Waluta lokalna w świetle prawa polskiego, ze szczególnym uwzględnieniem systemu DigiPay4Growth

1. Waluta lokalna w świetle prawa
polśkiego, ze śzczegolnym
uwzględnieniem śyśtemu
DigiPay4Growth
GrzegorzP. Kubalski
1. Wprowadzenie
DigiPay4Growth to system płatności elektronicznych, oparty na funkcjonowaniu sieci
przedsiębiorców, ukierunkowany na stymulowanie lokalnego (regionalnego) wzrostu
ekonomicznego1
. Plany wdrożenia tego systemu w Polsce – w ślad za kilkoma innymi krajami –
doprowadziły do konieczności oceny jego zgodności z prawem polskim. Właśnie to jest celem
niniejszej ekspertyzy opracowanej w ramach projektu „DigiPay4Growth: Governments, SME`s and
consumers make expenditures through a digital payment system that stimulates economic growth
and job creation by increasing sales and access to credits for SME`s”, realizowanego w ramach
programu Competitiveness and Innovation, Grant agreement no: 621052.
Ekspertyzata podzielonajestna trzy części. Dwie pierwsze dotyczą problematyki walut lokalnych w
ogólności. Na potrzeby niniejszej ekspertyzy walutę lokalną traktuje się jako szczególny przypadek
waluty komplementarnej – alternatywnego do pieniądza państwowego sposobu regulowania
zobowiązań –wyróżnionyze względunafakt,że jestakceptowananadobrze określonym, niewielkim
obszarze (np. miasto, jednostka samorządu lokalnego). Pogłębiona analiza problematyki walut
lokalnychjestniezbędnaze względuna fakt, że mimo rosnącego znaczenia jak do tej pory pozostaje
ona pozagłównymnurtemrozważańpolskiej doktrynyprawa.Przezdługi czastemattenwystępował
jedynie jako wątek uboczny przy okazji rozważań o walucie elektronicznej, zwłaszcza bitcoinie. Na
szczególną uwagę zasługuje tutaj rozpowszechniania w formie elektronicznej publikacja Kancelarii
Wardyński i Wspólnicy „Wirtualne waluty”2
. Dopiero w ostatnim czasie pojawił się przekrojowy,
aczkolwiekdośćkrótki artykuł dotyczącypieniądzalokalnegoautorstwaWitoldaSrokosza3
.Dzieje się
tak mimo tego, że waluty lokalne już pojawiły się w Polsce. Nie licząc lokalnych inicjatyw o
charakterze przede wszystkim kolekcjonerskim4
odnotować należy istnienie:
1 www.digipay4growth.eu, dostęp 23 grudnia 2015 roku
2 E.Butkiewicz, J.Czarnecki, M.Pietkiewicz, J.Prokurat, P.Rutkowski, K.Wojdyło, Wirtualnewaluty,Wardyński i
Wspólnicy,Warszawa 2014
3 W.Srokosz, Pieniądzlokalny,w: Finansesamorządowe po 25 latach samorządności.Diagnoza i perspektywy,
pr.zb. pod red. W.Miemiec, Wolters Kulwer, Warszawa,2015,s.496-505
4 waluty takienoszą często zbiorczą nazwę „dukat lokalny”

2.  Dobrego – Polskiej Waluty Lokalnej5
;
 Piasta – Waluty Lokalnej6
;
 Zielonego – Polskiej Waluty Lokalnej7
.
Zauważyć należy, że wbrew nazwie część z wymienionych wyżej walut staje się bardziej walutą
komplementarnąniżwalutąlokalną –gdyż siećpodmiotów je akceptującychzaczynaobejmowaćcały
obszar kraju (choć na razie tylko punktowo).
Pierwsza część ekspertyzy koncentruje się na udzieleniu odpowiedzi na pytanie czym z punktu
widzeniaprawajestwalutalokalnai czyjej funkcjonowanie jest dopuszczalne w krajowym porządku
prawnym. Początkowe rozważania będą poświęcone relacji między walutą lokalną a pieniądzem –
zarówno w ujęciu ogólnym, jak i pieniądzem polskim. Poczynione ustalenia pozwolą zbadać
dopuszczalnośćfunkcjonowaniawalutylokalnejw prawie polskim.Jaksięokaże będzie to zależne od
postaci walutylokalnej –materialnej lubniematerialnej. Rozdział ten zamkną rozważania dotyczące
uznania waluty lokalnej w postaci niematerialnej za usługę płatniczą. Podkreślić należy, że w
przeprowadzonej analizie ograniczymy się do walut lokalnych, dla których miernikiem wartości jest
waluta narodowa. Poza sferą zainteresowania pozostają zatem waluty przeliczane na jednostkę
czasu,czy fizyczne jednostki waluty,jaknp.używanyw Japonii WATstanowiącyrównowartość1 kWh
prądu generowanego przez kooperatywę mieszkańców ze źródeł alternatywnych8
. Co więcej –
zakładamy stałą wartość waluty lokalnej w stosunku do waluty narodowej. Uwzględniając cele
stawiane walucie lokalnej dopuszczenie różnic kursowych miałoby charakter spekulacyjny i wobec
ograniczonej płynności waluty lokalnej mogło stanowić dla niej istotne zagrożenie.
Druga część ekspertyzybędziedotyczyłapraktykifunkcjonowaniawalutylokalnej.Rozpocznie sięona
od aspektu dochodowego (wypłaty waluty lokalnej jako wynagrodzenia), by następnie zając się
aspektem wydatkowym (opłacanie za walutę lokalną towarów i usług). Rozważania drugiej części
zakończą się badaniem aspektów podatkowych funkcjonowania waluty lokalnej, w szczególności
opodatkowaniaczynności prawnej polegającej napostawieniudo dyspozycji osoby zainteresowanej
określonej kwoty waluty lokalnej na określony czas.
Trzeciaczęść ekspertyzyjestdedykowana bezpośrednio systemowi DigiPay4Growth Rozpocznie się
ona od wykazania, że jednostki rozliczeniowe wykorzystywane w ramach tego systemu mogą być
traktowane jako szczególny przypadek waluty lokalnej, a tym samym mają do nich zastosowanie
rozważaniawcześniejszychdwóchczęści.Następnie przeanalizowane zostanąkwestie specyficzne dla
systemuDigiPay4Growth,wszczególności sposóbjegoorganizacji orazwybrane kwestie operacyjne.
Podkreślić należy, że ekspertyza koncentruje się na aspektach prawnych. Oznacza to, że poza jej
zakresem pozostaje ocena powodów, dla których waluty lokalne są coraz częściej spotykane, w
szczególności ocena dominującego ładu ekonomicznego.
2. Charakter prawny waluty lokalnej
2.1. Waluta lokalna a pieniądz
Rozważania niniejszego podrozdziału należy rozpocząć od przypomnienia definicji pieniądza w
naukach ekonomicznych i naukach prawnych. Jak słusznie wskazuje doktryna w tych pierwszych
zazwyczaj definiujesiępieniądzpoprzezfunkcje,które onpełni lubpełnićpowinien. W zależności od
5 http://dobry.org.pl, dostęp: 23 listopada 2015 roku.Odnotować należy, że w dniu dostępu najnowsze
aktualności miały datę30 lipca 2014 roku
6 http://walutalokalna.pl,dostęp 23 listopada 2015 roku
7 http://zielony.biz.pl, dostęp 23 listopada 2015 roku
8 B.Lietaer, G.Hallsmith,Community Currency Guide, Global Community Initiatives,Montpelier 2006,s.16-17,
dostępne tłumaczenie polskie:https://zielony.biz.pl/pages/content/6/przewodnik-po-walutach-lokalnych

3. poglądówkonkretnegoprzedstawicielanaukekonomicznychwybierana jest jedna lub kilka funkcji –
co do zasady z katalogu obejmującego:
 miernikwartości (jednostkęrozrachunkową) –jednostkęumożliwiającą wyrażenie wartości oraz
porównywanie wartości;
 środek wymiany (środek płatniczy) – czyli coś, co pozwala na dokonywanie płatności za
dostarczone dobra lub wywiązywanie się z zobowiązań;
 środek płatniczy – coś co umożliwia wywiązywanie się z zobowiązań (umarzanie zobowiązań);
 środek trezauryzacji – coś, co umożliwia przechowywanie wartości w czasie, tj. umożliwia
dokonywanie zakupów w przyszłości.
W klasycznympodejściupieniądzjestuznawanyprzedewszystkimzaśrodekwymiany9
,corazczęściej
wskazuje się jednak na prymat funkcji miernika wartości10
. Na potrzeby niniejszej opinii wystarczy
przyjąć, że wszystkie wymienione funkcje są równoważne. Podkreślić natomiast należy, że środek
wymiany staje się pieniądzem dzięki przepisom prawa lub umowie społecznej, które prowadzą do
powszechnego i bezwarunkowego akceptowania danego środka wymiany na danym obszarze.
W prawie stosuje się natomiast wąskie rozumienie pieniądza. Uznaje się za niego bowiem tylko te
środki płatnicze, których powszechne i bezwarunkowe stosowanie wynika z przepisów prawa11
i to
prawa powszechnie obowiązującego na obszarze danego kraju.
Pozwala to nam stwierdzić, że walutę lokalną, stanowiącą – jak to już zostało wspomniane –
alternatywny sposób regulowania zobowiązań pieniężnych, można zdefiniować z punktu widzenia
ekonomii jakopieniądz,którynie jest powszechnie i bezwarunkowo akceptowany, czyli – od strony
pozytywnej – którego akceptacja na określonym obszarze wynika z umowy korzystających z niego
podmiotów.Ztegoteżpowoduwalutalokalnanie jestnatomiast pieniądzem w rozumieniu wąskim
(prawnym). Z punktu widzenia prawa jest to szczególny przypadek środka płatniczego.
Dla porządku należy dodać, że waluta lokalna jest pojęciem funkcjonującym obok pojęć „waluta
polska” i „waluta obca”. Te są bowiem definiowane przez ustawę z dnia 27 lipca 2002 roku – Prawo
dewizowe12
odpowiednio jako:
 znaki pieniężne (banknoty i monety) będące w kraju prawnym środkiem płatniczym, a także
wycofane z obiegu lecz podlegające wymianie (art. 2 ust. 1 pkt 7);
 znaki pieniężne (banknotyi monety) będące pozakrajemprawnymśrodkiem płatniczym, a także
wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie (art. 2 ust. 1 pkt 10).
2.2. Waluta lokalna a złoty polski
Po zdefiniowaniu pojęcia „waluta lokalna” należy przesądzić, czy jej stosowanie jest zgodne z
przepisami prawa polskiego, przede wszystkim przepisami rangi konstytucyjnej.
Zgodnie z art. 227 ust. 1 zd. 2 Konstytucji RP wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i
realizowania polityki pieniężnej zostało przypisane Narodowemu Bankowi Polskiemu. Co prawda
przywołanyprzepis nie precyzuje, o jaki pieniądz chodzi, jednakże w sposób oczywisty wyłącznie o
9 D.Begg, S.Fischer, R.Dornbusch,Makroekonomia, PWE, Warszawa 2007,s.103;J.Włodarczyk, O
kontrowersjach wokół funkcjonalnej definicji pieniądza,Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu
Ekonomicznego w Katowicach.Studia ekonomiczne. Tom 176, 2014,,s. 138
10 J.Włodarczyk, op.cit., s. 141
11 Komentarz do art. 31, Nb 1, w: Ustawa o Narodowym Banku Polskim.Komentarz, p.zb. p.red. P.Zawadzkiej,
LexisNexis 2013
12 t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 826 z późn.zm.

4. pieniądzpolski.Jednoznacznie wynika to ze zd. 3 przywołanego ustępu, który nakłada na Narodowy
Bank Polski odpowiedzialność za wartość pieniądza polskiego.
Walutalokalnanie jestjednakpieniądzem sensu stricto,atymsamymnie naruszawyłączności NBP w
zakresie emisji pieniądza.
Normy zawarte w art. 227 Konstytucji rozwija ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym
BankuPolskim13
.Zpunktuwidzenianaszychrozważań szczególne znaczenie ma art. 4 oraz rozdział 5
ustawy.Zgodnie zart. 4 przywołanej ustawy Narodowemu Bankowi Polskiemu przyznano wyłączne
prawoemitowaniaznakówpieniężnychRzeczypospolitejPolskiej, którymi – zgodnie z art. 31 ustawy
– są banknoty i monety opiewające na złote i grosze. Z kolei art. 32 ustawy wskazuje, że znaki
pieniężne emitowane przez Narodowy Bank Polski są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze
Rzeczypospolitej Polskiej. Przywołane przepisy ustanawiają zatem zasadę, iż jedynym prawnym
środkiem płatniczym w Polsce jest pieniądz gotówkowy opiewający na złote i grosze – a więc znaki
pieniężne opiewające nazłote i grosze. Pieniądz gotówkowy jest zatem jedynym pieniądzem sensu
stricto.
Zarównojęzykprawny,jaki językprawniczyposługująsięjednakdlaułatwieniapojęciempieniądzaw
szerszym sensie wyróżniając w szczególności pieniądz bezgotówkowy – zdematerializowaną
jednostkę pieniężną oderwaną od znaku pieniężnego mającą postać zapisów w księgach
rachunkowych banków (pieniądz bankowy), czy też elektronicznych lub magnetycznych impulsów
przechowywanych na odpowiednich nośnikach (pieniądz elektroniczny)14 15
.
Choć przepis art. 32 ustawy o Narodowym Banku Polskim nie stwarza wyraźnej podstawy dla
przymusowego obiegu (obowiązku przyjmowania) znaków pieniężnych emitowanych przez
Narodowy Bank Polski16
, to jednak zarówno doktryna17
, jak i orzecznictwo – w powiązaniu z
przepisami Kodeksu Cywilnego – za cechy prawnego środka płatniczego uznają:
1) obowiązekpowszechnej akceptacji na terytorium kraju. Obowiązek ten oznacza z jednej strony,
że wierzyciel nie może odmówić przyjęcia znaków pieniężnych emitowanych przez Narodowy
Bank Polski;
2) zgodność wartości realnej z wyrażoną na niej wartością nominalną;
3) możliwość zwolnienia się z każdego zobowiązania o charakterze pieniężnym, zarówno
prywatnym, jak i publiczno-prawnym
Nie może dziwić,że katalogtenpokrywasię z przywołanym w poprzednim podrozdziale katalogiem
cech pieniądza sensu stricto – wszakże jest on definiowany jako prawny środek płatniczy.
Wyłączność cechy prawnego środka płatniczego dla pieniądza gotówkowego denominowanego w
złotychi groszachoznacza,że pieniądzbezgotówkowy,atakże inne środki płatnicze,pełniące funkcje
pieniądza,nie sąprawnymśrodkiempłatniczymi nie korzystajązatrybutuprzymusowego umarzania
zobowiązań pieniężnych. Wierzyciel nie ma obowiązku przyjmowania zapłaty za pomocą rozliczeń
bezgotówkowych, jeżeli nie wyraża na to zgody18
. Nie ma jednak przeszkód do tego, by wierzyciel
wyraził na to zgodę. Doktryna zajmuje stanowisko, iż przymusowa moc umarzania zobowiązań
pieniężnychwodniesieniudorozliczeńpieniężnychw formie bezgotówkowejustępuje miejsca mocy
13 t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 908 z późn.zm.
14 Komentarz do art. 31, Nb 3, w: Ustawa o Narodowym Banku Polskim.Komentarz, op.cit.
15 W ślad za prawodawstwem unijnymstosujesięrównież inny podział, w którym pojęcie pieniądza
bezgotówkowego jesttraktowane jako synonimpieniądza bankowego, zaś pieniądzelektroniczny jest
traktowany jako trzeci rodzaj pieniądza – obok gotówkowego i bezgotówkowego.
16 M.Olechowski,Normatywne podstawy przymusowego umarzania zobowiązań pieniężnych, Państwo i Prawo
z 2004 r. nr 5, s. 67-75
17 np. por. D.Cyman, Pieniądzjako wartość konstytucyjna,w: Konstytucyjneuwarunkowania tworzenia i
stosowania prawa finansowego i podatkowego, p.zb. p.red. P.J.Lewkowicza i J.Stankiewicza, Temida 2,
Białystok 2010,s. 646
18 por. uchwała SN z 14 lutego 2002 r., sygn. III CZP 81/01, OSNC z 2002 r. Nr 11, poz. 131

5. zależnej od woli stron, przede wszystkim od zgody dłużnika, ewentualnie woli prawodawcy
wyrażonej w przepisach szczególnych19
.
Analogicznieprzedstawiasięsytuacja w odniesieniu do walut lokalnych stanowiących alternatywny
środekpłatniczy.Wierzycielnie maobowiązkuprzyjąćzapłaty oferowanej w walucie lokalnej; może
to jednakuczynić.Oznaczato,że funkcjonowaniewalutylokalnej opiera się na woli stron i jako takie
nie stoi w sprzeczności ani zKonstytucją,ani zustawąo NarodowymBankuPolskim.Wniosektenjest
zgodny ze stanowiskiem NBP. NBP w wyjaśnieniu z dnia 6 lipca 2007 roku wskazał co prawda, że
polskie przepisy nie przewidują możliwości wydawania pieniądza lokalnego, rozumianego jako
prawny środek płatniczy, co nie stoi jednak na przeszkodzie w podejmowaniu różnych inicjatyw
zmierzających do produkcji żetonów i bonów towarowych, a więc alternatywnych środków
płatniczych. W tym samym wyjaśnieniu NBP wskazał, że sformułowania „pieniądz lokalny” lub
„własny pieniądz” może wprowadzać w błąd odbiorców żetonów i bonów, co do ich prawnego
charakteru.Z tegowzględuunikaćnależyrezygnowaćzposługiwania się sformułowaniem „pieniądz
lokalny” na rzecz określenia „waluta lokalna”.
Podsumowanie najważniejszych podobieństw i różnic pomiędzy walutą lokalną i walutą polską
przedstawia tabela na następnej stronie.
Waluta lokalna Waluta polska
Pełnienie funkcji środka
wymiany/miernika wartości
Tak Tak
Pieniądz w rozumieniu
ekonomicznym
Tak Tak
Akceptacja Jedynie w ograniczonymgronie
podmiotów,które zobowiązują
się do honorowania waluty
lokalnej
Powszechna i bezwarunkowa
na terenie Polski
Źródło mocy umarzania
zobowiązań
Umowa, w tym umowa o
charakterze organizacyjnym
(tworząca nowy podmiot
prawa)
Przepisy prawa powszechnie
obowiązującego (ustawy)
Pieniądz w rozumieniu
prawnym
Nie Tak
2.3. Waluta lokalna w postaci materialnej
Dotychczasowa doktryna sugeruje dość powszechnie (opatrując jednak nieraz tezę zastrzeżeniem
„jak się wydaje”), że na gruncie polskiego prawa do waluty lokalnej, która przybiera postać
materialną, mogą znaleźć zastosowanie przepisy art. 92115
Kodeksu Cywilnego, dotyczące znaków
legitymacyjnych20
.Wskazuje sięjednocześnie, że duże kontrowersje budzi pogląd, że waluta lokalna
może mieć charakter papierów wartościowych21
. Tak zarysowane stanowisko jest co najmniej
kontrowersyjne.
Waluta lokalna w postaci materialnej stanowi dokument, na mocy którego jego posiadacz może
uzyskać określone świadczenie. W swojej istocie waluta w takiej postaci stanowi typowy przykład
tzw. długu na okaziciela uregulowanego niegdyś w prawie polskim poprzez rozporządzenie
PrezydentaRzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 roku – Kodeks zobowiązań22
. Zgodnie z art.
225 Kodeksu zobowiązań kto wystawi dokument, w którym zobowiąże się spełnić świadczenie na
19 Ustawa o Narodowym Banku Polskim.Komentarz, p.zb. p.red. P.Zawadzkiej, LexisNexis,Warszawa 2013,
komentarz do art. 32, Nb 6
20 W.Srokosz, op.cit., s.498
21 W.Srokosz, tamże
22 tekst pierwotny: Dz.U. Nr 82, poz. 598

6. żądanie okaziciela, obowiązany jest do świadczenia za zwrotem wydanego dokumentu, a w razie
częściowego świadczenia za zaznaczeniem o tem23
na okazanym dokumencie.
Konstrukcjadługunaokazicielanie zostałajednakprzeniesiona do Kodeksu cywilnego. Jest to o tyle
istotne, że o ile w prawie polskim obowiązuje zasada swobody umów, o tyle w przypadku
jednostronnych czynności prawnych obowiązuje zasada numerus clausus – t.j. zamknięty katalog
takich czynności. Nie ma zatem dziś możliwości posługiwania się instytucją długu na okaziciela.
Walutalokalnawpostaci materialnej mawielecechpapieru wartościowego, jednakże nie może być
za taki uznana,gdyż zgodnie zdominującymstanowiskiem doktryny również w przypadku papierów
wartościowych obowiązuje zasada numerus clausus. Zasadę tę należy rozumieć szeroko w ten
sposób, że określony instrument finansowy może być uznany za papier wartościowy, jeżeli jego
wystawienie lubemisjaznajdujewyraźnąpodstawęw przepisachprawaorazjeżeli taki status nadaje
mu przepis prawa lub odpowiedni organ władzy państwowej zgodnie ze swymi kompetencjami
określonymi we właściwych przepisach24
.
Brak lepszej alternatywy skłania doktrynę do kwalifikowania waluty lokalnej w postaci papierowej
jakoszczególnegoprzypadkuznakulegitymacyjnego.Przypomniećw tymmiejscunależy,że zgodniez
art. 92115
§1 KodeksuCywilnegoznaki legitymacyjne są dokumentami, które stwierdzają obowiązek
świadczenia.Stanowiązatemszczególnyprzypadekdokumentu dowodowego – dowodu powstania,
istnienia, treści lub ustania stosunku prawnego25
. Dokument dowodowy nie inkorporuje zatem w
sobie danego prawa – jak jest w przypadku papierów wartościowych, a tylko podąża za
uprawnieniemjakośrodekdowodowy.Znaklegitymacyjny jest zatem potwierdzeniem istniejącego
skądinądzobowiązaniamiędzywystawcąaposiadaczemznakulegitymacyjnego.Przykładem znaków
legitymacyjnychsąnp.biletykomunikacjipublicznej (powiązany z umową przewozu), bilety do kina
(powiązany z umową o dzieło), kwity bagażowe, czy numerki w szatni (powiązane z umową
przechowania).Znaklegitymacyjnyniejestzatemsamoistnymnośnikiem zobowiązania. Obserwacja
ta pozwala zrozumieć, dlaczego znaki legitymacyjne co do zasady nie są zbywalne. Właśnie na tym
polegapodstawowaróżnicamiędzypapierami wartościowymi adokumentamidowodowymi.Papiery
wartościowe są zbywalne, a więc wykazują funkcję obiegową. Dokumenty dowodowe nie są
zbywalne,awięcnie wykazująfunkcji obiegowej. Obrót papierami wartościowymi oznacza, iż obrót
dokumentemjesttożsamyzobrotemprawem.Obrótdokumentemdowodowymnie stanowi obrotu
prawem26
. Co więcej – wobec odesłania przez ustawodawcę do stosowania przepisów o papierach
wartościowychodpowiedniodoznakówlegitymacyjnych,jednym pewnym kryterium pozwalającym
odróżnić w okolicznościach konkretnego przypadku znak legitymacyjny od papieru wartościowego
jestbrak funkcji obiegowej27
.Tymczasemwalutalokalnaw postaci materialnej ma mieć co do zasady
funkcję obiegową, co jednak oznacza, że co do zasady waluty w takiej postaci nie można uznać za
znak legitymacyjny. Jest to możliwe co najwyżej w odniesieniu do walut o charakterze
kolekcjonerskim – gdyż w tym przypadku funkcja obiegowa ma charakter
Sformułowanej tezie nie przeczy praktyczna zbywalność niektórych znaków legitymacyjnych na
okaziciela(np.odsprzedażbiletukomunikacji miejskiej).Zbywalnośćtakastanowi bowiemw praktyce
przeniesienie uprawnień z umowy, która jest potwierdzana znakiem legitymacyjnym.
Wykluczeniemożliwości uznaniawaluty lokalnej w postaci materialnej mającej charakter obiegowy
za znak legitymacyjnyprowadzidotezy,że w świetle przepisów prawapolskiegoniedopuszczalne jest
funkcjonowanie waluty lokalnej w takiej postaci.
23 Pisownia oryginalna
24 M.Romanowski w: System Prawa Prywatnego. Tom 18. Prawo papierówwartościowych,p.zb. p.red.
A.Szumańskiego, Beck i INP PAN, Warszawa 2010,s.154
25 Tamże, s.54
26 Tamże
27 Tamże

7. 2.4. Waluta lokalna w postaci niematerialnej
Argumentyprzesądzająceoniedopuszczalności funkcjonowaniaobiegowej walutylokalnej w postaci
materialnej niemajązastosowaniadowalutylokalnej w postaci niematerialnej. Wynika to z faktu, że
co do zasady używanie waluty lokalnej w postaci niematerialnej wiąże się z uprzednim zawarciem
umowymiędzy emitentem waluty lokalnej w postaci niematerialnej, a posługującym się tą walutą.
Oznacza to jednak, że o ile waluta lokalna w postaci materialnej powstaje w wyniku jednostronnej
czynności prawnej,takwalutalokalnawpostaci niematerialnej jest przedmiotem umowy i jako taka
korzysta z zasady swobody umów.
Należy jednak dokonać oceny, czy waluta lokalna w takiej postaci stanowi usługę płatniczą lub
pieniądzelektroniczny.Definicjaobutychpojęć zawartajestw ustawie zdnia 19 sierpnia 2011 roku o
usługach płatniczych28
. Zasygnalizować należy, że ustawa ta z dniem 8 października 2013 roku
wchłonęła treść normatywną ustawy z dnia 12 września 2002 roku o elektronicznych instrumentach
płatniczych29
.
Przedprzystąpieniemdoanalizyprzepisów mogącychpotencjalnie dotyczyćwalutylokalnej w postaci
niematerialnej należy wyjaśnić pojęcie instrumentu płatniczego. Pełne odkodowanie tej definicji
wymaga analizy kolejnych pojęć:
 instrument płatniczy to zindywidualizowane urządzenie lub uzgodniony przez użytkownika i
dostawcę zbiór procedur, wykorzystywane przez użytkownika do złożenia zlecenia płatniczego
(art. 3 ust. 1 pkt 10 ustawy);
 zlecenie płatnicze to z kolei oświadczenie płatnika lub odbiorcy skierowane do jego dostawcy
zawierające polecenie wykonania transakcji płatniczej (art. 3 ust. 1 pkt 36 ustawy);
 transakcja płatnicza to z kolei zainicjowana przez płatnika lub odbiorcę wpłata, transfer lub
wypłata środków pieniężnych (art. 3 ust. 1 pkt 29 ustawy).
Instrumentpłatniczytozatemzindywidualizowane urządzenie lubuzgodnionymiędzystronami zbiór
procedur, wykorzystywane do złożenia dyspozycji wpłaty, transferu lub wypłaty środków
pieniężnych. Niestety ustawa nie definiuje co jest rozumiane pod pojęciem środków pieniężnych.
Wydaje się, że za środki pieniężne uznać należy środki płatnicze, których powszechne i
bezwarunkowestosowanie wynika z przepisów prawa – niezależnie od ich postaci. Będzie to zatem
pieniądz (tak polski, jak i obcy) w rozumieniu prawnym – zarówno w postaci gotówki, jak i
bezgotówkowej.
Jak zostałowcześniejwskazanewalutalokalnapieniądzem nie jest zatem operacje jej dotyczące nie
stanowiłyby usługi płatniczej.
Zwrócićnależyjednakuwagęna istotnąrozbieżnośćmiędzyprzywołanymi powyżej przepisamiprawa
polskiego,a implementowaną przez nie dyrektywą 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z
dnia13 listopada2007 roku w sprawie usługpłatniczychw ramachrynkuwewnętrznego zmieniająca
dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylającą dyrektywę 97/5/WE30
(dalej:dyrektywaw sprawie usług płatniczych). Dyrektywa ta definiując transakcję płatniczą odnosi
się nie do pojęcia „środków pieniężnych”, lecz „środków” definiując je w swoim art. 4 pkt 15 jako
banknoty i monety (a zatem pieniądz gotówkowy), zapis księgowy (pieniądz bezgotówkowy
bankowy),ale równieżjakopieniądz elektroniczny w rozumieniu dyrektywy 2000/46/WE (zgodnie z
dosłownym brzmieniem przepisu, obecnie jest to dyrektywa nr 2009/110/WE. Ze względu na
wzajemną relację ustawy i dyrektywy wykładnia prowadzi do wniosku, że za środki pieniężne w
rozumieniuustawyousługachpłatniczychnależyrozumiećrównieżpieniądzelektroniczny.Uzależnia
28 t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 873
29 Tekst pierwotny - Dz.U. z 2012 r., poz. 1232
30 Dz.U.UE L Nr 319,poz. 1

8. to uznanie działańzwiązanychzwalutąlokalnąw postaci niematerialnej odstwierdzenia,czyjest ona
pieniądzem elektronicznym, czy też nie.
Unijna definicja pieniądza elektronicznego zawarta jest w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i
Rady 2009/110/WE z dnia 16 września 2009 roku w sprawie podejmowania i prowadzenia
działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru oszczędnościowego nad ich
działalnością, zmieniającą dyrektywy 2005/60/WE i 2006/48/WE oraz uchylającą dyrektywę
2000/46/WE31
(dalej:dyrektywaopieniądzuelektronicznym). Przywołana dyrektywa w swoim art. 2
pkt 2 pieniądzelektronicznydefiniuje jakowartośćpieniężną przechowywaną elektronicznie, w tym
magnetycznie,stanowiącąprawodo roszczenia wobec emitenta, która jest emitowana w zamian za
środki pieniężne wceludokonywania transakcji płatniczych i akceptowana przez osoby fizyczne lub
prawne inne niż emitent pieniądza elektronicznego. Definicja ta została przeniesiona do prawa
polskiego z jedną, dość istotną różnicą. Zgodnie z art. 2 pkt 21a ustawy o usługach płatniczych jako
pieniądz elektroniczny zdefiniowano wartość pieniężną przechowywaną elektronicznie, w tym
magnetycznie, wydawaną, z obowiązkiem jej wykupu, w celu dokonywania transakcji płatniczych,
akceptowanąprzez podmiotyinneniżwyłączniewydawca pieniądza elektronicznego. O ile zatem w
prawie wspólnotowymobowiązekwykupujestkonsekwencjąuznaniaokreślonejwartości zapieniądz
elektroniczny,towprawie polskimzapieniądzelektronicznyuznaje się jedynie takie wartości, które
podlegają wykupowi.
Oznacza to,że na gruncie prawakrajowego odmiennie należy traktować przypadek walut lokalnych
podlegającychwykupowi (czyli możliwychdozwrotnej zamianyna walutę krajową) i walut lokalnych
bez możliwości wykupu (po pierwotnym wyemitowaniu znajdują się w obiegu bez możliwości
zwrotnej zamianyna walutę krajową). Ta druga nie stanowi pieniądza elektronicznego, a zatem nie
podlega rygorom ustawy o usługach płatniczych, w tym rygorom dotyczącym pieniądza
elektronicznego.
Nie oznaczato jeszcze,że walutalokalnaw postaci niematerialnej podlegająca wykupowi przepisom
tym będzie podlegała. Art. 6 pkt 11 ustawy o usługach płatniczych – w ślad za przepisami unijnymi –
wyłącza spod stosowania przepisów ustawy usługi oparte na instrumentach, które można
wykorzystywać:
1) w celu nabycia towarów lub usług wyłącznie w placówkach wydawców tych instrumentów lub
placówkach podmiotów trzecich związanych z wydawcą umową handlową, inną niż umowa o
wydawanie instrumentu płatniczego (zgodnie z dosłownym brzmienie „świadczenie usługi
płatniczej, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 4”),
2) w tamach ograniczonej sieci dostawców usług lub
3) w odniesieniu do ograniczonego zakresu towarów lub usług.
Tutaj ponownie pojawiasiędrobnarozbieżnośćmiędzyprawempolskima implementowanym przez
nie prawem wspólnotowym. Odpowiedni przepis dyrektywy w sprawie usług płatniczych (a tym
samym poprzez zastosowaną metodę odesłania również dyrektywy o pieniądzu elektronicznym)
zwolnieniemobejmuje usługi oparte na instrumentach, które można wykorzystywać w celu nabycia
towarów lub usług wyłącznie w pomieszczeniach wykorzystywanych przez wydawcę lub na
podstawie umowy handlowej z wydawcą w ramach ograniczonej sieci dostawców usług albo w
odniesieniu do ograniczonego asortymentu towarów i usług.
Analiza wskazuje, że tak długo jak waluta lokalna w postaci niematerialnej podlegająca wymianie
będzie stosowana przy spełnieniu następujących warunków:
1) podmioty akceptujące tę walutę będą miały zawartą umowę z wydawcą waluty wykraczającą
poza samo wydawanie i posługiwanie się instrumentem płatniczym;
31 Dz.U.UE L Nr 267,poz. 7

9. 2) sieć dostawców usług możliwych do nabycia za walutę lokalną jest ograniczona, tj. obejmuje
jedynie niektóre przedsiębiorstwa usługowe funkcjonujące na danym terenie;
3) w zamian za walutę lokalną można nabyć ograniczony zakres towarów i usług.
Rozumienietychpojęćnaświetlapreambuła dyrektywy o pieniądzu elektronicznym, która w swoim
pkt 5 stwierdza:„Właściwe jestograniczenie zakresustosowanianiniejszej dyrektywy do dostawców
usług płatniczych, którzy emitują pieniądz elektroniczny. Niniejsza dyrektywa nie powinna mieć
zastosowania do wartości pieniężnej przechowywanej przy użyciu szczególnych instrumentów
przedpłaconych, mających odpowiadać na konkretne potrzeby, które to instrumenty można
wykorzystywać jedynie w ograniczony sposób, ponieważ pozwalają one posiadaczowi pieniądza
elektronicznegonabywaćtowarylubusługi wyłącznie w siedzibie emitentapieniądzaelektronicznego
lub na podstawie bezpośredniej umowy handlowej z profesjonalnym emitentem w ramach
ograniczonej sieci podmiotów świadczących usługi, albo ponieważ można je wykorzystywać
wyłącznie do nabycia ograniczonego asortymentu towarów lub usług. Instrument można uznać za
wykorzystywanywograniczonymzakresie,jeślimożnagowykorzystaćwyłączniedonabyciatowarów
i usługw określonymsklepielubsieci sklepów albodonabyciaograniczonego asortymentu towarów
lubusług,bezwzględuna geograficzne położeniepunktusprzedaży.Dotakichinstrumentów zaliczyć
możnakarty sklepowe,kartystacji benzynowych, karty członkowskie, karty transportu publicznego,
bonyna posiłki lubbony usługowe (takie jak bony opieki nad dziećmi, bony socjalne lub usługowe,
które dofinansowują zatrudnienie pracowników wykonujących prace związane z prowadzeniem
gospodarstwa domowego, takie jak sprzątanie, prasowanie lub prace ogrodnicze), które podlegają
niekiedy szczególnemu opodatkowaniu lub ramom prawnym dotyczącym pracy, mającym wspierać
korzystanie z takich instrumentów zgodne z celami określonymi w przepisach socjalnych. W
przypadku gdy taki instrument o celu szczególnym przeradza się w instrument o celu ogólnym,
wyłączenie (exemption) z zakresu niniejszej dyrektywy nie powinno mieć dłużej zastosowania. Z
zakresu niniejszej dyrektywy nie należy wyłączać instrumentów, które można wykorzystać do
zakupów w sklepach określonych handlowców, ponieważ takie instrumenty są zazwyczaj
projektowane dla ciągle powiększających się sieci podmiotów świadczących usługi.”
W przypadku, gdy waluta lokalna w postaci niematerialnej podlegająca wymianie na tyle się
upowszechni,że będzie przyjmowanaprzezznacznąliczbęprzedsiębiorstw (lubinnychakceptantów),
lubasortymenttowarówi usługdostępnychza niąstanie sięnieograniczony,przestanie mieścić się w
granicach zwolnienia i będą do niej miały zastosowania wszystkie przepisy ustawy o usługach
płatniczych. Stanowisko takie zostało zresztą sformułowane w doktrynie32
.
Zasugerować w tym miejscu należy, że prawodawca unijny dostrzegł nadużywanie przywołanego
wyłączenia i należy spodziewać się, że w kolejnych przepisach jego zakres zostanie zawężony. W
świetle tego na etapie podejmowania decyzji o ewentualnej emisji waluty lokalnej należy z góry
zastanowić się, czy nie dokonać tego w zgodzie z przepisami ustawy o usługach płatniczych.
3. Praktyka funkcjonowania waluty lokalnej
3.1. Dopuszczalność wypłaty wynagrodzenia w walucie lokalnej
3.1.1. Wynagrodzenie z tytułu stosunku pracy
Analizę dopuszczalności wypłaty wynagrodzenia z tytułu stosunku pracy należy rozpocząć od
przepisów międzynarodowego prawa pracy. Za najważniejsze źródła tego prawa uznaje się
konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy. Konwencje uchwala Międzynarodowa Konferencja
Pracy większością 2/3 głosów obecnych przedstawicieli i przedkłada do ratyfikacji poszczególnym
państwom członkowskim MOP.
32 W.Srokosz, op.cit., s.500-501

10. Z punktu widzenia rozważanego tematu szczególne znaczenie ma konwencja (nr 95) dotycząca
ochrony płacy przyjęta w Genewie dnia 1 lipca 1949 roku, a ratyfikowana w Polsce przez Radę
Państwa w dniu 18 września 1954 roku33
. Zgodnie z art. 241 ust. 1 Konstytucji umowy ratyfikowane
przez Rzeczpospolitą Polską przed wejściem w życie Konstytucji na podstawie przepisów
konstytucyjnychobowiązującychwczasie ichratyfikacji i ogłoszone w Dzienniku ustaw uznaje się za
umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie i stosuje się do nich przepisy art. 91
Konstytucji, o ile dotyczą one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji. Wobec
faktu, że Konwencje MOP dotyczą członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji
międzynarodowej uznaje się, że Konwencje ratyfikowane i ogłoszone przed dniem wejścia w życie
Konstytucji stanowiączęśćkrajowegoporządkuprawnegoi codo zasadysą bezpośredniostosowane,
przy czym mają one pierwszeństwo przed ustawami, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z
Konwencją34
.Słusznyjestzatempogląd,że w Polsce ratyfikowanakonwencjawywieraskutki prawne
w stosunkach wewnętrznych bez potrzeby przetwarzania jej na normy prawa
wewnątrzpaństwowego35
.
Przywołana Konwencja nr 95 co do zasady przyjmuje dwie formy wypłaty wynagrodzenia – w
gotówce i w naturze,przyczym ta druga formama charakter jedynie subsydiarny.Wypłataw naturze
jest dopuszczalna jedynie przy spełnieniu czterech warunków:
1) w naturze jest wypłacana jedynie część wynagrodzenia (art. 4 ust. 1);
2) ma miejsce w zawodach lub przemysłach, gdzie ten rodzaj wypłaty jest ogólnie przyjęty w
praktyce lub pożądany ze względu na charakter danego przemysłu lub zawodu (art. 4 ust. 1).
Doktrynawskazuje,że wynagrodzenie wypłacane częściowow naturze jestprzyjęte w rolnictwie,
górnictwie, przy pracach budowlanych i konstrukcyjnych na obszarach pozbawionych
infrastruktury społecznej, w usługach gastronomicznych, hotelarskich, placówkach służby
ochrony zdrowia, a także przez pracodawców zatrudniających służbę domową36
;
3) świadczenia w naturze służą do osobistego użytku pracownika i jego rodziny i odpowiadają ich
interesom(art.4 ust.2 lit.a).Co do zasady nie mogą to być zatem świadczenia przeznaczone do
dalszej odsprzedaży;
4) wartość świadczeń w naturze jest wyceniona słusznie i rozsądnie (art. 4 ust. 2 lit. b).
W sposób oczywisty wypłaty w walucie lokalnej nie można uznać za wypłatę wynagrodzenia w
naturze.
W odniesieniu do płacy w gotówce art. 3 ust. 1 Konwencji wyraźnie przesądza, że wypłacana może
być wyłącznie wpieniądzumającymprawnyobieg,awypłatyw postaci weksli, bonów, kuponów lub
we wszelkiej innej formie uważanej zareprezentującąpieniądz mający prawny obieg będą zakazane.
Pod pojęciem „pieniądza mającego prawny obieg” należy rozumieć pojęcie „prawnego środka
płatniczego”. Wypłata wynagrodzenia może zatem nastąpić jedynie w złotych polskich.
Konwencja wskazuje, że w określonych przypadkach – w szczególności w przypadku braku umowy
zbiorowej lub orzeczenia rozjemczego na podstawie zgody pracownika, wypłata w gotówce może
nastąpić czekiem na bank lub przekazem pocztowym czy pieniężnym. W każdym jednak przypadku
wypłata musi być w złotych polskich.
33 Dz.U. z 1955 r. Nr 38, poz. 234
34 por. A.M.Świątkowski, Międzynarodowe prawo pracy.Tom 1. Międzynarodowe publiczneprawo pracy.
Wolumen 1, Beck, Warszawa 2008,s.68
35 T.Liszcz, Prawo Pracy,LexisNexis,Warszawa 2006,s.69
36 Poglądy doktryny zagranicznej cytowane za: A.M.Świątkowski, Międzynarodowe prawo pracy.Tom 1.
Międzynarodowe publiczneprawo pracy – standardy międzynarodowe. Wolumen 2, Beck, Warszawa 2008,s.
333

11. W ślad za Konwencjąnr95 polski Kodekspracyprzesądził,że wypłatywynagrodzenia dokonuje się w
formie pieniężnej, zaś częściowe spełnienie wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna jest
dopuszczalne tylkowówczas,gdyprzewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy
pracy (art. 86 §2 Kodeksupracy).Oczywiście swobodaczęściowegospełnieniawynagrodzeniaw innej
formie niż pieniężna musi się mieścić w granicach zakreślonych przez przepisy Konwencji nr 95.
Oznacza to jednak,że nie mamożliwości wypłatywynagrodzenianależnegopracownikami w walucie
lokalnej.Niemanatomiastżadnych przeszkód w wypłacie w walucie lokalnej niektórych świadczeń
związanych z pracą, np. świadczeń z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych.
Należy w tym miejscu wskazać, że odmienną opinię prezentuje Piotr Szeszko37
. Opinia ta została
jednak sformułowana jedynie w oparciu o przepisy Kodeksu Pracy, bez uwzględnienia przepisów
międzynarodowego prawa pracy.
Dla porządku należy dodać, iż Konwencja nr 95 w swoim art. 6 dodatkowo zabrania pracodawcy
ograniczaniawjakikolwieksposóbwolności pracownika w dysponowaniu swą płacą według własnej
woli. Niedopuszczalne jest zatem oczywiście wprowadzenie np. obowiązkowej wymiany
wynagrodzenia wypłacanego w polskich złotych na walutę lokalną.
3.1.2. Niepracownicze formy zatrudnienia
W tym przypadkusytuacjawygląda odmiennieniżw przypadku zatrudnienia na podstawie stosunku
pracy. Pod pojęciem niepracowniczych form zatrudnienia rozumie się bowiem zatrudnienie na
podstawie umówcywilnoprawnych.Wramach zasadyswobodyumów nie maprzeszkóddoustalenia
wypłaty wynagrodzenia w walucie lokalnej.
3.2. Nabywanie towarów i usług za walutę lokalną
W świetle zasadyswobodyumównie budzi żadnej wątpliwości dopuszczalnośćnabywania towarów i
usług w zamian za walutę lokalną. Istotne jest natomiast ustalenie charakteru prawnego takiej
umowy – czy mamy tu do czynienia z którąś z umów nazwanych, czy też z umową nienazwaną.
Zagadnienie to sprowadza się do analizy dogmatycznej, czy używane w Kodeksie Cywilnym pojęcia
„ceny” (w odniesieniu do umowy sprzedaży) i „wynagrodzenia” (w odniesieniu do innych umów)
wymagają posługiwania się pieniądzem polskim.
W odniesieniudosprzedażyi pojęciacenywartojestprzytoczyćdefinicję zawartą w art. 3 ust. 1 pkt 1
ustawyz dnia9 maja2014 rokuo informowaniuocenachtowarów i usług38
. Zgodnie z przywołanym
przepisem za cenę uważa się wartość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest
obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę. O ile zatem cena musi być każdorazowo
wyrażona w jednostkach pieniężnych, t.j. złotych i groszach, to nie przesądza to jeszcze o sposobie
uregulowania tej wartości.
Klasyczna doktryna cywilistyczna opowiada się za wyłącznością płatności poprzez środki pieniężne.
Tytułem przykładu można przytoczyć następujące stanowisko: „przedmiotem świadczenia
kupującegojestsumapieniężnaokreślona –w stosunkachkrajowych –w walucie polskiej alboobcej.
[…] Gdyby w umowie zamiastsumypieniężnej uzgodnionowydanie np. papieru wartościowego (np.
obligacji), trzeba by ją zakwalifikować, ściśle biorąc, nie jako umowę sprzedaży, ale albo jako
zamianę,albojakoodnowienie (art. 506) lub nawet – zależnie od okoliczności – jako świadczenie w
miejsce wykonania.”39 40
.Stanowiskotakie wydaje sięzbytwąskie i pomija zarówno rozwój techniki,
37 http://dobry.org.pl/wiedza/historia-i-wspolczesnosc/alternatywne-waluty/,dostęp: 23 listopada 2015 roku.
Materiałzamieszczony na tej stroniejestkopią usuniętego już artykułu z serwera www.ekonomiaspoleczna.pl
38 Dz.U. z 2014 r., poz. 915
39 Cz.Żuławska, Komentarz do art. 535, Nb 7 w: Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia.Zobowiązania,
p.zb. p.red. G.Bieńka, LexisNexis,Warszawa 2011
40 R.Trzaskowski,Cz.Żuławska, Komentarz do art. 535, Nb 7, w: Kodeks cywilny.Komentarz. Księga trzecia.
Zobowiązania,p.zb. p.red. J.Gudowskiego, LexisNexis,Warszawa 2013

12. jak i nowe narzędzia społeczne. Jak już zostało wskazane wcześniej w ramach prawa polskiego
pieniądzem w sensie ścisłym jest jedynie pieniądz gotówkowy. Literalne odczytanie wymogu
uiszczeniazapłatypieniądzemprowadziłobydokuriozalnegowniosku,że sprzedażprzyktórej zapłata
ceny nastąpiła pieniądzem elektronicznym nie jest już umową sprzedaży.
W mojej ocenie należy podzielić stanowisko, iż „odpowiednikiem świadczenia sprzedawcy jest
umówiona cena, a więc ustalona przez strony i wyrażona w pieniądzu wartość rzeczy lub prawa
będących przedmiotemumowy.”41
Każdorazowo cena musi być wyrażona jako kwota pieniężna. „W
sytuacji gdy strony zamiast kwoty pieniężnej wskazałyby inny rodzaj świadczenia, umowa taka nie
podlegałaby przepisom o sprzedaży, a regulacjom dotyczących innych umów, np. zamiany”42
. O ile
jednak cena musi być wyrażona w pieniądzu, to jej zapłata może nie mieć formy pieniężnej,
sprzedawca może przyjąć na poczet ceny inne świadczenie43
. Zastrzec jedynie, że świadczenie to
powinno mieć charakter zapłaty środkami płatniczymi (w przeciwnym wypadku faktycznie trudno
byłobyuznaćzawartą umowęza umowę sprzedaży,a nie np. umowę zamiany). Skoro jednak waluta
lokalnastanowi środekpłatniczytonabycie zaniątowarów powinnobyćtraktowane jakosprzedaż w
rozumieniu kodeksowym. Teza ta jest innym ujęciem formułowanej w ramach prawa bankowego
zasady, że o charakterze świadczenia jako pieniężnego nie przesądza jego substrat fizyczny, lecz
wartość ekonomiczna, jaką ono reprezentuje44
.
Sformułowanywniosektymbardziej przenosi sięnate umowy kodeksowe, które jako zobowiązanie
jednej ze stron podają zapłatę wynagrodzenia.
3.3. Wypłata wynagrodzenia z tytułu zamówienia publicznego
Przystępując do rozważania tytułowego zagadnienia należy przypomnieć, że definicję zamówienia
publicznego zawartą w art. 2 pkt 13 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku – Prawo zamówień
publicznych45
.Zgodnie ztymprzepisemzamówienie publicznetoumowaodpłatnazawieranamiędzy
zamawiającym a wykonawcą, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane.
Zamówieniepubliczne jest zatem szczególnym przypadkiem umowy cywilnoprawnej – wyróżniony
przede wszystkim ze względu podmiotowego – stroną umowy otrzymującą określone towary lub
usługi jestbowiempodmiotzobowiązanydostosowaniaprzepisów Prawa zamówień publicznych. O
ile zatem Prawo zamówień publicznych nie przesądza inaczej zastosowanie mają ogólne zasady
dotyczące umów.Przesądzaotym zresztąart. 139 Prawa zamówieńpublicznychzgodnie z którym do
umóww sprawachzamówieńpublicznychstosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku –
Kodekscywilny,jeżeliprzepisyustawynie stanowiąinaczej.PrzepisyPrawazamówieńpublicznych co
do zasady nie odnoszą się do kwestii wynagrodzenia – może zatem być ono zaproponowane w
dowolnej dopuszczalnej przez Kodeks Cywilny formie.
Ocenę tę powszechnie podziela Krajowa Izba Odwoławcza w swoich wyrokach, np.:
 w wyrokuz dnia8 grudnia2011 r., sygn.KIO 2542/11 stwierdzono,że odpłatnośćobejmujekażdy
rodzaj korzyści, które przedstawia wartość pieniężną, z tym jednak zastrzeżeniem iż korzyść,
wynikająca z umowy nie musi być uiszczana w postaci pieniężnej. Pojęcie odpłatności należy
interpretowaćszerokoi obejmujeononie tylkoświadczeniapieniężne,leczrównież każdy rodzaj
korzyści, które zamawiający akceptuje w zamian za wykonanie zamówienia;
41 Z.Gawlik, Komentarz do art. 535,Nb. 6, w: Kodeks cywilny.Komentarz. Tom III.Zobowiązania –część
szczególna,p.zb. p.red. A.Kidyby, LEX, Warszawa 2014
42 K.Jędrej, Komentarz do art. 535, Nb 6, w: Kodeks cywilny.Komentarz. Tom II,p.zb. p.red. J.Ciszewskiego,
LexisNexis,Warszawa 2014
43 Tamże, Nb 16
44 A.Socha, Bankowe rozliczenia pieniężnea świadczeniepieniężne, Radca Prawny z 2000 r., s.73
45 t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 907 z późn. zm.

13.  w wyroku z dnia 3 stycznia 2012 r., sygn. KIO 2725/11 wskazano, że pojęcie odpłatności należy
interpretowaćszerokoi obejmujeononie tylkoświadczeniapieniężne,leczrównież każdy rodzaj
korzyści, które zamawiający akceptuje w zamian za wykonanie zamówienia. Ocena odpłatnego
charakteru umowy powinna być zatem zgodnie z dyspozycją art. 139 ust. 1 Prawa zamówień
publicznych, dokonywana z uwzględnieniem reguł właściwych dla umów prawa cywilnego.
W świetle wcześniejszych rozważań wskazujących na dopuszczalność wypłaty wynagrodzenia z
umowywalutąlokalnąnależystwierdzić,że nie mażadnychprzeszkóddoustaleniawynagrodzeniaza
wykonanie zamówienia publicznego w walucie lokalnej.
3.4. Wybrane podatkowe aspekty funkcjonowania waluty lokalnej
Poczynione ustalenia pozwalają relatywnie prosto rozstrzygnąć większość aspektów podatkowych
funkcjonowania waluty lokalnej:
1. Dochód uzyskany zarówno przez osoby fizyczne, jak i osoby prawne w walucie lokalnej jest
traktowanyna równi zdochodemuzyskanymw walucie polskiej (po przeliczeniu stałym kursem
wymiany waluty lokalnej) i podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych.
2. Skoro nabycie towarów za walutę lokalną powinno być traktowane jako sprzedaż to podlega
opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na zasadach odpowiadających
umowie sprzedaży. Podobnie sytuacja przedstawia się w odniesieniu do podatku od wartości
dodanej (VAT).
Zauważyć należy, że powyższe stanowiska są zgodne z przyjętą praktyką. Tezy takie zawierają
bowiem przedstawiane przez poszczególnych emitentów walut lokalnych opinie: podatkowa
M.Celibały46
orazksięgowo-podatkowaA.Bator47
.Wtymzakresie walutalokalnajest zatem zgodna z
poszczególnymi ustawami podatkowymi.
Znacznie większej uwagi wymaga ocena, czy krótkoterminowa „pożyczka” udzielona w walucie
lokalnej podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 1 ust. 1
pkt 1 lit. b ustawy z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych48
tytułowemu podatkowi podlega umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do
gatunku. Użyte sformułowanie jest o tyle niefortunne, ze w świetle art. 720 §1 Kodeksu cywilnego
umowa pożyczki może dotyczyć wyłącznie pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku.
Umowy, których przedmiotem są prawa choć zbliżone do pożyczki pożyczką sensu stricto nie są,
zatemi „pożyczka”walutylokalnejtakiegocharakteruniema.Ztym zastrzeżeniem należy traktować
stanowisko doktryny, iż pożyczki, których przedmiotem są inne przedmioty majątkowe niż
wymienione, nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem49
.
Doktryna prawa powszechnie podziela stanowisko, że użyte w przepisie pojęcie pieniędzy należy
utożsamiaćz pieniądzemgotówkowym – znakami pieniężnymi emitowanymi przez Narodowy Bank
Polski50
. Przedmiotem pożyczki, a tym samym opodatkowania podatkiem od czynności
cywilnoprawnych,nie może byćpieniądzbezgotówkowy51
.Skoronawetpieniądz bezgotówkowy nie
46 https://zielony.biz.pl/pages/content/7/opinie, dostęp: 23 listopada 2015 roku
47 http://dobry.org.pl/wiedza/opinie/opinia-podatkowa/,dostęp: 23 listopada 2015 roku
48 t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 626 z późn.zm.
49 M.Gargul, Podatek od czynności cywilnoprawnych.Komentarz, LexisNexis,Warszawa 2013, komentarz do
art. 1
50 por. np. Z.Gawlik, Komentarz do art. 720, Nb 6, w: Kodeks cywilny.Komentarz. Tom III, op.cit.
51 Wyrok NSA w Warszawiez8 czerwca 2006 r., sygn. II FSK 819/05;wyrok WSA w Poznaniu z 9 grudnia 2010 r.,
sygn. III SA/Po 463/10

14. jest przedmiotem podatku od czynności cywilnoprawnych, to tym bardziej waluta lokalna pod
podatek ten nie podlega.
4. System DigiPay4Growth a prawo polskie
4.1. Istota systemu
DigiPay4Growth to system płatności elektronicznych, oparty na funkcjonowaniu sieci
przedsiębiorców, ukierunkowany na stymulowanie lokalnego (regionalnego) wzrostu
ekonomicznego52
. Jego istotą jest tworzenie jednostek rozliczeniowych systemu (JRS), mających
postać elektroniczną, o ustalonym z góry terminie wykupu. Jednostki te mogą służyć jako środek
regulacji zobowiązań pomiędzy przedsiębiorcami (i na pewnych warunkach konsumentami), którzy
wyrazili zainteresowanie uczestnictwemw systemieDigiPay4Growth. Ze względu na ograniczoną (co
najmniej wsensieterytorialnym) siećpodmiotów korzystającychz systemu uzyskuje się zwiększenie
obrotów tych właśnie podmiotów, a tym samym lokalny wzrost gospodarczy. Owa sieć jest
zinstytucjonalizowana – co do zasady ma charakter spółdzielni. Spółdzielnia też odpowiada za
tworzenie i wykup elektronicznych jednostek rozliczeniowych.
W ramach systemu jednostki rozliczeniowe mogą powstać na jeden z trzech sposobów:
1) jako równowartość kwoty faktury, do zapłacenia której zobowiązana jest jednostka sektora
finansów publicznych. Termin wykupu jednostek rozliczeniowych pokrywa się z terminem
płatności faktury. Jednostek może dostarczyć organizacja zarządzająca systemem – mechanizm
ten jest zbliżony do mechanizmu faktoringu, z tym zastrzeżeniem że wykup faktury od jej
wystawcy nie następuje za walutę krajową lecz za jednostki rozliczeniowe53
, albo jednostka
sektora finansów publicznych – co upodabnia operację do wcześniejszej zapłaty faktury54
;
2) jakorównowartośćkwotyubezpieczonej faktury.Wystawcafaktury przedstawia ją do akceptacji
wybranemu towarzystwu ubezpieczeniowemu i jeśli jest ono skłonne objąć fakturę
ubezpieczeniem (czyli podmiot zobowiązany do zapłaty faktury uznaje za dostatecznie
wiarygodny) to organizacja zarządzająca systemem udostępnia odpowiednią ilość jednostek
rozliczeniowych o terminie wykupu pokrywającym się z terminem płatności faktury55
. W
przypadku, gdy faktura nie została zapłacona odpowiednia kwota jest pokrywana w 80% przez
towarzystwo ubezpieczeniowe, które zapłatę faktury ubezpieczyło, zaś w 20% przez fundusz
stabilizacyjny;
3) na zasadzie quasi-kredytu. W tym przypadku organizacja zarządzająca systemem udostępnia
pewną ilość jednostek rozliczeniowych z wyznaczonym terminem wykupu. W tym terminie
jednostki muszą być spłacone za gotówkę przez podmiot, do dyspozycji którego jednostki
rozliczeniowe zostały postawione.56
Warto zauważyć, że w odróżnieniu od dwóch poprzednich
52 www.digipay4growth.eu, dostęp 23 grudnia 2015 roku
53 Social TradeCredit Circuitmodel.Counter cyclical creditfor SMEs, Social TradeOrganisation,s.9
54 Tamże, s.10
55 Tamże, s.11
56 Tamże, s.13

15. metod, ta jest obciążona poważnym ryzykiem. Z tego względu konieczne jest zaangażowanie
niezależnegopodmiotudokonującegowyznaczenia ryzyka związanego z konkretnym kredytem.
Konstrukcja przewiduje, że niespłacone kwoty są pokrywane w 80% przez towarzystwo
ubezpieczeniowe, a w 20% - przez fundusz stabilizacyjny.
Od strony technicznej płatności wykonywane są system teleinformatyczny Cyclos. Jak wskazuje
podmiot odpowiedzialny za powstanie Cyclosa – Social Trade Organisation (STRO) – jest to system
typu bankowego umożliwiający zarówno dokonywanie operacji typu bankowego, jak i płatności, a
także oferującysysteme-handlu.Cyclosjestużywanynie tylkopoprzez system DigiPay4Growth, lecz
równieżnp.przezniektóre lokalnebanki,systemywymianybarterowej,systemywalutlokalnych, czy
baki czasu.
4.2. Kwalifikacja prawna systemu DigiPay4Growth
Uwzględniającopisane powyżej zasady funkcjonowania systemu DigiPay4Growth należy przyjąć, że
jednostki rozliczeniowe systemu są szczególnym przypadkiem waluty lokalnej w postaci
niematerialnej zmożliwościąwykupu. Oznacza to, że mają do nich zastosowanie wszystkie wniosku
sformułowane w toku analizy cech takiej właśnie waluty. Należy zatem przyjąć co następuje:
1) funkcjonowanie JRS jest zgodne z prawem polskim, co jednocześnie oznacza dopuszczalność
wdrożenia w Polsce systemu DigiPay4Growth. Szczegóły dotyczące tego wdrożenia będą
omówione w dalszej części niniejszej ekspertyzy;
2) JRS stanowią pieniądz elektroniczny;
3) do JRS nie będzie się stosowało przepisów ustawy o usługach płatniczych, w tym przepisów
dotyczących emisji pieniądza elektronicznego, tak długo jak będą stosowana jedynie w
ograniczonej sieci dostawcówusług lub w odniesieniu do ograniczonego asortymentu towarów
lub usług. Warunek ten należy uznać za spełniony, jeżeli JRS będzie stosowane do rozliczeń
przeprowadzanychmiędzyczłonkami jednej organizacji, nie mającej charakteru powszechnego i
mającej ograniczony terytorialnie zasięg. Uwzględniając mechanizm działania systemu
DigiPay4Growthnależyprzyjąć, że co do zasady sytuacja taka będzie miała miejsce – chyba że w
wynikurozwojusystemuJRSzacznąbyć akceptowane przez znaczną część dostawców towarów i
usług.Zauważyćw tymmiejscunależy,że wyłączenie stosowania ustawy o usługach płatniczych
jest kluczowe z punktu widzenia sprawnego funkcjonowania systemu. Zgodnie z art. 59l ust. 1
ustawyo usługachpłatniczych wydawca pieniądza elektronicznego jest obowiązany umożliwić,
na żądanie posiadacza pieniądze elektronicznego, wykup pieniądza elektronicznego w każdym
czasie, według jego wartości nominalnej. W realiach funkcjonowania systemu DigiPay4Growth
oznaczałobytomożliwośćżądaniawykupJRSw dowolnymmomencie,nawetprzedterminemich
wykupu – co bardzo łatwo mogłoby zachwiać stabilnością całego systemu.
Zwrócić należy jeszcze uwagę na dwie kwestie. Z samego mechanizmu funkcjonowania systemu
DigiPay4Growth wynika posługiwanie się JRS w postaci elektronicznej. W niektórych miejscach na
świecie postać elektroniczna jest jednak uzupełniana postacią materialną (papierową). W mojej

16. ocenie jest to jednak w świetle prawa polskiego niedopuszczalne, choć część doktryny stałoby na
stanowisku uznania materialnych JRS za szczególny przypadek znaku legitymacyjnego.
Od strony praktycznej dla JRS rekomenduje się przyjęcie nazwy nie mającej bezpośredniego
powiązania z ani z pojęciem „pieniądz”, ani z nazwą waluty polskiej (np. złoty terminowy).
4.3. Kwestie instytucjonalne funkcjonowania systemu
SystemDigiPay4Growthwymagaistnieniapodmiotu prawnego, który gromadzi podmioty publiczne
oraz przedsiębiorców (i ewentualnie konsumentów) zainteresowanych dokonywaniem rozliczeń w
oparciu o JRS. Podmiot ten jest jednocześnie odpowiedzialny za emitowanie oraz wykup JRS. W
dalszej części niniejszego rozdziału podmiot ten będzie określany jako „operator systemu”.
Analiza sposobu funkcjonowania systemu DigiPay4Growth wskazuje, że podmiot taki powinien
spełniać trzy główne warunki:
1) dopuszczenie przynależności do operatora systemu osób prawnych na równych zasadach z
osobami fizycznymi.Warunektenwyklucza formęprawnąstowarzyszenia.Prawopolskie stanęło
bowiem na stanowisku, że stowarzyszenie co do zasady zrzesza jedynie osoby fizyczne 57
.
Przesądza to art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 roku – Prawo o stowarzyszeniach58
zgodnie z którym osoba prawna może być jedynie wspierającym członkiem stowarzyszenia;
2) zagwarantowanie przewagi substratu osobowego nad kapitałowym. Istota przynależności do
operatora systemu polega bowiem na deklaracji akceptowania takich właśnie jednostek przez
konkretny podmiot w nim uczestniczący. Prawa i obowiązki podmiotu są zatem związane
bezpośrednio z nim, nie zaś z kapitałem, który ewentualnie miałby zostać wniesiony. Warunek
ten wyklucza zarówno formę fundacji, jak i kapitałowych spółek handlowych;
3) ograniczona odpowiedzialność podmiotów przynależących za zobowiązania operatora. W
przeciwnymwypadkumielibyśmydoczynieniazbardzoograniczonąskłonnościądowłączaniasię
do systemu. Jego ewentualne problemy finansowe mogłyby prowadzić bowiem nie tylko do
utraty kapitałuzaangażowanegowsystem, leczprzekładaćsięna pozostałe elementymajątkui w
konsekwencji być powodem bankructwa. Warunek ten wyklucza osobowe spółki handlowe.
Oznacza to jednak,że optymalnąformądziałaniaoperatorajestformaspółdzielni. Zgodnie z art. 1 §1
ustawyz dnia16 września1982 r. – Prawospółdzielcze59
spółdzielniajestdobrowolnymzrzeszeniem
nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym,
które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.
Członkami spółdzielni mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Nie będzie zatem
przeszkódwuczestnictwie wsystemie zarówno przedsiębiorców mających osobowość prawną, jak i
przedsiębiorców – osób fizycznych. Nie ma również ograniczeń podmiotowych wykluczających
uczestnictwo w spółdzielni jednostek samorządu terytorialnego. Będzie jednak konieczność
uwzględnienia ograniczeń przedmiotowych. Działalność operatora systemu będzie miała charakter
działalności gospodarczej wykraczającej pozazadaniaużyteczności publicznej. Tymczasem zgodnie z
art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym60
powiat nie może
57 Od tej zasady występują wyjątki uregulowane w przepisach szczególnych –nie mają one jednak zastosowania
w opisywanej wekspertyzie sytuacji
58 t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 1393
59 t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1443 z późn. zm.
60 t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 1445 z późn. zm.

17. prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności
publicznej. Oznacza to, że powiat nie będzie mógł być członkiem spółdzielni – operatora systemu.
Takiego ograniczenia nie ma w przypadku gmin – one będą mogły być członkami spółdzielni –
operatora systemu.
4.4. Kwestie operacyjne funkcjonowania systemu
W niniejszej sekcji omówione zostaną niektóre istotne aspekty praktycznego funkcjonowania
systemu DigiPay4Growth w ramach prawa polskiego.
1. System DigiPay4Growth nie musi obejmować wyłącznie członków spółdzielni – operatora
systemu. Operator systemu może udostępnić możliwość korzystania z płatności w JRS innym
osobom (zarówno fizycznym, jak i prawnym) na podstawie umowy zawartej z tymi osobami.
Forma ta będzie szczególnie istotna dla powiatu (które jak zostało wyżej wskazane nie będą
mogłybyć członkami spółdzielni) orazdlaosóbfizycznychincydentalniekorzystającychz systemu
(które mogą nie chcieć brać na siebie zobowiązań związanych z członkostwem w spółdzielni).
2. Ważną częścią systemu DigiPay4Growth jest system gwarancyjny. Co do zasady składa się on z
dwóch filarów – kapitałowego oraz ubezpieczeniowego.
Konstrukcjafilarukapitałowegomusi znaleźćodzwierciedleniejużw statucie spółdzielni.Zgodnie
z art. 78 §1 Prawa spółdzielczegowkażdej spółdzielni musząwystępować dwa fundusze własne:
1) fundusz udziałowy powstający z wpłat udziałów członkowskich, odpisów na udziały
członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej lub z innych źródeł określonych w odrębnych
przepisach. Fundusz ten jest odpowiednikiem kapitału własnego w spółkach handlowych i
jako taki ma ograniczone znaczenie dla stworzenia systemu gwarancyjnego. Udziały
podlegają bowiem zwrotowi członkowi opuszczającemu spółdzielnię;
2) fundusz zasobowy powstający z wpłat przez członków wpisowego, części nadwyżki
bilansowej lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach. W odróżnieniu od
funduszu udziałowego fundusz ten jest bezzwrotny. Jak wskazuje art. 26 §2 Prawa
spółdzielczego – byłemu członkowi nie przysługuje w szczególności prawo do funduszu
zasobowego. Z tego właśnie funduszu następuje w pierwszej kolejności pokrycie straty
bilansowej spółdzielni. Przesądza o tym art. 90 §1 Prawa spółdzielczego.
Zgodnie z art. 78 §2 spółdzielnia może tworzyć inne fundusze własne. O ile nie mają one
umocowania w odrębnych przepisach ustawowych muszą być przewidziane w statucie.
Tak ukształtowanystanprawnyoznacza,że możliwe jest stworzenie systemu gwarancyjnego na
jeden z dwóch sposobów:
1) w oparciu o ustawowy fundusz zasobowy. Wynagrodzenie uzyskiwane przez operatora
systemu za świadczone przez siebie usługi nie są na bieżąco przekazywane na fundusz
zasobowy, ale trafiają tam w określonej części w ramach podziału wypracowanej nadwyżki
bilansowej.Równieżpokrycie zaistniałych strat następuje po zakończeniu roku bilansowego
w ramach pokrycie straty bilansowej;

18. 2) w oparciu o pozaustawowy fundusz gwarancyjny. W tym przypadku statut przewiduje
utworzenie odrębnego funduszu własnego wskazując, że składa się nań wynagrodzenie
uzyskiwane przez operatora systemu. Jednocześnie wskazuje się, że fundusz ten służy do
pokrycia strat wynikających z niewykupienia w terminie JRS.
Wydaje się, że praktyczniejsza będzie pierwsza z opisywanych metod.
Wskazać w tymmiejscunależy,że wynagrodzenie operatora systemu za dokonywane czynności
(pobierane nawet na potrzeby systemu gwarancyjnego) będzie co do zasady traktowane jako
dochód.Z kolei stratywynikające zniewykupieniaw terminieJRSbędąuwzględniane jakokoszty.
Wysokośćpodatkudochodowegoodosóbprawnychpłaconego przez operatora systemu będzie
uzależniona od osiągniętego dochodu.
Filarubezpieczeniowybędzie miał charakterkontraktowy –sprowadzasięon bowiem do umowy
ubezpieczenia.Zgodniezart.805 §1 przezumowęubezpieczeniaubezpieczyciel zobowiązuje się,
w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia
przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.
Wypadkiemwrozumieniutegoprzepisubędzie niewykupienie w terminie JRS. Trudność w jego
stworzeniu nie będzie zatem polegała na kwestiach prawnych, lecz na przypuszczalnym braku
zakładu ubezpieczeń zainteresowanego zawarciem takiej umowy, ewentualnie zawarciem
umowy przy składce w wysokości niemożliwej do zaakceptowania przez operatora systemu.
W tej sytuacji być może należałoby rozważyć utworzenie równolegle ze spółdzielnią –
operatorem systemu zakładu ubezpieczeń w formie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.
Zwiększyłoby to pewność funkcjonowania systemu, gdyż podmiotu uzyskujące JRS byłyby
jednocześnie członkami towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych i wspólnie ponosiły
odpowiedzialność za ewentualną niemożność wykupu uzyskanych JRS.
3. Funkcjonowanie systemuDigiPay4Growthnie będziekolidowałozprzepisami o ochronie danych
osobowych. Art. 23 ust 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochronie danych
osobowych61
zawiera katalog przypadków, w których przetwarzanie danych jest dopuszczalne.
Obejmuje on w szczególności przypadki, gdy przetwarzanie danych:
1) jest niezbędne dla zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z
przepisu prawa (pkt 2). Doktryna przyjmuje, że ten przypadek obejmuje również przypadki
realizacji obowiązkówzwiązanychzprawami członków określonego podmiotu – dotyczy ona
zatem osób fizycznych – członków spółdzielni będącej operatorem systemu;
2) jest konieczne do realizacji umowy, gdy osoba, której dane dotyczą, jest jej stroną lub gdy
jestto niezbędne dopodjęciadziałańprzedzawarciemumowynażądanie osoby,której dane
dotyczą (pkt 3). Ta przesłanka w sposób oczywisty obejmuje te osoby fizyczne, które
korzystają z systemu DigiPay4Growth na podstawie zawartej umowy.
Podkreślić należy, że zbiór danych dotyczących członków spółdzielni – operatora systemu oraz
osób korzystających z systemu DigiPay4Growth na postawie umowy nie wymaga rejestracji u
Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Wynika to z przepisu art. 43 ust. 1 pkt 4
ustawy o ochronie danych osobowych wprowadzającego zwolnienie dotyczące danych
przetwarzanychwzwiązkuzzatrudnieniem u administratora danych, świadczeniem im usług na
podstawie umów cywilnoprawnych, a także dotyczących osób u niego zrzeszonych lub uczących
się.
61 t.j. Dz.U. z 2015, poz. 2135

19. 4. Przepisy prawa polskiego nie zawierają odrębnych przepisów regulujących reklamę systemu
DigiPay4Growth.Oznaczato,że zastosowanie będąmiałyregulacje ogólne.Wymienićtunależyw
pierwszej kolejności przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej
konkurencji62
.Wswoimart.16 ustawata wskazuje, że nieuczciwa konkurencja może przybierać
formę nieuczciwej reklamy. Za nieuczciwą reklamę uznaje się w szczególności:
1) reklamę sprzeczną z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiającą godności
człowieka;
2) reklamę wprowadzającą klienta w błąd i mogącą przez to wpłynąć na jego decyzję co do
nabycia towaru lub usługi;
3) reklamę odwołującą się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie
przesądów lub łatwowierności dzieci;
4) wypowiedź,która,zachęcającdo nabywaniatowarów lubusług,sprawiawrażenie neutralnej
informacji;
5) reklamę, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, w szczególności przez
uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta
niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji.
Podkreślić należy, że katalog ten nie jest zamknięty. Oznacza to, że ocena dopuszczalności
określonej formyreklamysystemuDigiPay4Growhtpowinna być dokonana po stworzeniu planu
marketingowego.
5. Nie ma przeszkódprawnychdołączeniaJRS o różnym terminie wykupu w jednorodne pakiety o
terminie wykupu stanowiącym średnią ważoną terminów wykupu pierwotnych JRS. Zauważyć
jednaknależy,że rozwiązanie takiewprowadzaistotne skomplikowanie systemuwykupui należy
poważnie rozważyć na ile jest ono zasadne do wprowadzenia. Prowadzi ono bowiem do
zaistnieniarozbieżności pomiędzyterminemrealizacji zobowiązaniado wykupu (wynikającej np.
z terminu płatności faktury), a terminem wykupu określonej ilości JRS. W efekcie operator
systemu będzie zmuszony w części przypadków przyjmować środki związane z realizacją
pierwotnegozobowiązaniai przechowywaćje jakodepozytdochwili zapadalności JRS, a w części
przypadków kredytować wykup JRS przed otrzymaniem należności.
4.5. Tryb wdrożenia systemu DigiPay4Growth
Przeprowadzonadotychczasanalizapozwalazaproponowaćnajważniejsze etapy procesu wdrażania
systemu DigiPay4Growth. Zestawienie obejmuje zarówno kroki wymagana przepisami prawa, jak i
wskazane z punktu widzenia praktycznego:
1. Przeprowadzenieszerokiej akcji informacyjnej osystemie DigiPay4Growthnaokreślonymterenie
– dedykowanej przede wszystkim przedsiębiorcom. Optymalnym rozwiązaniem będzie
62 t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 153,poz. 1503 z późn. zm.

20. prowadzenie takiej akcji przy wsparciu wszystkich gmin z terenu, który ma być objęty
funkcjonowaniemsystemu,cooznaczaże przy założeniupowiatowegozasięgusystemumoże być
potrzebne uprzednie zorganizowanie spotkań przedstawicieli samorządu lokalnego – powiatu i
gmin wchodzących w jego skład.
2. Zebranie wstępnych deklaracji przedsiębiorców o uczestniczeniu w systemie.
3. Przeprowadzenie przez grupę inicjatywną (optymalnie przedstawicieli władz lokalnych)
wstępnychrozmówz zakładami ubezpieczeń.Celemrozmów jestustalenie,czyktóryśzzakładów
będzie zainteresowany uczestniczeniem w systemie gwarancyjnym. W przypadku braku
podmiotuzainteresowanegonależyprzesądzić,czyzostaje podjętapróbatworzeniatowarzystwa
ubezpieczeń wzajemnych, czy też rezygnacja z trzeciego z opisanych w sekcji 4.1 sposobów
tworzenia JRS. Nie przewiduje się odrębnego poszukiwania agencji ratingowej przewidywanej
przez system DigiPay4Growth z tego względu, że w warunkach polskich należy oczekiwać, że
wskazania odpowiedniego podmiotu będzie chciał dokonać zakład ubezpieczeń.
4. Zorganizowanie formalnego zebrania założycielskiego, na którym nastąpi uchwalenie statutu
tworzonej spółdzielni – operatora systemu oraz wybór organów spółdzielni (rady nadzorczej i
zarządu). Statut powinien jednoznacznie wskazywać, że spośród trzech opisanych wcześniej
sposobów tworzenia JRS trzeci nie będzie miał zastosowania do chwili znalezienia
5. Dokonanie wpisuspółdzielni doKrajowegoRejestruSądowego.Z chwiląwpisuoperator systemu
nabywa osobowość prawną.
6. Przeprowadzenie negocjacji z zakładem ubezpieczeń i zawarcie umowy ubezpieczenia.
7. Przeprowadzenie działań organizacyjno-technicznych, w tym uruchomienie systemu
teleinformatycznego Cyclos.
Uruchomienie systemu będzie wymagało przygotowania czterech podstawowych dokumentów:
1) statutu spółdzielni – operatora systemu;
2) umowy operatora systemu z podmiotem nie będącym jego członkiem a chcącym korzystać z
systemu DigiPay4Growth;
3) ogólnego regulaminu tworzenia, obrotu i wykupu JRS;
4) umowy ubezpieczenia.
Ze względu na fakt, że kształt poszczególnych wymienionych dokumentów będzie bardzo silnie
uzależnionyodwarunkówlokalnych(wszczególnościdecyzji o sposobach funkcjonowania systemu)
nie jest możliwe na tym etapie opracowanie wzorów wymienionych wyżej dokumentów.
Ze względu na pionierski charakter wdrożenia oraz problemy prawne, jakie mogą pojawić się na
etapie wdrażania(wszczególności wtrakcie negocjacjizzakładem ubezpieczeń), sugeruje się wybór
kancelarii, która będzie udzielała bieżącego wsparcia prawnego.

21. 5. Podsumowanie
5.1. Kwestie ogólne
1. Z punktu widzenia ekonomii waluta lokalna stanowi pieniądz. Z prawnego punktu widzenia
pieniądzem jednak nie jest. Jest natomiast środkiem płatniczym, którego zdolność umarzania
zobowiązań wynika z umowy posługujących się nim stron.
2. Waluta lokalna nie będąc pieniądzem nie stoi w sprzeczności ani z Konstytucją, ani z ustawą o
NarodowymBankuPolskim –zastrzegającychwyłączność NBP w zakresie emitowania prawnych
środków płatniczych (pieniądza gotówkowego) w Polsce.
3. Ze względuna charakter walutylokalnej niedopuszczalne jest określanie jej mianem „pieniądza
lokalnego”.
4. Niedopuszczalne jest emitowanie obiegowej waluty lokalnej w postaci materialnej.
5. Kolekcjonerska waluta lokalna w postaci materialnej może być uznana za znak legitymacyjny i
jako taka jest dopuszczalna w świetle prawa polskiego.
6. Waluta lokalna w postaci niematerialnej bez możliwości wykupu nie stanowi pieniądza
elektronicznego w rozumieniu przepisów krajowych.
7. Walutalokalnawpostaci niematerialnej zmożliwościąwykupujest pieniądzem elektronicznym.
Nie stosuje się jednak do niej przepisów ustawy o usługach płatniczych, w tym przepisów
dotyczących emisji pieniądza elektronicznego, tak długo jak dotyczy ograniczonej sieci
dostawcówusługlubjeststosowanaw odniesieniudo ograniczonego asortymentu towarów lub
usług.
8. Nie jestdopuszczalnewypłacanie wynagrodzeniaztytułustosunkupracyw walucie lokalnej. Jest
natomiast możliwa wypłata w walucie lokalnej świadczeń dodatkowych związanych ze
stosunkiem pracy.
9. Nie ma przeszkód prawnych do wypłaty w walucie lokalnej wynagrodzenia w przypadku
niepracowniczych form zatrudnienia. Wymaga to jednak zgody zainteresowanego.
10. Nabycie za walutę lokalną towarów powinno być traktowane jako sprzedaż w rozumieniu
Kodeksu Cywilnego.
11. Przewidziane przepisami prawa cywilnego w przypadku poszczególnych umów nazwanych
wynagrodzeniemoże byćuiszczone w walucielokalnej –o ile zostałoto uzgodnione przezstrony.
12. Wynagrodzenie zawykonanie zamówieniapublicznegomoże być wypłacone w walucie lokalnej.
5.2. Problematyka systemu DigiPay4Growth
1. System DigiPay4Growth jest co do zasady zgodny z systemem prawa polskiego.

22. 2. Jednostki rozliczeniowe systemu DigiPay4Growth (dalej JRS) należy uznać za środek płatniczy,
którego zdolność umarzania zobowiązań wynika z umowy posługujących się nim stron.
3. Dla JRSrekomenduje sięprzyjęcie nazwyniemającej bezpośredniegopowiązaniazani z pojęciem
„pieniądz”, ani z nazwą waluty polskiej.
4. Umowa, o której mowa w pkt 2, może mieć w szczególności charakter umowy tworzącej nowy
podmiot prawa, a charakteryzujący się tym, że jego członkowie akceptują wzajemne
honorowanie JRS. Podmiotem takim może być również spółdzielnia, która w świetle prawa
polskiego może zrzeszać zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne.
5. W mojej ocenie niedopuszczalne jest emitowanie JRS w postaci materialnej. Nie stanowi to
ograniczenia z punktu widzenia systemu DigiPay4Growth, który opiera się na JRS w postaci
niematerialnej znajdującychsięwobieguw oparciuo systemCyclos. Część doktryny dopuściłaby
emitowanie JRS mającego charakter znaku legitymacyjnego – jest to jednak rozwiązanie dość
kontrowersyjne.
6. Ze względu na niemożność emitowania JRS w postaci materialnej należy wykluczyć możliwość
korzystania z JRS przez osoby, które nie wstąpiły do organizacji emitującej JRS lub nie zawarły
odpowiedniej umowy z emitentem, w szczególności w zakresie wykorzystania systemu Cyclos.
7. JRS jako środek płatniczy w postaci niematerialnej podlegający wykupowi stanowi w świetle
prawa polskiego pieniądz elektroniczny.
8. Do JRS nie będzie się stosowało przepisów ustawy o usługach płatniczych, w tym
przepisów dotyczących emisji pieniądza elektronicznego, tak długo jak będzie stosowana
jedynie w ograniczonej sieci dostawców usług lub w odniesieniu do ograniczonego
asortymentu towarów lub usług. Warunek ten należy uznać za spełniony, jeżeli JRS
będzie stosowane do rozliczeń przeprowadzanych między członkami jednej organizacji,
nie mającej charakteru powszechnego i mającej ograniczony terytorialnie zasięg.
Wyłączenie stosowania ustawy o usługach płatniczych jest o tyle istotne, że umożliwia
ustalenie określonego terminu wykupu JRS – co stanowi istotną cechę systemu
DigiPay4Growth.
9. Warto zadbać by wraz ze wzrostem skali swojego działania organizacja emitująca JRS
osiągnęła warunki stawiane hybrydowym instytucjom płatniczym lub hybrydowym
instytucjom pieniądza elektronicznego.
10. Statut spółdzielni może przewidzieć utworzenie wewnętrznego funduszu gwarancyjnego
na pokrycie części ewentualnych niespłaconych należności.
11. Istnienie zewnętrznego funduszu gwarancyjnego jest możliwe poprzez zawarcie
odpowiedniej umowy ubezpieczenia. Możliwość jego uruchomienia jest jednak

23. zdeterminowane nie tyle przepisami prawa, co zainteresowaniem firm
ubezpieczeniowych.