2. Η διαθεματική διάσταση του
νερού
• Νερό και τέχνες (Β1)
• Νερό και χορός (Β2)
• Νερό και μουσική (Β2)
• Νερό και μύθοι/θρύλοι (Β2)
• Ο κύκλος του νερού (Β2)
• Ωκεανοί και θάλασσες (Β2)
• Τα ποτάμια της Ελλάδας (Β2)
• Τα ποτάμια της Ευρώπης (Β1)
• Φράγματα (Β2)
• Βιομηχανικά απόβλητα (Β1)
• Λειψυδρία (Β1)
• Γεωργικά απόβλητα (Β1)
• Νερό και γεωργία (άρδευση) (Β1)
• Νερό και γεωργία (γεωτρήσεις) (Β1)
• Νερό και αλιεία (Β1)
• Βιολογικός καθαρισμός (Β2)
4. • Χορός • Μουσική
Πολλοί συνθέτες έχουν εμπνευστεί από το
νερό με αποτέλεσμα τη δημιουργία σπουδαίων
έργων, όπως το αριστούργημα του
Tchaikovsky «Η λίμνη των κύκνων». Όσον
αφορά την εγχωρία μουσική, το τραγούδι του
Σταύρου Σιόλα που και κέρδισε το φεστιβάλ
Θεσσαλονίκης του 2007 σχετιζόταν με το νερό
τόσο στην θεματολογία όσο και στον τίτλο του
που ήταν:«Της Άρνης το νερό»
Το νερό από τα παλιά χρόνια σχετίζεται με τον
χορό. Πάρετε για παράδειγμα τον πασίγνωστο
χορό των ινδιάνων που ονομαζόταν «Ο χορός της
βροχής». Πολλές χορογραφίες έχουν εμπνευστεί
από το νερό: είτε στον τίτλο τους (π.χ «Η λίμνη
των κύκνων»), ή ακόμα και στο σκηνικό, όπως η
αρχική χορογραφία της πολύ επιτυχημένης
χορευτικής ταινίας “step up”.
5. • Χορός
Το νερό από τα παλιά χρόνια σχετίζεται με τον χορό. Πάρετε για παράδειγμα
τον πασίγνωστο χορό των ινδιάνων που ονομαζόταν «Ο χορός της βροχής».
Πολλές χορογραφίες έχουν εμπνευστεί από το νερό: είτε στον τίτλο τους (π.χ «Η
λίμνη των κύκνων»), ή ακόμα και στο σκηνικό, όπως η αρχική χορογραφία της
πολύ επιτυχημένης χορευτικής ταινίας “step up”.
6. • Μουσική
Πολλοί συνθέτες έχουν εμπνευστεί
από το νερό με αποτέλεσμα τη
δημιουργία σπουδαίων έργων, όπως
το αριστούργημα του Tchaikovsky «Η
λίμνη των κύκνων». Όσον αφορά την
εγχωρία μουσική, το τραγούδι του
Σταύρου Σιόλα που και κέρδισε το
φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 2007
σχετιζόταν με το νερό τόσο στην
θεματολογία όσο και στον τίτλο του
που ήταν:«Της Άρνης το νερό»
7. • Ζωγραφική «Νύχτα με αστέρια»
Vincent Van Gogh
Μερικοί από τους πιο δημοφιλείς ζωγράφους του
κόσμου έχουν φτιάξει μεγάλα έργα με θέμα το
Ένας από τους διασημότερους νερό. Η δημιουργία και μόνο των περισσοτέρων
πίνακες του Salvador Dali έργω ζωγραφικής απαιτούν νερό καθώς τα
απεικονίζουν τον Χριστό στον περισσότερα είδη μπογιάς σχετίζονται με αυτό.
σταυρό να στέκεται πάνω από την
θάλασσα
9. ΝΕΡΟ
Το νερό έχει εισβάλλει σε όλους τους τομείς τις
ζωής μας. Εκτός από το ότι το νερό είναι η
ίδια μας η ζωή αφού αν δεν υπάρχει νερό
δεν υπάρχουν και ζωντανοί οργανισμοί το
νερό έχει επιπλέον εμπνεύσει πολλούς
καλλιτέχνες στο χορό, την μουσική,
τη ζωγραφική και το θέατρο.
12. Swan
lake(Λίμνη των
κύκνων)
Το σενάριο, αρχικά σε
τέσσερις πράξεις, από
τον Vladimir Begichev
και Vasiliy Geltser
διαμορφώθηκε από
ρωσικά παραμύθια ,
καθώς και ένα αρχαίο
γερμανικό μύθο.
Αφηγείται την ιστορία
της Οντέτ, μιας
πριγκίπισσας που
μετατρέπεται σε κύκνο
από κατάρα ένος
κακού μάγου.
16. Οι ανάγκες, τα βιώματα, τα
ενδιαφέροντα των παιδιών αλλά
και οι ιδιαιτερότητες της
προσχολικής ηλικίας έγιναν
πηγή έμπνευσης για τη
δημιουργία μιας παράστασης με
κεντρικό θέμα το νερό, το
πολύτιμο αυτό υγρό στοιχείο
που αποτελεί τη βάση για τη ζωή
στον πλανήτη μας. Ο κύκλος του
νερού και η αέναη μεταλλαγή
του από στερεό σε υγρό και από
υγρό σε αέριο, είναι το κεντρικό
θέμα της παράστασης που
επιμελείται η Βίλια
Χατζοπούλου, συγγραφέας και
παιδαγωγός με μεγάλη εμπειρία
στο θέατρο για παιδιά
προσχολικής ηλικίας.
17. Στην φωτογραφία
απεικονίζεται το Εθνικό
Θέατρο της Κίνας που
περιβάλλεται από νερό
και βρίσκεται στο κέντρο
του Πεκίνου. Γύρω από το
θέατρο είναι σε εξέλιξη
προετοιμασίες για τον
εορτασμό της 60ής
επετείου από την ίδρυση
της Λαϊκής Δημοκρατίας
της Κίνας
18.
19. Μικροί φεγγίτες αφήνουν δεσμίδες φωτός να λουστούν μέσα στο νερό,
αφημένα αντικείμενα, μόλις χρησιμοποιημένα δίνουν ζωή στους άδειους
χώρους. Από έκθεση ζωγραφικής του Δημήτρη Καλατζάκη.
20. Γλυκά νερά - Μουσική
Το λεγόμενο γλυκό νερό, σε αντίθεση
προς το αλμυρό θαλασσινό, είναι
απολύτως απαραίτητο στοιχείο για την
βασική χημεία της ζωής του ανθρώπου
αλλά και των ζωντανών οργανισμών
που ζουν στην ξηρά.
21. Μυθολογικές μασκαράτες για
ευγενή ακροατήρια
• Η παρουσία του γλυκού νερού στην έντεχνη
δυτική μουσική είναι αντίστοιχη της ιστορικής
σημασίας του για την ζωή και την εξέλιξη του
πολιτισμού. τα γλυκά νερά γης και ουρανού
εμφανίζονται επανειλημμένα στην μουσική
θεματολογία. Κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση
στο πεδίο της έντεχνης μουσικής την εποχή του
μπαρόκ, μέσα από μυθολογικές μεταφορές
όπως, για παράδειγμα στον Βασιλιά Αρθούρο
του Πέρσελ.
22.
23. Ποταμοί, φλέβες ζωής των εθνών
Στο ρομαντισμό ξεχωρίζει ο Μολδαύας του πατέρα της τσέχικης μουσικής, Σμέτανα. Ο
μελωδικός Μολδαύας είναι ένα ιδεαλιστικό μουσικό πορτρέτο του παραπόταμου του Δούναβη
που διασχίζει Βοημία και Τσεχία. Η μουσική περιγράφει την περιπετειώδη ροή του ζωοδότη
ποταμού δια μέσου της χώρας και της ιστορίας.
Διαφορετικά προβάλλει η παρουσία του Δούναβη στην μουσική της Βιέννης. Το βαλς, Ωραίος,
Γαλάζιος Δούναβης, του Γιόχαν Στράους υιού, εκφράζει τον κοσμοπολίτικο ευδαιμονισμό της
πρωτευουσιάνικης κοινωνίας. Περίπτωση με μοναδικό βάθος και περιεκτικότητα σε
συμφραζόμενα αποτελεί η παρουσία του Ρήνου στο Δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ του Βάγκνερ.
Φυσική βάση πλούτου, σύμβολο δύναμης και ενότητας του γερμανικού έθνους αλλά επίσης
θέατρο, αρχή και τέλος του δράματος του πολιτισμού της βιομηχανικής επανάστασης, ο Ρήνος
αντιπροσωπεύει το αμοραλιστικό δυναμικό της δύναμης στην περιπετειώδη διαλεκτική της με
τον άνθρωπο. Ωστόσο σε πολλά έργα του ρομαντισμού και νεορομαντισμού τα ποταμίσια
πορτρέτα λειτουργούν φυσιοκρατικά, απλώς ως γεωγραφικές ...υπογραφές. Στην
ψευδοαιγυπτιακή Αΐντα (1871) του Βέρντι η νυκτερινή ερωτική σκηνή διαδραματίζεται στον
Νείλο, το πρελούδιο στην Χοβάντσινα του Μουσόργκσκι περιγράφει την αυγή στον ποταμό
Μόσκβα, ενώ το πλωτό σπιτικό του μοιραίου ζευγαριού στον Μανδύα του Πουτσίνι είναι
αραγμένο στον Τίβερη. Στην Συμφωνία του Λονδίνου, ο Βων Γουίλιαμς δίνει ένα σύντομο,
εμπρεσιονιστικό πορτρέτο του Τάμεση, ο χαμηλόφωνος Φρέντερικ Ντίλιους μεταφράζει σε
μουσική στην γοητεία των ποταμίσιων νερών στην Σουίτα της Φλόριντα και στο Καλοκαιρινή
νύχτα στο ποτάμι. Στις ΗΠΑ, ο Φέρντι Γκροφέ συνέθεσε την κινηματογραφικής πληθωρικότητας
σουίτα Μισισίπι (1926) για τον ομώνυμο ποταμό, ενώ Το Ποτάμι του τζαζίστα Ντιουκ Έλινγκτον
είναι περισσότερο μια θρησκευτική αλληγορία της ζωής. Την μουσική πινακοθήκη
συμπληρώνουν δύο σύγχρονες συνθέσεις ...τεχνοκρατικής αφετηρίας. Ο Φέρντι Γκροφέ
συνέθεσε την σουΐτα Καταρράκτες του Νιαγάρα (1961) για τα εγκαίνια του ομώνυμου
υδροηλεκτρικού σταθμού.
24.
25. Νερά όπου χάνονται ζωές
• Τα ποτάμια των δυτικών πρωτευουσών θα παίξουν
ένα μοιραίο ρόλο στην μουσική του Ρομαντισμού: στα
παγωμένα νερά τους αυτοκτονούν οπερατικές ηρωίδες
του 19ου και 20ου αιώνα, ωθούμενες από αδιέξοδα
στα οποία τις παγιδεύουν εραστές δίχως
συναισθήματα. Τα θύματα του πολιτισμού της
βιομηχανικής επανάστασης, αφαιρώντας την ζωή τους
μέσα στο ίδιο το σύμβολο της ροής της ζωής... Η Λίζα
στην Ντάμα Πίκα, του Τσαϊκόφσκι, η Τόσκα, η Κάτια
Καμπάνοβα και η Κατερίνα Ισμαΐλοβα στις αντίστοιχες,
ομώνυμες όπερες των Πουτσίνι, Γιάνατσεκ και
Σοστακόβιτς, αυτοκτονούν από απελπισία σε
ποτάμια...
26.
27. Σε αυτήν την παρουσίαση
συμμετείχαν οι:
• Μαρία Καρατζά
• Έμυ Κακαρούμπα
28. Mύθοι του ποταμού Αλφειού
Ο Αλφειός αποτελούσε μέγιστης σημασίας ποτάμια θεότητα και καταλαμβάνει
σημαντικό μέρος της «ποτάμιας» μυθολογίας. Παρουσιάζεται με διάφορες μορφές
και προελεύσεις ως γιος του Ωκεανού και της Τηθύος (όπως όλοι οι ποταμοί) ή
απόγονος του Ήλιου. Κατά γενική όμως ομολογία λατρευόταν ως ζωογόνος θεός της
γονιμότητας. Ήταν ο αγαπημένος ποταμός του Δία και με το δικό του νερό έφτιαχναν
λάσπη με τις στάχτες των σφαγίων, που είχαν καεί στο βωμό του Ολυμπίου Διός, για
να αλείψουν στη συνέχεια με αυτή το βωμό. Κατά τη διάρκεια των γιορτών στην
Ολυμπία αφιέρωναν στον Αλφειό πολλά δώρα που τα βύθιζαν στα νερά του.
Η λατρεία του (ως "Ιερός Αλφειός") είχε φτάσει μέχρι και τα χρόνια των Ρωμαίων. Στο
"ιερό ρεύμα του Αλφειού", όπως αναφέρει ο Όμηρος, θυσίαζε ο Νέστορας και ο
Ηρακλής ίδρυσε στην Ολυμπία τον κοινό βωμό της Αρτέμιδος και του Αλφειού.
Στην κοιλάδα του Κάτω Αλφειού, στην Αλίφειρα, λίγο πιο κάτω από την Ανδρίτσαινα,
τοποθετείται και η γέννηση της θεάς Αθηνάς. Εκεί βγήκε ενήλικη και οπλισμένη από
το κεφάλι του πατέρα της Δία. Ερείπια του ναού της Αθηνάς σώζονται στη σημερινή
Αλίφειρα.
Ο Αλφειός ήταν ένας πληθωρικός και ερωτικός θεός. Ο πόθος του για την Άρτεμη δεν
είχε ανταπόκριση και έτσι αποφάσισε να μεταχειριστεί βία κατά τη διάρκεια μιας
ολονύχτιας γιορτής στους Λετρίνους.Η Άρτεμις κατάλαβε τα σχέδιά του και άλειψε με
πηλό το πρόσωπό της και το ίδιο έβαλε να κάνουν και οι νύμφες που τη συνόδευαν.
Ο Αλφειός δεν μπόρεσε να την αναγνωρίσει και έφυγε άπρακτος.
29. Πιο συγκινητική είναι η ιστορία ενός άλλου άτυχου έρωτα του Αλφειού με τη
νύμφη Αρέθουσα. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η Αρέθουσα, νύμφη και
ακόλουθος της Αρτέμιδος, κατά πολλούς ταυτιζόταν με τη θεά του κυνηγιού.
Ο Αλφειός, τυφλός από το πάθος, ακολούθησε την Αρέθουσα σε όλη την
Πελοπόννησο. Αυτή, για να γλιτώσει, διέσχισε τη θάλασσα και βρέθηκε στη
Σικελία στη νήσο Ορτυγία κοντά στις Συρακούσες. Όταν ο Αλφειός κόντευε να
την πιάσει, αυτή μεταμορφώθηκε σε πηγή. Τότε ο Αλφειός μεταμορφώθηκε
σε ποτάμι και εκβάλλοντας στο Ιόνιο διέσχισε όλη τη θάλασσα, για να φτάσει
στη Σικελία και να σμίξει τα νερά του με αυτά της Αρέθουσας. Μια άλλη
εκδοχή για τον τρόπο με τον οποίο εκδηλώθηκε η ερωτική επίθεση του
Αλφειού, λέει ότι αυτός ήταν ήδη ποταμός. Κυριεύτηκε όμως από τον πόθο
και μεταμορφώθηκε σε άνθρωπο, όταν η νύμφη, κουρασμένη από ένα κυνήγι
σε μια ζεστή μέρα, λούστηκε στα νερά του.
Εαν θέλετε να μάθετε και κάποια ιστορικά στοιχεία για τον ποταμό Αλφειό
τότε μπορείτε να επισκφτείτε την ιστοσελίδα του Οικοτουρισμού στην
Ελλάδα.
Ο ποταμός που διασχίζει ασταμάτητα τον χρόνο, μεταφέρει το δράμα
αιώνων μέσα από τις ιστορίες των ανθρώπων που συνδέθηκαν με τα
περάσματα, τις δυσκολίες, τους πνιγμούς και τις καταστροφές.
30. Τα πέτρινα γεφύρια ( μονότοξα ή πολύτοξα, θεογέφυρα ή
διαβολογέφυρα) που ενώνουν όχι μόνο τις δύο όχθες του,
αλλά και εθνότητες και θρησκείες, μεταφέρουν ταυτόχρονα με
την εικόνα του παρόντος και μια σκιά του παρελθόντος που
μας φανερώνει μια κατασκευαστική ιστορία και μύθους όπου
συμπυκνώνεται η επίπονη προσπάθεια του ανθρώπου να
τιθασεύσει την ορμητική δύναμη κάθε ποταμού, με τίμημα μια
ανθρώπινη ζωή σύμφωνα με την αρχέγονη δοξασία. Η
σημασία τους αναδεικνύεται από την απήχηση και τις
παραλλαγές του θέματος της θυσίας της γυναίκας του
πρωτομάστορα, το στοίχειωμα, τις συνήθειες αλλά και μέσα
από λαϊκές εκφράσεις, παροιμίες κλπ Η περιπέτεια ενός
περάσματος ή μιας γέφυρας είναι η περιπέτεια της ζωής των
ανθρώπων αλλά και η ελπίδα τους κι ο μύθος περιγράφει τη
ζωή πριν τη γέφυρα, το χτίσιμο, τις δυσκολίες, τους
ανθρώπους, το γκρέμισμα και την καταστροφή.
31. Στο χώρο της Αιτωλ/νίας ο πατέρας των Σειρήνων και
των Νυμφών, ο Θεός και βασιλιάς των ποταμών, ο
μεγαλύτερος από τους 3.000 ποταμούς που γέννησαν ο
Ωκεανός και η Τιθύς ο Αχελώος, και νοτιότερα ο
Εύηνος, συνδέονται με γνωστούς μύθους όπως την πάλη
του Ηρακλή για τη Δηιάνειρα αλλά και το πέρασμα με
τον κένταυρο Νέσσο. Οι προσωποποιημένες θεότητες
των νερών, και οι πατάμιοι θεοί της ελληνικής
μυθολογίας αλλά και οι θρύλοι συνεχίστηκαν με μικρές
καθημερινές ιστορίες διαφορετικές όψεις ενός άλλου
πολιτισμικού τοπίου σχετικές με τα περάσματα αλλά και
με τις εγκαταστάσεις που δημιουργήθηκαν εκατέρωθεν
της υδάτινης γραμμής και κοντά στα γεφύρια όπως
χάνια, φυλάκια, και υδροκίνητες πολυσύχναστες
εγκαταστάσεις με νερόμυλους, νεροτριβές, μαντάνια,
32. Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
ΖΑΦΕΙΡΑΚΗ ΕΛΕΝΑ
ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ
33. Τι είναι…
O κύκλος του νερού —
γνωστός και ως
υδρολογικός κύκλος
— είναι η συνεχής
ανακύκλωση του νερού
της γης μέσα στην
υδρόσφαιρα και στην
ατμόσφαιρα. Το
συνεχές της κυκλικής
διαδικασίας του κύκλου
του νερού
επιτυγχάνεται εξαιτίας
της ηλιακής
ακτινοβολίας.
34. Το νερό του πλανήτη αλλάζει συνεχώς φυσική
κατάσταση, από τη στερεά μορφή των πάγων στην
υγρή μορφή των ποταμών, λιμνών και της θάλασσας
και την αέρια κατάσταση των υδρατμών.
Πιο συγκεκριμένα, λόγω της θέρμανσης και των
ανέμων στην επιφάνεια της γης τα νερά της
εξατμίζονται και μαζεύονται ως υδρατμοί
δημιουργώντας τα σύννεφα. Οι υδρατμοί
συμπυκνώνονται, υγροποιούνται και στη συνέχεια
πέφτουν ως βροχή ή άλλες
μορφές υετού, εμπλουτίζοντας
έτσι τις αποθήκες νερού της
Γης είτε είναι αυτές επιφανειακές,
όπως οι θάλασσες και οι λίμνες,
είτε είναι υπόγειες.
35. Ο κύκλος του νερού αποτελεί αντικείμενο του
επιστημονικού κλάδου της υδρολογίας για ότι
συμβαίνει ή παρατηρείται στο έδαφος και της
Μετεωρολογίας για ότι συμβαίνει εξ αυτού στην
ατμόσφαιρα.
Ειδικότερα στη Μετεωρολογία ο υδρολογικός κύκλος
αποτελεί το σπουδαιότερο καιρικό φαινόμενο ως
σύνολο επιμέρους φαινομένων. Αυτός ρυθμίζει την
υγρασία του εδάφους, τη λαμπρότητα της ημέρας,
και τέλος τη συχνότητα και ένταση των
υδρομετεώρων, εκτός του γιγάντιου εκείνου έργου
της μεταφοράς ενέργειας από τα μικρά στα μεγάλα
γεωγραφικά πλάτη.
37. Θάλασσα
*Με τον όρο Θάλασσα εννοείται μια μεγάλη έκταση
αλμυρού ύδατος και η έννοια συνδέεται με κάποιον
ωκεανό ή μια μεγάλη λίμνη, συνήθως με αλμυρό νερό που
δεν έχει φυσική έξοδο. Ο όρος συχνά χρησιμοποιείται ως
υποκατάστατο του Ωκεανός , αν και η χρήση της στη
Γεωγραφία είναι αυστηρά καθορισμένη.
Θαλάσσιες εκτάσεις μικρότερες των Ωκεανών που
σχηματίζονται ανάμεσα σε νησιά ή σε μεγάλες εκτάσεις
ξηράς ονομάζονται Θάλασσες (Μεσόγειος, Βόρειος,
Αντιλλών). Όταν η έκτασή τους είναι ακόμη μικρότερη
ονομάζονται πελάγη, όπως το Αιγαίο, το Ιόνιο κλπ. Όταν δε
μια θαλάσσια έκταση περιορίζεται έντονα από τη ξηρά τότε
ονομάζεται κόλπος.
*Κατά την Ελληνική Μυθολογία η Θάλασσα ήταν αρχέγονη
ιδεατή ανθρωπόμορφη θεότητα που κατέληξε
δευτερεύουσα μετά τον Ποσειδώνα.
*Από πλευράς Μετεωρολογίας η θάλασσα διακρίνεται σε
διάφορες κατηγορίες ανάλογα με τη κατάστασή της
(κατάσταση θαλάσσης) π.χ. γαλήνια, ταραγμένη, κυματώδη
κλπ.
38. Ωκεανός
Ωκεανός αποκαλείται η πολύ μεγάλη θαλάσσια επιφάνεια. Ο όρος καθιερώθηκε,
ιστορικά, από τον αρχαίο Έλληνα Ηρόδοτο και προέρχεται από τον ομώνυμο
μυθικό θεό της Ελληνικής Μυθολογίας, τον Ωκεανό.
Οι ωκεανοί αρχικά ήταν τρεις και στη συνέχεια προστέθηκαν οι δύο των πόλων
της Γης, ο Αρκτικός και ο Ανταρκτικός Ωκεανός, που συνολικά καλύπτουν
σχεδόν τα τρία τέταρτα (71%) της επιφάνειας της γης, περιέχουν δε το 97% του
νερού και το 90% των ηφαιστείων, ενώ σχεδόν τα μισά από τα παγκόσμια
θαλάσσια ύδατα παρουσιάζουν βάθος μεγαλύτερο των 3.000 μέτρων.
Χαρακτηριστικά
Οι ωκεανοί καλύπτουν έκταση 361 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων της
γήινης επιφάνειας. Έχουν συνολικό όγκο 1.340 εκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα
και το μέσο βάθος τους είναι 3.711 μέτρα (σχεδόν τα μισά από τα παγκόσμια
θαλάσσια ύδατα έχουν βάθος άνω των 3.000 μέτρων).
39. • Οι ωκεανοί σήμερα
είναι πέντε:
• Ειρηνικός Ωκεανός
• Ατλαντικός Ωκεανός
• Ινδικός Ωκεανός
• Αρκτικός Ωκεανός ή
Βόρειος Ωκεανός και
• Ανταρκτικός Ωκεανός
ή Νότιος Ωκεανός
40. Εξερεύνηση
• Ένα αρκετά μεγάλο μέρος των
ωκεανών είναι ανεξερεύνητο.
Είναι το μοναδικό μέρος του
πλανήτη που δεν έχει
εξερευνηθεί αρκετά. Ταξίδια στον
ωκεανό γινόντουσαν από τους
προϊστορικούς χρόνους, αλλά
μόνο στους σύγχρονους χρόνους
έχει πραγματοποιηθεί εκτενές
υποβρύχιο ταξίδι. Το βαθύτερο
σημείο στον ωκεανό είναι η
τάφρος των Μαριανών (Mariana
Trench), η οποία βρίσκεται στον
Ειρηνικό Ωκεανό βόρεια των
Μαριάνων νήσων (Marianna
Islands).
41. Τα ποτάμια και οι λίμνες της
Ελλάδας
ΝΙΚΟΣ ΚΙΟΥΡΤΙΔΗΣ
ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΛΑΡΕΜΑΣ
ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΛΙΑΦΑΣ
43. Έβρος
Είναι ένας από τους κυριότερους ποταμούς
μήκους 480χλμ. Πηγάζει από τα όρη Ρίλα της
Βουλγαρίας. Ο Έβρος αποτελεί σημαντικό
υδροβιότοπο.
44. Βοϊδομάτης
Ο Βοϊδομάτης διαρρέει το φαράγγι του Βίκου.
Είναι ποταμός του νομού Ιωαννίνων,
παραπόταμος του Αώου. Οι κύριες πηγές του
βρίσκονται κάτω από το χωριό Βίκος.
46. Νέστος
Ο Νέστος είναι ένα από τα πέντε μεγαλύτερα
ποτάμια της Ελλάδας. Η συνολική του πορεία
καλύπτει 243 χλμ, 130 από τα οποία βρίσκονται
σε Ελληνικό έδαφος. Πηγάζει από τα όρη
Ρίλα της Βουλγαρίας, ενώ εκβάλλει στο Θρακικό
Πέλαγος.
47. Αλιάκμονας
Ο Αλιάκμονας είναι ποταμός στη
Δυτική Μακεδονία. Είναι ο μεγαλύτερος σε
μήκος ποταμός της Ελλάδας που πηγάζει σε
ελληνικό έδαφος· οι άλλοι μεγάλοι ποταμοί
(Έβρος, Νέστος και Αξιός) πηγάζουν σε ξένα
εδάφη.
50. Λίμνη Τριχωνίδα
Η Τριχωνίδα είναι η
μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας. Βρίσκεται στον
νομό Αιτωλοακαρνανίας, μεταξύ των επαρχιών
Μεσολογγίου και Τριχωνίδας, νότια του
Παναιτωλικού όρους και βόρεια Αρακύνθου,
εκτεινόμενη από Ανατολάς προς Δυσμάς και
συνδεόμενη με την δυτικά αυτής κείμενη
Λυσιμαχία.
51. Λίμνη Τσιβλού
Η Λίμνη Τσιβλού βρίσκεται στον Νομό Αχαΐας και
στον Χελμό σε υψόμετρο 800 μέτρα.
Δημιουργήθηκε στις 24 Μαρτίου 1913 όταν από
μια μεγάλη κατολίσθηση φράχτηκε η κοίτη του
ποταμού Κράθη. Η λίμνη έχει επιφάνεια 200
στρέμματα και βάθος 80 μέτρα
52. Λίμνη Πλαστήρα
Η Λίμνη Πλαστήρα είναι λίμνη που βρίσκεται στο
οροπέδιο της Νεβρόπολης στο Νομό Καρδίτσας.
Είναι τεχνητή λίμνη, και το επίσημό της όνομα
είναι λίμνη Ταυρωπού.
55. Τα φράγματα στην
Ελλάδα και στον κόσμο.
Σε αυτήν την παρουσίαση θα απαντηθούν κάποια
από τα βασικά ερωτήματα για τα φράγματα:
Τι είναι τα φράγματα;
Σε τι χρησιμεύουν;
Ποια είναι τα αρνητικά τους;
Πώς μπορεί να κατασκευαστεί κάποιο φράγμα;
Πως λειτουργούν τα φράγματα;
56. Φράγματα
Ένα φράγμα είναι μια κατασκευή που
εμποδίζει, ανακατευθύνει ή επιβραδύνει την
φυσική ροή υδάτων. Συνήθως με την
κατασκευή ενός φράγματος δημιουργούνται
συλλέκτες υδάτων, δεξαμενές ή ακόμα
και τεχνητές λίμνες.
60. Τεχνητές λίμνες
Συνήθως με την κατασκευή ενός φράγματος
δημιουργούνται συλλέκτες υδάτων, δεξαμενές ή ακόμα
και τεχνητές λίμνες. Με τον όρο τεχνητή
λίμνη αποκαλούμε κάθε λίμνη που σχηματίστηκε με
κατασκευή φραγμάτων, συνήθως στη ροή ποταμών, αλλά
και πολύ μικρότερων υδάτινων ρευμάτων, που
προέρχονται από την ίδια λεκάνη απορροής, όπως είναι
η Λίμνη του Μαραθώνα. Ο σκοπός της δημιουργίας
τέτοιων λιμνών είναι η παραγωγή ενέργειας, η άρδευση και
η ύδρευση. Στην Ελλάδα υπάρχουν, μέχρι σήμερα, 25
τέτοιες λίμνες
62. Δυσκολίες των φραγμάτων
Οι μεγάλες ποσότητες του νερού δημιουργούν προβλήματα
διαβρώσεων, διαρροών ή ακόμα και κατολισθήσεων στην περιοχή
του φράγματος που αν δεν προβλευθούν για να ληφθούν τα
κατάλληλα μέτρα μπορεί να οδηγήσουν στην καταστροφή του.
Από τις στατιστικές για τα αίτια που προκαλούν την καταστροφή
των διαφόρων φραγμάτων στον κόσμο προκύπτουν ότι τα
σημαντικότερα είναι :
Ανεπαρκής μελέτη των γεωλογικών συνθηκών της περιοχής του
φράγματος.
Ανεπαρκής στατιστική μελέτη
Θεομηνία που δεν προβλέφθηκε (υπερχείλιση)
Σεισμική καταπόνηση
Κακότεχνη κατασκευή
63. Εκμετάλλευση του νερού μέσω των
φραγμάτων
Η υδροηλεκτρική ενέργεια ορίζεται ως η εκμετάλλευση της ροής
του νερού με τη βοήθεια ενός φράγματος, για την παραγωγή
ηλεκτρισμού. Συνήθως το νερό χρησιμοποιείται για την
περιστροφή ενός στροβίλου. Ο στρόβιλος περιστρέφει μια
γεννήτρια και έτσι παράγεται ηλεκτρισμός. Περίπου 4-5% της
συνολικής ενέργειας που παρέχεται στην κοινωνία μας προέρχεται
από υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Η ποσότητα αυτή έχει αυξηθεί
ελάχιστα τα τελευταία χρόνια. Οι περισσότερες από τις
ενδεικνυόμενες περιοχές έχουν αξιοποιηθεί και ήδη φράγματα και
υδροηλεκτρικά εργοστάσια βρίσκονται σε λειτουργία. Μόνο τα
τελευταία χρόνια κατασκευάζονται μικρότερα φράγματα ή
ανακαινίζονται υπάρχοντα για βελτίωση της λειτουργίας και της
αποδόσεως.
65. Μέγεθος του φράγματος
Τα υδροηλεκτρικά φράγματα δουλεύουν με βάση
ορισμένες πολύ απλές αρχές. Το αποστραγγιζόμενο νερό
με φυσικό τρόπο συγκρατείται σε μια τεχνητή λίμνη.
Καθώς το νερό πέφτει μέσα από ένα φράγμα σε αυτήν, η
δύναμη της βαρύτητας του νερού προκαλεί την
περιστροφή διαφόρων ειδών στροβίλων. Είναι σημαντικό
το νερό να πέφτει από μία προκαθορισμένη απόσταση.
Αυτή η απόσταση, που ονομάζεται ύφος, καθορίζει τη
δυνατότητα εκμεταλλεύσεως του φράγματος.
67. Αρνητικά των φραγμάτων
Μερικά από τα κυριότερα προβλήματα είναι:
Η αλλοίωση του φυσικού τοπίου.
Αφανισμός της χλωρίδας και της πανίδας.
Κίνδυνοι κατολισθήσεων που θα οδηγήσουν τα υλικά εκσκαφής
μέσα στο ποτάμι.
Αφύσικες συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου.
Έκταση του φαινομένου του θερμοκηπίου.
Αλλαγή του μικροκλίματος της περιοχής του φράγματος.
Κίνδυνος τοπικών σεισμών σε περιοχές με φράγματα αφού
επιβαρύνεται ο φλοιός της γης.
Μείωση της αγροτικής παραγωγής και της τοπικής χλωρίδας.
Η διάρκεια ζωής των φραγμάτων είναι περιορισμένη λόγω της
σταδιακής μείωσης της χωρητικότητας.
68. Τέλος
Σε αυτήν τη εργασία συνεργάστηκαν οι:
Παναγιώτα Δημήτρης
Θωμοπούλου Καρποντίνης
69. Η ρύπανση του νερού από τα βιομηχανικά απόβλητα
Β. Αεράκης
Γ. Αποστολόπουλος
Ν. Βασιλόπουλος
Γ. Δρογγίτης
70. Εισαγωγή
Τα ελληνικά ποτάμια έχουν μετατραπεί σε χωματερές
επικίνδυνων ουσιών. Αστικά , βιομηχανικά και
αγροτικά απόβλητα καταλήγουν στους υδάτινους
αποδέκτες της χώρας , όπως ο Ασωπός , ο Πηνειός , ο
Αξιός και ο Έβρος , σύμφωνα με το δημοσίευμα της
εφημερίδας «Κόσμος της Λάρισας».
71. Οι ποταμοί Νέστος, Αλιάκμονας , Αξιός και Ασωπός
βρίσκονται σε επικίνδυνη κατάσταση, όσον αφορά τη
ρύπανση των υδάτων τους, σύμφωνα με δημοσίευμα
της εφημερίδας «Αδέσμευτος Τύπος».
72. Ο Ασωπός
Σήμερα ο Ασωπός δέχεται στα νερά του τα λύματα από
εκατοντάδες βιομηχανίες που βρίσκονται σε κοντινή
Βιομηχανική περιοχή. Παρόλα αυτά, στις εκβολές του φτάνει
ελάχιστο νερό. Η σύσταση του εδάφους, απορροφά το
μεγαλύτερο μέρος του νερού μαζί με όλα τα βιομηχανικά
απόβλητα και το εξαπλώνει σε ολόκληρο τον υδροφόρο
ορίζοντα. Αποτέλεσμα αυτού είναι μία τεράστια περιοχή, να έχει
μολυνθεί ίσως ανεπανόρθωτα με διάφορα απόβλητα, μεταξύ των
οποίων και βαρέα μέταλλα, μεταξύ των οποίων και το γνωστό
λόγω της πρόσφατης δημοσιότητας εξασθενές χρώμιο που είναι
ένα στοιχείο καρκινογόνο και μεταλλαξιογόνο. Πλέον, το νερό
από τις πηγές και τις γεωτρήσεις όλης αυτής της περιοχής, δεν
κάνει για καμία ανθρώπινη χρήση, ήτοι ούτε για πόση, ούτε για
μαγείρεμα, ούτε για μπάνιο και πλύσιμο ρούχων, ούτε καν για
πότισμα.
85. Επεξεργασία γεωργικών
υπολειμμάτων
• Νέος οικονομικός πόρος
• Μείωση του κόστους παραγωγής
• Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας
86. Τρόποι χρησιμοποίησης για την
επεξεργασία
• Επαναχρησιμοποίηση στο αγρόκτημα
• Ενταφιασμός
• Λιπασματοποίηση
• Κάψιμο
• Την επιστροφή των απορριμμάτων στους
προμηθευτές
• Αναερόβια χώνευση
93. Όμως η ρύπανση του νερού έχει
επιπτώσεις στα γεωργικά
προϊόντα, συνεπώς και στον
άνθρωπο
94. Η υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων,
ζιζανιοκτόνων και λιπασμάτων μολύνουν
το έδαφος και τους υδάτινους πόρους.
Τα παραπάνω χημικά προϊόντα πολλές
φορές περιέχουν ουσίες οι οποίες προ-
καλούν στον άνθρωπο καρκίνο και άλλες
σοβαρές λοιμώξεις .
95. Στην Ελλάδα οι καλλιέργειες που
απαιτούν μεγάλες ποσότητες
νερού είναι το βαμβάκι, το
καλαμπόκι και το καρπούζι.
96.
97. Τι σπατάλη!
Πρώτα ξοδεύουμε για τη Θεσσαλία την ίδια
ποσότητα νερού που χρειάζεται για να
αρδευθεί όλο το Ισραήλ και ύστερα ζητάμε την
εκτροπή του Αχελώου.
Σε μια άνυδρη εποχή, η Ελλάδα επιμένει να
ξοδεύει αλόγιστα και συχνά ζημιωτικά για τις
ίδιες τις καλλιέργειες, το 87% της συνολικής
ποσότητας νερού για τη γεωργία, με άθλια
δίκτυα, απαρχαιωμένες μεθόδους άρδευσης και
παράνομες γεωτρήσεις.
Κι αυτά όχι γιατί το αντίθετο θα είχε κόστος,
αλλά για λόγους ευκολίας ή αδιαφορίας...
98. Τι προτείνει η Ε.Ε. ;
Η μέθοδος που προτείνεται από όλους τους ειδικούς
αλλά και από την Ευρωπαϊκή ΄Ενωση είναι η άρδευση
με σταγόνες ή αλλιώς στάγδην άρδευση. Είναι η
μέθοδος με τη μικρότερη σπατάλη νερού, αφού τα φυτά
εφοδιάζονται με νερό που παρέχεται με τη μορφή
σταγόνων, από σωλήνες που «απλώνονται» κατά
μήκος των γραμμών φύτευσης και δεν υπάρχει
καθόλου εξάτμιση. Ως μέθοδος, εκτός από τη μικρή
κατανάλωση νερού, έχει και αρκετά άλλα
πλεονεκτήματα, όπως μεγαλύτερες αποδόσεις,
δυνατότητα να αρδευτούν επικλινή και ανώμαλα εδάφη,
ελαχιστοποίηση των ζιζανίων, καθώς στις καλλιέργειες
δεν υπάρχει μεγάλη υγρασία που ευνοεί την ανάπτυξη
μυκήτων.
101. ΓΕΩΤΡΗΣΗ
• Γεωτρήσεις… Ακόμη ένα κόλπο του
ανθρώπου, για να εκμεταλλευτεί τη Γη.
Είναι, όμως, αυτός ο τρόπος φιλικός, ή όχι,
προς το περιβάλλον?
102. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΩΤΡΗΣΗ;
• Γεώτρηση ονομάζουμε μια στρογγυλή
κατακόρυφη ή κεκλιμένη τρύπα, που ανοίγουμε
στο στερεό φλοιό της γης με ειδικό μηχάνημα
(γεωτρύπανο), και της οποίας η διάμετρος είναι
πολύ μικρή σε σχέση με το μήκος της.
103. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ
• Οι γεωτρήσεις ανάλογα με το σκοπό για
τον οποίο κατασκευάζονται χωρίζονται σε
δύο μεγάλες κατηγορίες.
• Α) Ερευνητικές γεωτρήσεις
• Β) Παραγωγικές γεωτρήσεις ή γεωτρήσεις
εκμετάλλευσης
104. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΓΕΩΤΡΗΣΕΙΣ
• Είναι γεωτρήσεις με
μικρή σχετικά
διάμετρο, οι οποίες
αποσκοπούν στην
έρευνα του εδάφους
και του υπεδάφους,
κυρίως με τη λήψη
δειγμάτων, τα οποία
λαμβάνονται με τη
μορφή πυρήνων
(καρότο) ή τριμμάτων.
105. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΓΕΩΤΡΗΣΕΙΣ
Οι γεωτρήσεις αυτές αποσκοπούν στην εξυπηρέτηση της παραγωγής
κατά την εκμετάλλευση ενός κοιτάσματος ή κατασκευή Δομικού
Έργου. Στις γεωτρήσεις αυτές δεν απαιτείται η λήψη δείγματος και η
διάμετρός τους κυμαίνεται από μερικά εκατοστά μέχρι πάνω από
ένα μέτρο. Στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται οι :
• α) Γεωτρήσεις εκμετάλλευσης πετρελαίου και θείου.
• β) Υδρογεωτρήσεις.
• γ) Γεωτρήσεις εξόρυξης (Διατρήματα ανατινάξεων).
• δ) Γεωτρήσεις αερισμού, τσιμεντενέσεων και τοποθέτησης
καλωδίων ή αγωγών.
• ε) Μεγάλης διαμέτρου γεωτρήσεις που χρησιμεύουν στην υπόγεια
• εκμετάλλευση μεταλλείων (πηγάδια, στοές, κ.λ.π.).
107. ΓΕΩΤΡΥΠΑΝΟ
Μηχάνημα με το οποίο
επιτυγχάνονται οι
γεωτρήσεις. Η οπές
που διανοίγονται με
το γεωτρύπανο
γίνονται με κρούση,
τεμαχισμό ή
περιστροφή, αν το
τρυπάνι μπορεί να
φτάσει σε μεγάλα
βάθη.
108. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
ΥΔΡΟΓΕΩΤΡΗΣΗΣ
• Με τις υδρογεωτρήσεις εξαντλούμε τα αποθέματα νερού των
υπογείων ποταμών, μ’ αποτέλεσμα να ξηραίνονται οι λίμνες. Επίσης
οι πολλές γεωτρήσεις κάνουν το έδαφος πορώδες, κάνοντας το νερό
της θάλασσας να εισχωρεί σ’ αυτό. Έτσι το έδαφος “μαλακώνει” και
βουλιάζει και η στάθμη της θάλασσας μειώνεται. Βέβαια, οι
περισσότερες γεωτρήσεις, δεν γίνονται κοντά στην θάλασσα, αφού
το θαλασσινό νερό δεν βοηθάει στις γεωργικές καλλιέργειες.
110. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
ΥΔΡΟΓΕΩΤΡΗΣΗΣ
• Με τις υδρογεωτρήσεις εξαντλούμε τα υπόγεια
αποθέματα γλυκού νερού και πέφτει η στάθμη των
υδροφόρων οριζόντων.
• Η πτώση της στάθμης των υδροφόρων οριζόντων έχει
πολλές φορές σαν αποτέλεσμα την αποξήρανση
γειτονικών λιμνών.
111. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
ΥΔΡΟΓΕΩΤΡΗΣΗΣ
• Η υπεράντληση από υδρογεωτρήσεις, αναγκάζει το νερό
της θάλασσας να εισχωρεί στο υπέδαφος, στην ξηρά
και την υφαλμύρυνση του υδροφόρου ορίζοντα.
• Έτσι, γεωτρήσεις που γίνονται σε περιοχές κοντά στην
θάλασσα, αντλούν στην ουσία θαλασσινό νερό που
είναι άχρηστο για τις γεωργικές καλλιέργειες.
112. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
ΥΔΡΟΓΕΩΤΡΗΣΗΣ
• Οι γεωτρήσεις, αν και
μας δίνουν νερό από
τα υπόγεια ρεύματα,
δεν προσφέρουν
κάποιο άλλο
πλεονέκτημα. Ακόμη,
όμως, και αν
προσέφεραν κάποιο,
θα ήταν ελάχιστο
μπροστά στα
μειονεκτήματά του...
