We leven in een kennismaatschappij waarin we, onder andere door de komst van ICT, internet, 24/7 maatschappij en mondialisering, te maken hebben met kennis die snel verandert en snel zijn waarde verliest.

1. Online leercommunities hebben de toekomst
Auteur: M.Bouwman MSc, Community Software Services b.v. Breda
We leven in een kennismaatschappij waarin we, onder andere door de komst van ICT, internet, 24/7 maatschappij
en mondialisering, te maken hebben met kennis die snel verandert en snel zijn waarde verliest.
Halfwaardetijd van kennis
Hoogleraar organisatiekunde en bestuurskundige Weggeman Hierdoor ontstaat een steeds nadrukkelijker wordende verbinding
spreekt over de ‘halfwaardetijd’ van kennis. De tussen werken en leren. Een creatieve en innovatieve manier om
'halfwaardetijd' (van bijvoorbeeld de kennis van een ingenieur) de sociale processen van werken en leren met elkaar te verbinden
van de kennis die 20 jaar geleden was opgedaan bij het behalen is door gebruik te maken van een online leercommunitie.
van een diploma was 10 jaar later, door hernieuwde inzichten
en technieken, nog maar voor 50% relevant. Tegenwoordig kan Waarom online leercommunitie?
men stellen dat al na 5 jaar de relevantie van de kennis met 50% In dit artikel wordt de volgende definitie van een online leercom-
is afgenomen. munitie gehanteerd: “Online leercommunities zijn virtuele plaat-
sen waar personen met overeenstemmende kenmerken bij elkaar
De werkgroep Concurrentiekracht van het Innovatieplatform
komen. Met als uitgangspunt om elkaar direct of indirect vooruit
heeft een agenda opgesteld om Nederland in 2020 weer tot de
te helpen in het bereiken van doelen, verwachtingen en uitvoeren
top 5 van de meest duurzame kenniseconomieën ter wereld te
van activiteiten door middel van het delen van informatie en
laten behoren. Om dit doel te behalen is het onder andere van
ideeën, waarmee bijgedragen wordt aan ontwikke-
belang om kennis te creëren, te delen, te verspreiden en up-to-
ling” (frankwatching.com).
date te houden.
Er zijn sterke overeenkomsten met online communities (b.v. virtu-
eel en personen met overeenstemmende kenmerken) het verschil
zit in de meer expliciete aanzet tot leren en ontwikkelen (b.v. di-
rect of indirect helpen doelen te bereiken, delen van informatie
en ideeën waarmee bijgedragen wordt aan ontwikkeling).
Voorbeelden hiervan zijn de Kahn Academy (http://
www.khanacademy.org), LinkedIn (groepen) en de VLC Butterfly
(http://www.cssbreda.nl/leaflet-butterfly). Een groot voordeel
van een online leercommunitie is het feit dat deze, in tegenstel-
ling tot een face-to-face leeromgeving, niet tijd- en plaatsgebon-
den is. Mijn verwachting is dat online leercommunities meer toe-
gankelijk worden door de huidige moderne mobiele golf.
Toch ervaar ik dat in werk -en onderwijs, situaties die gebruik
maken van ICT sterk afhankelijk zijn van werkstations en de ver-
Leren als sociaal proces binding met internet en dat verloopt (nog) niet altijd vlekkeloos.
Leren en ontwikkelen is een sociaal proces. Volgens Bolhuis
(1995) leren mensen continu en in allerlei situaties: “Mensen Praktijkcase Copiers
leren altijd en overal, binnen en buiten hun werk, binnen en Een voorbeeld waarin het nut van een online leercommunitie
buiten het onderwijs en hebben dat hun hele leven gedaan. Le- duidelijk tot uiting komt wordt helder in onderstaande case. Erik
ren is in essentie betekenisgeving, een proces dat voortdurend de Vries is servicemonteur bij een groot, internationaal bedrijf dat
door gaat. De resultaten van al die leerprocessen vormen de kopieermachines produceert, installeert en beheert. Erik heeft
persoonlijke samenhang van kennis, vaardigheden en houdin- het afgelopen jaar gemerkt dat hij steeds vaker problemen heeft
gen, deels bewust maar ook onbewust”. Simons (2000) merkt met het direct oplossen van foutmeldingen van de steeds grotere-
daarbij op dat mensen niet alleen doelbewust en gericht leren en complexere kopieermachines. Dit komt de service die hij aan
maar ook veel kennis onbewust en op verschillende manieren klanten kan geven niet ten goede. Sinds kort heeft het bedrijf
vergaren. De sociale omgeving heeft een grote invloed op het waarvoor hij werkt hier iets op gevonden: online leercommuni-
leren, het is niet alleen een individueel proces maar ook een ties. Alle 75 servicemonteurs van het bedrijf zijn actief in deze
sociaal proces waarvan de resultaten bestaan uit sociaal gedeel- online leercommunitie die altijd en overal bereikbaar is.
de betekenissen.
Erik wil zich ook ontwikkelen en servicemanager worden, maar
Het gegeven dat kennis snel verandert en dus steeds sneller zijn ziet het nut er niet van in om hiervoor een opleiding van een jaar
waarde verliest en het feit dat leren een sociaal proces is heb- te volgen. Alle betrokken servicemonteurs hebben voor het ge-
ben impact op zowel formeel als informeel leren. Leren wordt bruik van deze online leercommunitie en deze manier van kennis-
steeds vaker gecombineerd met werken en er wordt, meer dan deling een uitgebreide, interne training gehad waarin onder ande-
vroeger, gevarieerde werk- en levenservaring opgedaan. re een duidelijke leer/werkmethode aan bod kwam.
Stadionstraat 20 | 4815 NG Breda | T 076 5420364 | E info@cssbreda.nl | kvk 20155011 | btw nr NL 8208.49.066.B01 | Rabobank 1557.62.370

2. In de online leercommunitie staan alle handleidingen, updates, op een toegankelijke manier contact gelegd worden met collega’s
videodemo’s, augmented reality sessies en cases van ingewik- en andere mensen over de hele wereld.
kelde storingen met oplossingen. Dagelijks plaatst zijn manager De mogelijkheden nemen toe
hier ook berichten over de gang van zaken op hun afdeling. Uit recent overleg met directeuren en docenten van drie hoge-
scholen blijkt dat de mogelijkheden die online leercommunities te
Een paar weken geleden moest Erik naar een groot ziekenhuis bieden hebben toenemen. Deze mogelijkheden hebben onder
dat problemen had met het nieuwste model netwerk kopieer- andere betrekking op de toegankelijkheid van informatie, leren
machine. Na enig speurwerk en na het bestuderen van de zeer van en met elkaar en de mogelijkheid die geboden wordt om een
uitgebreide handleiding had hij nog steeds geen idee had wat leven lang te leren. Met name voor mensen die zich naast hun
de oorzaak van het probleem was. Voorheen had Erik een e- drukke (fulltime) baan nog willen ontwikkelen en willen leren
mail moeten sturen naar de serviceafdeling op zijn hoofdkan- kunnen online leercommunities uitermate geschikt zijn. Mede
toor met de beschrijving van het probleem. Vaak moest hij wel hierdoor kan de werkomgeving geïntegreerd worden in de leer-
een week wachten op het antwoord waardoor de klant een omgeving. Alledaagse werksituaties kunnen als casus worden
week in de problemen zat. Met de komst van de online leer- ingebracht en door studiegenoten, collega’s of begeleiders van
communitie kan Erik ter plekke inloggen en zien of het pro- input voorzien worden. Een voorbeeld hiervan zien we terug bij
bleem eerder is voorgekomen. Als dat niet het geval is doet hij een parttime opleiding tot wijkwerker (naast een fulltime baan).
een oproep aan zijn collega’s en vermeldt zijn situatie met de De deelnemers van deze opleiding zijn zeer divers. De leeftijd
bijbehorende foutmelding en de urgentie. Binnen 10 minuten varieert van begin 20 tot eind 50 jaar, de geografische spreiding
hebben er 2 collega’s gereageerd met een mogelijke oplossing, bedraagt meer dan 100 kilometer en de nationaliteiten zijn di-
keurig voorzien van een detailfoto. Erik stelt hen nog een aan- vers. Vanwege de fulltime baan en de grote geografische afstand
vullende vraag en gaat de oplossing toepassen. Succesvol want tussen de deelnemers is binnen dit opleidingstraject gekozen, om
na een uur draait de machine weer als vanouds. Hij maakt er gebruik te maken van een online leercommunitie. Daar waar de
een foto van en meldt zijn collega’s dat het met hun support deelnemers bij aanvang nogal sceptisch tegen de inzet van ICT
opgelost is. Op het eind van de dag vult Erik een case-formulier aankeken, was deze scepsis binnen twee weken volledig verdwe-
in met het probleem, de foto’s, de oplossing en een vermelding nen. De online leercommunitie werd als zeer makkelijk en handig
van wat hij hiervan heeft geleerd. ervaren. Doordat er op elk gewenst moment en op elke plaats
Het maken van zo’n case en de leerreflectie gebeurt enkele ke- een vraag gesteld kon worden, antwoorden in te zien waren en
ren per maand en komt ook ieder kwartaal aan de orde in het benodigde informatie beschikbaar en bereikbaar was. De drempel
reflectiegesprek dat hij met zijn servicemanager heeft over de om te communiceren werd bovendien als laag ervaren.
manier waarop hij zich ontwikkelt, zijn kansen binnen het be-
drijf en een eventuele beloning. Leren en werken worden zo Tot slot
één geheel. In dit artikel stel ik dat Nederland een kennismaatschappij heeft.
Dat de halfwaardetijd van kennis in een rap tempo korter wordt
Groei van online leercommunities en dat werken en leren een sociaal proces is. In deze situatie kun-
Volgens IG&H (http://www.slideshare.net/temminka1/online- nen online leercommunities verbindingen tussen verschillende
community-nl) is het aantal deelnemers van online leercommu- mensen en hun ideeën zeer goed faciliteren zodat er nieuwe ken-
nities de afgelopen drie jaar verdubbeld. 71% Procent van de nis kan ontstaan. Daarnaast zie ik dat er 3 succesvoorwaarden zijn
gebruikers van communities, vinden de communities zeer be- voor lerend werken met een online leercommunitie: ten eerste
langrijk. Een voorbeeld van een snelgroeiende online leercom- een duidelijke methode vanaf de start, ten tweede een online
munity is LinkedIn. LinkedIn had begin 2008 ruim een half mil- leercommunitie die deze methode naadloos ondersteunt en tot
joen Nederlandse leden, april 2011 was dit aantal gegroeid naar slot een beloningsbeleid voor de deelnemers.
2,4 miljoen (Elsevier, april 2011).
Bronnen:
Een online leercommunitie faciliteert het delen van ideeën, ge-  Baeten, J.J.M. (2009) Virtual Action Learning. Citowoz Breda
dachten en informatie door haar verschillende gebruikers. De  Baeten, J.J.M. (2009) E-learning in 3 golven. Opleiding & Ontwikkeling 04/09
gebruikers van een online leercommunitie kunnen informatie  Bolhuis, S. (1995). Leren en veranderen bij volwassenen. Bussum: Coutinho.
aan elkaar voorleggen, vragen aan elkaar stellen, halfproducten  Jenkins, H, Clinton, K, Purushotma, R, Robison, A, Weigel, M, (2009). Con-
en demo’s aan elkaar laten zien. Daarnaast kunnen ervaringen fronting the Challenges of Participatory Culture: Media Education for the
makkelijk worden gedeeld en kunnen ideeën en concepten een- 21st Century. The MacArthur Foundation, Chicago.
voudig worden voorgelegd aan bran-  Simons, P.R.J. (2000). Lerend werken: tautologie of uitdaging? Opleiding en
chegenoten, gelijkgestemden of geïn- Ontwikkeling 13(6), 7-11.
teresseerden. Door het leggen van  Weggemans, M. P. (2007) Leidinggeven aan professionals? Niet doen! Schie-
dam: Scriptum.
verbindingen met anderen en ander-
 Werkgroep Concurrentiekracht (2010). Nederland 2020: terug in de top 5.
mans ideeën, meningen, etc. kan Innovatieplatform
Stadionstraat 20 | 4815 NG Breda | T 076 5420364 | E info@cssbreda.nl | kvk 20155011 | btw nr NL 8208.49.066.B01 | Rabobank 1557.62.370