3. STANDAR ISI
Materi Minimal lan
Tingkat Kompetensi
Minimal, kangge Nggayuh
Kompetensi Lulusan Minimal
4. CAKUPAN STANDAR ISI
Kerangka Dasar Kurikulum
Struktur Kurikulum
Beban Belajar
Kurikulum Tingkat Satuan Pendidikan
Kalender Pendidikan
5. KELOMPOK MAPEL MULOK
kelompok mata pelajaran ilmu
pengetahuan lan teknologi =>
kangge ngasilaken kompetensi
dasar ilmu pengetahuan lan
teknologi sarta mbudayakaken
mikir ilmiah sacara kritis, kreatif lan
mandiri
6. PRINSIP PENGEMBANGAN
KURIKULUM
1. Munjer ing potensi, mekaripun, kabetahan, lan kapentingan
siswa lan sakupengipun
2. Maneka warna lan manunggal
3. Tanggap dhateng mekaring ilmu pengetahuan, teknologi,
lan seni
4. Laras kaliyan kabetahaning gesang
5. Ngabehi lan sambung –sinambung
6. Sinau sadanguning gesang
7. Satimbang antawis kapentingan nasiyonal lan kepentingan
dhaerah
7. Prinsip Pelaksanaan Kurikulum
1. siswa kedah angsal ladosan pendidikan ingkang
gadhah bobot, sarta angsal kalodhangan kangge
mengekspresi dhiri kanthi bebas, dinamis, lan
ngremenaken.
2. njejegaken gangsal pilar
3. siswa amrih angsal ladosan ingkang asipat
perbaikan, pengayaan , lan percepatan
4. swasana sesambetan siswa lan guru sami-sami
anampi lan ngaosi, rumaket, tinarbuka
8. Sambetipun
5. ngginakaken multistrategi lan multimedia, sumber
sinau lan teknologi ingkang nyekapi, lan
mumpangataken papan sakupengipun sumber
sinau,
6. mumpangataken kawontenan alam, sosiyal, lan
budaya sarta kasugihaning dhaerah
7. katindakaken ing salebeting pangimbang,
panggepok senggol, lan sambeting lampah ingkang
jumbuh lan nyekapi antawis kelas lan jinis sarta
tataran pendidikan
9. STRUKTUR KURIKULUM
1. Lebeting momotan kurikulum kaemot ing
kompetensi ingkang kedah dipunkuwaosi
siswa kanthi beban belajar ingkang
kaserta ing struktur kurikulum
2. Mujudaken pola lan susunan mata
pelajaran ingkang kedah kalampahan
siswa ing kridha pasinaon.
10. Sambetipun
3. Kompetensi dumados saking Standar
Kompetensi (SK) lan Kompetensi
dasar (KD) ingkang kamekaraken
adhedhasar Standar Kompetensi
Lulusan (SKL)
4. Muatan Lokal lan Pengembangan Diri
mujudaken perangan integral saking
struktur kurikulum sekolah
12. BEBAN BELAJAR
Beban belajar tegesipun wekdal ingkang
kabetahaken siswa kangge ndherek
kridha pasinaon kanthi sistem:
- Kridha Pepnggihan (KP)
- Penugasan Terstruktur (PT)
- Kegiatan Mandiri Tidak Terstruktur
(KMTT)
13. KP, PT, KMTT
Kridha pepanggihan (KP) menika kridha
pasinaon ingkang arupi proses interaksi
kaliyan guru.
Penugasan terstruktur (PT) inggih menika
kridha pasinaon ingkang arupi panyinaon
malih tumrap materi pasinaon dening siswa
ingkang dipunrancang guru kangge
nggayuh standar kompetensi. Wekdal
panggayuhipun katemtokaken dening guru
14. Sambetipun
Kridha mandiri tidak terstruktur (KMTT)
inggih menika kridha pasinaon ingkang
arupi panyinaon materi pasinaon
dening siswa ingkang karancang guru
kangge nggayuh standar kompetensi.
Wekdal pangrampungipun kaatur
dening siswa
16. SISTEM PAKET
Sistem panggelaring program
pendidikan ingkang siswanipun
kawajibaken ndherek sedaya mapel
ingkang sampun katetepaken kangge
saben tataran kelas, jumbuh kaliyan
struktur ingkang lumampah ing satuan
pendidikan kasebat.
17. SISTEM SKS
Sistem Kredit Semester (SKS) inggih
menika sistem panggelaring
program pendidikan ingkang
siswanipun nemtokaken piyambak
beban belajar lan mapel ingkang
dipundhereki saben semester.
18. KRIDHA PANGREMBAKANING
DHIRI
• Boten kalebet beban belajar amargi
subsatnsi kapilih piyambak dening
siswa laras kaliyan kabetahan, minat,
lan bakat.
• Kajatah wekdal ekuivalen 2 (kalih)
jam pelajaran.
19. BEBAN BELAJAR KRIDHA
PEPANGGIHAN SISTEM PAKET
Satu
Jumlah Minggu Waktu Jumlah
jam
Satuan jam Efektif pembela jam per
pemb.
Pendidi Kelas pemb. per jaran tahun
tatap
kan Per tahun per (@60
muka
minggu ajaran tahun menit)
(menit)
1088 -
1216 jam
pembelaj
/MTs/
aran
SMPLB* s.d. IX 40 32 34-38 725-811
) (43520 -
48640
menit)
20. KURIKULUM TINGKAT SATUAN
PENDIDIKAN
1. Kurikulum operasional ingkang karakit dening
saben satuan pendidikan
2. Sekolah lan Kepala Sekolah mekaraken KTSP lan
silabus adhedhasar :
• Kerangka dasar kurikulum, lan
• Standar kompetensi
• Ing sangandhaping koordinasi lan supervisi Dinas
Pendidikan Kabupaten/Kota dan atau Provinsi.
21. KALENDER PENDIDIKAN
• Kalender pendidikan Iinggih menika
pangaturig wekdal kridha pasinaon
siswa dangunipun sataun ajaran.
• Kalender pendidikan nyakup wiwitan
taun ajaran, minggu efektif sinau, lan
dinten prei.
22. KALENDER PENDIDIKAN
No Kegiatan Alokasi Keterangan
Waktu
1 Minggu efektif Minimum 34 Digunakan untuk kegiatan pembelajaran
belajar minggu dan efektif pada setiap satuan pendidikan
maksimum
38 minggu
2 Jeda tengah Maksimum 2 Satu minggu setiap semester
semester minggu
3 Jeda Maksimum 2 Antara semester I dan II
antarsemester minggu
4 Libur akhir Maksimum 3 Digunakan untuk penyiapan kegiatan dan
tahun pelajaran minggu administrasi akhir dan awal tahun
pelajaran
23. KALENDER PENDIDIKAN
No Kegiatan Alokasi Keterangan
Waktu
5 Hari libur 2–4 Daerah khusus yang memerlukan libur
keagamaan minggu keagamaan lebih panjang dapat mengaturnya
sendiri tanpa mengurangi jumlah minggu
efektif belajar dan waktu pembelajaran efektif
6 Hari libur Maksimum Disesuaikan dengan Peraturan Pemerintah
umum/nasion 2 minggu
al
7 Hari libur Maksimum Untuk satuan pendidikan sesuai dengan ciri
khusus 1 minggu kekhususan masing-masing
8 Kegiatan Maksimum Digunakan untuk kegiatan yang diprogramkan
khusus 3 minggu secara khusus oleh sekolah/madrasah tanpa
sekolah/madr mengurangi jumlah minggu efektif belajar dan
asah waktu pembelajaran efektif
25. PURWAKA
1. Prinsip
Pendidikan kagelar minangka proses
pambudayan lan ndayakaken siswa ingkang
lumampah sadanguning gesang.
2. Implikasi
Ewahaing paradigma proses pendidikan,
inggih menika saking paradigma pengajaran
dhateng paradigma pembelajaran.
26. sambetipun
3. Pembelajaran
Proses interaksi siswa kaliyan guru lan sumber
belajar ing satunggaling swasana sinau.
Pasinaon saben satuan pendidikan dasar lan
menengah kedah interaktif, inspiratif,
ngremenaken, nantang, lan nuwuhaken
krenteging siswa kangge ndherek aktif, sarta
asung kalodhangan tumrap prakarsa,
kreativitas, lan kamandhiren laras kaliyan
bakat, minat, lan mekaring jiwa raga siswa.
27. STANDAR PROSES
• standar nasional pendidikan ingkang
magepokan kaliyan lumampahing pasinaon
ing satuan pendidikan kangge nggayuh
kompetensi lulusan.
• Isi kriteria minimal lampah pasinaon ing
satuan pendidikan dasar lan menengah ing
saindhenging nusantara
28. sambetipun
Lumampah kangge tataran
pendidikan dasar lan menengah
ing jalur formal, tumrap sistem
paket menapa dene SKS
29. CAKUPAN STANDAR PROSES
I. Pangrancang lampah pasinaon
II. Lumaksananing lampah
pasinaon
III. Pambiji asiling pasinaon
IV. Pangawasan proses pembelajaran
31. A. SILABUS
Minangka landhesan mekaraken RPP
Ngemot identitas mata
pelajaran, SK, KD, materi
pembelajaran, kegiatan
pembelajaran, indikator pencapaian
kompetensi, penilaian, alokasi
waktu, dan sumber belajar.
32. sambetipun
Kamekaraken dening satuan
pendidikan adhedhasar Standar Isi
(SI) lan Standar Kompetensi Lulusan
(SKL), sarta pandom pangrakiting
Kurikulum Tingkat Satuan
Pendidikan (KTSP).
33. sambetipun
Ing cak-cakanipun, pangrembakaking
silabus saged katindakaken dening para
guru sacara mandhiri utawi rombongan ing
salebeting sekolah/ madrasah utawi
pinten-pinten sekolah, kelompok
Musyawarah Guru Mata Pelajaran (MGMP)
utawi Pusat Kegiatan Guru (PKG) dan Dinas
Pendidikan.
34. PENGEMBANGAN SILABUS
Kangge SD lan SMP: karakit
ing sangandhaping supervisi
dinas kabupaten/kota ingkang
tanggel jawab ing
bidang pendidikan,
35. B. RPP
Kaandharaken saking silabus kangge ngeneraken
kridha sinau siswa ing salebeting ngudi nggayuh
KD.
Saben guru wajib ngakit RPP jangkep lan
runtutamrih pasinoan lumampah interaktif,
inspiratif, ngremenaken, nantang, nyurung
gregeting siswa kangge ndherek aktif, sarta asung
kalodhangan tumrap prakarsa, kreativitas, lan
kmandhiren jumbuh kaliyanbakat, minat, lan
mekaring jiwa raga siswa.
36. C. SARAT LUMAMPAHING
PASINAON
Rombongan Belajar
Kathah-kathahipun siswa saben
rombongan belajar inggih menika :
a. SD/MI : 28 siswa
b. SMP/MT : 32 siswa
c. SMA/MA : 32 siswaidik
37. sambetipun
2. Beban Kerja Minimal Guru
a. Beban kerja guru nyakup kridha baku)
ngrancang pasinaon, (2) nindakaken
pasinaon (3) mbiji asil pasinaon, (4)
nuntun lan nggladhi siswa, sarta (5)
nindakaken tugas tambahan;
b. Beban kerja saboten-botenipunadalah 24
(kawan likur) jam pepanggihan ing 1
(setunggal) minggu.
38. 3. BUKU TEKS PELAJARAN
a. Kapilih lumantar parepatan guru kanthi
tetimbangan komite sekolah saking buku-buku
ingkang katetepaken Gubernur.
b. Rasio kangge siswa inggih menika 1 : 1 saben
mata pelajaran;
c. Sasanesipun buku teks pelajaran, guru
ngginakaken buku panduan guru, buku
pengayaan, buku referensi lan sumber sinau
sanesipun;
d. Guru ngulinakaken siswa ngginakaken siswa
buku-buku sanesipun ingkang wonten
perpustakaan.
39. 4. PANGOLAHING KELAS
a. Guru mranata kursi jumbuh kaliyan
karakteristik siswa lan mata
pelajaran, searta aktivitas pasinaon
ingkang badhe kalampahan.
b. Lirih soranipun lan intonasi swanten guru
ing lampah pasinaon kedah kapireng siswa
kanthi sae.
40. sambetipun
c. Tetembunganing guru kedah santun lan
dipunmangertosi siswa.
d. Guru nyalarasaken materi pasinaon
kaliyan cepet rendhet sarta kasagedaning
siswa.
e. Guru nuwuhaken ketertiban, kedisiplinan,
kenyamanan, keselamatan, lan keputusan
ing pranatan salebeting nggelar lampah
pasinaon.
41. sambetipun
f. guru paring penguatan lan umpan balik
dhateng respons lan asiling sinau
siswa sadanguning lampah pasinaon
lumaksana.
g. Guru ngaosi pamanggihing siswa;
h. Guru ngagem busana ingkang
sopan, resik,lan rapi
42. sambetipun
i. Saben wiwitan semester, guru
ngandharaken silabus mata pelajaran
ingkang dipunayahi; lan
j. Guru miwiti lan mungkasi lampah pasinaon
jumbuh kaliyan wekdal ingkang
katemtokaken.
44. 1. Kridha Purwaka
Nyawisaken siswa sacara jiwa lan
raga tumut kridha pasinaon.
Ngajengaken pandangon ingkang
nggepok senggolaken kawruh
saderengipun kaliyan materi ingkang
badhe dipunsinau.
Ngandharaken tujuan pasinaon utawi
KD ingkang badhe kagayuh
46. 2. Kridha Inti
Mujudaken lampah pasinaon kangge nggayuh
KD ingkang katindakaken sacara interaktif,
inspiratif, ngremenaken,nantang, njurung
gregeting siswa kangge ndherek aktif, sarta
asung kalodhangan tumrap prakarsa,
kreativitas, lan kemandhiren jumbuh kaliyan
bakat, minat lan mekaring jiwa raganipun
siswa.
Menggunakan metode yang disesuaikan
dengan karakteristik peserta didik dan mata
47. sambetipun
Ngginakaken metodhe ingkang
kajumbuhaken kaliyan karakteristik
siswa lan mata pelajaran, ingkang
nyakup lampah eksplorasi, elaborasi,
lan konfirmasi.
48. 3. KRIDHA PANUTUP
Sesarengan kaliyan siswa utwai piyambak
damel ringkesan utawi dudutan pasinaon.
Mbiji utawi refleksi dhateng kridha
ingkang kaleksanana sacara ajeg lan
karancang.
Paring walikan dhateng lampah lan asiling
pasinaon.
49. sambetipun
Ngrancang kridha sambetipun kanthi
wujud pasinaon
remidi, pengayaan, ladosan BK lan utawi
tugas pribadi menapa dene rombongan
jumbuh kaliyan asiling sinau siswa
Ngandharaken rancangan pasinaon
candhakipun.
50. III. PAMBIJI ASILING PASINAON
1. Katindakaken guru dhateng asiling sinau
kangge:
ngukur tataran panggayuhing kompetensi
siswa.
bahan damel lapuran kamajengan asiling
sinau, lan
ndandosi lampah pasinaon
51. sambetipun
2. Katindakaken sacara : ajeg, runtut, lan
karancang.
3. Ngginakaken tes lan non tes; lesan utawi
sinerat; pamriksa karyal pangukur sikep;
pambiji asiling karya (tugas,
proyek/produk, portofolio, lan pambiji
dhiri).
53. A. PEMANTAUAN
Katindakaken ing tataran pangrancang,
lumaksana, lan pambiji asil pasinaon.
Katindakaken kanthi cara pirembagan, niti
priksa, nyathet, ngrekam, wawanrembag,
lan dokumentasi.
Katindakaken deningkepala satuan
pendidikan lan pengawas satuan
pendidikan
54. B. SUPERVISI
Katindakaken ing tataran pangrancang,
lumaksana, lan pambiji asil pasinaon.
Katindakaken kanthi cara paring conto,
pirembagan, gladhen, lan konsultasi.
Katindakaken deningkepala satuan
pendidikan lan pengawas satuan
pendidikan
55. C. EVALUASI
1. kangge nemtokaken bobot pasinaon kanthi wetah,
nyakup pangrancang pasinaon, cak-cakan lampah
pasinaon, lan pambiji asil pasinaon.
2. Katindakaken kanthi cara:
a. mbandhingaken lampah pasinaon ingkang
katindakaken guru kaliyan standar proses.
b. nintingi kridhaning guru ing salebeting lampah
pasinaon jumbuh kaliyan kompetensi guru
57. D. PALAPURAN
Asil
pangawat-awat, supervisi,
lan evalusai lampah pasinaon
kalapuraken dhateng ingkang
kagungan kapentingan.
58. E. TINDAK LANJUT
• Pangiyat lan pangaji kaparingaken
dhateng guru ingkang sampun
nyekapi standaripun.
• Penget lesan asipat mucal
kaparingaken dhateng guru ingkang
dereng standar.
• Guru kaparingan kalodhangan ndherek
panataran utawi gladhen sanesipun.
60. PANGERTOSAN
Standar penilaian pendidikan menika
standar nasional pendidikan ingkang
magepokan kaliyan mekanisme, prosedur,
lan instrumen pambiji asil sinauning siswa.
Penilaian pendidikan inggih menika lampah
ngempalaken kabar utawi informasi
kangge nemtokaken panggayuhing asil
sinauning siswa.
61. sambetipun
Ulangan inggih menika lampah ingkang
katindakaken kangge ngukur panggayuhing
kompetensi siswa sacara sinambung ing
salebeting lampah pasinaon, kangge ngawat-
awati kamajengan, ndandosi pasinaon, lan
nemtokaken kasiling sinau siswa.
Ulangan harian menika kridha ingkang kalampahan
sacara periodik kangge ngukur panggayuhing
kompetensi siswa sasampunipun
ngrampungaken satunggal KD utawi langkung.
62. sambetipun
– Ulangan tengah semester inggih menika kridha ingkang
katindakaken guru kangge ngukur panggayuhing
kompetensi siswa sasampunipun nglampahi 8-9 minggu
kridha pasinaon. Cakupan ulangan nyakup sedaya
indikator ingkang merepresentasikan sedaya KD ing
wekdal kasebat.
– Ulangan akhir semester inggih menika kridha ingkang
katindaken dening guru kangge ngukur panggayuhing
KD siswa ing pungkasan semester. Cakupanipun
sedaya indikator ingkang merepresentasikan sedaya
KD ing semester kasebat.
63. sambetipun
– Ulangan kenaikan kelas inggih menika kridha ingkang
katindakaken guru ing pungkasan semester ganep
kangge ngukur panggayuhing kompetensisiswa ing
pungkasan semester ganep wonten ing satuan
pendidikan ingkang ngginakaken sistem paket.
– Ujian sekolah inggih menika kridha pangukur
panggayuhing kompetensi siswa ingkang
katindakaken dening satuan pendidikan kangge
ngasilaken pangaken tumrap asiling sinau lan
mujudaken sarat lulus saking sekolah.
64. sambetipun
Ujian nasional inggih menika kridha
pangukur panggayuhing kompetensi
siswa ing pinten-pinten mata pelajaran
tartamtu ing salebeting klompok mata
pelajaran ilmu pengetahuan lan
teknologi kangge mbiji panggayuhing
Standar Nasional Pendidikan.
65. Prinsip Penilaian
sahih, tegesipun pambiji
dipundhasaraken ing data ingkang
nggambaraken kasagedan ingkang
kaukur.
Objektif, ateges pambiji
dipundhasaraken ing prosedur lan
kriteria ingkang cetha, boten
kaperbawan subjektifitas ingkang mbiji.
66. sambetipun
Adil, ateges pambiji boten nguntungaken
utawi damel pituna siswa amargi gadhah
kabetahan mligi, sarta beda ing bab agami,
suku, budaya, adat tata cara, status sosial
ekonomi, lan gender.
terpadu, tegesipun pambiji dening guru
mujudaken salah satunggaling perangan
ingkang boten pisah saking kridha pasinaon
67. sambetipun
Adil, ateges pambiji boten nguntungaken
utawi damel pituna siswa amargi gadhah
kabetahan mligi, sarta beda ing bab agami,
suku, budaya, adat tata cara, status sosial
ekonomi, lan gender.
terpadu, tegesipun pambiji dening guru
mujudaken salah satunggaling perangan
ingkang boten pisah saking kridha pasinaon
68. sambetipun
Sistematis, pambiji katindakaken kanthi
karancang, mawi tataran sarta ngenut
langkah-langkah ingkang baku.
beracuan kriteria, tegesipun pambiji
dipundhasarken ing ukuran panggayuhing
kompetensi ingkang sampun katetepaken.
akuntabel, tegesipun pambiji saged
katanggel saking babagan teknik, prosedur,
menapa dene asilipun.
69. Teknik lan Instrumen Penilaian
Pambiji asil sinau dening guru
ngginakaken maneka teknik
pambiji arupi tes, observasi, paring
tugas pribadi utawi rombongan, lan
wujud sanesipun jumbuh kaliyan
karakteristik kompetensi lan
tataran pangrembakaning siswa.
70. sambetipun
Teknik tes arupi tes tulis, tes lesan, lan tes
praktek utawi tes kridha.
Teknik observasi utawi pamriksa
katindakaken sadanguning pasinaon
lumampah lan/utawi ing sanjawining kridha
pasianaon.
Teknik paring tugas pribadi menapa
rombongan saged awujud tugas ing griya
lan/utawi proyek.
71. sambetipun
Instrumen pambiji asiling sinau ingkang
kaginakaken guru nyekapi ing sarat (a)
subtansi, inggih menika makili kompetensi
ingkang kabiji, (b) konstruksi, inggih menika
nyekapi sarat teknis laras kaliyan wujud
instrumen ingkang kaginakaken, lan (c)
bahasa, inggih menika ngginakaken basa
ingkang sae lan trep sarta komunikatif
jumbuh kaliyan pangrembakanaing siswa.
72. sambetipun
Instrumen pambiji kaginakaken
dening satuan pendidikan ing
salebeting ujian sekolah
nyekapi sarat substansi,
konstruksi, lan basa sarta
gadhah bukti validitas empirik.
73. sambetipun
Instrumen pambiji ingkang kaginakaken
dening pamarentah ing salebeting UN
nyekapi sarat substansi, konstruksi, basa, lan
gadhah bukti validitas empirik sarta
ngasilaken skor ingkang saged
katandhingaken antawis sekolah setunggal
lan setunggalipun, antawis dhaerah
setunggal lan setunggalipun, lan antawis
taun setunggal lan setunggalipun.
74. Mekanisme dan Prosedur
Penilaian
Pambiji asiling sinau ing tataran pendidikan
dasar lan menengah katindakaken dening
guru, satuan pendidikan, lan pamarentah.
Pangrancang strategi pambiji dening guru
katindakaken nalika ngrakit silabus ingkang
andharanipun mujudaken perangan saking
RPP.
75. sambetipun
Ulangantengah semester,
ulangan akhir semester, lan
ulangan kenaikan kelas
katindakaken dening guru ing
sangandhaping koordinasi satuan
pendidikan.
76. sambetipun
Kridha ujian sekolah katindakaken
kanthi langkah-langkah: (a) ngrakit
kisi-kisi, (b) mekaraken instrumen,
(c) nggelar ujian, (d) ngolah lan
nemtoaken kalulusan, (e)
nglapuraken lan mumpangataken
asiling pasinaon
77. sambetipun
Pambiji mata pelajaran muatan lokal
ngenut klompok mata pelajaran
ingkang laras.
Asil ulangan harian kawartakaken
dhateng siswa saderengipun
dipunwontenaken ulangan harian
candhakipun.
78. sambetipun
Siswa ingkang dereng nggayuh KKM kedah
tumut pasinaon remidi.
Asil pambiji dening guru lan satuan
pendidikan kaparingaken kanthi wujud
setunggal biji panggayuhing kompetensi
mata pelajaran, sinartan deskripsi
kamajenganing sinau
79. Pambiji dening Guru
– Martakaken silabus mata pelajaran ingkang ing
salebetipun ngemot kriteria pambiji ing wiwitan
semester.
– mekaraken indikator panggayuhing KD lan milih
teknik pambiji ingkang jumbuh kaliyan nalika
ngrakit silabus mata pelajaran.
– Mekaraken instrumen lan pandom pambji jumbuh
kaliyan wujud lan teknik ingkang dipunpilih.
80. sambetipun
– Nggelar tes, pamriksa, paring tugas, lan/utawi
wujud sanes ingkang dipunbetahaken.
– Ngolah asiling pambiji kangge mangertosi
kamajengan asil sinau lan ingkang ngengel-ngeli
sinauning siswa.
– Mangsulaken asil paniti priksa ayahaning siswa
sinartan walikan/panyaruwe ingkang
– Mumpangataken asiling pambiji kangge ndandosi
pasinaon.
81. Nglapuraken asiling pambiji mata
pelajaran saben pungkasan
semester dhateng pangarsa
satuan pendidikan kanthi wujud
setunggal biji sinartan deskripsi
minangka gambaran kompetensi
sacara wetah.