More Related Content
Viewers also liked
Tidleg start
- 1. “Because without our language, we have lost ourselves. Who are we without our words?” ― Melina Marchetta, Finnikin of the Rock
- 2. INNHALD • Språksituasjon i Norge • Lesing og skriving i skolen • Saka si kjerne • Tidleg start
- 3. SPRÅKSITUASJON I NOREG • Jamstillingsvedtaket 1885 • Skolemålsparagrafen 1892 • Nynorsk før og etter 1940
- 4. LESING OG SKRIVING • «Læsebog for Folkeskulen og Folkehjemmet" • Johan Sverdrup • Læreplan om lesing • Læreplan om skriving • Kvifor lese mykje?
- 5. SAKA SI KJERNE • Elevane i grunnskulen skal lære nynorsk • Kva veit me om språkinnlæring? • Kritisk periode (hypotese) (Lenneberg 1967)
- 6. «[…]kan hende finnast ein alder kor det å lære eit språk flytande og naturleg ikkje lenger er mogleg. Hjernen vår er konstruert til å sjølvverkande lære kva som helst språk, men denne evna endrar seg, og er ikkje den same i vaksen alder som under den grunnleggjande språktilegninga. Når puberteten startar (rundt 12 år), har språktilegninga blitt meir rigid og det blir vanskelegare å beherske eit språk på same måte som ein med språket som sitt morsmål» Sakai, Kuniyoshi L. (2005) "Language Acquisition and Brain Development"
- 7. SAKA SI KJERNE • Elevane må lære nynorsk når dei kan verte gode i det. • Nynorskbrukarar «rømmer skuta» • Ein treng ikkje vere Sherlock Holmes for å forstå at noko må gjerast…
- 8. LØYSINGA? • Tidleg eksponering • Tidleg bruk • Utprøving • Nynorsk litteratur TIDLEG START!
- 9. ARBEIDSMÅTAR • To hovudprinsipp: • kontrastering • Dynamikk mellom lesing og skriving • Høgtlesing • «Nynorskbanken» • Utdrag frå tekstar
- 10. VEGEN BLIR TIL… • Me veit ennå lite om effektane av «tidleg start».
Editor's Notes
- Faktum er at elevane faktisk skal lære seg nynorsk. Dette er eit viktigare poeng enn me kanskje trur. Viss me tenkjar på dei andre faga ungane skal lære seg, ser me at dei har noko til felles: elevane startar med dei tidleg i utdanninga. Kvifor? - Kritisk periode (hypotese)
- Kva seier dette oss om innlæringa av nynorsk?
- Elevane må lære nynorsk når språkinnlæringa er optimal. I skoleåret 2012-2013 hadde ca. 13% av elevane i grunnskulen nynorsk (87% hadde bokmål). Ei undersøking gjort av Riksmålsforbundet i 2005, viste at berre 7,5% av befolkninga skriv nynorsk i private samanheng (5,5% nyttar begge). 86,3% nyttar bokmål. Ein ser at fleire av dei 13 prosentane byter til bokmål som hovudmål på ungdomsskulen og vidaregåande. Kvifor? Omfang, status, «tvungen val», «det mest brukte språket». Sherlock Holmes - Noko må gjerast!
- Elevane må verte eksponert for nynorsk tidlegare. Berre ved å lese nynorsk startar læringa. Dei må få moglegheita til å prøve seg, og leike seg med språket. I utprøvinga er det viktig at læraren er støttande og legg vekk raudpennen. Dei må kjenne meistring og glede. Kjensla av meistring er alfa omega! Læraren må lese spennande bøker på nynorsk for elevane, og dei må få lese sjølv. Ein må snakke med elevane om språk - hjelpe dei på veg mot metaspråkleg medvit. Rollemodellar (nynorske) for å heve status. Læraren må vere trygg i bruken, og gå føre som eit godt døme. Læraren kan nytte nynorsk på tavla for å auke eksponeringa.
- Tilnærminga til skriving på “den andre målforma” bør vere variert og utprøvande, men i hovudsak konsentrert om to hovudprinsipp: kontrastering mellom bokmål og nynorsk og det dynamiske forholdet mellom lesing og skriving. Det bør også leggast vekt på å samanlikne talespråk og skriftspråk, slik læreplanen legg opp til. Høgtlesing: Skriv opp ord og uttrykk på tavla med nynorsk og bokmål skrivemåte. Nynorskbanken: ord og uttrykk verte samle saman og skriven opp på plakatar. Elevane kan arbeidde med desse i eigne tekstar. Utdrag frå tekstar: kan ein arbeidde med på mange måtar. Avskrift og teikning, elevane diktar vidare, felles tekstskaping, etc. Kontrastering og samtale i alle aktivitetane!
- Som med alle nye ting, treng også «tidleg start» ein innkjøringsperiode før me er sikre på effektane. Likevel tilseier fornufta at ein tidleg start gjer betre læring på sikt.