Təşkilatı Davranış Menecment

1. TƏŞKİLATİ DAVRANIŞ
Dərs verən: Səbuhi ASLANOV

2.  Təşkilati davranış fərqliliklərin
dəyərləndirilməsinə istiqamətlənərək
fərqindəliyi yaradar...

3. Təşkilat ierarxiyası
Strategiya, Hədəf və Məqsələr
Politika
Təşkilati ünsiyyət
Motivasya
Şəxsiyyət, qrup, lider
davranışları

5. Mövzu model texnologiya
Davranış elmi
Algı
İşə alım
Dəyərlər
Seçim
Təhsil
Motivasya
Iş dizaynı
Stres
Mükafatlandırma sis.i
Psixologiya
Dəyərləndirmə
Teşkilat
Ünsiyət
Qruplararası əlaqələr
Təşkilati
davranışın
spektrı
Komanda fəaliyəti
Brokratiya
Fərd
Güc
Teşkılat mədəniyyəti
Sosyologiya
Analiz səviyyəsi
Münaqişə
Təşkilati dəyişim
Teşkilati texnologiya
Təşkilati inkişaf
Özünü idarə edən komanda
Qrup
Davranış dəyişimi
Sosyal
Psixologiya
Qruplarda qərar vermə
Münasibət dəyişimi
Qrup düşüncəsi
Qrup prosesi
Qrup təsiri
Siyasət strategiyaları
Siyasi
elmlər
Güc, etik
Güc yanılsamaları
Təsir üsulları
Münaqişə həlli yolları
Səlahiyət vermə
Təşkilat
Mədəniyyətlər arası ünsiyyət
Mədəniyyətlərin müqayisəli analizləri
Antropolgiy
a
Dəyərlər və əxlaq

6. TƏŞKİLATİ DAVRANIŞIN
TARİXİ PROGRESİYASI
Sanaye inqilabından sonra iş və iş çevrəsində
yaranan deyişikliklər.
Mexanikləşmə ilə birlidə;
Professiya sistemi
Professionallaşma
Monotonluq
Əsər yaratmaq xöşbəxtliyindən məhrum olmaq

7. 1776 ADAM SMİTH
The Wealth of Nations
İşbölümü və professionallaşma
1832 CHARLES BABBAGE
On the Economy of Machinery and Manufactures
İşbölümü
(Bir işi öyrənmək üçün keçən müddəti qısaldır/Öyrənmə
prosesində materyal isitifadəsini azaldır/Üstün
bacarığa sahib olmağa şərait yaradır/Bacarıq və fiziki
yetərliliklərlə vəzifələrin ekvivalentliyini asanlaşdırır)

8. 1800’lü yıllar
Robert OWEN
Gənc bir fabrik sahibi
Çalışanların insani tələbatları üzərində durdu.
Kiçik uşaqları çalıştırmağı rədd etmişdir.
İşçilərin çalışma şəraitini düzəldərək, onlara təmizlik və tərbiyə
aşıladı.
1835 The Philosophy of Manufactures
Emalatın mexanik və ticari yönünə
+ insan yönünü əlavə etmişdir
İşçilərə isti çay, sağlamlıq yardımı, havalandırma və təzminatlar
şəraiti vermişdir.

9. Bəşəri problemlərin mexanikləşmə ilə artması səbəbiylə KLASSİK
MENECMENT ANLAYIŞI ortaya çıxmışdır.
1911 F.W.TAYLOR Teknik Adam/Mühendis
The Principles of Scientific Management
Bədənin passiv duran parçaları vardı, gərəksiz hərəkət və gərəksiz
fəaliyyətlər vardı, çalışma və istirahət vaxtı düzgün bölünməmişdi.
Zaman ve Hərəkət Etütləri/Premyalı Maaş Sistemi/Təcrübəli
menecerlər
Təməl məqsəd texniki effektivlikdir.
Psixo-teknik yönü araşdırılmışdır.

10. 1913 Hugo MUNSTBERG
Psychology and Industrial Efficiency
Psixologiyanın industrializmə tətbiqi.
Özəlliklə personal tapmaq etapında istifadə edilən zəka,
şəxsiyyət və bacarıq müəyyənləşdirici testlərin istifadəsi
1916 HENRY FAYOL
Sənaye və ümumi fəaliyətlərdə idarəetmə
Menecerlər üçün tətbiqi gərəkli prosedur və qayadalar
müəyyənləşdirildi
Psixo-sosial yönü araşdırıldı

11. I. Dünya Müharibəsi
Personal testləri ordu tərəfindən istifadə edildi.
Max WEBER Alman əsilli sosiolog
İDEAL BÜROKRATİYA MODELİ
Sağlam bir təşkilat strukturu, professionallaşma, obyektiv
və İQ.lü menecment sistemi, Menecerlərin seçimlə
demokratik olaraq cəlbi.
(İfrat qayda qanunçu, Elastiklikdən
uzaq, Robotlaşmaq, vəs.)

12. 1924-1932
Elton MAYO və F.J. ROETHLİSBERGER
İş həyatındakı insan münasibətlərinə Hawthorne
Araşdırmaları ilə akademik səciyyə qazandırdılar.
Texniki və fiziki şərtlərin kontrol edildiyi, bunlarda dəyişikliklərin
olmadığı vəziyyətlərdə mahsuldarlıq artışının davamlı olmasının
səbəbləri:
 Qrup yaratmaq,
 Qrupda dostluq və sevgi bağları
 Fabrik sahib və menecerlərinin davranışlarında müsbət yönlərdə
dəyişmələrin fabrik və üstlərini tanımaq duyğusu yaratması,
çalışma ortamının bəşəri havasını dəyiştdirməsi.

13. 1935 Marry Parker FOLLET
Elmi Menecment dönəmində insan təməlli düşüncələrə yer verən
bir sosial psixolog.
Təşkilatların fərd və grup davranışları baxımından araşdırılması
gərəkdiyini söyləyən ilk müəlliflərdən biridir.
1938 Chester BARNARD
Təşkilatları insanların işbirliğini gərəkdirən sosial sistemlər
olaraq ələ almışdır.

14. II. Dünya Savaşı
Psixotexnik bir elm növü olaraq inkişaf etdi və yayıldı.
1950-1960
Klassik görüş təmamən tərk edildi.
Yerinə insan münasibətləri konsepti istifadə olunmağa başlandı.

15. 1950.ci illərdə çox sayda araşdırma layihəsi inkişaf etdirilmiş və beləcə
sahəyə daha güclü bir araşdırma təməli qoyulmuşdur.
Kurt Lewin’in öndərlik araşdırması, Yankee City Araşdırması Harwood
Emalat fabriki araşdırması, Tavistock İnstitutu araşdırması
1960.cı illərdə sahə, təşkilati davranış adı altında effektiv bir disiplin
olaraq inkişafa başlamışdır.
1980.ci illərdə sistem konseptinin də təsiriylə təşkilatın və
çevrəsinin sosyo-mədəni xüsusiyətlərinə tətbiqi gərəkən menecment
növünün də dəyişəbiləcəyi görüşü ağırlıq qazanmıştır.
Günümüzdə isə modern anlayışlar…

16. Klassik davranış
konseptləri
1.
Taylor «Mexanik insan»
2.
Fayolun 14 idarəçilik qaydası
«qaydalara tabe olsan müveffeq
olarsan»
3.
Weberın «bürokratiya»si

17. Hiyerarxiya aşağı yuxarı əlaqələri

18. Neoklassik konsept
 Hawtorne araşdırmaları

19. Modern konsept
 1. Sistem
Sistemin effektiv dəyişmə səyləri bəzən entropiyə səbəb olur.
(Güc itkisi)
 2. Stuasiya
Çevrə faktorları texnologiya sosyo kulturəl özəlliklər və menecmentin
daxili şəraiti nəzərə alınır

20. Klasıksad
Klassik
Meqeada
Məqsədlər formal
idarəçilik
,idarəçilik
iyerarxiyası texnik
yetərliliklər və
təşkilatın ümumi
prinsipləri
İnsan əlaqələri
İş yerindəki sosyal
faktorlara
qruplara liderlik
özəllikləri
informal quruluşa
və insanların
davranışı
Sistem
Klassik və insan
əlaqələri
konseptlərinin
birləşməsi. Sosyo
texnik sistemlərin
önəmi və təşkilatmühit əlaqələri
Stuasiya
Bir təşkilatın ən
yaxşı dizayn
edilmiş şəkli
yoxdur. Təşkilatın
quruluşu idarəçlik
şəkli uğuru xarici
amillərə bağlıdır

21. Təşkilat
Qrup
Şəxsiyyət

22. Təşkilat davranışda 3 təməl
anlayış
 Fərd: İşgörənin məhsuldarlığı, fərdi qabiliyyətinə və ruhi
durumuna bağlıdır. Menecerin, altlarına üzərindəki
müsbət və mənfi hər cür davranışı isə bu iki ünsürü də
təsirə məruz qoyur.
 Qrup: Menecerin sahib olduğu çalışma qrupunun
iştirakçılarına eyni və adil davranması gərəkliliyi, grupun
arzu və ehtiyaclarını göz önünə alaraq obyektiv olma,
grupun uğurunda önəmlidir.
 Təşkilat: İşgörənin içində olduğu təşkilatı öyrənərək
təşkilat məqsədləri yönündə çalışması təşkilatı
məqsədlərinə daha asan çatmasıina yol açar.

23. Biyoloji fiziki faktorlar
1. Zehinsəl bacarıq və qabiliyyət
2. Fiziki bacarıq və qab.
ŞƏXSİYYƏT
Çevrə sosyal faktorlar
1.
2.
3.
4.
5.
Ailə
Kültür
İnanç
Təhsil
Dost çevrəsi

24. İndividual faktorlar
1.
2.
3.
4.
5.
Münasibətlər
Bacarıqlar
Şəxsi motivlər
Şəxiyyət
Ön yetişmə
Qrup quruluşu
1.
2.
3.
4.
5.
Böyüklük
Normlar
Rol əlaqələri
Status və güc əlaqə
Qrup mübarizliyi
Durumsal faktorlar
1.
2.
3.
Qrup tipləri
Qrupda iştirak
səbəbləri
Qrupun inkişaf
etapları
Qrup prosesləri
NƏTİCƏ
A.
B.
C.
D.
Ünsiyyət
Münaqişə
Qərar vermə
Öndərlik
Münasibət və
davranışlar

25. Təşkilati məqsədlər
Bürokratik gözləntilər
MoralHəvəs
Tələbatlar

26. Mc GREGORUN X VƏ Y TEORİSİ KONSEPTİ
X nəzəriyyəsi
•
İşçilər işləməyi xoşlamırlar.
•
İşçiləri işlərini görməyə məcbur etmək, onlara tez-tez nəzarət
etmək və yaxud hədələmək lazımdır.
•
İşçilər məsuliyyətdən qaçır və formal istiqamət axtarırlar.
•
İşçilərin çoxu iş etibarlılığını bütün digər faktorlardan daha
vacib hesab edir və onların çox az ambisiyası olur.
Y nəzəriyyəsi
•
İşçilər işlərini oynamaq və istirahət etmək qədər çox
sevirlər.
•
İşçilər özlərini idarə edir, özlərinə nəzarət edir və özlərini
təşkilatın məqsədlərinə həsr edirlər.
•
İşçilər məsuliyyəti qəbul edir və məsuliyyətli tapşırıqlar
axtarırlar.
•
Yenilikçi ruhu yalnız menecerlərə deyil, bəzi işçilərə də
məxsus olur.