Een boom hoeft geen obstakel te zijn

‘Een boom hoeft geen
obstakel te zijn’
Combineren van onder- en
bovengrondse infrastructuur en bomen

Ceciel van Iperen - projectmanager Beheer Openbare Ruimte en Infrastructuur

InfraTech 2013 | CROW College

Wie is CROW?
• “Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en
de Verkeerstechniek”
• nationaal kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte
• ontwikkelt, verspreidt en beheert praktisch toepasbare kennis voor beleid, planning,
ontwerp, aanleg, beheer en onderhoud
• een onafhankelijke not for profit organisatie - dient het collectief belang van publieke
én private sector

2

Raad van Toezicht CROW
Managementberaad Infra uit de Kring van provinciale directeuren

Bouwend Nederland

Rijkswaterstaat

Vereniging van Waterbouwers

NLingenieurs

Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG)

Samenwerkende Kaderwetgebieden Verkeer en Vervoer (SKVV)
3

• Geeft CROW deelt kennis
publicaties uit en maakt online-tools
• Handleidingen, richtlijnen, standaarden, ‘best
practices’
• Organiseert congressen en symposia
• Geeft workshops, cursussen en opleidingen
• Ondersteunt via helpdesks en websites
• Faciliteert personennetwerken

4

CROW in cijfers
• 125 medewerkers
• 125 werkgroepen met 1.200 deskundigen
• Aantal RAW-bestekken 11.000
• Aantal helpdeskvragen: 60-90 per dag
• 4000 cursisten
• 11 congressen en symposia
• Vaktijdschrift CROW Etcetera oplage 6500 stuks
• Digitale nieuwsbrief naar 3000 abonnees
5

‘Combineren van onder- en
bovengrondse infrastructuur
 Bomen
 Verhardingen
met bomen’
 Kabels
 Leidingen
 Riolering
 Verlichting
6

Inhoud publicatie ‘Infra en
 Knelpunten oplossen – bestaande situaties
bomen’
 Knelpunten voorkomen – integraal ontwerpen
 Schade voorkomen bij werkzaamheden

 Beschikbare technieken en maatregelen
 Koppeling met RAW
 Praktijkvoorbeelden
 Eisen per vakgebied


Aanleiding: knelpunten
Calamiteiten: schade aan gasleiding door
omgewaaide boom


Calamiteiten: ‘stormboom’


Wortelopdruk


Ideaalsituaties:
goed ingedeelde
profielen


Eisen vanuit de vakgebieden
Bomen, o.a.
•Voldoende doorwortelbare ruimte van goede kwaliteit
Vuistregel: 1 m3 per boom per jaar
Berekening: 0,5 tot 1,25 m3 per m2 kroonprojectie


Bomen, o.a.
•Vorm groeiplaats maakt verankering mogelijk
– Breder dan 1/3 uiteindelijke kroondiameter
•Geen ernstige beschadigingen wortelstelsel
– Niet meer dan 20% wegnemen
– Geen wortels dikker dan 4 cm wegnemen


• Wegconstructies, o.a.
– Voldoende vlak oppervlak
– Voldoende stroef oppervlak

• Kabels, leidingen en riolering, o.a.
– Ongestoorde ligging
– Zo kort mogelijk tracé
– Goede bereikbaarheid

• Verlichting, o.a.
– Gelijkmatig
– Gewaarborgde
verticale en
horizontale
verlichtingssterkte


Oplossingen voor knelpunten
- bestaande situaties -
14 onder- en bovengrondse knelpunten, o.a.
Wortelopdruk
Schade aan kabels en leidingen
Slechte kwaliteit groeiplaats
Hinder van het lichtbeeld
Schade aan bomen door strooizout


Knelpunt ‘wortelopdruk’
– mogelijke oplossingen
bij gelijkblijvend profiel


Wortelopdruk – mogelijke
oplossingen
extra opties bij aanpassing profiel


Voorbeelden van oplossingen


Knelpunt ‘schade aan k&l’
– mogelijke oplossingen bij gelijk profiel

20

Knelpunt ‘schade aan k&l’
– mogelijke oplossingen
bij aanpassing profiel

21

Oplossingen:
Boombunkers
• Stationsstraat Apeldoorn


Knelpunt ‘Schade door strooizout’
mogelijke oplossingen, o.a.
• goed instellen strooibreedte, aanpassen aan
verhardingsbreedte
• bomen meer dan 1 meter uit wegkant
• hogere opsluitbanden
• groeiplaatsen (licht) verhoogd aanleggen


Knelpunt ‘slechte kwaliteit groeiplaats’
- mogelijke oplossingen

• Voldoende m3 teelgrond aanbrengen
• Verbeteren zuurstof- en watervoorziening
• Toepassen van substraten
• Toepassen groeiplaatsconstructies
• Kroon terugsnoeien
• Boom vervangen, soortkeuze afstemmen


Knelpunten voorkomen:
- Integraal ontwerpen


Integraal ontwerpproces
• Afstemming tussen alle vakgebieden in elke fase
 Initiatief
 Programma
 Voorontwerp
 Definitief ontwerp
 Uitvoeringsontwerp
 Uitvoering
 Evaluatie en overdracht
 Monitoring

Bepalen ruimtebehoefte:
4-dimensionaal ontwerpen
Rekening houden met factor TIJD

2-D 3-D 4-D

Bepalen alternatieven


Voorbeelden van alternatieven
 Ontwerp locatie aanpassen
 Aanplant in groenstrook
 Bak op k&l-tracé, hijsogen aan
binnenzijde


‘Gereedschapskist’
 overzicht beschikbare technieken en
maatregelen
 koppeling aan RAW resultaatsbeschrijvingen

Pneumatisch injecteren beluchtingssystemen


Nieuw in RAW Standaard
resultaatsbeschrijvingen ‘Infra en bomen’
Onder andere:
51.52.01 Aanbrengen groeiplaatsconstructie (st)

51.52.02 Aanbrengen sandwichconstructie (st)

51.52.03 Aanbrengen sandwichconstructie (m2)

51.15.05 Grond verbeteren t.b.v. te planten bomen

51.16.03 Aanbrengen wortelscherm (m1)

51.16.04 Aanbrengen wortelscherm (st)

51.52.11 Pneumatisch losmaken groeiplaats boom

51.52.21 Aanbrengen drainage groeiplaats boom

Schade voorkomen bij
werkzaamheden
Dek wortels af met folie Voorkom stamschade


Schade voorkomen bij
werkzaamheden
1. Voorkom dat de bodem binnen de doorwortelde zone
wordt verdicht
2. Voorkom dat de stam wordt beschadigd
3. Voorkom dat wortels worden beschadigd
4. Houd toezicht en voer overleg

Graven bij bomen:
wortels dikker dan 4 cm intact laten


Graven bij bomen:
niet te dicht bij de boom - kans op instabiliteit


Waarder Noord - Reeuwijk
• Reconstructie woonstraat
• Slappe bodem, hoge gws
• Apart HWA


- Soortkeuze afgestemd op ruimte en hoge gws
- Plantgebied opgehoogd
- Drainage, worteldoek en bomengrond
- Bomen afgestemd op verlichting
- Antiworteldoek langs nutstracé


Marnixkade - Amsterdam
• Zware wortelopdruk
• Reconstructie nodig, behoud van
iepen gewenst


• Volledige herprofilering
• Marnixkade • Amsterdam
Verhoging wegpeil- K&l onder trottoir
• Groeiplaatsverbetering • Gedeeltelijke wortelkap
• Ruime boomspiegels • Anti-wortelscherm


Het Spui – Den Haag
Herinrichting vanwege tramtunnel, 120 lindes, ruimtelijke kwaliteit

2e maaiveldconstructie: betonplaat op palen, bomenzand, damwanden,
watershells
Beluchting en watervoorziening via boomspiegels en roosters


Deventerstraat - Apeldoorn
• Afstemming van o.a. verlichting en • Sterke toename verkeer
kolken op bomen • Te krappe ruimte voor streefbeeld
• Extra verdichting bij overgangen
• Boomkratten onder parallelweg
• K&l onder trottoir


Deventerstraat – Apeldoorn


Samen aan het werk!


Kabels, leidingen en bomen
Chiel van den Berg


Knelpunten: ondergronds -
onbereikbaarheid


Knelpunten: ondergronds – breuk


Knelpunten: ondergronds –
wortelingroei in riool


Graven bij bomen:

beschadigen van wortels tot 4
cm meestal geen probleem
(als wortels tot een grotere
diepte groeien)


Graven bij bomen:
niet te dicht bij de boom - kans op
instabiliteit


Gaslek door boom
let op: gevolgen voor kabels


Tracé-oplossingen, o.a.
k&l onder gemiddelde hoogste grondwaterstand


Oplossingen:
Groeiplaatsconstructies


oplossingen:


Oplossingen: wortelwerend scherm


Oplossingen: wortelwerende
voorziening


Oplossingen:
Toepassen van boombakken op k&l tracé


Oplossingen: boombunkers

Stationsstraat Apeldoorn


Oplossingen: K&L-straat Zuidas


Oplossingen: Persluchtraket


Oplossingen: Wortelwerende
voorzieningen


‘Infra en bomen’
Uitbreiding RAW-systematiek
Peter van Welsem Advies en Begeleiding



• Technische Bepalingen
• Resultaatsbeschrijvingen (besteksposten)


Opgesteld met werkgroep
• Hans Kaljee Gemeente Amsterdam
• Huib Sneep
• Pieter Jan de Winter Nationale Bomenbank
• Anton Dekker Gemeente Apeldoorn
• Enrico van den Boogaard GPKL
• Henk van Scherpenzeel Boomtotaalzorg
• Henk van Bruchem Netbeheer Nederland
• Cees de Vrieze Gemeente Den Haag
• Peter van Welsem


Resultaatsbeschrijvingen
• Bouwstoffen
• Constructies
• Maatregelen
• Systemen

Bouwstoffen
• Bomenzand
• Bomengranulaat
Constructies
• Groeiplaatsconstructie kratten
• Groeiplaatsconstructie bunkers
• Sandwichconsructies

Maatregelen
• Pneumatisch losmaken
• Grondzuigen
Systemen
• Drainage
• Beluchten
• Infiltratie

Bomenzand
Toepassing
• Fundering voor lichte constructies en groeimedium (vocht en enige voeding)
Eisen aan samenstelling
• Zuurgraad, chloride, fractie, korrelvorming, organisch stofgehalte en %lutum
Eisen aan verwerking
• Droog (zand en weer),
laagdikte, verdichting


Bomengranulaat
Toepassing
• Fundering voor hoge verkeersbelasting en groeimedium (toevoeging
teelaarde)
Eisen aan samenstelling
• Geen
Eisen aan verwerking
• Droog (zand en weer),
laagdikte, verdichting

Groeiplaatsconstructie kratten
51.62.01
Toepassing
• Ondergrondse constructie, dragend en drukspreidend,
horizontale en verticale krachten
• Samengesteld skelet
van kratten


Groeiplaatsconstructie boombunkers
Toepassing 51.62.01
• Ondergrondse constructie, dragend en drukspreidend,
horizontale en verticale krachten
• Zelfdragende constructie,
meestal beton


Sandwichconsructies 51.62.01
Toepassing
• Open dragende en drukspreidende contructie
• Prefab elementen onder de verharding


Pneumatisch losmaken 51.62.02
Toepassing
• Verbeteren doorwortelbaarheid en zuurstofhuishouding
• Eisen aan o.a.
aantal en
diepte injecties


Grondzuigen 51.62.04
Toepassing
• Grond verwijderen rondom te handhaven wortels


Drainage 51.52.21
Toepassing
• Vergroten bewortelingsdiepte door verlaging en
stabilisering grondwaterstand


Beluchten 51.52.22
Toepassing
• Zuurstoftoevoer naar doorwortelbare bodemlagen
• Eisen aan beluchtingsbuis


Infiltratie 51.52.23
Toepassing
• Vocht tijdens de eerste jaren na aanplant
• Kan door watergeefslang en kunstofplaat (gietrand)


Stand van zaken
• Ter visie gelegen
• Commentaren verwerkt
• Goedgekeurd door Juridische Commissie
• Aanvaard door de Raad voor het Infrabouwproces
• Maakt deel uit van RAW-systematiek
• Beschikbaar om te gebruiken in nieuwe bestekken


Bomen – meer dan techniek
Luuk Tepe – Stadsbouwmeester gemeente
Arnhem
Stadsingenieurs


Stadsingenieu
Bomen, meer dan techniek
rs

Stadsingenieurs

• werkzaam voor gemeenten
in openbare ruimte

• gesprek met vakgenoten

gemeente/particulier/student

waar lopen we tegenaan?

• techniek
• een boom leeft en groeit
• veel meningen en veel oplossingen
• financiën
• grote complexe organisatie
• politiek
• bewoners
• emoties

structureel groen:

• min of meer planmatig
• nadruk op beheer en
ontwikkeling

• betrokkenheid
bewoners en bestuur

flexibel groen:

• betrokkenheid bewoners
• emoties
• veel overleg (= tijd/geld)

maatschappelijk
verantwoord?

flexibel groen:

• veel communiceren
• informeren over financiën
• ‘wisselgeld’
• open mind
• maak medespelers
verantwoordelijk

techniek:

• kostbaar
• trendgevoelig
• onbekendheid bij publiek
en politiek

beheer:

• lastige keuzes
• particulier groen
• tegenstrijdige meningen
publiek
• emoties

organisatie intern:

• 10-tallen medewerkers en
disciplines
• dynamiek door verloop /
reorganisaties
• onbekendheid groene
vakgebied

organisatie extern:

• aanbestedingsbeleid
• aannemers, nutsbedrijven
• kwekerijen, lange termijn
• bewoners

Een boom hoeft geen obstakel te zijn

Een boom hoeft geen obstakel te zijn

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Een boom hoeft geen obstakel te zijn

Similar to Een boom hoeft geen obstakel te zijn (7)

More from CROW

More from CROW (20)

Een boom hoeft geen obstakel te zijn