աաս

2.  իր Կաթինը հայերենում
անվանվում է
նաև Հարդագողի
ճանապարհ։ Ըստ
հայկական առասպելի, մի
խիստ
ձմեռ հայերի նախնի Վահագ
նը ասորիների նախնի
Բարշամինից հարդ է
գողացել, և երկնքում
մասամբ երևացող Ծիր
Կաթինը գողացած հարդի
հետքն է։ Անհիշելի
ժամանակներից մարդիկ
հիացել են նրա երկնասփյուռ
տեսքով։ Երկրից նայելիս այն
ներկայանում է դիտողին
՝մշուշոտ թույլ լույսով։
1609թ.՝
երբ Գալիլեյն աստղադիտակ
ով դիտեց այդ գոտին,
վերջնականապես պարզ
դարձավ, որ այն բաղկացած
է բազում հեռավոր
աստղերից։

3.  7-րդ դարի հայ մեծ
աստղագետ,
տոմարագետ և
փիլիսոփա Անանիա
Շիրակացու ընկալմամբ,
Ծիր Կաթինը կամ
Հարդագողի
ճանապարհը անթիվ-
անհամար աստղերի
լույսը կուտակած հսկա
լուսաշերտ է. «խիստ
աստեղք են բազումք,
նուազք և յոյժ ընդ աղօտ
երևմանէն միաւոր լոյսն
տեսանի»: Ծիր Կաթինը
մեկնաբանելու փորձ է
արել Կանտը։

4.  Մոլորակային համակարգի
առաջացման իր վարկածի
նմանությամբ՝ նա համարել է
դա պտտվող գազային
սկավառակից առաջացած
սկավառակաձև աստղային
համակարգ, որի առանցքի
շուրջը պտտվում են
աստղերը, իսկ
հեռավորմիգամածություններ
ն էլ, հավանաբար դրանցից
դուրս գտնվող նմանատիպ
համակարգեր։ 1920թ.
ամերիկացի
աստղագետ Հարլոու Շեփլին,
չափելով գնդաձև
աստղակույտերի
հեռավորությունները,
եզրակացրեց, որ Ծիր
Կաթինը շատ ավելի մեծ է,
քան կարծում էին մինչ այդ,
և Արեգակն էլ նրա
կենտրոնում չէ։

5.  Այսպիսի համակարգում
նույն կերպ պտտվող
չեզոք ջրածնի ամպերը
պետք է մեր նկատմամբ
ունենան տարբեր
տեսագծային
արագություններ, և
ռադիոսպեկտրում դրանց
21սմ-անոց ռադիոգծերը,
ունենալով
տարբեր դոպլերյան
շեղումներ, պետք է
տարանջատված լինեն։
Դրա շնորհիվ
1927թ. Օորտին հաջողվեց
ապացուցել Ծիր Կաթնի
պտույտը և բացահայտել
նրա պարուրաձև
կառուցվածքը։

6.  Պարզվեց, որ Ծիր Կաթնի
սկավառակում չեզոք
ջրածինը բաշխված է ոչ թե
համասեռ, այլ կազմում է
պտտման կենտրոնի
շուրջը փաթաթվող
պարուրաթևեր։ Այն
ժամանակ հեռավոր
աստղերի
հեռավորությունների
որոշման մեթոդները դեռ
բավականաչափ ճշգրիտ
չէին, սակայն պարզ էր
արդեն, որ Ծիր Կաթնի
սկավառակում դիտվեղ
աստղերի ու դրանց դրանց
կույտերի մեծ մասը
գտնվում են հենց այդ
պարուրաթևերում։
Այսպես ուրվագծվեց Ծիր
Կաթնի իրական
կառուցվածքը, որը նորովի
կոչվեց Գալակտիկա։