prof. dr Nadežda Novaković Regionalni simpozijum “Položaj fizike u srednjim školama u regionu” 1 – 3. februar 2013. godine, Aleksinac

1. MEĐUNARODNA JUNIORSKA NAUČNA OLIMPIJADA
Č
- osvrt i analiza -
Prof. dr Nadežda Novaković,
f
Prirodno-matematički fakultet Niš

2. Međunarodna juniorska naučna olimpijada (International
Junior Science Olympiad - IJSO) je veliko i veoma obimno
međunarodno takmičenje koje se održava svake godine. Olimpijada
obuhvata takmičenje iz tri naučne oblasti: fizike, hemije i biologije
fizike
uključujući i potrebno znanje iz matematike. Svaka zemlja na
takmičenju može imati ekipu od 6 učenika, 15 godina starosti i
j p , g
mlađe, tri vođe ekipe i eventualno posmatrače. Zemlja, koja je
domaćin olimpijade može imati dve ekipe. Takmičenje se sastoji iz tri
dela: testa, teorijskog dela i eksperimenta, sa danom pauze između,
tako da olimpijada traje 9 dana. Ukupan maksimalni broj poena je
100.
100

3. Test (3 sata)
Test takmičenje se sastoji od 30 pitanja, po 10 iz svake oblasti.
Svako pitanje ima 4 ponuđena odgovora (rešenja). Za svaki tačan
odgovor,
odgovor takmičar dobija 1 poen a za svaki netačan odgovor se
poen,
oduzima 0.25 poena. Maksimalan broj poena je 30.
Teorijski deo (3 sata)
Teorijsko takmičenje se sastoji iz 3 odvojena dela, jer je svaki
dela
posebna celina. Svaki deo se sastoji od različitih pitanja, jedne ili više
tema iz svake naučne oblasti (iz fizike su to jedan ili dva problemska
zadatka. To su ustvari računski zadaci vezani za neku konkretnu
pojavu, ili proces sa detaljnim opisom, uz određivanje više fizičkih
veličina i analizu i tih) P k d su t k bi
liči li istih). Ponekad to kombinovani problemski
i bl ki
zadaci iz sva tri predmeta, međusobno delimično ili sasvim povezani.
Uslovima zadatka je predviđen niz koraka i pitanja u vezi sa
problemom iz odgovarajuće oblasti. Maksimalan broj poena je 30.

4. Eksperimentalni deo (3 sata)
Eksperimentalno takmičenje se radi u grupama od po tri
Ek i l k ič j di d i
takmičara, tako da svaka zemlja ima po dve ekipe (A i B). Sve ekipe
rade isti eksperiment u skladu sa uputstvom vrše merenja
uputstvom, merenja,
obrađuju rezultate, analiziraju ih i odgovaraju na postavljena
pitanja. Svaki takmičar j
p j jedne ekipe dobija isti broj p
p j j poena, j se
jer
vrednuje ekipni rad i predaje zajednička jedinstvena lista sa
odgovorima. Maksimalan broj poena je 40.

5. Priznanja
Posle svakog dela takmičenja vođama ekipa se dostavljaju
takmičenja,
rezultati pregleda (samo broj poena i fotokopije lista sa odgovorima), a
nakon završenog trećeg dela takmičenja vođe ekipa se sastaju sa
g g j p j
komisijom za pregled, ukoliko imaju primedbe na bodovanje, (a moguć
je i previd), vrše se eventualne korekcije broja poena i tek tada se
formira rang lista. Posebno je interesantna činjenica da učenici ne
učestvuju u procesu prigovora i da se rang lista ne objavljuje do
proglašenja.
proglašenja Priznanja se dodeljuju kao na našem takmičenju iz fizike
fizike,
tako da 10% takmičara dobija zlatne medalje, sledećih 20% srebrne i
narednih 30% dobija bronzane medalje.
j j
Medalje se kao posebna priznanja dodeljuju i za prve tri
prvoplasirane ekipe iz eksperimentalnog dela i za zemlju koja je
najbolje plasirana. Individualna priznanja se dodeljuju najboljem
i i i i
ukupnom pobedniku (prvoplasiranom takmičaru) i najboljem
pojedincu u teorijskom delu. Svi učesnici dobijaju priznanje, sertifikat
delu priznanje
za učešće, kako učenici, tako i vođe ekipa i posmatrači.

6. Program Olimpijade (fizika i matematika)
1. Čestice, talasi i materija
Sastav tela
o Struktura atoma (neutroni, protoni, elektroni)
Agregatna stanja materije i njihove osobine
o Čvrsto stanje, tečnosti, gasovi i plazma – karakteristike i razlike
stanje tečnosti
o Kristali kao poseban oblik čvrstog stanja materije
o Osobine materije (gustina, zapremina, električna p
j (g p provodnost, izolatori i
provodnici, elastične osobine, termalno širenje, (specifični) toplotni
kapacitet)
o F i prelazi i njihov uticaj na osobine materije (l
Fazni l i jih i j bi ij (latentna toplota, fazni
l f
dijagrami, promena zapremine i gustine)
o Voda i njene različite faze

7. Talasi
o Frekvencija, talasna dužina, brzina prostiranja i njihova veza
o Razlika između transverzalnih i longitudinalnih talasa
o Superpozicija talasa
o Klasičan Doplerov efekat
Zvuk (zvuk k l
Z k ( k kao longitudinalni talas koji nastaje prenošenjem pritiska,
d l l k š k
osećaj zvuka)

8. Svetlost
o Talasna i čestična priroda svetlosti
o Prostiranje i brzina svetlosti u vakuumu i drugim sredinama, indeks
sredinama
prelamanja
o Veza između talasne dužine i boje, elektromagnetni spektar
o Odbijanje i prelamanje svetlosti na ogledalima i sočivima (upadni i
reflektovani zrak, Snelius-Dekartov zakon, totalna refleksija svetlosti)
o Formiranje likova u ogledalima i sočivima (žižna daljina, jednačina
tankih sočiva, uvećanje, lupa, mikroskop, teleskop, naočare)
, j , p , p, p, )

9. 2. Energija
2 E ij
Energija u prirodi i održanje energije
Različiti oblici energije (vezivna energija, kinetička, potencijalna
toplotna, aktivaciona energija , energija elastične opruge, energija gama
p , gj gj p g , gj g
zračenja)
Prenos energije (mehanizmi prenosa toplote, prenos energije talasima)
Pretvaranje energije i efikasnost (pretvaranje potencijalne i kinetičke
energije, veza energije i temperature, gubitak energije zračenjem u
okolinu)
Izvori energije (životinje, biljke, ljudi i mašine. Fosilni i obnovljivi
gj )
izvori energije)
Snaga (snaga motora, zvezda, oslobođena snaga na otporniku)

10. 3. Interakcije
Sile
o Sile u prirodi i vrste sila (gravitaciona, elektrostatička, magnetna,
statička i dinamička sila trenja, sila potiska, Van-der Valsova sila)
j , p , )
o Masa i težina, centar mase
o Njutnovi zakoni, inercijalni sistemi
o Kinematika materijalne tačke: pravolinijsko i kružno kretanje (položaj,
p , , j , f j , p , p
put, brzina, ubrzanje, kružna frekvencija, centripetalna sila, Keplerovi
zakoni, kretanje Zemlje oko Sunca)

11. o Impuls i promena impulsa (impuls, elastični i neelastični sudari,
održanje momenta u zatvorenom sistemu)
atvorenom
o Poluge
o Elastične sile, Hukov zakon i harmonijsko oscilovanje
o Pritisak (atmosferski pritisak, statički pritisak u tečnostima)
Električno, magnetno i gravitaciono polje
e č o, g e o g v c o o po je
Vrste hemijskih veza - priroda, struktura i jačina (kovalentna i
jonska veza, vodonična veza i Van-der Valsova sila)

12. Difuzija, osmoza i površinski napon
Principi tankih slojeva i papirna hromatografija
Uticaj zračenja na organizme
4. Strukture, osobine i funkcije
....
o Stvaranje i efekti kiselih kiša
o Elektroliza (kretanje jona, Faradejeva konstanta, elektrohemijske
ćelije)

13. 5. Sistemi
Principi kontinuiteta u zatvorenim sistemima/ciklusima
Ravnoteže (ravnoteža sila, hemijska/jonska ravnoteža,
termodinamička ravnoteža, eko-sistemi u ravnoteži))
Skale u prirodi (u biološkim, astrofizičkim sistemima)
Osnovni concept ciklusa u prirodi (... ozonski ciklus, obnovljivi i
neobnovljivi prirodni resursi, klima na Zemlji)
resursi

14. Električna kola
o Komponente kola (otpornici i žice, sijalice, naponski izvori,
ampermetri, voltmetri, kondenzatori)
o Omov zakon, naelektrisanje, struja, napon
o Serijska i paralelna veza, Kirhofova pravila
o Razlika između jednosmerne i naizmenične struje/napona
o Kvalitativno poznavanje elektromagnetne indukcije i Lencovog pravila
o Osnovni principi generatora i motora
Termodinamički sistemi (apsolutna temperatura, zakoni idealnih
e od č sse tempe atu a, akoni
gasova, izotermni, izohorski i izobarski procesi, ...)
Astrofizicki sistemi (glavne karakteristike zvezda, planeta, Meseca
(satelita), kometa, asteroida, solarnog sistema, galaksije)

15. 7. Matematičke veštine
Jednačine
o Razlomci
o Logaritamske i eksponencijalne funkcije
o Stepeni i koreni
o Polinomi (rešavanje kvadratne jednačine)
o Trigonometrijske funkcije
j jednacina za dobijanje linearnih odnosa –
Transformacije j j j
linearizacija grafika
Grafici funkcija
Prosta geometrija (geometrija trougla i kruga, površina osnovnih
kruga
geometrijskih figura, površina i zapremina osnovnih geometrijskih tela)

16. Osnove vektorske algebre (sabiranje i oduzimanje - razlaganje
vektora)
Jednostavna statistika (srednja vrednost, standardna devijacija,
osnovni pojmovi verovatnoće)
Procena greške (putem standardne devijacije ili min-max analize,
razlika između tačnosti i preciznosti)
Zaokruživanje brojeva i p
j j predstavljanje rezultata (broj značajnih
j j ( j j
cifara)

17. Olimpijade i rezultati naših ekipa
1. (5 –14). 12. 2004. – Džakarta, Indonezija (1 srebrna i 4 bronzane medalje)
2. (4 –13). 12. 2005. – Džodžakarta, Indonezija (1 srebrna i 4 bronz. medalje)
( ) , j ( j )
3. (3 –12). 12. 2006. – Sao Paolo, Brazil (4 srebrne i 2 bronzane medalje)
4. (2 –11). 12. 2007. – Taipei, Tajvan (2 bronzane medalje)
5. (7 –16). 12. 2008. – Č
Čangvun, Južna Koreja, (1 srebrna i 5 bronz. medalja)
6. (2 –11). 12. 2009. – Baku, Azerbejdžan (1 srebrna i 3 bronzane medalje)
7.
7 (2 –11). 12 2010 – Abuja Nigerija (2 srebrne i 4 bronzane medalje)
11) 12. 2010. Abuja,
8. (1 –10). 12. 2011. – Durban, Južna Afrika, (2 srebrne i 4 bronzane)
9. (1 –10). 12. 2012. – Teheran, Iran (5 bronzanih medalja)
( ) , ( j )
Ukupno osvojenih medalja: 12 srebrnih i 33 bronzane
Sledeće olimpijade
10. 2013. Mumbaj, Indija
10 2013 – M b j I dij
11. 2014. – Holandija

18. Uočene razlike u obrazovnoj praksi u odnosu na našu praksu
Na osnovu osmogodišnjeg iskustva, koje sam stekla kao vođa naše ekipe,
nabrojaću samo nekoliko značajnih razlika koje sam uočila tokom ovih godina,
razmenom mišljenja sa kolegama iz različitih zemalja:
išlj j k l i ličitih lj
a) različit sistem osnovnog obrazovanja (npr. devetogodišnja osnovna
škola).
b) različit položaj prirodnih nauka u sistemu obrazovanja.
c) bolja koordinacija i korelacija nastavnih planova i programa prirodnih
nauka – međusobni veći upliv predmeta.
d) bolja opremljenost laboratorija, primena očiglednih sredstava, rad
laboratorija sredsta a
sekcija.
e) problemski zadaci u okviru računskih zadataka.
f) fenomenološka obrada mnogih pojava uz akcenat na aplikativnu stranu
predmeta iz prirodnih nauka.
g) veće materijalno ulaganje države u obrazovanje.

19. Cilj učestvovanja naše zemlje na ovim olimpijadama je
u prvom redu afirmacija zemlje i našeg obrazovnog sistema i
učenika-pojedinaca, a posredno i profesora i škola. Pored
provere nivoa znanja učenika naše osnovne škole izuzetna
škole,
vrednost svake olimpijade je u tome što se odvija u toploj,
prijateljskoj atmosferi, što se šire vidici u svakom smislu te
atmosferi
reči i što se upoznaju druge tradicije i kulture. Uprkos
razlikama u nastavnim programima koje su evidentne,
evidentne
sklapaju se nova poznanstva i prijateljstva i sa tom praksom
svakako treba nastaviti bez obzira na prisutne probleme u
nastaviti,
dosadašnjem iskustvu.

24. Podaci o učesnicima olimpijada (IJSO), školama i profesorima
2004. Džakarta (Jakarta), Indonezija
1. Mladen Miljuš, b
1 Ml d Milj š srebrna medalja, oš. “Mil š C j ki” Beograd, N d G l ić
d lj š “Miloš Crnjanski”, B d Nenad Golović
2. Stefan Stevšić, bronzana medalja, oš. “Dragomir Marković”, Kruševac, Dragica Miletić
3. Marija Grofulović, bronzana medalja, oš. “IX srpska udarna brigada”, Bor, Cvetanka
Jovanović
4. Luka Gartner, bronzana medalja, oš. “Dositej Obradović”, Novi Sad, Milica Knežević
5. Suzana Milutinović, bronzana medalja, oš. “Branko Radičević”, Mali Zvornik, Rajna
Samardžić
6. Sofija Purić, sertifikat, oš. “Boško Đuričić”, Jagodina, Tamara Vujičić
2005. Džodžakarta (Yogyakarta), Indonezija
1. Mikloš Homolja, srebrna medalja, oš. “Novak Radonjić”, Mol, Valerija Trungel
2.
2 Nikola Šibalić srebrna medalja oš “Vuk Karadžić”, Beograd Snežana Nemeš
Šibalić, medalja, oš. Vuk Karadžić Beograd,
3. Mina Spasić, bronzana medalja, oš. “Dositej Obradović”, Kruševac, Nadežda Đolić
4. Dino Solar-Nikolić, bronzana medalja, oš. “Kralj Petar I”, Beograd, Jasmina Novković
5.
5 Rade Kovač bronzana medalja oš “Ratko Žarić”, Nikšić Nevenka Papović
Kovač, medalja, oš. Ratko Žarić Nikšić,
6. Arsenije Maliković, sertifikat, oš. “Ratko Žarić”, Nikšić, Nevenka Papović

25. Podaci o učesnicima olimpijada (IJSO), školama i profesorima
2006. Sao Paolo (Sao Paulo), Brazil
( ),
1. Ognjen Ivković, srebrna medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Nataša Čaluković
2. Luka Milićević, srebrna medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Nataša Čaluković
3.
3 Aleksandar Vasiljković srebrna medalja Matematička gimnazija Beograd Nataša
Vasiljković, medalja, gimnazija, Beograd,
Čaluković
4. Uglješa Stojanović, srebrna medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Nataša Čaluković
5.
5 Aleksandra Dimić bronzana medalja oš “Đorđe Krstić”, Beograd Ljiljana Ivančević
Dimić, medalja, oš. Đorđe Krstić Beograd,
6. Dušan Perović, bronzana medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Nataša Čaluković
2007. Taipei, Tajvan
2007 T i i T j
1. Stefan Anđelković, bronzana medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Nataša Kadelburg
2. Tamara Đorđević, bronzana medalja, oš. “Učitelj Tasa”, Niš, Gordana Stanojević
3. Ognjen Marković, sertifikat, Matematička gimnazija, Beograd, Nataša Kadelburg
4. Vukašin Stojisavljević, sertifikat, Matematička gimnazija, Beograd, Nataša Kadelburg
5. Stefan Badža, sertifikat, oš. “Jovan Popović”, Beograd, Miodrag Bojičić
p g g j
6. Stefan Stanojević, sertifikat, Matematička gimnazija, Beograd, Nataša Kadelburg

26. Podaci o učesnicima olimpijada (IJSO), školama i profesorima
2008. Čangvun (Gyeong-Nam), Južna Koreja
1. Teodor von Burg, srebrna medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Vesna Rapajić
2. Igor Spasojević, bronzana medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Vesna Rapajić
3.
3 Milena Milošević bronzana medalja Matematička gimnazija Beograd Vesna Rapajić
Milošević, medalja, gimnazija, Beograd,
4. Rade Špegar, bronzana medalja, oš. „Nikolaj Velimirović“, Šabac, Jovo Mihajlović
5. Tamara Šumarac, bronzana medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Vesna Rapajić
6.
6 Petar Pantelić bronzana medalja Matematička gimnazija Beograd Vesna Rapajić
Pantelić, medalja, gimnazija, Beograd,
2009. Baku, Azerbejdžan
2009 B k A b jdž
1. Milan Krstajić, srebrna medalja, oš. “Jovan Miodragović”, Beograd, Branka Đurica
2. Dušan ŠŠobot, bronzana medalja, Gimnazija “J. J. Zmaj”, Novi Sad, Srđan Rakić
3. Adis Dijab, bronzana medalja, oš. “Vladimir P. Valter”, Prijepolje, Nada Rvović
4. Kristina Džodić, bronzana medalja, oš. “J. J. Zmaj”, Brus, Milijana Todorović
j j j
5. Teodora Đorđević, sertifikat, oš. “Učitelj Tasa”, Niš, Vesna Grozdanović
6. Ljubica Vujović, sertifikat, Prva kragujevačka gimnazija, Kragujevac, Katarina Đorđević

27. Podaci o učesnicima olimpijada (IJSO), školama i profesorima
2010. Abudža (Abuja), Nigerija
1. Emil M id
1 E il Maid, srebrna medalja, M t
b d lj Matematička gimnazija, B
tičk i ij Beograd, V
d Vesna R jić
Rapajić
2. Milica Kolundžija, srebrna medalja, Gimnazija “J. J. Zmaj”, Novi Sad, Stevan Jankov
3. Đorđe Žikelić, bronzana medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Nataša Kadelburg
4. Dušan Drobnjak, bronzana medalja, oš. “Aca Milosavljević”, Beograd, Nataša Mićević
5. Miloš Stanojević, bronzana medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Nataša Kadelburg
6. Zoran Rajčević, bronzana medalja, oš. “22. Avgust”, Bukovac, Dmitar Slijepčević
2011. Durban, Južna Afrika
1. Marijana Vujadinović, srebrna medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Katarina Matić
2. Luka Bojović, srebrna medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Nataša Kadelburg, I.
Stanić
3. Anđela Šarković, bronzana medalja, oš. “Sveti Sava”, Niš, Jasmina Kokot
4. Stefan Velja, bronzana medalja, Gimnazija „J. J.Zmaj“, Novi Sad, Snežana Bulajić
5.
5 Irena Đorđević bronzana medalja, oš. “Vožd Karađorđe Niš Biljana Bogdanović
Đorđević, medalja oš Vožd Karađorđe“ Niš,
6. Maksim Stokić, bronzana medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Nataša Kadelburg, I.
Stanić

28. Podaci o učesnicima olimpijada (IJSO), školama i profesorima
2012. Teheran, Iran
1. Miloje Đukanović, bronzana medalja, oš. ”Anta Bogićević”, Loznica, Vladimir
Đukanović
2. Nikola Miletić, bronzana medalja, Prva kragujevačka gimnazija, Kragujevac, Katarina
Đorđević
3. Nikola Spasić, bronzana medalja, Gi
3 Nik l S ić b d lj Gimnazija “J J Z j” Novi Sad, S ž
ij “J. J. Zmaj”, N i S d Snežana B l jić
Bulajić
4. Nikola Samardžić, bronzana medalja, Matematička gimnazija, Beograd, Dragica Ivković
5. Stanislav Todorović, bronzana medalja, oš. “Sveti Sava”, Niš, Jasmina Kokot
6. Janko Ranđelović, sertifikat, oš. “Dr Zoran Đinđić”, Brzi Brod, Niš, Radica Jovanović