Majority of people practicing open defecation in the world are from India. This has very serious implications on health especially the health of children. We believe that the discussion needs to move beyond toilet construction and should start focusing on usage.

1. आपण ग्रामीण भारतीयाांना
उघड्यावरती मलववसर्जन
करणे बांद करण्यास सक्षम
कशा प्रकारे करु शकतो?
माहिती आणण ववश्लेषण स्रोत:
आता चे विश्लेषण

2. िे मित्तत्तवाचेका आिे? शौचाांद्िारे सांप्रेवषत होणारेरोग अर्थपूणथतेेेकमी
रण्यासाठी समुदायाचेसवज सदस्य (१००%)लोकाांेी
शौचालयाांचा िापर करणेआिश्यक आहे.
द ववश्लेषण
उघड्यावरील मलववसर्जन कसे कमी करु शकतो?

3. उघड्यावरील मलववसर्जन कसे कमी करु शकतो?
िे का मित्तवाचे आिे? स्वच्छतेचा अभाव असलेले रोगच मुख्य मारेकरी आिेत.
• अततसार - 88% दूवषत
पाणी आणण अस्वच्छ
च्छतागृिाांमुळे िोतो.
• एचआयव्िी / एड्स,
मलेररया आणण गोवर या
सगळयाांच्या कत्रित
सांख्येपेक्षा अधिक मुले
अततसाराने दगावतात. अततसारामुळे झालेलेमृत्तयू(५
वषाांच्या आतील)
मलेररयामुळे झालेलेमृत्तयू
(५ वषाांच्या आतील)
एचआयव्िी / एड्समुळे
झालेलेमृत्तयू(५ वषाांच्या आतील)
गोवरमुळे झालेलेमृत्तयू
(५ वषाांच्या आतील)
स्वच्छतेच्या आभावामुळे िोणायाज मृत्तयुचे प्रमाण िे र्र बतघतले तर मलेररया,
एचआयव्िी / एड्स आणण गोवर या ववकारानेझालेल्या मृत्तयूपेक्षा अधिक मुले
अततसाराने दगावतात
स्रोत:
- आांतरराष्ट्रीय साठी ववभाग ववकास, पाणी स्वच्छता पुरावा कागद मे2013.
- HTTP: // www.cdc.gov द ववश्लेषण / safew ater / disease.htm

4. उघड्यावरील मलववसर्जन कसे कमी करु शकतो?
िे का मित्तवाचे आिे? स्वच्छतेच्या आभावाची ककांमत मुलाांना मोर्ायला लागते
 अस्वच्छतेमुळे २०११ साली भारतात ४६५० मुले रोर्
दगावतात.दर १००० र्न्मलेल्या मुलाांपैकी ६१ मुले
आपला ५वा वाढहदवस सार्रा करु शकत नािीत.
स्वच्छतेच्या समस्येमुळे दर
ममतनटास ३ मुले दगावतात.
द ववश्लेषण रोज मरतात-
स्रोत:- http://blogs.wsj.com/indiarealtime/२०१२/०९/१३/जिळ-जिळ -५०००-भारतीय मुले-

5. उघड्यावरील मलववसर्जन कसे कमी करु शकतो?
असे ककती लोक करतात?
उघड्यावर मलववसर्र्जत
करणायाज१० लोकाांनी
पैकी ६ लोक
भारतातले आिेत
भारतात उघड्यािरती
मलविसर्जथत
करणारे लोक
पाककस्ताे ,चायेा
आणण ेेपाल मधील
उघड्यािर मल विसर्जथत
करणायाथ
िे ९ वेळा अधिक आिेत
लोकाांची एकत्रित सांख्या.
१० पैकी ७
ग्रामीण भारतीय
उघड्यािरती
मलविसर्जथत
करतात
स्रोत: -
•जेगणेा 2011 वपण्यासाठी सुरक्षित पाणी ि स्िच्छता प्रगती: २०१२ अपडेट; युनेसेफ
•डब्ल्यूएचओ - HTTP: // www .unicef.org / मीडडया / फाइ्स द ववश्लेषण /जे एम पी ररपोटथ.pdf

6. उघड्यावरील मलववसर्जन कसे कमी करु शकतो?
लोक उघड्यावरती मलववसर्र्जत का करतात?
कारण १ :
पुरेशी शौचालयेउभारण्यात आली ेाहीत आणण
बाांधली आहेत ती सिथिापरण्या योग्य ेाहीत
.
कारण २ :
जरी िापरण्याजोगी शौचालये उप्ब्लध असली
तरी लोक ती िापरत ेाहीत.
स्रोत:
वपण्याचेपाणी आणण स्िच्छता कायथक्रम, पाणी आणण स्िच्छता विभाग. एका दशक ेांतर एकूण
स्िच्छता मोहीम, रॅवपड द ववश्लेषण प्रकक्रयाआणण पररणाम मू्याांके. िॉ्यूम

7. उघड्यावरील मलववसर्जन कसे कमी करु शकतो?
६९% भारतीय खेड्याांमध्येशौचालयाची सोय नािी
२००१ मधे २२% ते २०११
पयंत ३१% गे्या १०
िषांत शौचालयाच्या
सोयीांमधे फक्त १०% िाढ
झाली आहे
स्रोत: -
•जेगणेा 2011 –
•वपण्याचेपाणी आणण स्िच्छता कायथक्रम, विभाग जल ि स्िच्छता,एका दशका ेांतर एकूण स्िच्छता मोहीम, रॅवपड प्रकक्रया आणण पररणाम
मू्याांके िॉ्यूम 1
- ग्रामीण स्िच्छता डेटा र्स्र्ती समजूे घेणेनेष्कषथकरण्यासाठी सांस्र्ा िाणी कपूर, साममया इब्राहहम, जबाबदारी पुढाकार साठी,
केंद्र स्िच्छता प्रक्प राज्यातील द ववश्लेषण धोरण सांशोधे (CPR),अर्घयाथयम

8. लोकाांसाठी शौचालयाच्या सोयी का नािीत?
नेमथल भारत अमभयाे योजेा
शौचालये बाांधण्यासाठी
प्रनत कुटुांबास
जागरूकता खूप कमी आहेयोजेा
वििण खुप खराब आहे.
स्िच्छतागृह असणे ही महहलाांसाठी अग्रक्रम आहे, ह्याचे
महत्ि पुरुष कधी ओळखतच ेाही.अशा काही पररर्स्र्ती
मध्ये जेव्हा काही महत्िाचे नेणथय घेण्यास फक्त पुरुष
जबाबदारी घेतात,तेव्हा स्िच्छतागृहाांेा प्राधान्य हदले जात
ेाही.
• अर्थशासिाचा िापर स्िच्छतागहृाांची मू्य श्ांखृला सुधारण्यासाठी
वितरणा ेांतर सेिा देण्यासाठी मागथशोधक कागद, 2012,- एकूण स्िच्छता मोहीम स्रॅटेर्जक सांिाद;
• दािणगगरी र्ज्हा, केाथटक मध्ये अर्घयाथम सिेिण.
द ववश्लेषण
उघड्यावरील मलववसर्जन कसे कमी करु शकतो?

9. उघड्यावरील मलववसर्जन कसे कमी करु शकतो?
शौचालये बाांिली म्िणर्े आपोआप त्तयाचे रुपाांतर शौचालयाच्या
वापरामध्ये िोवु शकत नािी.
एकूण स्िच्छता मोहीम, रॅवपड प्रकक्रया आणण पररणाम मू्याांके. खांड 1, एका दशकाेांतर
- एकूण स्िच्छता मोहीम स्रॅटेर्जक सांिाद, 2012 ,- एकूण स्िच्छता मोहीम स्रॅटेर्जक सांिाद;
द ववश्लेषण

10. उघड्यावरील मलववसर्जन कसे कमी करु शकतो?
शौचालय न वापरण्याची कािी मित्तवाची कारणे:
घरा जिळ कचरा
णण्याची आणण तो
िागिण्याची ती
अपुरा पाणी
पुरिठा
खराब गुणित्ता
बाांधकाम
गोन्झालेझ समुदाय ेेतृत्ि मध्येहटकाि एकूण स्िच्छता. पीएचडी प्रबांध उपलब्लध आहे:
HTTP: // riunet. upv.es/bitstream/handle/10251/31520/ pathways% 20to% 20 हटकाि% 20in% 20
community_5653.pdf? क्रम = 16;
विभाग ग्रामीण पाणी आणण द ववश्लेषण स्िच्छता मद्यपाे, मांिालय विकास,

11. आपण ऍक्सेस ची खािी कशी करु शकतो?
• ग्रामीण पुरुषािर लि केंहद्रत करणे ि
त्याची प्रनतमा एक जबाबदार पुरुष
जो आप्या कुटुांबासाठी ि हहलाांसाठी
स्िच्छतागृह बाांधेल अशी जोडािी.
• सुधारा वितरण यांिणा
द ववश्लेषण
उघड्यावरील मलववसर्जन कसे कमी करु शकतो?

12. वापर िोइलच याची काय खािी आिे?
अगधक जागा, प्रकाश आणण चाांगलेिायुिीजे असलेले चाांगलेशौचालये
बाांधािीत जेणे करुे कमी पाण्याचा िापर होईल आणण त्याचा रखरखाि
सहजपणे केला जाउ शकेल.
द ववश्लेषण
उघड्यावरील मलववसर्जन कसे कमी करु शकतो?

13. उघड्यावरील मलववसर्जन कसे कमी करु शकतो?
आता कशाची गरर् आिे?
• शौचालय िापराचे नेररिण करा
तर त्याच्या बाांधकामाचे ेाही
• ऍक्सेस आणण िापरासाठी अमभयाेा
द्िारे प्रोत्साहहत करा:
१) अगधक लोकाांेा ेोकरीिर घेणे
(स्िच्छता दूत) जे प्रमशिणा
द्िारेआणण अांमलबजािणी करुे
चाांगली स्िच्छतागृह नेमाथण
करतील आणण िापर करुे ते
हटकितील देखील.
२) िापरकताथअेुभि िाढविण्यासाठी
आणण जममेीतील पाण्याच्या
गुणित्तेिर कुठ्याही प्रकारेदूवषत
प्रभाि होणार ेाही अशा दृष्टीेे
तांिज्ञाेाचा िापर करूे अगधक
चाांगली स्िच्छतागृहाांची रचेा करािी.
३) पुरिठ्याच्या शांखृलेतील दाटले्या
जागा साफ करण्यासाठी आणण
सुरळीत प्रिाह कायथिम करण्यासाठी. द ववश्लेषण

14. तुमच्या लोकसभेच्या उमेदवारास ववचारा:
शौचालयाांसाठीची
अगधक मागणी आम्ही
कशी नेमाथण करू
शकतो?
उघड्यावरती मलववसर्जन न
करण्यासाठी ग्रामीण
भारतीयाांना कसेसक्षम करू
आधीच बाांधलेली स्िच्छतागृहे
िापरण्यासाठी लोकाांची मे
आम्ही कशी िळिु शकतो?
शकतो?
अगधक आणण चाांगली
स्िच्छतागृहे कशी बाांधािीत?