1. ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΤΥΡΟΥ ΑΡΚΑΔΙΑΣ 12/6/2011
ΕΙΣΗΓΗΣΗ: ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ
Α. Δ. ΤΡΙΠΟΔΑΚΗΣ ΚΑΘ/ΤΗΣ ΑΡΧ/ΚΗΣ ΠΟΛ. ΚΡΗΤΗΣ
Βρισκομαστε σημερα σε μια περιοδο μεταιχμιακη για την Ελλαδα,
αλλα και για τον ευρυτερο ευρωπαικο χωρο.
Οι προτεραιοτητες, δομες και στοχοι των περασμενων δεκαετιων
όπως προωθηθηκαν διεθνως αλλα και ιδιαιτερα στη χωρα
μας, από το κυριαρχο χρηματοπιστωτικο συστημα και τα ΜΜΕ
κλυδωνίζονται.
Ο ακρατος καταναλωτισμος, ο ατομικισμος και η ιδιοτελεια αλλα και
η μαζοποιηση και ομογενοποιηση της κοινωνιας μας, φαινομενα
που ειδαμε ν΄ αυξανονται συνεχως από την μεταπολιτευση μεχρι
σημερα, οδηγησαν στη τρεχουσα οικονομικη κριση. Αυτης όμως
της κρισης προηγηθηκε μια άλλη πιο σημαντικη που αφορα στο
πνευμα και την ψυχη της κοινωνιας μας, και που ειναι η εκπτωση
θεσμων και αξιων.
Η αποθεωση του ιδιωτικου και του εγω και η περιφρονηση του 1
οποιου δημοσιου που αφορα στο εμεις, μετετρεψαν τον κατοικο
της πολης, της κωμοπολης,του χωριου από ενεργο πολιτη σε
πελατη-ψηφοφορο και οδηγησαν τελικα στην κριση Δημοκρατιας
που ζουμε σημερα.
Επληγησαν η γλωσσα, η παιδεια, οι θεσμοι και γενικα ο συνεκτικος
ιστος της Ελληνικης κοινωνιας αλλα και η σχεση της με το δομημενο
και το φυσικο περιβαλλον, όπως ηταν επομενο (1).
Αυτή η τελευταια, από σχεση αρμονιας, ισορροπιας και
σεβασμου, μεταμορφωθηκε σε σχεση εκμεταλλευσης, αχαλινωτης
κερδοσκοπιας και υβρεως προς οτιδηποτε μας κληροδοτησαν
πλουσιοπαροχα η φυση και οι προηγουμενες γενιες. 2
Η πρωτοφανης σαρωτικη λαιλαπα που κυριαρχησε στην
Ελληνικη επικρατεια και προκαλεσε καταστροφες κατά πολυ
μεγαλυτερες από των (2) Ερουλων, Ρωμαιων, Ενετων και
Τουρκων μαζι, τραυματισε ιδιαιτερα το δημοσιο χωρο των πολεων
και οικισμων μας, τοσο τον ενδοαστικο οσο και τον περιαστικο,
αφου αυτος καταπατηθηκε, ιδιωτικοποιηθηκε, συρρικνώθηκε και
υποβαθμίστηκε, αποτελωντας ευαλωτη και απροστατευτη λεια
στο κυνήγι του ευκολου και γρηγορου κερδους.
3
Και σ’αυτό το κυνηγι λιγο –πολύ συμμετειχαμε ολοι μας (3) με
διαφορα γνωστα επιχειρηματα οπως “για το καλο των παιδιων
μου”,”αφου οι αλλοι γιατι όχι κι εγω”,”σιγα και τι θα μου κανουν”
κλπ. παραμενοντας βεβαια ταυτοχρονα παντα καλοι και πιστοι
ψηφοφοροι και… καθολου πολιτες.

2. Δαση και λοφοι καηκαν (4) και καταπατηθηκαν, ρεματα και ποταμια μπαζωθηκαν, θαλασσια μετωπα
καταληφθηκαν από φαγαδικα και νυκτερινα κεντρα, μνημεια και αρχαιολογικοι χωροι βεβηλωθηκαν (5),
πεζοδρομια και πρασιες μετατραπηκαν σε παρκινγκ η εκθετηρια αυτοκινητων, παρκα και πλατειες γεμισαν
από τραπεζοκαθισματα, άλλες πλατειες εγκαταλειφθηκαν στο περιθωριο (6) για να “αναπληρωθουν” απο τα
συγχρονα υποκαταστατα τους μεσα στα διαφορα malls (7), villages, centers κλπ., ευαισθητες περιοχες και
αξονες κατακλυσθηκαν από αφισες, διαφημισεις (8,9) και παραγκες ολων των ειδων και πολλα αλλα ων ουκ
εστιν αριθμος.
4 5 6
7 8 9
Όμως τωρα ηρθε ο λογαριασμος του βιου και πολιτειας μας των τελευταιων
δεκαετιων και του μεγαλου φαγοποτιου που μεσολαβησε με την δικη
μας ανοχη αλλα και οποια συμμετοχη και είναι αμειλικτος. Από καποιους
ειδικους προοιωνίζεται η πτωχευση μας μεχρι το 2013.
Δημιουργει όμως ταυτοχρονα αυτος ο λογαριασμος και μια μεγαλη ευκαιρια
για μας, να ριξουμε επιτελους μια ειλικρινή ματια στο καθρεφτη και να
ανασκουμπωθουμε προς μια διαφορετικη σταση ζωης.
10
Γιατι σημερα κατι μοιαζει ν’ αλλαζει. Βιωνουμε, σε διαφορες πολεις της
Ελλαδας (10) το διστακτικο και αβεβαιο ξεκινημα μιας νεας ισως εποχης
σε σχεση με την Δημοσια ζωη και τον ρολο του Πολιτη αλλα και την
σημασια του Δημοσιου χωρου για την αναδειξη αυτων των δυο θεμελιων
της ουσιαστικης, αμεσης Δημοκρατιας.
Οι πλατειες ξαναρχονται στο προσκηνιο μετα από αρκετες δεκαετιες (11)
όχι σαν πεδια προεκλογικων αναμετρησεων με πλαστικες σημαιες αλλα
σαν κατ’εξοχην πολοι μιας πραγματικης δημοσιας ζωης που φαινεται να
γεννιεται τωρα.
11
Και, τουλαχιστον για οσο καιρο φιλοξενησει την εμβρυακη ακομα αλλα
πολλα υποσχομενη συλλογικη αντιδραση των πολιτων (12) (που ξαφνικα
φανηκαν αφ’ ενός να συνειδητοποιουν ότι υπαρχουν και αφ’ ετερου να
κατανοουντην δυναμη που συνεπαγεται αυτή και μονο η συνειδητοποιηση)
για οσο καιρο λοιπον φιλοξενησει αυτή την αντιδραση, ο δημοσιος χωρος
αποκτα το πληρες του δυναμικο και το πρωταρχικο νοημα του, δηλαδη αυτό
που διαθετει σαν μητρα νεων ιδεων, νεων προτεραιοτητων, νεων αξιων.
12

3. Η παρουσια της Τεχνης (13) στον Δημοσιο χωρο δεν εχει ασφαλως την δυναμη της πολυαριθμης ανθρωπινης
παρουσιας σε ότι αφορα τον παλμο της καθημερινοτητας του (14).
Εχει όμως τεραστια ισχυ σε επιπεδο νοητικο και ψυχικο για την αναδειξη του σε πολιτιστικο και παιδαγωγικο
πυρηνα διαρκειας και όχι μονο κατα τις περιοδους των μεγαλων συγκεντρωσεων, εξεγερσεων και
γεγονοτων.
13 14 15
Και αυτή είναι μια αληθεια που πρωτοανακαλυφθηκε (15) σ’ αυτόν εδώ τον τοπο, αφου τα οσα μηνυματα
εφυγαν από μας για να μπολιασουν τον Δυτικο κοσμο και Πολιτισμο υπηρξαν, από τα παλια τα χρονια,
γεννηματα του Δημοσιου χωρου (16).
Αλλα και γενικωτερα από την Μινωικη εποχη μεχρι την κλασσικη αρχαιοτητα, τον Μεσαιωνα και την
Τουρκοκρατια ο δημοσιος χωρος λειτουργησε στην Ελλαδα τοσο σαν πυρηνας συλλογικης ζωης,συμμετοχης
και συχνα δημοκρατιας οσο και σαν πολος πνευματικης δρασης και εκφρασης (17).
16 17 18
Και είναι επομενο, αυτές οι δυο πτυχες να συνυπαρχουν στον φυσικο
τους υποδοχεα αφου ουσιαστικα είναι αλληλενδετες και αρρηκτα δεμενες
μεταξυ τους (18).
Είναι δηλαδη συνυφασμενη η παρουσια της Τεχνης με τον Δημοσιο
χωρο, αφου εισαγει με την δικη της μοναδικη ικανοτητα την άλλη
διασταση της δημοσιας ζωης, που εχει σχεση με την συνεχη πνευματικη
της ανελιξη (19).
19
Και τουτο το πετυχαινει βεβαια η Τεχνη όταν εκφραζεται με ζωντανες,
εφημερες όμως κατά κανονα εκδηλωσεις πολιτισμου, αλλα και όταν
εισαγει μονιμα εργα (20) της στον δημοσιο χωρο που συχνα στοχευουν
στην γεφυρωση του παρελθοντος με το μελλον (17-18), την εκφραση
νεων ιδεων η την προαναγγελια νεων προτεραιοτητων και ετσι ώστε να
αγγιζουν την κοινωνια στην οποια απευθυνονται.
20

4. Τα αρνητικα φαινομενα που συνοπτικα ανεφερα πιο πριν και η σημαντικη υποβαθμιση του δημοσιου χωρου
που προκαλεσαν, οδηγησαν όπως ηταν φυσικο και στην δημιουργια ενός μεγαλου ελλειματος δημοσιας
παρουσιας της Τεχνης στις πολεις και τα χωρια μας κατά τα τελευταια 30 περιπου χρονια.
Αυτή εκτονωθηκε περισσοτερο στους χωρους των γκαλερι και των μουσειων, ιδιωτικων η κρατικων, με
αποτελεσμα να απομακρυνθει όπως ηταν φυσικο από τον πολύ κοσμο και τον απλο ανθρωπο και σε μια
περιοδο παρακμης, οπου αυτοι την χρειαζοντουσαν πολυ περισσοτερο από πριν.
21 Είναι γι’αυτό το λογο αξιέπαινη (21) η πρωτοβουλια του συλλογου
Λεωνιδιο για την προσφορα ενός μνημειου αφιερωμενου στην προσφατη
ιστορια του τοπου, με την οση σημασια μπορει να εχει αυτή η ενεργεια,
μεσα στην σημερινη συγκυρια εκπτωσης των οσων σχετικων αξιων, για
την τοπικη κοινωνια και ιδιαιτερα για τους νεους.
Είναι όμως κατά την γνωμη μου διπλα αξιεπαινη η πρωτοβουλια αυτή, διοτι συνοδευεται από την παραλληλη
αποφαση και τολμη του συλλογου να αντιμετωπισει την συλληψη του εργου με σημερινη γλωσσα, επιλέγοντας
για την εκπονηση του μια εικαστικο με γνωστη και σαφη πορεια και γραφη στην συγχρονη ελληνικη τεχνη.
Αλλα με την ολοκληρωση του εργου μετα από πολυετη προσπαθεια, γεννιεται τωρα πια το ευλογο γενικο
ερωτημα του κατά ποσον μπορει να ανταποκριθει στις προσδοκιες των χορηγων και της κοινωνιας που
καλειται να το υποδεχθει.
Και για να ειμαι πιο σαφης επιτρεψτε μου να συγκεκριμενοποιησω περισσοτερο το ερωτημα. Λειτουργει το
εργο συμβολικα, παιδευτικα? Γεφυρωνει το παρελθον με το μελλον? Κυριολεκτει σε ότι αφορα το θεμα του?
Και τελος σχετιζεται ουσιαστικα με τον χωρο που το υποδεχεται?
Θα προσπαθησω να απαντησω συντομα σ΄ αυτά τα ερωτηματα σαν Αρχιτεκτονας, με οποιους περιορισμους
αυτό συνεπαγεται για την εγκυροτητα των αποψεων μου.
22 23 24
Το εργο επιχειρει να αντλησει την συμβολικη του δυναμη όχι από την ιδια του την ταυτοτητα και δομη, αλλα
μεσα από τον διαλογο και την αναφορα του σε κατι που είναι απειρως μεγαλυτερο και ισχυρότερο, δηλαδη
το φυσικο περιβαλλον του οικισμου όπως αυτό συγκροτειται από τις γιγαντιες κατακορυφες πτυχωσεις των
βραχων (22) που τον αγκαλιαζουν και την οριζοντια απεραντοσυνη της θαλασσας (23) του Αργολικου κολπου
που ανοιγεται μπροστα του. Απο αυτή την απλη συνθηκη προκυπτει η αναντίρρητη ενταξη του εργου στον
τοσο ιδαιτερο χωρο που το περιβαλλει (24).
Αλλα η αφαιρετικη και εντονα συμβολικη, και γι΄αυτο το λογο πολύ
πιο ισχυρη, αναφορα στον βραχο και την θαλασσα με τις πτυχωσεις
της σκουριασμενης χοντρης σιδερενιας λαμας και τους τεθλασμενους
κυματισμους των φυλλων του γιαλιου (25), πετυχαινει ταυτοχρονα και
τον στοχο της αναδειξης του θεματος του που είναι οι αγωνες και οι
θυσιες για την ελευθερια.
25

5. Και σ’αυτό συνίσταται και ο παιδευτικός χαρακτηρας του εργου, διοτι προκαλει τον θεατη να συσχετισει
νοηματικα την σιδερενια πλατη του όχι μονο με το φυσικο επιβλητικο της φοντο αλλα και με την δυναμη,
αποφασιστικοτητα και αυτοθυσια αυτων που προσφεραν την ζωη τους για το πολυτιμο, υψιστο αγαθο.
Ενω ταυτοχρονα καλει τον επισκεπτη, μεσα από τους κυματισμους και τις ανακλασεις του γιαλιου, να
αναλογισθει την απεραντοσυνη και την αεναη, αδεσμευτη κινηση του πελαγους που απλωνεται πισω του και
να το ταυτισει με την ιδεα της Ελευθεριας.
26 27 28 29
Αλλα και η ιδια η λεπτομερεστερη οργανωση του εργου (26, 27, 28, 29) όπως αυτή αποκαλυπτεται στην πιο
προσεκτικη ματια, με την ποικιλια των παραγωνων χαραξεων της και την εναλλαγη των σχεσεων των υλικων
της και του φωτος (που είναι στην ουσια ένα από αυτά αν όχι το κυριοτερο), αναλογα με την οπτικη γωνια της
θεασης τους, επιτρεπουν πολλαπλες αναγνωσεις του εργου και διαφορετικες αποκαλυψεις του αναλογα με
την ωρα της ημερας η της νυχτας (30,31,32).
30 31 32
Τα συνθετικα αυτά στοιχεια προσδιδουν ετσι ένα εντονα κινητικο και ροηκο χαρακτηρα στο τελικο αποτελεσμα,
που και παλι προκαλει εντονους συνειρμους σε σχεση με το κεντρικο θεμα του (33-40).
33
40

6. Τελος η αισθηση της κινησης ενισχυεται ακομη περισσοτερο και από το μικροτερο στοιχειο της συνθεσης την
ασβεστη φλογα, που με τις πολυαριθμες συνεχως εναλλασομενες ανακλασεις της διαπερνα το συνολο του
εργου προκαλωντας τις αναλογες συναισθηματικες αντιδρασεις στον θεατη (41, 42).
41 42
Μας ταξιδευει παραλληλα σαν παναρχαιο συμβολο του αεναου και του διαχρονικου στον ρου της ιστοριας μας,
τονιζοντας την ακαταλυτη αξια του υπερτατου αγαθου και την αναμνηση των αγωνιστων της στο διηνεκες.