1. 1. PAPUNËSIA Konsiderohet si njëra ndër sëmundjet më të
rëndamakroekonomike,Papunësia, matja dhe kostot e saj• Kostot
ekonomike të papunësisë• Kostot sociale të papunësisëa) Kostot
ekonomike të papunësisë - Në pikëpamjeekonomike një papunësi
e lartë do të thotë rënje nëGDP aktual që, d.m.th. se GDP aktual
është me i vogëlse GDP potencial
2. b) Kostot sociale të papunësisë - janë poashtu të rëndësishme
sikurse kostot ekonomike dheparaqitën në disa forma•Papunësia
shkakton zhvlerësimin e kapitalit human.•Rritja e papunësisë
mund
të
ndikojë
në
rritjen
ekriminalitetit
në
shkallë
vendi.•Kostot sociale të papunësisë marrin edhe formëne uljes së
dinjitetit personal dhe të keqësimit tëshëndetit të të papunëve.
3. Matja e papunësisëNjë individ në një kohë të dhënë mund të
jetë i zënë mepunë, i papunë dhe jashtë forcës punëtore.• I zënë
me punë• Të papunë• Jashtë forcës punëtore
4. Norma e papunësisë gjendet kur dihet numri i tëpapunëve dhe
numri
i
forcës
punëtore,
dhe
shprehetpërmes
kësaj
formule100punëtoreForcapapunëTë(%)papunësisëeNorma x=
5. Të papunët e dëshpëruar janë të papunë që kanëhumbur
shpresën për të gjetur punë dhe si të tillëduhet të largohen nga
forca punëtore.Në kohen kur ekonomia është në periudhën e
recesionit,rritët numri i të punësuarve me kohë të pjesshme
tëcilët shpesh nuk përfshihen në statistikat e papunësisë.Gjatë
kalkulimit të papunësisë është vështirë të dalloshata që janë të pa
punë dhe ata që janë jashtë forcëspunëtore,Lidhja dinamike në
mes treguesve të tregut të punësmund të paraqitët në mënyrë
skematike:

2. 6. Të papunëTëpunësuarJashtë forcespunëtore23716 54Skema
7.1 Dinamika e treguesve të tregut të punës
7. II. Llojet e papunësisëPapunësia e fërkimit - Është papunësi e
cilaështë rezultat i lëvizjes së përhershme të njerëzve nëmes
vendeve të ndryshme të punës dhe të rajoneve.Papunësia
friksionale do të jetë e pranishme edhenë kushtet e punëzenies së
plotë sepse çdo herekemi lëvizjen e njerëzve që kërkojnë punë
kurdiplomojnë ose që lëvizin në mes rajoneve apo qytetevetë
ndryshme
etj.Të
papunët
friksional
konsiderohen
si
të
papunëvullnetarë.
8.
Papunësia
strukturore
-
Është
rezultat
i
mospërputhjesstrukturore afatgjatë në mes ofertës dhe kërkesës
për punë.Kjo mospërputhje mund të ndodhë sepse kërkesa për
një llojpune rritët ndërsa, kërkesa për një lloj tjetër pune bie
dheoferta nuk i përshtatët shpejt këtij ndryshimi, këtu kemi
tëbëjmë me vjetërsimin e profesioneve.Këtu po ashtu kemi të
bëjmë me:Imobilitëtin profesionalImobilieti gjeografik
9. Papunësia ciklike – është papunësi që shfaqet sirezultat i
rënies ciklike të prodhimit. Nëse bienkërkesa për një produkt ulet
edhe prodhimi i atijprodukti dhe kjo çon në largimin e
punëtorëve qëmerren me prodhimin e këtij produkti.Papunësia
sezonale - është papunësi që lidhet mekarakterin stinor të
prodhimit. Kjo formë e papunësisëshfaqet në degët e industrisë
së ndërtimit, bujqësisë nëshërbime turizëm etj.
10. Cilat janë shkaqet e papunësisë?Këtu kemi të bëjmë me
njërën ndër çështjet përtë cilën më së shumti konfrontohen
ekonomistët.Në sjelljen e faktorit punë një rol përcaktuesluajnë
pagat, këtu edhe është dallimi në mes tëekonomistëve lidhur me
shpjegimin e papunësisëdhe natyrën e saj.

3. 11. Sipas njërës pikëpamje, shkaku i papunësisëduhet kërkuar në
ngurtësinë e pagave. Pagatfikse i japin papunësisë karakter të
detyruar.Sipas pikëpamjes tjetër pagat janë fleksibile dhenë këto
kushte papunësia nuk është edetyrueshme por vullnetare.Tani
bëjmë një shpjegim më të detajuar tëpapunësisë së vullnetshme
dhe papunësisë sëdetyrueshme.
12. Papunësia e vullnetshme - shfaqet kur punëtoret(njerëzit) nuk
dëshirojnë të punojnë me pagënekzistuese.Ata do të pranonin të
punonin, por me një pagë më tëlartë se paga ekzistuese.Arsyeja e
mungesës së dëshirës për të punuarnë një nivel të dhënë page
mund të jenë tëndryshme.Dikush preferon më shumë kohën e lirë
për tëndjekur shkollimin, për të rritur fëmijët etj, pasi qëpaga
është jo e dëshirueshme (favorshme).Papunësinë vullnetare mund
ta shohim përmesskemës në vijim
13.
PapunësiaevullnetshmeSDTëpunësuarPagaorareEPunaWA
FSkema 7.2. Papunësia e vullnetshme
14. Papunësia e detyruar - këtu përkundër papunësisëvullnetare
ku njerëzit nuk dëshirojnë të punojnë mepagën ekzistuese, te
papunësia e detyruar njerëzitjanë të interesuar të punojnë me
pagën
ekzistuese
qëmbizotëron
në
edetyrueshmeHDTëpunësuarPagaorareE
tregun
ePapunësia
DSGSW`WL
PunaSkema 3. Papunësia e detyrueshme
15. Papunësia e detyrueshme paraqitët kur pagat janëjofleksibile,
kur ka më shumë punëtorë tëkualifikuar sesa janë vendet e punës
që kërkohennga punëtoret.Pra, arsyeja kryesore për papunësinë
edetyruar është natyra administrative e përcaktimittë pagave.
Poçëse tregjet do të funksiononin si tregjeankandi (kuptohet
tregjet e punës) atëherë tregu ipunës shkon në ekuilibër dhe
papunësia nuk do tëjetë e detyrueshme.

4. 16. NORMA NATYRORE E PAPUNËSISË (NNP)NNP është
ajo normë e papunësisë në të cilëntregjet e punës dhe të të mirave
janë në ekuilibër.Dy momente të rëndësishme duhet të vihen në
dukjenë lidhje me NNP.Së pari - NNP nuk është kurrë zero.Së
dyti - NNP është e lidhur ngushtë me inflacionin,NNP
përfaqëson nivelin më të ulët të papunësisë qëmund të arrihet pa
rrezikun e përshpejtimit tëinflacionit të pritshëm.
17. Faktorët që kanë ndikuar në rritjen e NNP kohëvetë fundit
janë:1. Ndryshimet e strukturës demografike të forcëspunëtore.2.
Politikat
humanitare
të
qeverisë,
për
shembulldhënia
e
sigurimeve nga papunësia programetqeveritare të transfertave,
përcaktimi i nivelit tëpagës minimum, etj. Kanë quar në rritjen e
NNP.3. Është rritur papunësia strukturore, e cila ështëpjesë e
papunësisë natyrore
18. Duhet të theksojmë se NNP nuk është normëoptimale e
papunësisë.Një normë optimale papunësie do të kërkonte
qëmirëqenia ekonomike të maksimizohej.Janë dy arsye për të
theksuar se NNP ështëmë e lartë se norma optimale e papunësisë.
19. Së pari, nëse prodhimi maksimalizohet në nivelin eNNP,
atëherë ligji i Okunit nuk do të vepronte përnorma më të ulëta
papunësie. Por në realitet e dimëse prodhimi vazhdon të rritët në
qoftë se papunësiaulet poshtë nivelit të NNP.Së dyti papunësia,
krahas kostos ekonomike ka edhekostot sociale. Pra në rast se një
person nxjerrët ngapuna bëhet rast social duke u bërë kështu
barrë përqeverinë dhe sëmundje për ekonominë.
20. Masat të cilat ndërmerren për ta reduktuar papunësinënë
normën natyrore (NNP-in)?1. Përmirësimi i shërbimit të tregut të
punës nëveçanti të informacionit2. Krijimi i vendeve të reja të
punës nëpërmjet rritjessë shpenzimeve Qeveritare3. Programet e

5. ndryshme Qeveritare siç janë sigurimete papunësisë, caktimi i
pages minimum, etj. tëhartohen në atë mënyrë që punëtoret të
nxitënpër të gjetur punë, etj.