лекц-1

1. Ëåêö-1
1

2.  ÝÇØÓ-í íü á¿òýýãäýõ¿¿í
◦ ¿éëäâýðëýõ
◦ õóâààðèëàõ
◦ ñîëèëöîõ
◦ õýðýãëýõ ÿâöàä ¿¿ñýõ ¿éëäâýðëýëèéí ñóóðü
õàðèëöààã ººðòºº áàãòààí àâ÷ ñóäàëäàã.
 Ýíý ñóóðü õàðèëöàà íü óëñûí áîëîí ÝÇ-èéí
àíõäàã÷ íýãæèéí ò¿âøèíä ÿëãààòàé ó÷èð ÝÇØÓ-
ûã äîòîð íü:
◦ Ìèêðî ýäèéí çàñàã.
◦ ìàêðî ýäèéí çàñàã ãýæ àíãèëäàã.
2

3. 1776 îíû ¿åèéí
óðò õóãàöààíû
ìàêðî ýäèéí çàñàã
1936 îíû øèíý
ìàêðî ýäèéí
çàñãèéí îíîë
3

4. 1. Ìàêðî ÝÇÎ-ûí ¿¿ñýë, ¿íäñýí çîðèëãî
2. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ñóäëàõ ç¿éë, ¿íäñýí àñóóäëóóä
3. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí áîäëîãûí çîðèëò áà ñîíãîëò
4. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí îíîë óðñãàëóóä
5. Ýäèéí çàñãèéí òîãòîëöîîíû îð÷èë
4

5.  Ìàêðî ýäèéí çàñàã íü ýäèéí çàñãèéã á¿õýë
á¿òýí òîãòîëöîîíûõ íü õóâüä ýäèéí çàñãèéí þìñ
¿çýãäëèéã ñóäàëäàã.
 Èéìýýñ ìàêðî ýäèéí çàñãèéí óõààíûã óëñ îðíû
ÝÇ-èéã öîãö áàéäëààð íü ñóäëàí ò¿¿íèé ç¿é
òîãòîë, õýòèéí òºëâèéã ñóäàëäàã ãýæ îéëãîæ
áîëíî.
5

6.  Ýäèéí çàñàã÷èä 1750 îíû ¿åýñ óðò
õóãàöààíû ýäèéí çàñãèéí ºñºëò,
Èíôëÿöè, ÎÓ-ûí òºëáºð òîîöîî çýðýã
àñóóäëóóäûã ñóäàëæ ýõýëñýí íü
Ìàêðî ÝÇÎ-ûí ýõëýë áàéñàí.
 Îð÷èí ¿åèéí ìàêðî ýäèéí çàñàã
òîäðóóëáàë 1929-1933 îíû ¿åèéí
õÿìðàëòàé õîëáîîòîé. “Æîì Ì.Êåéíñ:
Àæèë ýðõëýëò, Õ¿¿ áà ̺íãºíèé
åðºíõèé îíîë ”
6

7.  Îð÷èí öàãèéí ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýã÷
Äæ.Ì.Êåéíñ 1883 îíä Áðèòàíèé õàìãèéí òýðã¿¿íèé
îþóíëàã àéëûí õ¿¿ áîëæ òºðñºí.
 Õóâüöààíû çàõ çýýëèéí òîìîîõîí òîãëîã÷.
7

8. 1919-1933 îíä ãàðñàí ýäèéí çàñãèéí
õÿìðàë
314,7òýðáóì àì äîë-222,1 òýðáóì àì
¯ÍÁ
äîëëàð
Àæèëã¿éäýë 3,2%=>24,9%
¯íèéí èíäåêñ 100%=>75%
M1 ìºíãºíèé
õýìæýý 100%=>75%
Ǻâõºí ÀÍÓ-ä ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í 30%
óíàæ, àðèëæààíû áàíêóóäûí òàë õóâü íü äàìïóóð÷,
àæèëã¿éäýë 25% õ¿ð÷, õóâüöààíû ¿íý 88%-ð
óíàæýý

9. Óëñ îðíû ýäèéí çàñãèéã á¿õýë
Ìàêðî á¿òýí öîãö áàéäëààð íü àâ÷ ¿çýí
ýäèéí ò¿¿íèé õºãæëèéí ç¿é òîãòîë,
çàñãèéí õýòèéí òºëâèéã ñóäàëäàã ýäèéí
óõààí çàñãèéí îíîëûí áèå äààñàí õýñýã ìºí
9

10. 1. Ýäèéí çàñãèéí òîãòîëöîîíû ò¿âøèí äýõ ýäèéí
çàñãèéí þìñ, ¿çýãäýë, ¿éë ÿâöóóäûí äîòîîä ìºí
÷àíàðûã ñóäëàíà.
◦ Õàíø óíàëò
◦ Àæèëã¿éäýë
◦ ̺íãºíèé çàõ çýýë
◦ Íèéò ýðýëò, íèéë¿¿ëýëò
◦ Ýäèéí çàñãèéí ºñºëò
◦ Õýðýãëýý, õóðèìòëàë, õºðºí㺠îðóóëàëò
10

11. 2. Ýäèéí çàñãèéí ç¿é òîãòîëóóä áóþó øàëòãààí
õîëáîî õàìààðàë, ¿ð äàãàâàð, õîëáîî
õàìààðëóóäûã ñóäëàíà.
3. Ìàêðî ò¿âøíèé ýäèéí çàñãèéí ¿çýãäýë, ¿éë
ÿâöóóäàä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí íºëººëºëèéã
ñóäëàíà.
11

12. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí óõààíû
ñóäëàõ ç¿éë
Ýäèéí çàñãèéí þìñ, Ýäèéí çàñãèéí ç¿é Ýäèéí çàñãèéí ¿çýãäýë,
¿çýãäýë, ¿éë òîãòîëóóä, øàëòãààíò ¿ð ¿éë ÿâöóóäàä íºëººëºõ
ÿâöóóäûí äîòîîä ìºí äàãàâàð, õîëáîî õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí íºëººëºë
õàìààðëóóä íºëººëºë
÷àíàð
- Ýäèéí çàñãèéí
- Õàíø óíàëò - Õàíø óíàëò, àæèë-
ºñºëòºä íºëººëºõ
- Àæèëã¿éäýë ã¿éäëèéí õîîðîíäûí
- õàíø óíàëòàä
- ̺í㺠-Çýýëèéí õ¿¿ãèéí ò¿â-
íºëººëºõ
- Íèéò ýðýëò øèí, õºðºí㺠îðóó-
- Íèéò ýðýëò, íèé
- Íèéò íèéë¿¿ëýëò ëàëòûí õîîðîíäûí
ë¿¿ëýëòýä íºëººëºõ
- Ýäèéí çàñãèéí ºñºëò - Îðëîãî, õýðýãëýý,
- ¯íèéí ò¿âøèíä
- Õýðýãëýý, õóðèìòëàë õàäãàëàìæèéí
íºëººëºõ ãýõ ìýò
ãýõ ìýò õîîðîíäûí ãýõ. ìýò
12

13.  Êåéíñèéí îíîëîîð õÿìðàë áîëîí èõ õýìæýýíèé
àæèëã¿éäýë íü õàíãàëòòàé áèø õóâèéí
õýðýãëýýíèé çàðäàëààñ ¿¿äýëòýé òóë ÇÃ-ûí
õýðýãëýýã íýìýãä¿¿ëýõ õýðýãòýé ãýæ ¿çäýã.
 Ãýâ÷ ýäèéí çàñãèéí ºñºëò, èíôëÿöè ãýñýí óðò
õóãàöààíû àñóóäóóëä ãàð÷ èðñýí.
 Èéìä äàðààõ ä¿ãíýëòèéã õèéñýí.
13

14. ¯¿íä:
◦ Èíôëÿöè
◦ Ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéí áóóðàëò,
◦ Àæèëã¿éäëèéí ºíäºð ò¿âøèí çýðãýýñ ¿¿äýëòýé
óðò õóãàöààíû àñóóäëóóä íü ýäèéí çàñãèéí
õýëáýëçýë áà õÿìàðëûí áîãèíî õóãàöààíû
àñóóäëóóäòàé ¿ðãýëæ õàìò ñóäëàãäàõ ¸ñòîé
ãýæ ¿çñýí.
14

15.  Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí õ¿ðýýíä äàðààõ
àñóóäëóóäûã åðºíõèé áàéäëààð, á¿õýëä íü
ñóäàëäàã. ¯¿íä:
1. Ýäèéí çàñãèéí ºñºëò
2. Àæèëã¿éäýë
3. Èíôëÿöè
4. Ãàäààä õóäàëäàà
15

16.  Ýäèéí çàñãèéí ºñºëò íü á¿òýýãäýõ¿¿í
¿éë÷èëãýýã ¿éëäâýðëýõ ýäèéí çàñãèéí
÷àäàâõèéí ºðãºæèëò þì.
 Ýíý íü ÝÇ-èéí ¿éëäâýðëýëèéí áîëîìæèéí ººð÷ëºëò
áºãººä ¿éëäâýðëýëèéí áîëîìæèéí ìóðóéí
ãàäàãøèëàõ øèëæèëòýýð ä¿ðñëýãäýíý.
16

17. 15
10.7
9.9 11
10 8.6
5.6 7
5
4.1
0
2003 2004
2005 2006
2007 2008
2009*
Ýõ ¿¿ñâýð: ̯ÑÕ, Ìîíãîë óëñûí 2010 îíû òºâëºðñºí òºñâèéí òºñºë
17

18.  Ýäèéí çàñàãò àæèëã¿éäëèéã òóõàéí óëñûí
àæèëã¿éäëûí õóâèàð õýìæäýã.
 Àæèëã¿éäëèéí õóâü ãýäýã íü àæèë ýðõëýýã¿é
õ¿ì¿¿ñèéí àæèëëàõ õ¿÷èíä ýçëýõ õóâèéã
õýëäýã.
 Àæèëã¿é õ¿í ãýæ ÎÓ-ûí æèøèãò:
◦ Àæèëã¿é áºãººä àæèëëàõ áýëýí áàéãàà õ¿í
◦ Àæèëëàõ ñîíèðõîëòîé
◦ Îéðûí 4 äîëîî õîíîã àæèë õèéõ ç¿òãýë ãàðãàñàí áîë
18

19.  Óëñ îðíû àæèëã¿éäëèéã õóâèàð ãàðãàõ áîëîâ÷ 2
øàëòãààíû óëìààñ ýíý ¿ç¿¿ëýëò íü õºäºëìºðèéí
¿ç¿¿ëýëòèéã á¿ðýí èëýðõèéëæ ÷àääàãã¿é.
¯¿íä:
1. Àæèëã¿éäëèéí õóâü íü èäýâõã¿é àæèë÷èäûã ººðòºº
áàãòààäàãã¿é.
2. Àæèëã¿éäëèéí õóâü íü àæèëã¿éäëèéã öàãààð áóñ
õ¿íýýð õýìæäýã òóë õàãàñ öàãààð áîëîâ÷ á¿òýí
öàãààð àæèëëàõ ñîíèðõîëòîé õ¿ì¿¿ñèéã
àæèëã¿é÷¿¿äýä áàãòààäàãã¿é.
19

20. ÌÓ-ûí àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí
10
9
8.6
8
7.7
6.7
6 6.3 6
5.9
5.5
4.7 4.6 4.6 4.8
4
3.4 3.5 3.6 3.3 3.1
2.8
2
0
1994
1992
1993
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Ýõ ¿¿ñâýð: “Ìîìãîë óëñ çàõ çýýëä” ñòàòèñòèêèéì ýíõòãýë
Ìîíãîë óëñûí 2010 îíû íýãäñýí òºñâèéí òºñºë
20

21.  Èíôëÿöè íü á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýíèé ¿íèéí
åðºíõèé ò¿âøèí ºñºõ ¿çýãäýë þì.
 ªºðººð õýëáýë ¿íèéí åðºíõèé ò¿âøèí ºìíºõ ¿åòýé
õàðüöóóëàõàä õýäýí õóâèàð ºññºí áýå ãýäãýýð
õýìæèäýã.
 Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéí ¿íèéí åðºíõèé
ò¿âøèíã ÄÍÁ-íèé äåôëÿòîð áà õýðýãëýýíèé ¿íèéí
èíäåêñýýð õýìæäýã.
21

22. Column1
Column1
ÌÓ-ûí èíôëÿöèéí ò¿âøèí
325.5
183
66.3
52.7 53.1
44.6
20.5
6 10 8.1 8 1.6 4.7 11 6 5.613.4 16 6.5
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Ýõ ñóðâàëæ: ÌÓ¯ÑÕîðîîíû ìýäýýëýë,
Ìîíãîë áàíêíû 2010 îíû ìºíãºíèé áîäëîãî
22

23.  Ãàäààä õóäàëäààíû áàéäëûã òóõàéí óëñûí
òºëáºðèéí áàëàíñûí ìýäýýëýëýýð òîäîðõîéëîãäîíî.
 Òºëáºðèéí áàëàíñ íü:
1. Óðñãàë òîîöîî
2. Êàïèòàë òîîöîî
23

24.  Óðñãàë òîîöîîíä áóñàä óëñ îðíóóäàä õóäàëäñàí
á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýíèé ýêñïîðòîîñîëñîí
îðëîãî, áóñàä óëñààñ îðóóëæ èðñýí èìïîðòûí
òºëáºð, áóñàä óëñààñ çýýëñýí çýýëèéí
îðëîãî, áóñàä óëñóóäàä òºëñºí çýýëèéí
òºëáºð, òºðºë á¿ðèéí
òóñëàìæ, øèëæ¿¿ëã¿¿äèéã á¿ðòãýäýã.
24

25.  Ýíý òîîöîî íü òóõàéí óëñàä ãàäààä óëñ îðíóóäûí
õèéñýí õºðºí㺠îðóóëàëò, ãàäààä óëñóóäàä õèéæ
áóé òóõàéí óëñûí õºðºí㺠îðóóëàëòûã á¿ðòãýäýã.
25

26.  Óðñãàë òîîöîîíû èë¿¿äýëòýé ¿åä áóñàä
óëñóóäàä èë¿¿äýëýý çýýëæ ýñâýë òýäíèé
áàÿëãèéã õóäàëäàæ àâäàã.
 Óðñãàë òîîöîîíû èë¿¿äýë íü ÿìàðò êàïèòàë òîîöîîíû
àëäàãäàëûã àâ÷èðàõ áºãººä õàðèí óðñãàë
òîîöîîíû àëäàãäàë êàïèòàë òîîöîîíû èë¿¿äëûã
àâ÷èðäàã.
26

27. Ìîíãîë óëñûí óðñãàë òîîöîîíû òýíöýë
200 185.1
150
97.7 100.2
100
58
45
50
3.6
0
-12.9
1996
1991
1992
1993
1994
1995
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
-50 -29.9 -26.6
-41
-58.6
-100 -78.7
-116.2
-150
-166.8
-200
Ýõ ñóðâàëæ: “Ìîìãîë óëñ çàõ çýýëä” ñòàòèñòèêèéì ýíõòãýë
Ìîíãîë óëñûí 2007, 2008 îíû íýãñýí òºñâèéí òºñºë 27

28.  À.Ñìèò Æ.Ì.Êåéíñ íàð ýñðýã áîäîëòîé áàéñàí
áºãººä ýäèéí çàñàãò òºðèéí îðîëöîî õýðýãòýé ãýæ
¿çýí ýíý õàíäëàãà 1936 îíîîñ áèé áîëñîí.
 Ýíý íü 1770 îíîîñ 1936 îí õ¿ðòýë òºð ýäèéí çàñàãò
õÿçãààðëàãäìàë áàéñàí ãýæ ¿çýæ áîëíî.
 Á¿ðýí àæèë ýðõëýëò áèé áîëãîõîä òºðèéí áîäëîãî
õýðýãòýé ãýæ ¿çñýí.
28

29.  ªíººãèéí áàéäëààð ìàêðî ýäèéí çàñãèéí áîäëîãûí
íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí äàðààõ çîðèëòóóä
áàéíà. ¯¿íä:
1. Óðò õóãàöààíû ºñºëòèéã äýìæèõ
2. Ýäèéí çàñãèéí ìº÷ëºãèéã òîãòâîðæóóëàõ
3. Àæèëã¿éäëèéí õóâèéã áàãàñãàõ
4. Èíôëÿöèéã õîð íºëººã¿é ò¿âøèíä áàðèõ
5. Èõ õýìæýýíèé óðñãàë òîîöîîíû àëäàãäëààñ óðüä÷èëàí
ñýðãèéëýõ
6. Çàñãèéí ãàçðûí òºñâèéí àëäàãäàëûã áóóðóóëàõ
29

30. Ýäèéí çàñãèéí ºíäºð õóðäàöòàé ºñºëòèéã
õàíãàõ
¯íèéí ò¿âøèí , âàëþòûí õàíøèéã òîãòâîðæóóëæ
á¿õýëä íü ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã
õàíãàõ
Ìàêðî ýäèéí
çàñãèéí óõàà- Àæèëã¿éäëèéã áóóðóóëæ, õºäºëìºð
íû ¿íäñýí
á¿ðýí ýðõëýëòèéã õàíãàõ
çîðèëòóóä
¯éëäâýðëýëèéí á¿õèé ë íººö, õ¿÷èí ÷àäàë
ò¿¿íèé äîòîð êàïèòàë, ñàíõ¿¿ãèéí íººöèéã
á¿ðýí ä¿¿ðýí àøèãëàõ
Ýäèéí çàñãèéí äîòîîä, ãàäààä
òýíöâýðèéã õàíãàõ
30

31.  Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí áîäëîãûí äýýðõ çîðèëòóóäûã
õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä äàðààõ õî¸ð áîäëîãûí àðãà
õýðýãñýëèéã àøèãëàíà.
 ªºðººð õýëáýë ìàêðî ýäèéí çàñãèéí áîäëîãûí àðãà
õýðýãñýë¿¿ä íü õî¸ð ¿íäñýí êàòåãîðèò
õóâààãäàíà.
 Ñàíãèéí áîäëîãî
 ̺íãºíèé áîäëîãî
31

32.  Ñàíãèéí áîäëîãî ãýäýã íü òàòâàðûí
ººð÷ëºëò, çàñãèéí çàðäëûí ººð÷ëºëò, ìºí ýíý
õî¸ðûã çýðýã ººð÷ëºõ çàìààð ýäèéí çàñãèéí
òºëºâ áàéäàëä, çàñãèéí ãàçðûí ºð áîëîí
àëäàãäàëä íºëººëºõ àðãà þì.
 Ñàíãèéí áîäëîãûã ýäèéí çàñãèéí íèéò çàðäàë
áîëîí ýäèéí çàñãèéí èäýâõèæèë öààøèëáàë
á¿òýýìæèéí ºñºëò, õºðºí㺠îðóóëàëòûã
ººð÷èëõºä àøèãëàäàã.
32

33.  ̺íãºíèé áîäëîãî íü ýäèéí çàñàã äàõü ìºíãºíèé
õýìæýýíèé ººð÷ëºëò áà çýýëèéí ººð÷ëºëòººð
õýðýãæäýã.
 Ýíý áîäëîãî ¿éë àæèëëàãààíû öàð õ¿ðýý íü
òóõàéí óëñûíõàà òºâ áàíêààð çîõèöóóëàãäàíà.
Ýäèéí çàñãèéí óíàëòûí ¿åä òºðººñ àæèëã¿éäëèéã
áóóðóóëàõûí òóëä ýäèéí çàñàãò ìºíãèéã
íýìýãä¿¿ëæ çýýëèéí õ¿¿ã áóóðóóëäàã.
33

34.  ̺íãºíèé áîäëîãîîð çýýëèéí õ¿¿ã ºñãºñíººð
çýýë, çàðäàë áîëîí ¿éëäâýðëýëèéí ºñºëòèéã
õÿçãààðëàæ, èíôëÿöèéí ºñºëòººñ óðüä÷èëàí
ñýðãèéëýõ áîëîìæòîé.
34

35. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ¿íäñýí
çîðèë-òóóäûã õýðýãæ¿¿ëýõ
àðãà, õýðýãñë¿¿ä
̺íãºíèé Ãàäààä
Ñàíãèéí Îðëîãî
áîäëîãî õóäàë-äààíû
áîäëîãî çîõèöóó-ëàëò áîäëîãî
ûí áîäëîãî
Òàòâàð, óëñûí Çàõ çýýëèéí
ãààëèéí
õóäàëäàà, øèë íýýëòòýé
æèõ òàòâàð, òàòâàð, êâîò
àæèëëàãàà òàðèôûí áóñ
òºëáºð øèëæèõ
, íººöèéí õÿçãààðëàëò
çýðãýýð òºëáºðººð
íîðì, òºâ çýðãýýð
äàìæèí äàìæèí äàìæèí
õýðýãæèíý. áàíêíû
õýðýãæèíý õýðýãæèíý
çýýëèéí õ¿¿
35

36.  Ýäèéí çàñãèéí îíîë ñóðãààëèóäûí äîòîð íýëýýä òîì
áàéð ñóóðü ýçýëäýã õî¸ð ãîë îíîë áàéäàã
1. Ñîíãîäîã ýäèéí çàñãèéí îíîë
2. Êåéíñèéí ýäèéí çàñãèéí îíîë
 Ýäãýýð îíîëóóä íü äîòðîî õóâààãääàã.
1. Øèíý ñîíãîäîã ýäèéí çàñãèéí îíîë
2. Øèíý Êåéíñèéí îíîë
36

37.  Ýíý îíîëûí ãîë òºëººëºã÷ íü Øîòëàíäûí ýäèéí çàñàã À.Ñìèò
þì.
 Òýðýýð 1776 îíä àëäàðò “¯ìäýñòì¿¿äèéì áàÿëàã” íýðòýé
á¿òýýëýý õýâë¿¿ëñýí.
 À.Ñìèòèéí ãîë ñàíàà íü õóâü õ¿ì¿¿ñèéí ººðñäèéí
áàÿëãàà íýìýãä¿¿ëýõ ãýñýí õ¿ñýë ýðìýëçýë íü þíààñ ÷
èë¿¿òýéãààð ÝÇ-èéã äàëä ãàð ìýò çîõèöóóëæ, íººöèéã
¿ð àøèãòàé õóâèàðëàíà ãýæ ¿çäýã.
 Ñîíãîäîã ÝÇ-èéí îíîë íü óðò õóãàöààíû ÝÇ-èéí òºëºâ
áàéäëûã èëýðõèéëýõ áºãººä ÝÇ-èéí íººö¿¿ä óðò
õóãàöààíä á¿ðýí àøèãëàãääàã ãýæ ¿çäýã.
37

38.  Ýíý îíîë íü 1930-ä îíû ýõýýð ¿¿ññýí áºãººä ãîë
òºëººëºã÷ íü Àíãëèéí ÝÇ-÷ Æ.Ì.Êåéíñ : 1936 îíä
“Àæèë ýðõëýëò, õ¿¿ áà ìºíãºíèé åðºíõèé îìîë”
á¿òýýëýýðýý ýíý îíîëûí ¿íäñèéã òàâüñàí.
 Òýðýýð äýëõèéí I äàéíû äàðààõ äýëõèéí ÝÇ-èéí
õÿìðàëààñ ¿¿äýëòýé èõ õýìæýýíèé
àæèëã¿éäýëèéã áóóðóóëæ õÿìàðëààñ ãàðàõûí
òóëä çàñãèéí ãàçàð õàíãàëòòàé õýìæýýíèé
çàðäàë ãàðàõ ¸ñòîé ãýæ ¿çñýí.
38

39.  Êåéíñ çàõ çýýëèéí çîõèöóóëàõ ìåõàíèçìóóä íü
ýäèéí çàñãèéí á¿ðýí çîõèöóóëàæ ÷àäàõã¿é ãýæ
¿çñýí.
 Èéì òºð ýäèéí çàñàãò îðîëöîæ çàõ çýýëèéí
äóòàãäàëûã çàëðóóëàõ õýðýãòýé ãýæ îíîëäîî
¿çæýý.
 Êåéíñèéí îíîë èõýíõ òîõèîëäîëä áîãèíî õóãàöààíû
ýäèéí çàñãèéí òºëºâ áàéäëûã òàéëáàðëàäàã.
39

40. Îíîëûí ¯¿ññýí
Һ뺺ëºã÷èä Îíîëûí ¿íäñýí àãóóëãà, ¿çýë áàðèìòëàë
÷èãëýë õóãàöàà
- Ýäèéí çàñàã íü ¿ë ¿çýãäýã÷ ãàð áóþó çàõ çýýëèéí
1770-ààä
Ñîí-ãîäîã
ìåõàíèçì áîëîõ ¿íý, öàëèíãààð çîõèöóóëàãäàíà
- ¯íý öàëèíãèéí ººð÷ëºëò¿¿ä íü õýðýãëýã÷, ï¿¿ñ¿¿äýä
îíîîñ
À.Ñìèò,
îíîë
ÿìàð øèéäâýð ãàðãàõ òàëààð äîõèî ºã÷ áàéäàã.
Ä.Ðèêàðäî - ¯íý, öàëèíãèéí óÿàí, õàòàí áàéäàë íü òºðèéí
îðîëöîîã¿éãýýð ýäèéí çàñàã äàõü ñºðºã ¿çýãäë¿¿äèéã
øèéäâýðëýæ ÷àäíà.
- ¯íý áà öàëèí íü óäààí ºð÷ëºãääºã óÿí õàòàí áóñ øèíæòýé
Êåéíñèéí
1930-ä
òóë çàõ çýýëèéã á¿ðýí çîõèöóóëæ ÷àäàõã¿é.
îíîë
- Çàñãèéí ãàçà𠺺ðèéí çàðäàë, òàòâàðûí õýìæýýã ººð÷ëºí íèéò
îí
Æ.Ì.Êåéíñ ýðýëòýä íºëººëºõ çàìààð ýäèéí çàñàãò çîõèöóóëàëò õèéõ íü
èõýýõýí ¿ð àøèãòàé
- ¯ë ¿çýãäýã÷ ãàðûí çàð÷ìûã ¿íäñýí ñóóðèà áîëãîäîã
ñîíãîäîã îíîë
1970 îíû
Ì.Ôðèäìàí - Ýäèéí çàñãèéí ñóáúåêòóóä íü áîëîìæòîé á¿õ
Ð.Ëóêàñ
¿åýñ
Øèíý
ìýäýýëëèéã àøèãëàí èðýýä¿éí òàëààð õàìãèéí çºâ
Ð.Ñîëîó òààìàãëàë ãàðãàí ººð÷ëºãäºæ áóé íºõöºë áàéäàëä õóðäàí
çîõèöîæ ÷àääàã
Æ.Òîáèí - Òºð ýäèéí çàñàãò îðîëöîõ íü ýäèéí çàñãèéí áàéäëûã
Ð.Áàððî ìóóòãàíà
Êåéíñèéí
1980-îíû
- Êåéíñèéí çàð÷ìûã ¿íäñýí ñóóðèà áîëãîñîí.
Ã.Ìýíêüþ
Øèíý
- Òºð ýäèéí çàñãèéã ¿ð àøèãòàé àæèëëóóëæ áîëíî.
¿åýñ
ýõýí
îíîë
Ë.Ñàììåðñ - ¯íèéí ò¿âøíèé óÿí õàòàí áóñ áàéäàë íü ýäèéí çàñãèéí
æèãä áóñ õºãæëèéí (ýäèéí çàñãèéí ìº÷ëºãèéí ) øàëòãààí
Ä.Ðîâåð
áîëäîã
40

41. Ýäèéí çàñãèéí òîãòîëöîî ò¿¿íèé
á¿òýö, á¿òýýãäýõ¿¿í îðëîãûí îð÷èë
41

42.  Ýäèéí çàñãèéí òîãòîëöîî ãýäýã íü ºðõ
ãýð, ï¿¿ñ, òºð òýäãýýðèéí õîîðîíäûí áîëîí ººð
õîîðîíäûí õàðèëöàà õýðýãæèæ áóé çàõ
çýýë¿¿äèéí íýãäìýë öîãö ìºí.
 Çàõ çýýëèéã äîòîð íü àðèëæààëàãäàæ áóé
îáüåêòîîñ íü õàìààðóóëàí
◦ Õ¿÷èí ç¿éëèéí
◦ Õýðýãëýýíèé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé
◦ Ñàíõ¿¿ãèéí ãýæ 3 àíãèëíà.
42

43.  ̺í îðîëöîæ áàéãàà ñóáúåêòààñ íü õàìààðóóëàí
◦ Òºãñ ºðñºë人íò çàõ çýýë
◦ Òºãñ áóñ ºðñºë人íò çàõ çýýë ãýæ àíãèëíà.
 Ìºí ¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí
ç¿éë, á¿òýýãäýõ¿¿í, îðëîãî íü ºðõ ãýð, ï¿¿ñ, òºð
ãýñýí 3 ñóáúåêòûí õîîðîíä íýãýýñ íºãººä çàõ
çýýëýýð äàìæèí çºðæ øèëæèõ çàìààð áèò¿¿
îð÷èë ýðãýëòèéã ¿¿ñãýäýã.
43

44. Õ¿÷èí ç¿éëèéí
Çàõ çýýë
-Õºäºëìºð
-Êàïèòàë
Îðö -Ãàçàð
-Öàëèí -Óð, ÷àäâàð
¯éëäâýðëýëèéí
-Ðåíò
çàðäàë -Çýýëèéí õ¿¿
Óëñûí -Àøèã
Õ¿÷èí ç¿éë çàðäàë
¯éë÷èëãýý
òóñëàìæ
Ï¿¿ñ Òàòâàð Òºð òàòâàð
ªðõ ãýð
Õºðºí㺠îðóóëàëò
¿íýò öààñ
çýýë
Õóðèìòëàë
õóâüöàà
Ñàíõ¿¿ãèéí
Õ¿
Îðëîãî Çàõ çýýë ¿
Õýðýãëýýíèé Áàðàà
çàðäàë Á¿òýýãäýõ¿¿í
Áàðàà, Õýðýãëýýíèé
Á¿òýýãäýõ¿¿í ç¿éëèéí
çàõ çýýë
44

45. 45

46.  Ýöýñò íü õýëýõýä îþóòíóóä òà á¿õýí ìàêðî ýäèéí
çàñãèéí îíîëûã óðò õóãàöààíû ýäèéí çàñãèéí
ºñºëò, àæèëã¿éäýë, èíôëÿöè, îëîí óëñûí òºëáºð
òîîöîîíû òýíöýë çýðãèéí òóõàéí ìºí òýäãýýðèéí
øàëòãààíû òóõàé çàñãèéí ãàçðûí ºìíº òóëãàðñàí
áîäëîãûí çîðèëò ñîíãîëòûí òóõàé ìýäýæ àâàõ áîëíî.
46

47. 47