3. •Abril concluído, inverno ido.
•O lobo en xaneiro, arrímase ó palleiro.
•A muller e a manteiga adóbanse para ir á feira.
•Abril frío, fornos quentes e ledicia para os meus dentes.
•O can e o meniño van para onde lles dan cariño.
•Almorzo cedo, cría carne e sebo. Almorzo tarde, nin sebo nin carne.
•O que nin fuma , nin bebe viño, o demo o leva por outro camiño.
•Gasta en pan e viño o que lle deixas ós sobriños.
•Con chuvia e vento, nin monte nin río, que perdes o tempo.
•O que nin fuma , nin bebe viño, o demo o leva por outro camiño.
•Gasta en pan e viño o que lle deixas ós sobriños.
•Con chuvia e vento, nin monte nin río, que perdes o tempo.
•Abril frío, moito pan e pouco viño. Meigas fóra.
•Cata que diaño!
•Sen un canto no cu (tacaño).
•Roer corda (aguantar).
•Untarlle o lombo a alguén (pegarlle).
•Ser persoa de pouco pelo (humilde).
•Non ter vela neste enterro.
•Hai roupa colgada (hai nenos, non se pode falar).
•Val máis un mal arranxo, que un bo preito.
•No pais dos cegos, o chosco é o rei.
•Po bo traballador , non hai ferramenta mala.
•Abril frío, fornos quentes e ledicia para os meus dentes.
•O can e o meniño van para onde lles dan cariño.
•Almorzo cedo, cría carne e sebo. Almorzo tarde, nin sebo nin carne
4. •Dile o pote ó caldeiro: “achégate aló, non me tisnes”.
•Víchelo lobo?
•Andan os ladróns detrás dos que rouban.
•Tantarantán, a onde vas vella?
•Levantouse a preguiza e puxo lume a casa.
•Es xeitoso coma un angazo.
•Sábado á noite, Marica toma a roca.
•Non está o alcacén para gaitas.
•Falou a vaca e dixo... muuuu.
•Nunca choveu que non escampara.
•A boa porta vas petar.
•Aínda non lle viu as orellas ao lobo.
•Ainda Deus non é vello.
•Manda chover na Habana.
•Máis adiante hai casas.
•Manda navo.
•Outra vaca máichores.
•Manda truco Farruco.
•Sabe máis o diaño por vello que por diaño.
•Cando chove e quenta o sol, corre o demo para Ferrol.
•Febreiro coas súas frebas.
•Febreiro rabicorto cos seus vinte e oito. Se dura outros catro, non para can nin
gato, nin ovella con palella.
•Botar leña ao lume.
•Mover Roma con Santiago.
•Auga corrente, non mata a xente. Auga estancada pode está envelenada.
•Este cre nos paxariños preñados.
5. •Vai a vella morrendo e vai aprendendo.
•Deus creou a Muller, e a Muller creou o fogar.
•Cada parto, unha aventura e cada parto, un sobresalto.
•Servos dos meus servos, levádeme mexar , que os da miña nai, non poden andar.
•O lobo come toda a carne menos a súa,que a lambe.
•Home cansado, burro escarallado.
•O amor é lume, pero nel non ferve o caldo.
•En abril, queima a moza o mandil.
•Nesta terra, terruca o que non traballa, manduca.
•Se queres chegar a vello, garda graxa no pelello.
•Esto din os obreiros de Matías: pasa a noite e veñen os días.
•Amigo que non dá e coitelo que non corta, aínda que se perda, pouco importa.
•A moita fame,non hai pan duro.
•Días de decembro, dias de amargura, apenas amence, xa é noite escura.
•A faneca de xaneiro, vale carneiro.
•Bola quente e auga fría, tres días de cagarría.
•Fillos criados, traballos dobrados.
•O diñeiro do pobre aínda que queira non pode.
•Cazador e troiteiro, nin boa meda nin bo palleiro.
•Burro morto, cebada do rabo.
•Ir nun pé e voltar no outro.
•Facer chorar ás pedras (compadecerse).
•Comerlle a ponca ós libros (ser mal estudante).
•Coller auga no cesto (traballar inútilmente).
•Ser agudo coma o pé dun muíño (ser bobo).
6. •Estar nas verzas (estar despistado).
•Santa María, morreu miña tía, papas lle daban e non as comía.
•Criado novo, pan e ovo, criado vello, dalle o demo.
•Casa de dúas portas, mala de gardar
•En maio, aínda a vella queima o tallo.
•En marzo e abril, sae o cuco do cubil.
•Marzo, marzolo, trebón ou raolo.
•En San Xoán, tanto queixo coma pan.
•Xente nova e leña verde, todo e fume.
•Non gañar a auga que bebes.
•Hai zocas alleas debaixo da cama.
•Non ter que limpar (ser pobre).
•Poñer a alguén nos cornos da lúa.
•Saír a pascua na sesta feira.
•Non ser rei nin Roque.
•Ter maniotas.
•Escribir na auga.
•O demo nunca ten sono.
•Non ter que limpar.
•Pasar por detrás da igrexa.
•Calcarlle as costelas a alguén.
•Pola porta da confianza cólase a mala crianza.
•Sardiña que leva o gato, tarde ou nunca volve ó prato.
•Abril concluído, inverno ido.
•O lobo en xaneiro, arrímase ó palleiro.
•A muller e a manteiga adóbanse para ir á feira.
8. APEIROS DE LABRANZA
ANGAZO: apeiro de madeira con dentes para enciñar a herba.
GALLETO: ferramenta agrícola feita dunha póla delgada e resistente que remata en dúas
gallas.
GADAÑA: aparello para cortar a herba.
LIGÓN: ferramenta para cavar a terra.
SACHA: parecido ó ligón, pero máis pequeno.
RANQUEIRO: ferramenta que se usaba para arrancar o esterco nas cortes.
CIBELA: aparello de coiro que se lle poñía a parella de vacas por debaixo do pescozo
para termar do xugo.
CHAVELLA: pao de madeira que ia no burato da cabezalla do carro e termaba do xugo.
CAINZO: grade de madeira que se utilizaba para labrar a terra.
CRIBO: utensilio que se utilizaba para limpar os grans de trigo ou centeo.
MALLO: utensilio que se usaba para mallar o liño e o froito.
PENEIRA: utensilio que se usaba para facer máis fina a fariña.
SULIÑO: apeiro que se usaba para tirar pola grade e o cainzo.
TRONZÓN: utensilio que se usaba para cortar as árbores que tiña un mango a cada lado.
XUGO: aparello de labranza que se lle poñía os bois ou vacas para tirar do carro e o
arado.
LORO: o que se poñía no medio do xugo para aguantar do arado e o carro.
LIMPEIRO: tea para poner o trigo ou calquer outra cousa para deixar secar.
VINCALLO: ligadura, atume, feita con palla, rama de xesta…para atar feixes ou mollos.
CARRO: obxecto donde se levaba a comida dos animais.
9. CONSTRUCIÓNS/ ZONAS DE LABRANZA
PALLEIRO: sitio donde se amoreaba a palla despois de mallar.
MEDA: construcción cónica que se fai na eira cos monllos de cereal para despois
mallalos.
MEDEIRO: pequena construción de monllos que se fai na leira despois de segar e antes
de traelos á eira para mallar.
MONLLO: feixe de plantas de cereais para a malla e cós que se fan as medas.
EIRA: parte de diante da casa.
CHOUSA: leira onde se levan as vacas comer, rodeada de árbores.
PULEIRO: sitio onde durmían as galiñas e os galos.
SOBEIRA: cuberto, alpendre feito xeralmente á carón da casa; corredor que separa a
parte da vivenda das cortes.
PASADOIRO: chanzos de pedra que se poñen nun valado para que as persoas poidan
acceder a una leira ou a un carreiro interior da mesma.
CORREDOIRA: camino estreito que solo pasaban os carros ou persoas a andar.
10. UTENSILIOS PARA ENFORNAR
BARREDOIRO: xesta para barrer o forno.
ZOSCADOIRO: pao longo para atizalo lume do forno ou removelas brasas.
RODO: serve para sacar o pan do forno.
BARREDOIRO: manoxo de loureiros que se usaba para barrer o forno.
FURNA: sitio onde ia parar toda a cinza que saía do forno ou lareira.
ARTESA: obxecto donde se amasa o pan.
PRENDAS
COBERTOR: manta feita de cachos de trapos.
ZOCOS OU ZOCAS: calzado feito dunha peza de madeira.
MOLIDA: almohadiña para transportar algo na cabeza que ten peso.
XUSTILLO: corpiño, prenda femenina interior sen mangas.
TOCA: prenda que levaban as mulleres maiores atadas á cintura.
UTENSILIOS PARA FIAR
SARILLO: utensilio que tiña forma de roda e usábase para facer mazarocas de lá ou liño.
MARANAS: madeixas de lá ou liño.
DEBADOIRA: utensilio con dous paus cruzados que se utilizaba para facer as marañas.
CARDAS: utensilio con dúas táboas con puntas que se utilizaba para cardar a lá ou o liño.
FUSO: aparello que se usaba para fiar o liño e a lá.
ROCA: instrumento que serve para fiar que se compón dunha vara delgada que envolve nun
extremo a estriga que se quere fiar.
11. UTENSILIOS E PARTES DA COCIÑA. PARTES DA CASA.
CALDEIRA: obxecto grande parecido a un caldeiro, cun aro.
TREPIA: obxecto de ferro de tres pés, que se pon sobre as brasas, para quentar algo.
FERRADA: cullerón grande de ferro.
AREA BRAVA: produto de limpeza que se usaba para fregar todo.
CHINERO: moble de cociña onde se gardaban os pratos, tenedores...
BOTA DE VIÑO: utensílio de coiro onde se levaba o viño.
BAÑO: onde se salaban as pezas do porco.
SELLA DE MADEIRA: depósito da auga na cociña.
PALANGANA: utensilio de porcelana que se usaba para lavarse.
SELLA: recipiente de forma troncocónica, feito con doelas de madeira suxeitas con aros de metal que se
emprega para transportar e conter auga.
CARAVILLA: anaco de ferro cun gancho curvo ou recto, fixo ou movible que se introduce nun buraco para
asegurar ou pechar portas ou ventas.
ALZADEIRO: parte alta dun moble de cociña e estaba aberto.
SALEIRO DA CARNE: onde se gardaba a carne salgada de porco.
GRAMALLEIRA: cadea de ferro pendurada sobre a lareira que ten un gancho no extremo para colgar potes e
poñelos ao lume.
CAMBOTA: parte alta que cubre a lareira.
LAREIRA: lugar onde se fai lume.
CUNCA: taza.
TIXOLA: utensilio de cociña metálico, de forma redonda, pouco fondo e con mango longo, no que se friten os
alimentos.
PARRUMEIRA: parede que vai desde o chan da lareira ata a parte baixa da cheminea na cociña tradicional,
onde se acumula a feluxe
ULLAR: lugar onde se gardaba a leña para o lume, preto das lareiras das casas.
CANDIL: aparello que se utilizaba para dar luz.
SOBRADO: planta alta dunha vivenda de dous andares.
PATÍN: balcón de madeira que había nas casas de pedra.
12. OUTROS
BOGADA: lavar a roupa.
ABOFÉ: de verdade.
ESFOLLAR: quitarlle a espiga á cana.
DEBULLAR: quitarlle os grans de millo a espiga.
DESCABEZAR: degraelas espigas.
GRAVUÑAR: afilala gadaña ou outra ferramenta.
CAROLO: parte que queda o quitarlle os grans a espiga.
BACENILLA: utensilio que se usaba para facer as necesidades.
ZAFRA: peza prismática de aceiro sobre a que os ferreiros baten o ferro para moldéalo.
VALILLA: coche da casa Fiat que tiña forma de escarabello.
BARRELO: cama para un neno pequeno, que se pode abanar con facilidade. Arrola o barrelo
a ver se dorme o cativo.
GARLOPA: cepillo longo de carpinteiro.
CALMEA: lostrega.
FREIXÓ: filloa.
ESTRICARSE: estirar moito os brazos.
LANGRÁN: perssoa moi grande e preguiceira.
ANAZAR: bater os ovos.
FOCHANCA: bache.
CAREPAS: monda da fruta.
BURRUALLO:malavoz,vello.
