1. 281
Recensión
s
Título: O relato hebraico. A Biblia contada
dende a lareira
Autor: Xosé Chao Rego
Editorial: tresCtres Editores, Santa Comba
(A Coruña), 2001
Núm. pp.: 448
Tamaño: 21 x 15
A BIBLIA NA SÚA DIMENSIÓN Madrid e autor de máis de trinta publi-
cacións, entre as cales se poden citar
HISTÓRICA
traballos tan notables como a Historia
do pobo de Xesús, do que levan apareci-
Xosé Chao Rego, o autor de O do os primeiros oito tomos, Xosé Chao
Relato hebraico. A Biblia contada dende a Rego, xubilado recentemente como
lareira, pertence a ese grupo de estudio- profesor de Galego no Instituto de
sos e creadores, que, ó longo de moitos Bacharelato Rosalía Castro de Santiago
anos e a través de distintas xeracións, de Compostela, pertence ademais a ese
son testemuño da lumieira cultural que grupo de galegos ós que o seu compro-
foi e, dalgún xeito aínda é, Mondoñedo miso coa fe e consigo mesmo se mante-
e, dun xeito moi particular, o seu Semi- ñen nun respectuoso segundo plano.
nario Conciliar. Abonde lembrar figu- Evidentemente, os arquivos, bibliote-
ras como quot;Xosé Trapero Pardo, Francis- cas e rúas compostelás, principais com-
co Fernández del Riego, Crecente Vega, pañeiras, xunto coa súa dona, das súas
Aquilino Iglesia Alvariño, Xosé Díaz horas de sosego, estudio e reflexión,
Xácome, Xosé María Díaz Castro, Luis non son, de certo, institucións que
Pimentel, Antonio Noriega Varela, recompensen publicamente méritos
Álvaro Cunqueiro, Dionisio Gamallo que todos lle recoñecemos en silencio.
Fierros, Xosé Ramón Santeiro, Eduardo
A Biblia, o libro, ou mellor, o con-
Lence-Santar..., por citar só algunhas
xunto de libros nos que se conta, na súa
das máis coñecidas, para intentar
primeira parte —o Antigo Testamento,
entende-lo milagre cultural dunha
Tenak ou Testamento Xudeu—, a histo-
terra para a que, o profesor Armando
ria do pobo hebreo, desde o comezo do
Requeixo —Escritores mindonienses
mundo ata a aparición de Xesús, e, na
(1998)— reclama con toda xustiza o
segunda —o Novo Testamento ou Tes-
cualificativo de quot;predestinadaquot;.
tamento Cristián—, a historia de Xesús
Licenciado en Filosofía pola Uni- e o nacemento da Igrexa, é, sen dúbida,
versidade Pontificia de Salamanca, en a obra máis lida e comentada de tódo-
Teoloxía pola Gregoriana de Roma, en los tempos. Crentes, agnósticos e ateos,
Filosofía Pura pola Complutense de
Revista Galega do Ensino-ISSN: 1133-911X- Núm. 35 - Maio 2002

2. 282 Recensión
s
as xentes máis humildes e os máis A Biblia quot;non é unha doutrina
grandes sabios, tŽense achegado, víc- senón unha historia, na que priva o ele-
timas do desacougo que nace da propia mento narrativoquot;, ben que, en moitas
existencia ou da curiosidade intelec- ocasións, se faga necesario advertir que
tual, ás súas páxinas na procura da res- o relato non sempre se mantén fiel ó
posta ou do sosego necesarios. Os cató- acontecer histórico tomando como tal o
licos, que vemos na Biblia, coma outros que só son crenzas de Israel. Dificultade
cristiáns, a palabra revelada, somos, que non é, de certo, a única nin a máis
nembargante, os menos devotos da súa importante para un lector que respon-
lectura, máis confiados, se cadra, no sablemente se enfronta á súa lectura.
maxisterio da Igrexa, única responsa-
Unhas nacen, como a anterior, das
ble da súa interpretación, ca na trans-
parencia da propia palabra divina e na dificultades do propio texto, sen dúbi-
nosa capacidade para entendela. É da as máis importantes, pero outras
necesario, neste senso, ter en conta que, teñen mesmo a súa orixe en actitudes e
como nos adianta o propio Chao Rego comportamentos que o propio Chao
na introducción, quot;os movementos reli- Rego intenta, cando menos, facer trans-
xiosos máis ou menos sectarios adoitan parentes.
facer unha lectura pietista, máis funda- Partindo do principio, implícito
mentalista Ñ pé da letra—, ca funda- pero perfectamente aceptable, de que o
mentada, erro no que tamén cae o maior ou menor proveito dunha lectu-
Catolicismo romano en boa medidaquot;. ra non depende tanto da importancia
Alectura que este nos propón non do texto lido coma da actitude con que
está, de certo, exenta dos perigos que o lector o enfronta, faise necesario,
representa enfrontar uns textos, sobre diante de nada, establece-las condi-
todo o Testamento Xudeu, partindo de cións adecuadas —atención, prepara-
que quot;a revelación é algo histórico e os ción, determinación dos obxectivos...—
cristiáns temos que aprender a relativi- nas que o lector ten que acomete-la
zar todo a partir dun feito: Xesús Cris- empresa da lectura de calquera libro e,
to morre na cruz e trae a mensaxe dun naturalmente, a da lectura da Biblia.
Deus non forzudo e matón, senón soli- Non é outra cousa, de certo, a pro-
dario cos pobres e asoballadosquot;. Sem- posta que representa esta quot;guíaquot; de
pre, naturalmente, cabe a alternativa de Xosé Chao Rego para un achegamento
non lela, pero se elixímo-lo camiño serio, rigoroso e rendible, non só inte-
contrario, é dicir, se optamos pola súa lectualmente senón mesmo espiritual-
lectura, será necesario, como nos reco- mente, ó Testamento Xudeu. A Biblia
menda o propio Chao Rego, facelo contada dende a lareira non é só unha
desde a conciencia das nosas limita- axuda explicativa para o lector, senón,
cións, pero tamén desde a confianza no sobre todo, un esforzo de contextualiza-
valor do noso propio esforzo. ción, xeográfica, histórica, relixiosa, cul-
Revista Galega do Ensino-ISSN: 1133-911X- Núm. 35 - Maio 2002

3. 283
Recensión
s
tural, política, que lle debe permitir a rencias entre especialistas católicos e
este, ó lector, penetra-lo senso do relato protestantes ou simplemente agnós-
ticos. Quen non se pon ó día dos
como algo familiar, próximo. Se, por últimos descubrimentos segue na
exemplo, quot;a Biblia é unha historia noite da piadosa ignorancia e do
nacional —como nos lembra o propio acrítico dogmatismo, sen escada
Chao—, mesmo nacionalista: a dun para baixar das nubes.
pobo que se sentía elixido, cunha terra Pode soarlle a alguén excesivo,
polo seu deus prometida e que, a pesar pero Xosé Chao Rego é, sinxelamente,
de todo, padeceu séculos de dependen- un sabio. Non necesariamente na pose-
cia políticaquot;, parece evidente que quot;unha sión da verdade, pero profunda e sin-
relectura desde a galeguidadequot; pode ceramente comprometido na defensa e
favorecer unha máis doada compren- participación do que o seu saber lle
sión desta e, en calquera caso, das permite entender como tal. A súa expo-
manipulacións interesadas das que nal- sición, doada, case familiar, enriqueci-
gún momento puido ser víctima. É da con constantes referencias actualiza-
necesario, neste senso, ter en conta que, doras, anímase na humildade da fe, no
aínda que quot;Galicia e a galeguidadequot; profundo respecto á curiosidade de
—como advirte o autor— só están pre- saber e á vontade de razoar, na rebeldía
sentes nesta relectura quot;coma fondo e dun espírito fondamente crítico e pro-
horizonte, pero sen moitas referencias fundamente reflexivo.
directasquot;, non son só lícitas as traduc-
cións textuais, senón tamén as sociais e ¿Por que A Biblia contada dende a
políticas, sempre que se manteña a fide- lareira? quot;Eu quero —escribe el mesmo—
lidade ó espírito do traducido. Cando, conta-la Biblia con sinxeleza, mesmo
por exemplo, quot;a Teoloxía da liberación coa quentura do lume caseño, pero
fundamenta o seu pensamento na libe- advirto que detrás desta narración, en
ración política do éxodoquot; está simple- aparencia simple, agáchanse horas de
mente sendo fiel ó espírito bíblico. estudio de moita xentequot;.
quot;Pero À que se lle pode tocar a un Non parece que se poida falar
libro que, por ser revelado, debería ser hoxe, obxectivamente, de dificultades
intanxible?quot;, pregúntase el mesmo. para le-la Biblia. quot;Logo do Concilio
Non é, de certo, menos perigosa unha Vaticano II —como nos lembra o pro-
lectura laicista da Biblia, quot;desinteresada pio Chao—, regulouse unha situación
da mensaxe relixiosaquot;, ca unha lectura que resultaba anómala entre os católi-
pietista, quot;víctima do fundamentalismo cos e que proviña de lonxe: dos tempos
bíblicoquot;. A primeira non é científica e a en que se prohibía a edición da Sagra-
segunda debería lembrarnos que quot;a da Escritura a linguas vernáculasquot;. A
letra mataquot;. En calquera caso: dificultade, de existir, habería que bus-
cala —pensa— naquelas persoas que
Estamos perante a obra literaria —a
Biblia—, máis lida e analizada de poidan renunciar a esta lectura quot;por
tódolos tempos, e hoxe non hai dife- incomprensión do texto, aburrimento e
Revista Galega do Ensino-ISSN: 1133-911X- Núm. 35 - Maio 2002

4. 284 Recensión
s
mesmo escándalo pola presentación A presentación que fago desorde-
dun Deus guerreiro e cruel, por poñer nando a orde actual da Biblia só ten
o valor de análise para unha mellor
un exemplo, amén doutros desaxus- comprensión da complexidade
tesquot;. quot;A Biblia non é un libro edificante bíblica. Pero a verdade está no
nin piadosoquot; —escribe—, Ò unha esquema tradicional, porque, en
definitiva, a Biblia está escrita así:
Escritura cultural, política, mesmo Deus crea o universo e a humanida-
patriótica coma historia dun pobo de, e fai alianza cun home, Abra-
cunha conciencia que ás veces parece ham, ó que lle promete unha terra.
megalómana de ser elixido desde sem- Esta promesa é recollida polo grupo
de hebreos que foron liberados da
pre e para semprequot;. Un conxunto de escravitude en Exipto e que entran
libros, claramente de quot;carácter político na Terra polo seu Deus, Iavé, pro-
relixiosoquot; e escritos quot;por homes, cunha metida. Perante as dificultades fron-
te a cananeos e, sobre todo pola
concepción pouco feministaquot;. ameaza dos filisteos, Israel procura
As maiores dificultades para un rei, como os demais pobos. Baixo
o reinado de David e Salomón Israel
unha lectura proveitosa da Biblia faise imperio; desaparecidos estes
nacen, sen dúbida, das condicións mes- monarcas, o Norte —propiamente
mas da súa propia redacción e escritu- chamado Israel—, procura a súa
independencia do Sur, Xudá. Non
ra. Trátase de libros redactados en épo- resulta moi lucida a historia da
cas diferentes, nalgúns casos monarquía, que acaba desaparecen-
modificados por retoques posteriores, do, víctima Israel da invasión dos
asirios e Xudá logo dos babilonios.
que utilizaron, segundo as necesidades Desterrados, os xudaítas perden o
e intencións dos seus autores, fontes ánimo, pero nace unha recuperación
documentais, tradicións de carácter das forzas por obra de profetas, dos
líderes políticos e, sobre todo, da
oral e, incluso, a súa propia inspiración
escola sacerdotal, que recompón a
como verdadeiros creadores. Os estu- memoria do seu pobo.
diosos non negan o seu carácter de
Non deixa de provocar certas reti-
obra revelada, ben que maticen, segun-
do os casos, o senso desta. cencias no lector de O relato hebraico. A
Biblia contada dende a lareira o feito de
Xosé Chao Rego, que confesa non que o autor nos convide a esta viaxe de
ser outra a súa pretensión que quot;facer- descubrimento do senso histórico de
mos unha lectura bíblica —mellor, feitos que chegaron ata nós envolvidos
unha relectura—, que facilite os datos nunha literatura da máis desbordada
suficientes para unha mellor compren- fantasía, a través mesmo dunha selec-
sión non só do texto sagrado, senón ción de textos que, só dun xeito parcial,
tamén do contexto cultural, político, poden representa-lo conxunto de libros
social, relixioso no que o relato hebreo que forman a Biblia. Reticencias que
naceu e foi medrandoquot;, explica así desaparecen, nembargante, de todo na
unha das principais peculiaridades que propia recomendación do autor, que
presenta o seu traballo: non dubida en aconsellarnos: quot;Aquí
Revista Galega do Ensino-ISSN: 1133-911X- Núm. 35 - Maio 2002

5. 285
Recensión
s
énos imposible reproducir todo o texto, autor cumpren sobradamente a fun-
pero parece conveniente que cadaquén ción que este lles asigna.
faga unha lectura pola súa conta, sen Se despois desta lectura tivese
que se dea satisfeito polos anacos de que facer algunha recomendación, só
texto bíblico, o que aquí transmitimos me atrevería a advertir que renuncia-
soamente para situar ó lector no con- sen a segui-lo meu exemplo aqueles
textoquot;. que prefiren crer no milagre antes que
Tiven a oportunidade, a satisfac- na verdade ou que entenden que a fe é
ción e o pracer de facer esta viaxe da cousa de parvos e vale máis crer que
man de Xosé Chao Rego. E só nalgun- pasar pola situación de ter que abri-los
ha ocasión seguín o seu consello de ollos.
consultar algún capítulo de A Biblia en M. Quintáns S.
galego de quot;As Edicións do Adroquot;, Centro Ramón Piñeiro para a
SEPT, 1992, na seguranza de que, en Investigación en Humanidades
calquera caso, os textos ofrecidos polo Santiago de Compostela
Revista Galega do Ensino-ISSN: 1133-911X- Núm. 35 - Maio 2002