ ައި ވ ަނީ ، އެކ ަކ ު ޢަރަބިއ ްޔ ާއި ންނ ެވ ެ. އަނެކ ަކ ު‬ ‫މ ަޢުހ ަދުންނ ެވ ެ. އ ެހެންވީމ ާ ބނ ްގ ާ އ ެޅ ުއްވ މ ައ ުމޫނ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫61‬
  • 18. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ވިސް ނާލންޖެހ ޭ ވަރށް ޚާއ ްޞަ ނުކުތާއެއ ް:‬ ‫ަ‬ ‫ަ‬ ‫ރަނގ ަޅ ު‬ ‫ޙަޤޤ ަތުގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ތ ަޢުލީމ ު‬ ‫ފެންވަރަށ ް ދީނީ‬ ‫ޙ ާ ޞ ލ ް ކ ޮ ށ ް ފ ަ އި ވ ާ‬ ‫ި‬ ‫ފ ައި ސޔ ަށ ް‬ ‫ާ‬ ‫ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ޔ ަކ ު،‬ ‫ވި ކިދާނ ެހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އ ާޚުރަތ ުގ ެ‬ ‫ދ ުނި ޔ ެ‬ ‫ބަދ ަލުގ ައި‬ ‫ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫ވި އ ްކ ާލ ާފާނ ެ‬ ‫ކ ުރި މަތގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫އެންމެނ ްގ ެ‬ ‫އ ަގ ުވ ެއ ްޓި އ ަބުރ ު ވ ެއްޔ ެއ ްޔ ާ‬ ‫މ ޮޑ ެވި ގެނ ްދި ޔުނ ް ހެޔޮކ ަމުގ ައި‬ ‫ހަދ ައި ފާނ ެހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އ ަޅުގ ަނޑުމެނ ްގ ެ ދި ރާސާގ ެ އަލގ ައި ދަންނަވަންޖ ެހ ެނީ ، ފަހަރ ެއްގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫މހަކ ަށ ް އ ެހެނ ް އެގޮތ ަށ ް ވކ ަމުގ ައި ވި ޔަސް، ރ ާއްޖޭގ ައި މި ހިނގ ައި ދ ާ ސޔ ާސ އ ޮއި ވަރުގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫އި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ހާލ ަތ ު ތ ަފ ާތ ު ކަމ ަށ ެވ ެ. އ ަޅުގ ަނޑުމެންނަށ ް ބޮޑ ަށ ް ބުރަވ ެވ ެނީ ، ނަޞރ ާއި ނ ްގ ެ‬ ‫ާ‬ ‫މި ނުބ ައި ރޭވުންތ ައ ް އެބ ޭފ ުޅުންނަށ ް އ ަދި އ ެނގި ވަޑ ައި ނުގަންނަވ ަނީ ކަމ ަށ ެވ ެ! އ ެހެންވީމ ާ‬ ‫އެގޮތ ައ ް ކަންތ ައ ް ކުރ ެއ ްވ ެނީ އ ެވ ެ؟‬ ‫ޢލްމުވެރންގ ެ އަގުވައްޓާލާގޮތް- 1‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ނަޞާ ރާއން އިސް ލާމްދނުގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ދީނީ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ އ ަގ ުވ ެއ ްޓުމަކ ދނ ުގ ެ އ ަގ ުވ ެއ ްޓުމ ެވ ެ. ދނ ުގ ެ އ ަގ ުވ ެއ ްޓުމަކީ، އ ެހެނ ް‬ ‫ީ‬ ‫ީ ީ‬ ‫ދންތ ަކ ާ ފ ަލ ްސަ ފާތަކ ަށ ް ދޮރ ުހ ުޅ ުވުމ ެވ ެ. މި ކަނ ް ކ ާމި ޔ ާބ ު ކުރުމ ަށްޓ ަކ ާ ނަޞރ ާއި ނ ް‬ ‫ާ‬ ‫ީ‬ ‫ހ ަދާގޮތަކީ، ބޮޑ ަށ ް ދނަށ ް ލޯބ ހުންނަ މީހުނ ްގ ެ ޖ ަޒ ުބ ާތުތ ަކ ާ ކ ުޅ ެނީ އ ެވ ެ. މ ުޖުތަމ ަޢުގ ައި‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫71‬
  • 19. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ހުންނަ ނޭދ ޭ ކަންތ ައްތ ައ ް ދ ައްކ ައި ގެންނ ެވ ެ. ފާޙޝޢަމ ަލ ްތ ެކ ެވ ެ. މަސްތ ުވާތ ަކެތީގެވ ަބ ާއ ެވ ެ.‬ ‫ި ް‬ ‫މި ފަދ ަ ކަންކަނ ް ފ ެތުރ ެނީ ސަ ރ ުކާރ ުގ ެ ދ ޯދި ޔާކ ަމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުންކަމ ަށ ް ވި ސނައި ދ ެނީ އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ނަތީޖާއަކީ، ދީނީ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ދީނީ ޣރަތ ްތ ެރި ކަނ ް އ ުތ ުރި އެރުމ ެވ ެ. އ ެއ ްވެސ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ބަލ ައި ލުމ ެއްނ ެތި ، ވި ސނ ާލުމ ެއްނ ެތި ، ހިތ ުހ ުރި ގޮތަކ ަށ ް ވ ައ ުޒ ު ބުނަނ ްފ ެށުމ ެވ ެ. މި ފަދ ަ‬ ‫ް‬ ‫ވ ަގ ުތުގ ައި ހިތްވަރ ު ދި ނ ުމ ުގ ެ ގ ޮތުނ ް މ ާއްދ ބ ައ ެއ ް އެހތ ައ ް ވެދ ެއ ެވ ެ. ވަކ ހސބ ަކުނ ް‬ ‫ި ި ާ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ވާގޮތަކީ، އެފަދ ަ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ންނަށ ް ދ ެއ ްކެވ ޭ ވާހަކ ައި ގ ެ ބާވ ަތުންނ ާއި ، ވާހަކ ައި ގ ެ ރ ާގުނ ް‬ ‫އެބ ޭފ ުޅުނ ްގ ެ ޝަ ޚ ްޞއްޔ ަތ ު ގ ެއ ްލ ެނީ އ ެވ ެ. އާނ ްމުނ ްގ ެ ކ ުރި މަތގ ައި އި ތ ުބާރ ުގ ެއ ްލ ެނީ އ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫އ ަގ ުވ ެއްޓ ެނީ އ ެވ ެ. އެހސާބުނ ް އެބ ޭފ ުޅުނ ް ދ ެއ ްވ ާ ނަޞޭ ހ ަތްތ ަކ ާ ފ ަތ ުވާތަކ ަށ ް މީހުނ ްގ ެ‬ ‫ި‬ ‫އި ތ ުބާރ ު ގ ެއ ްލި ދ ެއ ެވ ެ. ދނ ުގ ެ ޙުރުމ ަތ ް މސތ ަކުނ ްގ ެ ހިތްތ ަކުނ ް ފ ޮހ ެލުމ ަށ ް ނަޞރ ާއި ނ ް‬ ‫ާ‬ ‫ީ ް‬ ‫ީ‬ ‫ގެނ ްގުޅ ޭ އ ެއ ް އ ުކުޅަކ މި އ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ނަޞާ ރާއން ދނ ޢލްމުވެރންގ ެ އަގުވައްޓާލާގޮތް- 2‬ ‫ި‬ ‫ީ ީ ި‬ ‫ި‬ ‫އި ސްލ ާމްދނ ުގ ެ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ އ ަގުވ ައ ްޓ ާލުމ ަށ ް ނަޞރ ާއި ނ ް، ގެނ ްގުޅ ޭ ދެވަނަ އުސލަކީ،‬ ‫ޫ‬ ‫ާ‬ ‫ީ‬ ‫ކ ުރި ނ ް ދަންނަވ ާލި ގޯސ އެބ ޭފ ުޅުންލ ައްވ ައި ހ ެއ ްދުމ ަށްފ ަހ ު، އެބ ޭފ ުޅުންނަށ ް ކޮންމ ެވެސ‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫މި ންވަރ ެއ ްގ ެ ބާރ ެއ ް ދި ނުމ ެވ ެ. އެއ ކ ުރި ނ ް އެބ ޭފ ުޅުންނަށ ް ދފ ައި ވ ާ އުންމީދުތ ަކ ެއ ްގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ތެރޭންނ ެވ ެ. މި ސލަކ ަށ ް އި ސްލ ާމްދނ ާ ބެހ ޭ ކަންކ ަމ ުގ ެ މި ނި ސޓަރުކަނ ް ދޭނަމ ޭ ބުނުންކަހަލ ަ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ާ‬ ‫އުންމީދުތ ަކ ެވ ެ. އ ެހެނ ް ނަމ ަވެސް، އާޚރ ު ނަތީޖާގ ައި ހ ަދ ާ ގޮތަކީ، ވަކ ހސބ ަކުނ ް‬ ‫ި ި ާ‬ ‫ި‬ ‫ސޔ ާސ މީހުންނަށ ް ބާރ ު ލި ބ ުމުނ ް ދީނީ މީހުނ ް އ ެއްފަރ ާތްކ ޮށްލ ައ ެވ ެ. ’‘ރޭރ ު‘‘ ކ ޮށްލ ައ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ވަރަށ ް މ ާތ ް ނި ޔ ަތުގ ައި އެމީހުންނ ާ‬ ‫މި ސލަކ ަށ ް އ ެމްޑ ޕީގ ެ ދީނީ ގ ޮފި ފުދ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ާ‬ ‫ގ ުޅި ވަޑ ައި ގ ަތ ް އ ަލ ްއުސްތާޛ ު އާދ ަމ ް ނަސމ ާއި ، ޝަ އި ޚ ް ފ ަރީ ދުމެނ ް ކަހަލ ަ ދނަށ ް ލޯބިހ ުރި‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ބ ޭފ ުޅުނ ް މި އ ަދ ު ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އެބ ޭފ ުޅުނ ްގ ެ ދ ައުރ ު މި އ ަދ ު ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ދީނީ ގޮފީގ ެ‬ ‫ތެރޭނ ް އ ެމ ް ޑ ޕ ޙ ާސލ ް ކ ުރީ ކޮނ ް ކަމ ެއ ްހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ގެނައ ކޮނ ެ ް ހެޔ ޮ ބަދ ަލ ެއ ް‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ީ ީ‬ ‫ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫81‬
  • 20. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ސުވ ާލުތ ަކުނ ް‬ ‫ވި ސނ ާ މހަކ ަށ ް މި‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ޖ ަވ ާބ ު ލި ބޭނ ެއ ެވ ެ. މި އ ަދ ު އެމީހުނ ްގ ެ‬ ‫މ ަގ ުބ ޫލ ު އ ެއްކަލ ަ ދ ެ ޝޭ ޚުނ ް އ ެތި ބީ،‬ ‫ރި ހަޔ ަށ ްލ ާ ރ ާނބާފ ަތ ްބ ުރި ޔ ަށ ް ވާގ ޮތ ް‬ ‫ނި މ ުނީ މ ާ‬ ‫ރި ހަކ ައްކ ައި‬ ‫ވެފ ައ ެވ ެ.‬ ‫ކާނ ް‬ ‫ނ ެތ ެވ ެ.‬ ‫ބޭނުމ ެއ ް‬ ‫ފ ަތ ުގ ެ‬ ‫ކ ަމުނ ުދި ޔ ަތ ާނގ ައި ތަށީގ ެ އ ެއްފަރ ާތުގ ައި‬ ‫އެންމ ެ ފ ަހުނ ް‬ ‫ވެސ ނުބ ޭއ ްވި އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫މ ޭޒުމ ަތި ނ ް، ތ ަޅުންމ ައްޗ ަށ ް އ ެއ ްލާލީއ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ވި ސނ ާ ބަޔަކ ަށ ް މި ހަގގ ަތްތ ަކ ުގ ެ ކ ުރި މަތގ ައި‬ ‫އި ސްތި އ ުފާދފ ައި އ ެތި އ ްބެވ ގޭގ ައ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ޢި ބްރަތްތ ަކ ެއ ް ނުވ ޭހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫އިސް ލާމްދން ފޮހެލުމުގ ެ ހަނގުރާމ ަ- ކުރޔށް ގެންދޔ ގޮތް:‬ ‫ި ަ‬ ‫ި ަ‬ ‫ީ‬ ‫އި ނގި ރޭސނ ްގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫އި ސްވ ެ މި ދަންނަވ ާލ ެވ ުނީ ،‬ ‫މ ަހުޖަނުންނ ާއި ، ފ ައ ްޅި ތ ަކ ުގ ެ ފ ާދި ރީ ނ ް، ދި ވެހނ ްގ ެ‬ ‫ި‬ ‫މި‬ ‫އ ުފ ެއ ްދި ގ ޮތ ާއި ،‬ ‫ގ ުޅުންތ ައ ް‬ ‫މީހުންނ ާއި ،‬ ‫އި ހާނ ެތި ހ ަނގުރާމަޔ ަށ ް ތ ައ ްޔާރ ުވި ގ ޮތ ެވ ެ. ދެނ ްމި‬ ‫ދަންނަވާލ ަނީ ، މި ކ ަމުގ ައި ، ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ވި ސނ ުމ ާ‬ ‫ް‬ ‫ކ ުޅުމ ަށ ް، އެމީހުނ ް ކަންކަނ ް ރޭވި ގ ޮތ ެވ ެ.‬ ‫ކ ޮށ ްލުމ ަށ ް ތ ެދ ުވި‬ ‫ދި ވެހ ރ ާއްޖ ެ ސންނާފ ަތި‬ ‫ު‬ ‫ި‬ ‫ބޭނުނ ްކުރާނ ެ އ ުކ ުޅުތ ައ ް‬ ‫މީހުނ ް، އ ެ ކަމ ަށްޓަކ ައި‬ ‫ލި ޔެފ ައި ވ ަނީ ރަޝޔ ާގ ެ ލި ޔުނ ްތ ެރި އ ެއްކ ަމުގ ައި ވ ާ‬ ‫ި‬ ‫”ގެނެޝާޕ ް“ ލި ޔެފ ައި ވ ާ ފ ޮތ ެއްގ ަ އ ެވ ެ. ވ ެރި ކަމ ެއ ް‬ ‫91‬
  • 21. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫އ ަތުލ ައި ގ ަތުމ ަށ ް ނި ކުންނަ ބަޔ ަކ ު، އެކ ަމުގ ައި ގެނ ްގ ުޅެނ ްވި ހލ ަތ ްތ ެރި އ ުކ ުޅުތ ައ ް އެފ ޮތުގ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ލި ޔެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. މި ތ ާނގ ައި ފާހަގ ަ ކ ޮށްލަނ ް ޖެހ ޭ އ ެހެނ ް ނ ުކ ުތ ާއ ެއ ް އެބ ަ އ ޮތ ެވ ެ. މި ފޮތަކީ،‬ ‫ޔޫރަޕ ްގ ެ އި ންސފ ަށ ް ލޯބިކުރ ާ ބ ައ ެއ ް އި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްވެސ އ ެ ފ ޮތާމ ެދ ު ފ ާޑ ު ވި ދ ާޅ ުވ ާ ފ ޮތ ެކ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ާ‬ ‫އެއ އޭގ ައި ދފ ައި ވ ާ ނުބ ައި ނުލ ަފ ާ ޚިޔ ާލުތ ަކ ުގ ެ ސަ ބ ަބުންނ ެވ ެ. އެފ ޮތުގ ައި ބުނެފ ައި ވ ާ ގޮތ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ގ ައުމ ެއްގ ައި ބަޔ ަކ ު ކަންތ ައްތ ައ ް ކުރަނ ް ފަށ ައި ފި ނަމ ަ ދުވަހ ަކ ު އަރައި ނުގަނެވޭނ ެ ފި ތުނައ ާއި‬ ‫ފަސދ ައި ގ ެ ފުންވ ަޅުގ ަނޑަކ ަށ ް އެގ ައުމ ެއ ް ވ ެއ ްޓި އި ނ ްދި ރާސްވާނެތީއ ެވ ެ. އ ެހެންކ ަމުނ ް‬ ‫ާ‬ ‫ބ ައ ެއ ް ލި ޔުނ ްތ ެރި ނ ް މި ފ ޮތ ުގ ެ ނުބ ައި ޚިޔ ާލުތ ަކ ުގ ެ ނުރައ ްކ ާތ ެރި ކަނ ް ބ ަޔާނ ް ކުރައްވ ައި‬ ‫ވި ދ ާޅުވ ަނީ ، އ ެ ފޮތަކީ، އ ޭޝޔ ާގ ެ ތަރައްޤވ ަމުނ ް އަންނަ ގ ައ ުމ ު ތ ަކ ުގ ެ ހ ަލާކ ަށ ް ޓަކ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫މި‬ ‫ހ ަދާފ ައި ވ ާ ނި އ ުކ ުލި ޔ ަރ ބޮމ ެއްކ ަމުގ ައ ެވ ެ. ކޮންމެޔަކަސް، ދި ވެހނ ްގ ެ އ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ނ ް،‬ ‫ި‬ ‫ފ ޮތުގ ައި ބުނެފ ައި ވ ާ ގޮތ ަށ ް ކަންތ ައްތ ައ ް ކުރަނ ްފ ެށި އ ެވ ެ.‬ ‫3 ނޮވ ެމްބ ަރ 6002ގ ައި އި ންފޮމ ޭޝަ ނ ް މި ނި ސޓަރ ު އ ަލ ްއުސްތާޛ ު މުޙަންމ ަދ ު ނަޝދ ު‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ގ ައ ުމ ާ މ ުޚާޠ ަބ ުކުރައ ްވ ާ ދ ެއ ްވި 02 މި ނި ޓ ުގ ެ އ ަސަ ރުގަދ ަ ތ ަޤ ުރީ ރުގ ައި މި ފ ޮތ ާބެހ ޭ ވަރަށ ް‬ ‫އެފ ޮތުގ ައި ހަދަނ ް ބުނެދފ ައި ވ ާ ވަރަށ ް ގި ނަ‬ ‫ީ‬ ‫ގި ނަ ތ ަފ ްޞލުތ ައ ް ހމަނ ުއ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫އ ޭގ ެތެރޭގ ައި ހމެނ ެނީ ، ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ހިތްތ ަކ ާ‬ ‫ި‬ ‫މަކަރުތ ަކ ުގ ެ ތ ަފ ުސލ ު ކިޔާދ ެއ ްވި އ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ކ ުޅެނ ް މ ަސަ އްކ ަތ ް ކުރާނެގ ޮތ ެވ ެ. ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ އި ޙްސސތ ައ ް ބަދ ަލ ު ކުރާނ ެ ގ ޮތ ެވ ެ.‬ ‫ާ ް‬ ‫ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ވި ސނުނ ް ތަޣ ައްޔަރ ު ކުރާނ ެ ގ ޮތ ެވ ެ. މ ާހެޔ ޮ އެދޭބ ައ ެއްކ ަމުގ ައި ވ ެގެނ ް‬ ‫ް‬ ‫ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ގާތ ަށ ް ގޮސ ބުރަކަށގ ައި ފި ރ ުމ ާ، އެމީހުންނަށ ް ނ ުވ ެ ހުންނަ ކަންކ ަމާމ ެދ ު‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫އި ނ ްތި ހާޔ ަށ ް ދެރަވާކަމ ަށ ް ބުނ ެ ހިތާމ ަވ ެރި މޫނ ު ދ ެއ ްކ ުމ ާއި ، އ ަދި އެކަންކަމ ަށ ް ސަ ރ ުކާރ ު‬ ‫އި ހ ްމ ާލ ުވާކަމ ަށ ް ބުނ ެ، ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ޝުޢޫރުތ ައ ް ކ ައ ްކ ާލުމ ެވ ެ. މި ގ ޮތުނ ް އެފ ޮތުގ ައި ބ ަޔާނ ް‬ ‫ކ ޮށްފ ައި ވ ާ މަކަރ ުވ ެރި ބ ައ ެއ ް އ ުކ ުޅުތ ައ ް މި ތ ާނގ ައި ނ ޯޓ ު ކ ޮށ ްލާނަމ ެވ ެ.‬ ‫ހ- ސަ ރ ުކާރުގ ައި ހ ުރި އ ުނި ވި ދުތ ައ ް ހޯދ ައި ގެނ ް އެތަންތަނ ް ބޮޑ ެތި ބާގ ަނޑ ުގ ެ ގ ޮތުގ ައި‬ ‫ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ދ ެއ ްކުނ ް. )މި ސާލުފ ަޅ ުގ ެ ދ ަތި ކަނ ް ހ ުރި ބ ައ ެއ ް ރަށްރަށ ުގ ެ ވާހަކ ަ‬ ‫02‬
  • 22. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ދ ެއ ްކުނ ް(‬ ‫އ ަނި ޔ ާއ ާއި ކަރުނަޔ ާއި ލ ެއި ނ ް ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ޖ ަޒ ުބ ާތުތ ަކ ާކ ުޅުނ ް. )މި ސާލ ު ބ ައ ެއ ް‬ ‫ށ-‬ ‫މަޖ ައ ްލާތ ަކުގ ައި ޝާއި ޢ ުކުރ ާ ބ ައ ެއ ް ފ ޮޓޯތ ައ ް(‬ ‫ނ- ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ބޭނުންޖެހފ ައި ވ ާ ބ ައ ެއްކަންތ ައްތ ައ ް ސަ ރ ުކާރުނ ް ކ ޮށްދެވ ޭތ ޯ މ ަސަ އްކ ަތ ް‬ ‫ި‬ ‫ކ ުރި ޔަސް، އ ަޑި އ ަޑި ނ ް ބ ައ ެއ ް ކަހަލ ަ ފި ތުނަތ ައ ް އުފ ައްދ ައި ގެނ ް، އެކަނ ް ވި ޔ ަ ނުދފ ައި ،‬ ‫ީ‬ ‫އެކަނ ް އ ެ ނުވީ، ސަ ރ ުކާރ ު ފ ޭލި ވެފ ައި ވާތކ ަމުގ ައި ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ދ ައްކ ައި އެގޮތ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫) މި ސާލ ު: ސނާމގ ައި ހ ާލުގ ައި ޖ ެހުނ ު މީހުނ ްގ ެ ހާލ ަތ ު. ކ ޮޅ ުފ ުށި‬ ‫ު ީ‬ ‫ވި ސނައި ދި ނުނ ް.‬ ‫ް‬ ‫ފަދ ަ ރަށްރަށ ުގ ެ ޕްރޮޖ ެކ ްޓްތ ައ ް ހ ުއ ްޓުވ ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ތެރޭނ ް ބަޔަކ ަށ ް ބ ައ ެއްކަހަލ ަ ނުބ ައި‬ ‫ީ‬ ‫ވި ސނުންތ ައ ް ފޯރުކ ޮށްދީގެނ ް އެމީހުނ ް ނި ކުމ ެ ހަރަކ ާތ ްތ ެރި ވ ެގެނ ް. ބޭނުމަކ ސނާމ އަރ ާ‬ ‫ީ ު ީ‬ ‫ް‬ ‫މި ހ ާ ދުވަސވީއި ރ ުވެސ ބޯހިޔާވަހ ކަމ ެއްނ ެތި އެމީހުނ ް އުޅ ޭހ ާލ ު ނި ކަނ ް ދ ެކެބ ަލާށ ޭ،‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫ސަ ރ ުކާރަށ ް އ ަސަ ރ ެއ ްވެސ ނ ުކުރެޔ ޭ، މި ކަހަލ ަ ވާހަކ ަ ދ ައްކ ައި ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ ހިތުގ ައި‬ ‫ް‬ ‫ނަފުރަތ ު އ ުފ ެއ ްދުނ ް(‬ ‫މުއ ައ ްސަ ސތަކ ަށ ް އ ައި ބ ު، ހ ުތުރ ު ނަންތ ައ ް ބޭނުނ ް‬ ‫ާ‬ ‫ރ- ގ ައ ުމ ުގ ެ ސަ ލާމ ަތ ާބެހ ޭ‬ ‫ކުރަނ ްފ ެށުނ ް. )ބޭނުމަކީ، ކ ުށ ްކުރުނ ް އި ތުރުކ ޮށ ް ރައ ްޔި ތުންނަށ ް އ ަމާންކ ަމ ާއި ، ސަ ލާމ ަތްކަނ ް‬ ‫ހޯދ ައި ދި ނ ުމުގ ައި ސަ ރ ުކާރ ު ފ ޭލ ްވެފ ައި ވާކަނ ް ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ވި ސނައި ދި ނުނ ް(‬ ‫ް‬ ‫ބ- ވ ެރި ނ ްގ ެ ހ ައި ބ ަތ ާއި ޤަދަރ ު ކ ަނޑ ުވ ާލުނ ް. )ބޭނުމަކީ، އ ޭގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް، ޤާނޫނ ާއި‬ ‫އުސޫލުތ ައ ް މ ުގުރ ާ ރައ ްޔި ތ ެއ ް އ ުފ ެދި ، ލ ަދ ުވ ެތި ކ ަމ ާއި ، ރީ ތި އ ަޚ ްލ ާޤ ުގ ެ ސފަތ ައ ް ނ ެތި ގޮސް،‬ ‫ި‬ ‫މ ުޅި ގ ައ ުމ ު ފި ތުނައި ގ ެ ހަލަބ ޮލި ކަމ ެއ ްގ ެ ތެރެޔ ަށ ް ވ ައ ްޓ ާލުނ ް. ކޮންމ ެ ފަދ ަ ކަމ ެއ ްވެސ‬ ‫ް‬ ‫ކ ޮށ ްފާނ ެ ފަދ ަ ރަޙ ްމ ު ކުޑަބަޔަކ ަށ ް ރައ ްޔި ތުނ ް ހ ެދުނ ް(‬ ‫12‬
  • 23. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ޅ- ގ ައ ުމ ުގ ެ އި ޖ ުތި މާޢ އ ަގުތ ަކ ާއި ގ ައުމ ރަމ ްޒުތ ަކ ުގ ެ ކަރ ާމ ާތ ް ވ ެއ ްޔ ާ މޮޑ ެލުނ ް. )މި‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ސާލ ު: ރީ ތި ބ ަހުނ ް ވާހަކ ަ ދ ެއ ްކ ުމ ުގ ެ ބަދ ަލުގ ައި ހ ަޑި ހ ުތުރ ު ބ ަހުނ ް ވާހަކ ަ ދ ެއ ްކުނ ް/ ގ ައުމ‬ ‫ީ‬ ‫ސަ ލ ާމ ް/ގ ައުމ ދި ދ ަ/ ރައސުލ ްޖ ުމ ްހ ޫރި އ ްޔ ާގ ެ އޮފސ ފަދ ަ ތަންތަނ ުގ ެ ހ ައި ބ ަތ ު ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ‬ ‫ީ ް‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫ހިތްތ ަކުނ ް ފ ުހ ެލުނ ް(‬ ‫ކ- ”އ ަނި ޔ ާވ ެރި “ ”ޚ ުދ ުމ ުޚ ުތާރ ު“ ފަދ ަ ނަންތ ައ ް ގި ނަގި ނައި ނ ް ބޭނުންކ ޮށ ް ރައ ްޔި ތުނ ްގ ެ‬ ‫ހިތްތ ަކުގ ައި ވ ެރި ންނާމ ެދ ު ނަފުރަތ ުގ ެ އ ަލި ފާނ ް ރ ޯކުރުނ ް. )ބޭނުމަކީ، ވ ެރި ނ ް ދ ައްކ ަވ ާ ވާހަކ ަ‬ ‫އަހަނ ް ބޭނުނ ްވ ާ ބަޔަކ ަށ ް ރައ ްޔި ތުނ ް ވި ޔ ަ ނ ުދި ނުނ ް/ ވ ެރި ންނަކ ރައ ްޔި ތުންނަށ ް އ ެއ ްވެސ‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ހ ެވ ެއ ް އެދޭނ ެ ބ ައ ެއ ް ނޫންކަމ ަށ ް ވި ސނައި ދީ، ހ ުރި ހ ާ ހ ެވ ެއ ް ހ ުރި ހ ާ އި ޚ ްލާޞްތ ެރި ކަމ ެއ ް‬ ‫ް‬ ‫އޮތީ، ތި މާމެނ ްގ ެ ކބ ައި ގ ައި ކަނ ް، ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ތ ަޞަ އ ްވުރ ު ކ ޮށ ްދި ނުނ ް( މި ކަންކަނ ް ކ ުރީ‬ ‫ި‬ ‫މި ދެންނ ެވި ފ ޮތުގ ައި ލި ޔ ެވި ފ ައި ހ ުރި މ ަގުނ ް ތަރުތީބުންނ ެވ ެ.‬ ‫ހަރުކަށކަމާއ ގަދަބދަވކަން ކުރޔށްނެރުން:‬ ‫ި ަ‬ ‫ަ ި‬ ‫ި ި‬ ‫މި ފަދ ަ ކަންކަނ ް ކ ުރި ޔ ަށ ް ދ ާއި ރ ު، މި ކ ަމ ާ ހިތްހަމ ަ ނުޖެހ ޭ ރައ ްޔި ތުނ ްވެސ އެމީހުނ ްގ ެ ޚިޔ ާލ ު‬ ‫ް‬ ‫ބޭނުނ ްވާނ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ފ ާޅުކ ޮށްލަނ ް‬ ‫ފި ރި މީހ ާ އަކ ފ ުލުހަކ ަށ ް ވާނަމ ަ‬ ‫ީ‬ ‫އޭނ ާ އ ަށ ް އ ަނބދ ަރި ނ ް ގާތ ަށ ް‬ ‫ި‬ ‫ފަނ ްސަ ވސ‬ ‫ީ ް‬ ‫ވި ހ‬ ‫ި‬ ‫ނާދ ެވި‬ ‫ފ ާއި ތ ުވ ެގެނ ް ދ ާއި ރ ު،‬ ‫ދުވަސ‬ ‫ް‬ ‫އެކ ަމ ާ ކަންބ ޮޑ ުވ ާ ޅަދ ަރީ ންނ ާއި‬ ‫އ ަނބނ ް ތި ބޭނ ެއ ެވ ެ. އެމީހުނ ްގ ެ‬ ‫ި‬ ‫ޝުޢޫރުތ ަކ ެއ ް ހުންނާނ ެއ ެވ ެ.‬ ‫22‬
  • 24. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ދ ަރި ފުޅަކީ، ސފ ައި ނ ްގ ެ މހަކ ަށ ްވާނަމ ަ، އޭނ ާގ ެ އ ަބްރަށ ް ޢި އްޒަތ ަށ ް އަރައި ، ބޮޑ ެތި‬ ‫ީ‬ ‫ި‬ ‫ހ ާނީ އްކަތ ަށ ް ކުރ ާއި ރ ު، ލަގ ޮނޑި އ ަށ ް ކ ެތްނ ުވ ާ މ ައި ންބަފ ައި ނ ް ތި ބޭނ ެ އ ެވ ެ.‬ ‫ރ ޯ ހ ުތުރ ު އ ައި ބ ު‬ ‫އ ަބުރަހ ަތ ު ގ ެފ ުޅ ު މ ުގުރަނ ް މ ައ ްކާޔ ަށ ް އ ެރި ހެނ ް، ހ ަތި ޔާރ ާ ބާރ ާއ ެކ ު،‬ ‫ބަސތ ައ ް ގޮވ ަމުނ ް، ޅ. ނައި ފަރަށ ާއި ، ރ ާއްޖ ޭގ ެ އ ެހ ެނި ހެނ ް ބ ައ ެއ ް ރަށްރަށ ަށ ް އަރައި ގެނ ް‬ ‫ް‬ ‫ދި ޔ ައި ރ ު، އ ެ ފަދ ަ އ ަނި ޔ ާވ ެރި އުސޫލުތ ައ ް ދ ެކެނ ް ބޭނުންނ ުވ ާ ބަޔ ަކ ު ތި ބޭނ ެއ ެވ ެެ.‬ ‫އެކަމ ަކ ު ވ ެރި ކަނ ް ނި ގުޅ ައި ގ ަތުމ ަށްޓަކ ައި ހނ ްގ ެމުނ ް މި ދ ާ ޙަރަކ ާތުގ ައި މި ފަދ ަ އ ަޚ ުލާޤ ެއ ް ހ ުރި‬ ‫ި‬ ‫ހަމ ަ ކޮންމ ެ މހަކ ަށ ް ޖ ެހ ެނީ ހ ައ ްޕ ު ކޔ ައި ގެނ ް ހުންނ ާށ ެވ ެ. އ ެ ފަދ ަ މީހުންނަށ ް ވ ަނީ ފަހ ަށ ް‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ޖ ެހެނ ް މ ަޖ ުބޫރ ު ކ ޮށްފ ައ ެވ ެ. ކ ުރި ޔ ަށ ް ނެރެފ ައި ވ ަނީ ، ކަޓަރ ާ ވ ަޅި އ ެވ ެ. ދަގ ަނޑ ާ ލ ަޓި ބ ުރި އ ެވ ެ.‬ ‫ގަދ ަ އ ަޑ ާއި ، ގ ޮތ ެއ ް ފ ޮތ ެއ ް ނ ެތުމ ެވ ެ. ބ ައ ެއ ް މި ސާލ ު ބ ައްލަވ ައި ލ ައ ްވ ާށ ެވ ެ!‬ ‫04އ ަށ ްވުރ ެ ގި ނަ ފ ުލ ުހުންނަށ ް ޖި ސްމ ާނީ ގ ޮތުނ ް ބ ޮޑ ެތި އ ަނި ޔާތ ައ ް ދފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ހ-‬ ‫އެތ ައ ް ސފ ައި ންނ ެއ ްގ ެ ގުނަންތ ައ ް ބންދ ައި ، ލ ޭ އޮހޮރާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ށ-‬ ‫ނ- ޅ. ނައި ފަރަށ ް ވ ަޅި ޔ ާއި ކަޓަރ ު ހފ ައި ގެނ ް ގަދަކ ަމުނ ް އަރާފ ައި ވ ެެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ރ- އއ. ތ ޮއ ްޑ ޫގ ެ ކަރ ާ ނުގ ަތުމ ަށ ް އ ެމްޑ ޕީގ ެ ހަރ ުގ ެ ތ ަކުގ ައި ރަސމކ ޮށ ް އި ޢ ުލާނުކ ޮށ ް‬ ‫ް ީ‬ ‫ީ‬ ‫އަނ ްނި އ ާ‬ ‫އެކަމ ަށ ް ކ ެމްޕޭނުކ ޮށްފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. )ތ ޮއ ްޑ ޫ ހ ޮޅުއަށގ ައި އި ނ ް މުސްކ ުޅި ޔ ަކ ު،‬ ‫ީ‬ ‫ދި މާޔ ަށ ް އ ެއްޗ ެއ ް ބުނ ެގެންނ ެވ ެ.‬ ‫32‬
  • 25. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫42‬
  • 26. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ރއްޔތުން އޙ ްސާ ސް ކުރާނ ެ މައ ްސަ ލތއ ް އުފެއްދުން:‬ ‫ަ ަ‬ ‫ި‬ ‫ަ ި‬ ‫މި އީވެސ ވަރަށ ް ބާރަށ ް ކ ުރި ޔ ަށ ް ގެނ ްދާނ ެ ކަމ ެކ ެވ ެ. މި ކަނ ްކުރ ާ ގޮތަކީ، ސަ ރ ުކާރަށ ް‬ ‫ް‬ ‫ފ ުއްދ ައި ނުދެވ ޭ އަސާސ ކަންތ ައްތ ަކ ެެއ ް ހ ުރި ކަނ ް ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ދ ެއ ްކުމ ަށްޓަކ ައި ، އެފަދ ަ‬ ‫ީ‬ ‫މ ައ ްސަ ލަތ ަކ ެއ ް ފެންމ ަތި ކުރަނީ އ ެވ ެ. ނުވަތ ަ ސަ ރ ުކާރުނ ް ހ ައ ްލުކ ޮށްދޭނ ް މ ަސަ އްކ ަތ ްކުރ ާ‬ ‫އެފަދ ަ މ ައ ްސަ ލަތަކ ަށ ް އެކ ގ ޮތްގ ޮތުނ ް ހުރަސ އަޅ ަނީ އ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫52‬
  • 27. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫1- ހުރ މައ ްސަ ލތއ ް ހައްލުވޔ ނުދނުން:‬ ‫ި‬ ‫ި ަ‬ ‫ަ ަ‬ ‫ި‬ ‫މި ސލަކ ަށ ް، ސނާމގ ައި ހ ާލުގ ައި ޖ ެހުނ ު މ. ކ ޮޅ ުފުށީގ ެ ރައ ްޔި ތުނ ް ފުދ ެއ ެވ ެ. އެރަށ ް‬ ‫ު ީ‬ ‫ާ‬ ‫ބނ ާކުރުމ ަށ ް ސަ ރ ުކާރުނ ް ވަރަށ ް އަވަސ ގ ޮތ ެއްގ ައި ޕްލޭނ ެއ ް އ ެކުލަވ ައި ލި އ ެވ ެ. ބޭރ ުގ ެ‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ބަޔ ަކ ާ މ ަސަ އްކ ަތ ް ހ ަވ ާލ ު ކ ުރި އ ެވ ެ. ނަމ ަވެސް، ރަށ ުގ ެ ވަރަށ ް މ ަދ ު އަދަދ ެއ ްގ ެ ބ ައ ެއ ްގ ެ‬ ‫ވި ސނ ުމ ާ ކ ުޅ ެ އެމީހުނ ް ކ ުރި ޔ ަށ ް ނެރ ެގެނ ް މ ަސަ އްކ ަތ ް ހ ުއ ްޓ ުވ ާލި އ ެވ ެ. ބޭނުމަކީ، މި ހ ުރި ހ ާ‬ ‫ް‬ ‫ދުވަސވ އި ރ ުވެސ އ ެނި ކަމ ެތި ރައ ްޔި ތުންނާމ ެދ ު ސަ ރ ުކާރުނ ް ވި ސނާފ ައ ެއ ް ނެތ ޭބުނ ެ‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫ް ީ‬ ‫އެމީހުނ ްގ ެ ޖ ަޒ ުބ ާތުތ ަކ ާކ ުޅުމ ެވ ެ. މި ޝުޢޫރުތ ަކ ުގ ެ އެހގ ައި އެމީހުނ ްގ ެ ވ ޯޓ ު ތި މާމެންނަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ވޭނ ާއި ހިތ ް ނުތަނަވަސކަންމަތ ރައ ްޔި ތުނ ް ގި ނަ ދުވ ަހ ު ބ ައި ތި އ ްބުމ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ހ ޯދުމ ެވ ެ.‬ ‫ކ ަނދ ޮޅ ުދ ޫގ ެ ރައ ްޔި ތުންނާމ ެދުގ ައި ވެސ މި ހ ާ މަކަރ ުވ ެރި ރޭވުންތ ައ ް ހނ ްގާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫62‬
  • 28. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫2- މައ ްސަ ލ އުފެއްދުން:‬ ‫ަ‬ ‫ދ ުނި ޔ ޭގ ެ ބ ާޒާރުގ ައި ތ ެލ ުގ ެ އ ަގ ު އ ުފ ުލި ގެނ ް ދި ޔ ަ ވ ަގ ުތ ެވ ެ. ނި ސބ ަތުނ ް މި ސަ ރަހ ައ ްދުގ ައި‬ ‫ް‬ ‫އޭރ ުވެސ ތ ެލ ުގ ެ އ ަގ ު އެންމ ެ ހެވ ދި ވެހ ރ ާއްޖޭގ ައ ެވ ެ. އެކަމ ަކ ު، ތ ެލ ުގ ެ އ ަގ ު ދ ަށްކ ޮށްދޭށ ޭ‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ތ ެލ ުގ ެ އ ަގ ު ދ ަށ ް‬ ‫ބުނ ެ ކާރ ު ދ ުއ ްވ ާ ބ ައ ެއ ް މީހުނ ް ލ ައްވ ައި މ ުޒާހަރ ާއ ެއ ް ކުރ ުވި އ ެވ ެ.‬ ‫ނ ުކުރެވޭނ ެ ކަނ ް މި ކަންކަނ ް އ ަޑި އ ަޑި ނ ް ރ ާވ ާ މީހުނ ް ދަންނާނ ެއ ެވ ެ. ނަމ ަވެސ ކާރ ު ދ ުއ ްވ ާ‬ ‫ް‬ ‫މީހުނ ް ރ ުޅި އަރ ުވ ާލ ެވި އްޖ ެއ ްޔ ާ އ ެހ ާސލްވ މި ކަންރޭވި މީހުނ ްގ ެ ހަގގ މ ަގ ުސަ ދ ެވ ެ.‬ ‫ީ ީ‬ ‫ި ީ‬ ‫މުދ ައ ްރި ސނ ްގ ެ މުސރައި ގ ެ ހ ަޅ ުތާލަކީވެސ އެފަދ ަ ކަމ ެކ ެވ ެ. ވަޒރުނ ްގ ެ މ ަޖި ލީހުނ ް އެކަނ ް‬ ‫ީ‬ ‫ް‬ ‫ާ‬ ‫ު‬ ‫އޮތ ވަކ ގޮތަކ ަށ ް ނި ންމ ަވާފ ައ ެވ ެ. އެނޫނ ް ފަރ ާތްތ ަކުނ ް ވެސ އެގޮތ ަށ ެވ ެ. ނަމ ަވެސ‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ފި ނޭންސ މި ނި ސޓަރަކ ަށ ް ހުންނ ެވި ބ ޭފ ުޅ ެއ ްގ ެ އ ަތ ްޕުޅ ަށ ް މ ުގ ޫ އެރ ުމ ާ ހސާބުނ ް ދެނ ް‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫ް‬ ‫ކަންވ ގ ޮތ ް އ ަޅުގ ަނޑުމެނ ް އެންމެނ ްވެސ ދަންނަމ ުއ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ކ ުޅ ުދ ުއ ްފުށ ނަރުދ ަމ ާގ ެ މ ައ ްސަ ލ ަވެސ ހަމ ަ މި ފަދ ައ ެވ ެ. ވީމ ާ، މި ފަދ ަ އ ަޑި ނުބ ައި އެތ ައ ް‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫ރޭވުންތ ަކ ެއ ްގ ެ އ ޮއި ވަރުގ ައި ބ ައ ެއ ް ރައ ްޔި ތުންޖެހި، މ ުޅި ގ ައ ުމ ު ފަސދ ަވ ެ ހ ަލ ާކުވ ަނީ އ ެވ ެ.‬ ‫ާ‬ ‫ގ ާސމ ު ބުނުއްވ ބޔކ ު ވިސް ނއދނ ކަމަށް:‬ ‫ަ ި ި ީ‬ ‫ީ ަ ަ‬ ‫ި‬ ‫މި ފ ޮތ ް މި ހާތަނަށ ް ވި ދ ާޅ ުވި ކޮންމ ެ ބ ޭފުޅަކ ަށ ްވެސ އ ެނގި ވަޑ ައި ގަންނަވާނ ެ އ ެވ ެ. މި‬ ‫ް‬ ‫ރޭވުންތަކަކ ދުރ ު ރޭވުންތ ަކ ެކ ެވ ެ. ފުނ ް ރޭވުނ ް ތ ަކ ެކ ެވ ެ. އި ޔ ަހ ޫދި ރޭވުންތ ަކ ެކ ެވ ެ. ގ ާސމ ު‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ބ ުނީ އޭނ ާ ގ ައ ުުމ ުގ ެ ވ ެރި ކަނ ް ބަދ ަލ ު ކުރަނ ް ތ ެދުވ ބަޔ ަކ ު ބުނ ެގެންކ ަމުގ ައ ެވ ެ. އޭނ ާ ގާތ ަށ ް‬ ‫ީ‬ ‫ދި ޔަމީހުނ ް އި ސްވ ެ ދެންނ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެ. ޚ ާއ ްޞަ ކ ޮށ ް މަޝްހޫރ ު ޑ އ ޯ ސަ އްޕ ޭއ ެވ ެ. އ ަދި ވ ެލ ް‬ ‫ީ‬ ‫ޒި ނީ އ ެވ ެ. ފ ަހުނ ް ސަ އްޕ ޭ ލަންޑަނުގ ައި ހ ުރީ ވެސް، ގ ާސމ ު މަހ ަކ ު 04 ހ ާހ ުގ ެ މުސރައ ެއ ް‬ ‫ާ‬ ‫ި‬ ‫72‬
  • 29. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫ދީގެންނ ެވ ެ. ހަމ ަ އެކ ަނި ވ ެރި ކަނ ް އ ަތުލ ައި ގ ަތ ުމ ުގ ެ މ ަސަ އްކ ަތ ް ކުރުމ ަށ ެވ ެ. މީގ ެ ފަހ ަތުގ ައި‬ ‫ފޮރ ުވި ފ ައި ވ ާ ލާދީނީ އެޖެނ ްޑ ާ ގ ާސމ ަށ ްވެސް، އ ަދާލ ަތ ުގ ެ އި ސްވ ެރި ންނަށ ްވެސ ނޭނގ ެނީ‬ ‫ް‬ ‫ި‬ ‫ނޫންނަމ ަ، ދެނ ް އެމީހުންނަށ ް ވެފ ައި މި ތި ބ ަ‬ ‫ކަމ ަށ ް ވަރަށ ް ބޮޑ ަށ ް ބުރަވ ެވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ގ ޮތ ާއި ، ހިތ ުގ ެ ނި ޔ ަތ ާއި ، މ ެދ ު އ ަޅުގ ަނޑުމެނ ް ވަކ އ ެއްޗ ެއ ް ނުދަންނަވ ާ ތި ބަބ ޭފ ުޅުންނަށ ް‬ ‫ި‬ ‫ދޫކ ޮށްލަމ ެވ ެ......!!؟؟‬ ‫ޖާހލ ު ވެރޔކ ު ގެނއުމުގ ެ ބޭނުން:‬ ‫ަ‬ ‫ި ަ‬ ‫ި‬ ‫ހުޅ ަނގ ުގ ެ އ ެޑެނ ްޑާގ ައި ދނ ާ ދުރ ުހ ެލި ، ޖާހިލ ު ވ ެރި ޔ ަކ ު، ގ ައުމ ެއ ްގ ެ ވ ެރި ކަމ ަށ ް ގެނައ ުމ ުގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ބޭނުމަކީ، އެމީހ ެއ ްގ ެ ބޮލ ަށ ް ވަދ ެގެނ ް ބޭނުނ ް ގޮތަކ ަށ ް ގާނޫނުތ ަކ ާ އުސޫލުތ ައ ް ބަދ ަލ ު‬ ‫ކުރުމ ެވ ެ. އެމީހުނ ް ބޭނުނ ް ފި ކުރުތ ަކ ާއި ދންތ ަކ ާއި ސަ ގާފ ަތްތ ައ ް އެތަނ ެއްގ ައި ފ ަތުރަައި ،‬ ‫ީ‬ ‫މަޞލަޙ ަތ ު ނަގ ާލުމ ެވ ެ. ރައ ްޔި ތުނ ް ބކ ަ ހ ާލުގ ައި ޖ ެއްސމ ެވ ެ. ޚ ާއ ްޞަ ކ ޮށ ް އި ސްލ ާމ ް ދނ ް‬ ‫ީ‬ ‫ު‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫އ ޮތ ް ގ ައުމ ެއްގ ައި ނަމ ަ މި ކަހަލ ަ ބަދ ަލ ު ތަކ ަށްފ ަހ ު ދެނ ް އ ުފެދ ެނީ ޓެރަރި ސްޓ ް ހަމ ަލާތ ަކ ެވ ެ.‬ ‫ނަތީޖާއަކ ގ ައ ުމ ު ފަގރ ުވ ެ ރައ ްޔި ތުނ ް ބކ ަހ ާލުގ ައި ޖ ެހުމ ެވ ެ. ޢި ރ ާޤ ު، އ ަފ ްޣާނ ް މި ސލަކ ަށ ް‬ ‫ާ‬ ‫ި‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫މި ހާރ ު ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫ފުދ ެއ ެވ ެ. އެތަންތަނުގ ައި މި ނި ވަންކަނ ް އޮތ ކ ުރީ ގ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫ީ‬ ‫82‬
  • 30. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫މިސު ވާލުތއ ް ނުއުފެދޭތަ؟‬ ‫ަ‬ ‫އި ބްރާއަކީ، އ ެއ ްވެސ ވަޒީފ ާއ ެއ ް އ ަދ ާ ނ ުކުރ ާ، އ ަދި ޚ ާއ ްޞަ އެހީތ ެރި ކަމ ަށ ް ބޭނުނ ްވ ާ ވަކނ ް‬ ‫ި‬ ‫ް‬ ‫ހ ުރި ހަމ ަ އެންމ ެ ފަރުދ ެކ ެވ ެ. އެކ ަނި މ ާއެކ ަނި ހ ުރި މީހ ެކ ެވ ެ. ފ ުރި ހަމ ަ އި ންސނ ެއ ްގ ެ‬ ‫ާ‬ ‫ބ ައި ކުޅަބ ައ ެވ ެ.‬ ‫ޑރ. ހ ަސަ ނ ް ސަ އދަކީ، ވެސ ވި ޔ ަފ ާރި ވ ެރި އ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ.‬ ‫ް‬ ‫ީ‬ ‫އަނ ްނި އަކީ، ތަންކ ޮޅ ެއ ް ކ ުރި ނ ް ރި ޒ ޯޓ ް ވި ޔ ަފ ާރި ކ ޮށ ް އ ުޅުނ ު މީހ ެކ ެވ ެ. ބ ޮޑ ު ހިތި ،‬ ‫ކުޑ ަ ހިތި ، އ ެއްލ ައި ދ ޫ ކަހަލ ަ ރި ޒ ޯޓ ު ތ ަކ ެވ ެ. އެކަމ ަކ ު މި އ ަދ ު އޭނާއަކީވެސ ހަމ ަ އެކ ަނި‬ ‫ް‬ ‫މ ަގުމަތގ ައި ދުވަނ ް ނި ކުމ ެ ހ ުރި މީހ ެކ ެވ ެ. ސުވާލަކީ، މި ކަހަލ ަ ބަޔ ަކ ު، އ ެއ ްދުވ ަހ ު،‬ ‫ީ‬ ‫އި ނގި ރޭސ ވި ލ ާތ ު ލަންޑަނުގ ައި ، އަނ ެއ ް ދުވ ަހ ު އެމ ެރި ކ ާގ ެ ވ ޮޝންޓަނުގ ައި ، ނ ޫނީ‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫އޮސްޓްރޭލި ޔ ާގ ެ ސޑ ްނީ ގ ައި ، އަނ ެއ ް ދުވ ަހ ު އ ައ ްޑޫގ ައި ، ހުވ ަދޫގ ައި ، އ ުދ ުހ ެމުނ ް އެދ ަނީ‬ ‫ި‬ ‫ކޮނ ްތ ާކުނ ް ހ ޯދ ާ ފ ައި ސތ ަކ ެއ ްހ ެއްޔ ެވ ެ؟ މި ސުވ ާލ ު ދި ވެހ ރައ ްޔި ތުނ ް ނ ުކުރަމ ު ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫ި‬ ‫ާ‬ ‫ކުރަންޖ ެހ ެއ ެވ ެ.‬ ‫92‬
  • 31. ‫އަހަރެމެންނަށ ް މި ދ ެވ ެނީ ކޮނ ްތާކ ަށ ް‬ ‫04 މލޔން ޕައުންޑްގ ެ ވޔފާރީ:‬ ‫ި ަ‬ ‫ި ި ަ‬ ‫އި ނގި ރޭސ‬ ‫ި‬ ‫ގ ޮތުގ ައި ،‬ ‫އ ެނގި ފ ައި ވ ާ‬ ‫މި ހާތަނަށ ް‬ ‫ފ ައ ްޅި ތ ަކުނ ް އ ެމްޑ ޕއ ަށ ް 04 މި ލި ޔަނ ް ޕ ައުނ ްޑ ު‬ ‫ީ ީ‬ ‫ކ ަނޑައ ަޅާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫އި ބްރާއ ަށ ް 0081 މި ލި ޔަނ ް ޔ ޫރ ޯ ދފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫ހ ަނދުމ ަފ ުޅ ު ހުންނާނ ެ ފަދ ައި ނ ް، ރ ާއްޖޭގ ައި ބ ައި ބ ަލ ް‬ ‫ދި ވެހ ބަހ ަށ ް ތަރުޖ ަމ ާ ކ ުރީ ބޯގަނ ްވި ލާގޭގ ައ ެވ ެ. މި‬ ‫ި‬ ‫މ ައ ްސަ ލ ައި ގ ައި އި ބްރ ާގ ެ ކ ޮއްކ ޮ ދ ައުލ ަތ ުގ ެ ކ ަމ ާބެހ ޭ‬ ‫ފަރާތ ަށ ް ހ ާޒި ރުކ ޮށ ް ފި ޔަވ ަޅ ު އ ެޅުނ ެވ ެ.‬ ‫މަޝްހޫރ ު ކ ުރި ސްޓި އަނ ެއްކ ަމުގ ައި ވ ާ ގ ެރީ ސްޓ ްރީ ޓ ަރ‬ ‫ވ ަނީ 7002 ކ ުރީ ކ ޮޅ ު ރ ާއްޖެއ ަށ ް ޒި ޔާރަތްކ ޮށްފ ައ ެވ ެ.‬ ‫އ ެމ ް.ޑީ.ޕީއ ާއި އ ެކ ު ބ ައްދ ަލ ުވުންތ ަކ ެއ ް ބ ާއްވ ަވާފ ައ ެވ ެ.‬ ‫ބުނ ާ‬ ‫ކަމ ަށ ް‬ ‫ި‬ ‫ތި ބ‬ ‫ތެރޭގ ައި‬ ‫އ ެމ ް.ޑީ.ޕީގ ެ‬ ‫އ ަދި‬ ‫ނަޞރާދނަށ ް ލޯބިކުރ ާ ދި ވެހންކޮޅ ަކ ާއި ވަރަށ ް ސއްރުނ ް‬ ‫ި‬ ‫ި‬ ‫ޯ ީ‬ ‫ގ.ކެނ ެރީ ގޭގ ައި ގ ެރީ ބ ައްދ ަލ ުކ ުރި އ ެވ ެ. ރ ާއްޖޭގ ައި ނަޞރ ާއި ނ ްގ ެ ފ ައ ްޅި އ ެއ ް އ ެޅެނ ް‬ ‫ޯ‬ ‫އަންނަނީ އެންމ ެ ގޮތ ަކުންނ ެވ ެ. އެގޮތަކ އ ެމ ް.ޑީ.ޕއ ަށ ް ވ ެރި ކަނ ް ލި ބުމ ެވ ެ. އ ެމ ް.ޑީ.ޕީގ ެ‬ ‫ީ‬ ‫ީ‬ ‫އެމީހުންނަށ ް ހީވެފ ައި ވ ަނީ‬ ‫ޢާނ ްމ ު މެންބަރުންނަށ ް މި ކަނ ް ރޭކ ާވެސ ނުލ ަނީ ތ ޯއްޗ ެކ ެވ ެ؟‬ ‫ް‬ ‫އ ެމ ް.ޑީ.ޕީގ ެ އެޖެނ ްޑާއަކ އ ަދ ުގ ެ ސަ ރ ުކާރ ު ޒި ނ ްމ ާދާރ ުކުރ ުވުންކަމ ަށ ެވ ެ.‬ ‫ީ‬ ‫03‬