Έθιμα Χριστουγέννων & Πρωτοχρονιάς

2. Β1
ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2014
Οι μαθητές του Β1 μας παρουσιάζουν έθιμα
Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς
των τόπων καταγωγής των δικών τους.
Μας ταξιδεύουν όχι μόνο σε περιοχές της Ελλάδας
αλλά και της Ευρώπης.

3. Ζωντανεύουν έθιμα του τόπου μας,
από το Βελεστίνο, τη Μεσοχώρα Τρικάλων, τη Δράμα,
τον Πόντο, τη Σκόπελο
αλλά και την Ουγγαρία,
την Αλβανία, τη Βουλγαρία και την Ιταλία.

4. ΒΕΛΕΣΤΙΝΟ
Το «ψωμί του Χριστού» το έφτιαχνε, την παραμονή
των Χριστουγέννων,
η νοικοκυρά με ιδιαίτερη ευλάβεια και με ειδική μαγιά
(από ξερό βασιλικό κ.λ.π.).
Απαραίτητος επάνω, χαραγμένος ο σταυρός.
Γύρω - γύρω διάφορα διακοσμητικά σκαλιστά στο
ζυμάρι ή πρόσθετα στολίδια.

5. Την ημέρα του Χριστού,
ο νοικοκύρης έπαιρνε το χριστόψωμο, το σταύρωνε,
το έκοβε
και το μοίραζε σ’ όλη την οικογένειά του
και σε όσους παρευρίσκονταν στο χριστουγεννιάτικο
τραπέζι.

7. Το τάισμα της βρύσης
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 25ης Δεκεμβρίου,
προτού χαράξει ο ήλιος των Χριστουγέννων,
αρκετές κοπέλες πηγαίνουν στην πιο κοντινή δημόσια
βρύση/πηγή
για να πάρουν κρυφά το αμίλητο νερό
(άκραντο νερό).

9. Μόλις πάρουν το νερό,
αλείφουν τις βρύσες με βούτυρο και μέλι , ψημένο
στάρι ή κλαριά από ελιές.
Κατόπιν ρίχνουν μέσα στη στάμνα
ένα φύλλο από βάτο
και τρία χαλίκια γύρω από την πηγή.
Επιστρέφουν αμίλητες.

10. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ
ΜΕΣΟΧΩΡΑ ΤΡΙΚΑΛΩΝ
Το σημαντικότερο χριστουγεννιάτικο έθιμο που έχουν
είναι το σφάξιμο του γουρουνιού,
η λεγόμενη «γουρουνοχαρά».

11. Η διαδικασία για την προετοιμασία
και το σφάξιμο του γουρουνιού
γίνεται με ιδιαίτερη φροντίδα.
Μετά το γδάρσιμο,
αρχίζει το κόψιμο του λίπους
και στην συνέχεια το κόψιμο του κρέατος σε μικρά
κομμάτια.

12. Το λίπος (παστό), λιώνεται
και αποθηκεύεται σε μεγάλα δοχεία λαδιού
για να χρησιμοποιηθεί
αφού παγώσει από τις νοικοκυρές στα φαγητά τους
κατά την διάρκεια της χρονιάς.
Στις περισσότερες περιοχές της Θεσσαλίας,
τα γουρούνια σφάζονται την ημέρα του Αγίου
Στεφάνου στις 27 Δεκεμβρίου,
γι’ αυτό και η γιορτή αυτή ονομάζεται
«Γρουνοστέφανος».

13. Πρωτοχρονιάτικη
βασιλόπιτα
Οι νοικοκυρές πέρα από τη συνηθισμένη γλυκιά
βασιλόπιτα έφτιαχναν κλασική πίτα, τυρόπιτα ή
κρεατόπιτα.

14. Η νοικοκυρά έβαζε όλη της την τέχνη
με αγνά υλικά.
Εκτός από το φλουρί έβαζε
κληματσίδα από το αμπέλι
για να είναι παραγωγική η χρονιά,
σπόρους σιταριού για τα σιτάρια,
μικρό κομματάκι άχυρο για τα ζώακ.λ.π.

15. Το μεσημέρι στο τραπέζι μαζευότανε όλη η οικογένεια.
Ο μεγαλύτερος σε ηλικία σταύρωνε την πίτα
κι έκοβε τα κομμάτια.
Αυτός που πετύχαινε το φλουρί
θεωρούνταν καλότυχος για όλη τη χρονιά.

16. ΣΚΟΠΕΛΟΣ
Από την παραμονή των Χριστουγέννων
αρχίζουν οι μεγάλες γιορτές του δωδεκαήμερου.
Την παραμονή το βράδυ τα παιδιά λένε τα κάλαντα
με την βοήθεια ενός ραβδιού
για να κρατούν τον ρυθμό τους
και οι νοικοκυρές τους δίνουν φρούτα ή χρήματα .
Η λειτουργία αρχίζει στις 2:30 και τελειώνει μόλις
χαράξει.

18. Τις μέρες αυτές έρχονται στη γη οι καλικάτζαροι
που μένουν από την σαρακοστή μέχρι τα φώτα .
Τα Φώτα ,
όταν έφευγαν οι καλικάτζαροι ασβέστωναν
την (παραστιά) και το τζάκι από μέσα.
Δεν λούζονταν
από την παραμονή των Χριστουγέννων μέχρι τα Φώτα
και δεν κοίταζαν στον καθρέφτη την νύχτα.

20. ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ
31η Δεκεμβρίου είναι η λεγόμενη κλειδοχρονιά.
Κάθε νοικοκυρά κάνει την ημέρα της πρωτοχρονιάς
τον (αμποδιακό) ,
είναι το λεγόμενο ποδαρικό,
που γίνεται για να έχει το σπίτι όλο το χρόνο χαρά και
υγεία.
Η νοικοκυρά έφερνε από την βρύση καθαρό νερό και
ράντιζε όλους και όλα μέσα στο σπίτι .Κρατούσε και
μια σιδερόπετρα για να είναι όλοι σιδερένιοι.
•

22. ΔΡΑΜΑ
Οι Μωμόγεροι,
εμφανίζονται καθ' όλη τη διάρκεια
του δωδεκαημέρου των εορτών,
και προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά,
γυρίζουν σε παρέες στους δρόμους των χωριών
και τραγουδούν τα κάλαντα
ή άλλους ευχετικούς στίχους:
«Αρχή κάλαντα και αρχή του χρόνου,
πάντα κάλαντα,
πάντα του χρόνου»

23. Η λαϊκή φαντασία έχει αφιερώσει πολλές ιστορίες
σχετικές με τους Καλικάντζαρους,
οι οποίοι πιστεύεται ότι κατέβαιναν από τις καμινάδες
και δημιουργούσαν ζημιές στα σπίτια.
Οι κάτοικοι των χωριών τους περίμεναν την περίοδο
από την ημέρα των Χριστουγέννων,
μέχρι την ημέρα των Θεοφανίων, όταν δηλαδή τα νερά
είναι "αβάπτιστα".

24. Θέλοντας να φοβίσουν
και να διώξουν τα κακά αυτά πνεύματα
αναπαριστούν τις ημέρες των Θεοφανίων
και του Αη-Γιάννη,
το έθιμο των αράπηδων.

25. Οι αράπηδες είναι πρόσωπα που έχουν βάψει τα χέρια
και το πρόσωπό τους με στάχτη,
ενώ στην πλάτη τους φέρουν καμπούρα από άχυρα.
Στη μέση φορούν μια ζώνη με κουδούνια και κρατούν
ξύλινο μπαστούνι.
Με το σώμα σκυφτό και κάνοντας πλάγιες κινήσεις
στηριζόμενοι στο μπαστούνι τους, κινούνται
αυτοσχεδιαστικά και δημιουργούν δυνατό ήχο με τα
κουδούνια τους, διώχνοντας έτσι τους
καλικάντζαρους και μαζί τους και την κακοτυχία.

27. ΠΟΝΤΟΣ
Τη νύχτα της 24ης Δεκεμβρίου, παραμονή των
Χριστουγέννων, «εθύμιζαν» τα χριστουγεννιάτικα
κάλαντα με λύρα και με νταούλζουρνά.

28. Οι "καλαντάδες"
εκτός από τη συνοδεία της λύρας,
φρόντιζαν να φέρουν μαζί τους
και ένα στολισμένο καράβι, φτιαγμένο από χαρτόνι και
λεπτό σανίδι για να εντυπωσιάσουν τους
νοικοκυραίους.

29. ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ
Το πρωτοχρονιάτικο δέντρο
γινόταν από κλαδί ελιάς
και στολιζόταν με φουντούκια

30. Την Παραµονή της Πρωτοχρονιάς ο αρχηγός της
οικογένειας,
άντρας ή γυναίκα «εκαλαντίαζεν τ' οσπίτ'»
σκορπίζοντας δηλαδή διάφορους καρπούς
µέσα στο σπίτι και λέγοντας
«Άµον το ρούζ'νε αούτα τα καλά,
αετσ' πα να ρούζ'νε απές΄ σ΄οσπίτ΄ ν΄εµουν τ΄ευλοϊας
και τα καλοσύνας».

31. ΟΥΓΓΑΡΙΑ

32. Σύμφωνα με ένα παλιό ουγγρικό έθιμο, την περίοδο των
Χριστουγέννων τοποθετείται φάτνη στις εκκλησίες,
τις πλατείες και στα σπίτια, κάτω από το
χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Με τη φάτνη σχετίζονται τα κάλαντα, τραγούδια και
ποιήματα που συνοδεύονται από διάφορα
παραδοσιακά μουσικά όργανα.

34. Το στόλισμα τού χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι μια
τελετή στην οποία συμμετέχουν όλοι. Παλαιότερα,
στόλιζαν το δέντρο με φυσικά υλικά,
φρούτα,χρωματιστά καρύδια και
κεριά. Στη συνέχεια, τα στολίδια έγιναν περισσότερο
επιβλητικά.

36. Από το 1800 ξεκινά η παράδοση των συσκευασμένων
γλυκών , μια ουγγρική πρωτοτυπία που κατέκτησε
όλο τον κόσμο. Σοκολατάκια σε διάφορες γεύσεις, με
περίτεχνα χρωματιστά τυλίγματα.

37. Η παραμονή των Χριστουγέννων στην Ουγγαρία
γιορτάζεται σε στενό οικογενειακό
περιβάλλον και είναι απαραίτητο το εορταστικό τραπέζι
σε κάθε σπίτι.
Το ουγγρικό παραδοσιακό γιορτινό τραπέζι περιέχει
κόκκινη ψαρόσουπα, ψητό ή τηγανητό
ψάρι, γαλοπούλα, λαχανοντολμάδες και το ουγγρικό
beigli, ένα είδος τσουρεκιού με γέμιση καρυδιών και
παπαρούνας .

38. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων κάθε
σπίτι δέχεται την επίσκεψη ενός Αγγέλου. Ο ερχομός
του σημαδεύεται από καμπανιστούς ήχους και από το
πέρασμά του στα δώρα τού μωρού Ιησού. Το έθιμο
της ανταλλαγής των δώρων σχετίζεται με την
επίσκεψη των τριών Μάγων που πρόσφεραν δώρα στον
μικρού Ιησού, όταν γεννήθηκε σε
έναν στάβλο, στη Βηθλεέμ.

39. Τη Νύχτα της Πρωτοχρονιάς οι Ούγγροι καλωσορίζουν
το Νέο Έτος με ευχές, σαμπάνια, φαγοπότι και γλέντι
που διαρκεί ως το πρωί.

40. ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

41. Ιδιαίτερη θέση στη βουλγαρική παράδοση κατέχει η
γιορτή των Χριστουγέννων και η παραμονή της
μεγάλης αυτής γιορτής.
Κάθε χρόνο, στις 24 Δεκεμβρίου, όλα τα μέλη της
οικογένειας συγκεντρώνονται για να γιορτάσουν τη
γέννηση του Χριστού.
Το γιορτινό τραπέζι στρώνεται από νωρίς και
κεντρικό του σημείο είναι ένα καρβέλι ψωμί,
φτιαγμένο ειδικά για την παραμονή των
Χριστουγέννων από μια ανύπαντρη ή πρόσφατα
παντρεμένη κοπέλα.

42. Το ψωμί αυτό διακοσμείται με στοιχεία που
συμβολίζουν τον αγρό και τα οικόσιτα ζώα και μέσα
στη ζύμη τοποθετείται ένα τυχερό νόμισμα.
Η ίδια κοπέλα παρασκευάζει μικρά στρογγυλά
τσουρέκια για τους μικρούς "καλαντάρηδες"

43. Το γιορτινό τραπέζι περιλαμβάνει, επίσης, γεμιστές
πιπεριές, λαχανοντολμάδες, ξερά φρούτα κ.ά.
Θεωρείται, μάλιστα, πως όσο μεγαλύτερος είναι ο
αριθμός των πιάτων πάνω στο τραπέζι, τόσο πιο
παραγωγική και πλούσια θα είναι η επόμενη χρονιά.

44. Όλη η οικογένεια προσεύχεται και ο νοικοκύρης κόβει
το ψωμί που έχει ετοιμαστεί ειδικά για την παραμονή
της γιορτής. Το πρώτο κομμάτι τοποθετείται μπροστά
από την εικόνα της Παναγίας, το δεύτερο προορίζεται
για το σπίτι και τα υπόλοιπα διανέμονται σε όσους
κάθονται στο τραπέζι. Όποιος βρει το τυχερό
νόμισμα που κρύβεται μέσα στο ψωμί, θεωρείται πως
θα έχει τύχη όλη τη χρονιά.

45. Ένα από τα πολλά έθιμα της Πρωτοχρονιάς στη
Βουλγαρία σχετίζεται με την αδημονία πολλών νέων
κοριτσιών να παντρευτούν και να κάνουν οικογένεια.
Το «λαντουβάνε» είναι ένα είδος τελετής που
πραγματοποιείται από τις υποψήφιες νύφες, στη
δυτική κυρίως Βουλγαρία και σε ορισμένες περιοχές
κατά μήκος του ποταμού Δούναβη.

46. Όλες οι ανύπαντρες κοπέλες του χωριού πετούν τα
δαχτυλίδια τους, βρώμη και κριθάρι (τα σύμβολα της
γονιμότητας) σε ένα καζάνι γεμάτο νερό από κάποια
πηγή.
Όλα τα δαχτυλίδια είναι δεμένα με κόκκινη κλωστή σε
ένα ματσάκι με λουλούδια.
Τα δαχτυλίδια μένουν στο νερό όλη τη νύχτα, κάτω από
το φως του φεγγαριού και το επόμενο πρωί, οι
κοπέλες χορεύουν γύρω από το καζάνι και κάποια
από τις ηλικιωμένες γυναίκες του χωριού λέει στις
κοπέλες τη μοίρα τους.

47. Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, οι καμπάνες χτυπούν
χαρμόσυνα στη Βουλγαρία, ενώ στο
πρωτοχρονιάτικο τραπέζι κυρίαρχη θέση κατέχει η
«μπάνιτσα», ένα είδος πίτας με τυρί.

48. ΑΛΒΑΝΙΑ

49. ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ
Ένα έθιμο που έχουν στην Αλβανία για την
Πρωτοχρονιά είναι να φτιάχνουν μπακλαβά και να
τον τρώνε το βράδυ της Πρωτοχρονιάς για να είναι
γλυκιά η χρονιά που "έρχεται".

50. Ψήνουν όλοι μαζί κρέας στη σχάρα και διάφορες
πάστες.
Ανταλλάσσουν τα δώρα τους πριν έρθει η καινούρια
χρονιά γιατί υπάρχει μια παλιά ιστορία που λέει
ότι αν δεν δώσουμε το δώρο μας σε κάποιον
με τον ερχομό της καινούριας χρονιάς, η καινούρια
χρονιά θα μας στερήσει πολύτιμα αγαθά από τη ζωή
μας

52. ΙΤΑΛΙΑ

53. Η περίοδος των Χριστουγέννων αρχίζει από τις 8
Δεκεμβρίου και ολοκληρώνεται στις 6 Ιανουαρίου
ημέρα των Θεοφανίων.
Τα σπίτια διακοσμούνται με Αλεξανδρινά,
χριστουγεννιάτικα δένδρα,
τη παραδοσιακή Φάτνη και άλλα πολύχρωμα
διακοσμητικά στολίδια.

55. Η Φάτνη της Γεννήσεως
που υπενθυμίζει τον Φραγκίσκο της Ασίζης, που ήταν
ο πρώτος που δημιούργησε αναπαράσταση της
ιστορίας των Χριστουγέννων με αγαλματίδια.
Όλοι οι χαρακτήρες εκτός από το Θείο Βρέφος
τοποθετούνται στη φάτνη από τις 8 Δεκεμβρίου,
ενώ το νεογέννητο τοποθετείται αμέσως μετά τα
μεσάνυχτα της 24ης Δεκεμβρίου.

57. Η διάσημη Befana ,
η παλιά καλή και φτωχή μάγισσα,
έρχεται τη νύκτα (μεταξύ 5-6 Ιανουαρίου) και τρώει
καρύδια και μπισκότα που της άφησαν τα παιδιά και
πριν πετάξει μακριά,
τους αφήνει δώρα μέσα στις κάλτσες των δώρων,
κάρβουνα για τα άτακτα παιδιά και γλυκά και
παιχνίδια για τα φρόνιμα.

59. Πρωτοχρονιά στο τραπέζι
Η οικογένεια βρίσκεται ενωμένη γύρω απ το γιορτινό
τραπέζι και ανταλλάσσει δώρα.

60. Το μενού περιλαμβάνει πιάτα όλων των ειδών, τα
οποία παραλλάσσονται από περιοχή σε περιοχή.
Κυριαρχούν οι φακές,
διότι όπως αναφέρει η παράδοση, αντιπροσωπεύουν τα
χρήματα που θα συσσωρεύονται κατά τη διάρκεια
του έτους.

63. Οι μαθητές του Β1
• Αλεξανδρίδης Δημήτρης
• Γελαδάρης Δαφνομήλης
• Ζήσης Κωνσταντίνος
• Αγιώτη – Γεωργούλα Σοφία
• Ευαγγελινού Δήμητρα
• Γούση Φωτεινή
• Ζυλάλη Ραφαέλα
• Καλαμποκά Άννα – Μαρία
• Αραμπατζίεβα Ελπίδα
• Αποστολοπούλου Ιωάννα