Ուսումնասիրության թիրախը լսարանային միջավայրն էր բարձրագույն կրթության բարեփոխումների համատեքստում1: Մեր խնդիրն էր ուսումնասիրել, թե որքանով են ընթացիկ բարեփոխումներն ազդել լսարանում տեղի ունեցող գործընթացների, լսարանի սուբյեկտների (դասախոս-դասախոս, ուսանող-ուսանող) միջև ներլսարանային համագործակցության, լսարանային միջավայրն ավելի ժողովրդավարական և մասնակցային դարձնելու, ինչպես նաև ուսումնառության արդյունքների վրա: Այս խնդիրն ուսումնասիրության առարկա դարձնելու մեր նպատակն այն էր, որ կրթական բարեփոխումների իրական արդյունքները չափվում են ոչ այնքան բարեփոխումների ծրագրերի քանակով, մշակված փաստաթղթերի բովանդակությամբ, ծախսված գումարների չափով, որքան լսարանային մշակույթի բարեփոխմամբ, ներառյալ դասախոս-ուսանող, ուսանող-ուսանող հարաբերությունների բարելավումը։ Հիմնվելով նախորդ տարիների մի շարք հետազոտությունների վրա2, մեր գնահատմամբ բարեփոխումները չեն հասնում լսարան, չեն ազդում ուսումնառության սուբյեկտների հարաբերությունների վրա։ Ավելին, շատ դեպքերում դասախոսներն ու ուսանողները տեղեկացված չեն այդ բարեփոխումների նպատակի և իմաստի վերաբերյալ։ Մինչդեռ եթե դասախոսները և ուսանողները բարեփոխումների արժեքների կրողը չեն լինում, ապա բարեփոխումներն իրենցնպատակին չեն ծառայում։ Անհրաժեշտ էր պարզել, թե Բոլոնիայի համակարգի ներդնումը, դասախոսների վերապատրաստման համակարգը արդյո՞ք հանգեցրել են, որ դասախոսները ուսանողների հետ ավելի ուսանողակենտրոն մեթոդներով աշխատեն, ուսուցման ինչ մոտեցումներ են կիրառում դասախոսները, արդյո՞ք, դասերն անցնում են դասախոսի մենախոսությամբ, թե ուսանողները ակտիվ ներգրավված են դասապրոցեսին, ինչպիսի՞ մեթոդներ են կիրառվում ու

1. ԲՈՒՀԱԿԱՆ ԲԱՐԵՓՈԽՈՒՄՆԵՐԻ
ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆԸ
Որակական հետազոտություն
Տևողությունը՝ 05.01.14 –
20.02.15
Հեղիանկ՝ Շանթ Գրիգորյան
Մենթոր՝ Սերոբ Խաչատրյան
Երևան 2015թ.

2. 1. ԽՆԴՐԻ ՆԿԱՐԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ - լսարանային
մշակույթի բարեփոխմամբ, ներառյալ դասախոս-
ուսանող, ուսանող-ուսանող հարաբերությունների
բարելավումը
2. ԽՆԴՐԻ ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ – ԻՐԱԶԵԿՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ,
ԼՍԱՐԱՆԱՅԻՆ ՄԻՋԱՎԱՅՐ, ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԺՈՂՈՎՐԴԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
3. ՄԵԹՈԴԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ –, ԽՈՐԻՆ ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ,
ՖՈԿՈՒՍ-ԽՄԲԱՅԻՆ ՀԱՐՑՈՒՄ, ԼՍԱՐԱՆԱՅԻՆ ԴԻՏԱՐԿՈՒՄՆԵՐ
փորձագիտական հարցման հարցաշար, ֆոկուս խմբերի
վարման ուղեցույցներ և լսարանային դիտումների թերթիկ

3. Ժողովրդավար լսարան
Ժողովրդավար լսարան ասելով`
ի նկատի ունենք մասնակցային
միջավայր, որտեղ սովորողը ոչ թե
ուսուցման կրավորական օբյեկտ է այլ
ակտիվ մասնակից։

4. Կրթական գործընթացի բովանդակության և մեթոդները
 Ուսանողների մասնակցությունը ուսումնական
գործընթացի կառուցմանը
«....մենք ինչ իմանանք մմեզ ինչ ա
պետք.......»
 Դասախոսների մոտեցումները ուսումնական
գործընթացի կառուցման հանդեպ
«....իսկ ինչպիսի՞ն պետք է լինի...»

5. Դասախոսներ ՝ ուսանողների հետ
արդունավետ աշխատելու մեթոդական
կարողությյունների բացակայություն
Ուսանողներ՝ դասին մասնակցելու , այն
մյուս շահակիցների և դասախոսների հետ
միասին կառուցելու ընդհանուր
կարողությունների և հմտությունների
բացակայություն

6. Լսարանի կառավարում
Լսարանի արդունավետ կառավարման
խոչընդոտները՝
Գերծանրաբեռնված լսարաններ
Գերծանրաբեռնված դասաժամեր
«անկարգապահներ» և այլն:

7. Ուսանողների մոտիվացիաների ազդեցությունը
լսարանային միջավայրի ժողովրդվարացման վրա
250կրեդիտ
Ուս.-երի
գերծան-
րաբեռնում
Միջ.
քննութ.
Արտագրություններ.-
«Այս ընթացքում
զարգանում են այլ
կարողություններ,
օրինակ, ինչպես
արտագրել»
Գնահատու
մստուգում
Գնահատումը չի
ծառայում իր
նպատակին
-«տեսնում ես, որ խնդիրները այլ են, պետք ա էս մարդը ժամ ունենա, էն
մարդը ժամ ունենա, նույնիսկ առարկաներ կան, որ տվյալ ոլորտների
հետ կապ չունեն, բայց էտ մարդը պետք է դաս տա».....-
- «կան քննությունների ուսանողներ և սովորելու ուսանողներ»......-
- «համալսարանը պետք է պատրաստի ոչ թե լավ քննություն
հանձնողներ, այլ` մասնագետներ»....

8. Թելադրությունների անրաժեշտությունը ըստ
դասախոսների՝
 փորձում են շտկել հանրակրթությունից եկած
բացթողումները,
 դա հարմար է լսարանը կառավարելու
տեսանկյունից,
 ուսանողները իրենք են հակված գրելու
 տպագիր տարբերակը հնարավոր չէ ունենալ,
քանի որ նյութերը ամեն տարի փոփոխվում են։
Թելադրություններ

9. Հակառակ տեսակետը
• դասաժամանակը ավելի արդյունավետ
օգտագործել՝ կազմակերպելով
քննարկումներ բանավեճեր և այլն
• ուսանողները հնարավորություն կունենան
բազային նյութը ավելի արագ յուրացնել՝
հաշվի առնելով վերջիններիս մյուս
առարկաներով ծանրաբեռնվածությունը

10. Ուսանողների թերմոտիվացվածության վրա ազդող գործոնները
հետևյալն են.
 հաջողված օրինակաների պակասը
 գիտելիքի հանդեպ առկա հանրային վերաբերմուքը
 գիտելիքի հիման վրա առաջխաղացման հեռանկարի
բացակայությունը
 աշխատաշուկայում առկա անորոշությունը և տնտեսության
թերզարգացվածությունը
 մասնագիտության անհամապատասխանությունը իր
պատկերացումներին
 մասնագիտության անհամապատասխանությունը հայաստանյան
շուկային
 «սովորողի» կերպարի հանդեպ առկա կարծրատիպեր և այլն
Լսարանային միջավայրի ժողովրդավարացման ընդհանուր խոչընդոտներ

11. Կրթական միջավայրում առկա «գործոնային ծածկույթները»
4 բազմաչափ միջավայրեր՝ / ծածկույթներ/
1.Լսարանային՝ միկրոմիջավայրի միկրոկլիման
2.Համալսարանական միջավայրի միկրոկլիման
3.Արտահամալսարաական միջավայր միկրոկլիմա
ներքին շուկայում իրացվելու տեսանկյունից
4.Գլոբալ՝ մակրոմիջավայր – արտաքի շուկայում
իրացվելու կամ կրթությունը շարունակելու
տեսանկյունից

12. Լսարանային միջավայր
Ֆիզիկական տարածք, որտեղ ուսաննողերի
և դասախոսների մասնակցությամբ
ընթանում է ուսումննական
գործընթացը:

13. Լսարանային միջավայրի սոցիալ-մշակութաին քարտեզը ըստ
ուսանողների մտիվացիաներին
«վատ
ուսանողն
եր»
«ուրվական
ուսանողնե
ր»
«ապահովված
ուսանողներ»
Գնահատականի համար
սովորող ուսանողներ
«ձգտող»
ուսանողներ
«լավ
ուսանողնեեր»
«գերազանցիկներ»

14. Դասախոսների պատկերացումները ուսումնական գրծընթացի
վրա ազդող գործոնների մասին
Դասախոսը/ները/ պետք է տիրապետի /են/՝
• «տիրապետի իր ոլորտում առկա ակադեմիական
դիսկուրսներին և դրանց նրբերանգներին»,
• «տիրապետեն այդ դիսկուրսներին և դրանք
ուսանողական լսարանին ներկայացնելու
ժամանակակից մեթոդաբանությանը»
• աջակցի ուսանողին մասնագիտության
շրջանակներում մտածել և աշխատելու տեխնիկա,
հմտություններ և կարողություններ մշակել

15. Հնչած կարծիքներ, ի հայտ եկած փաստեր և խնդիրներ, որոնք
անհամատեղելի են բարձրորակ կրթության հետ
 Դասախոսների վարձատրությունը և
գերծանրաբեռնում
Ուսումնական գործընթացի գիտահետազոտական
բաղադրիչի թերզարգացածությունը
Դասախոսակենտրոն ուսումնական գործընթացը
Դասախոսի մասնագիտական որակների
անբավարարությունը
Դասախոսների գնահատումը ուսանողների կողմից
 Դասախոսների վերապատրաստումները և
գնահատումը

16. • Ասիստենտի ինստիտուտ
• Դասախոսների կրեդիտավորում –
գիտական գործունեություն
• Վերապատրաստում
• Ուսանողների կարծիքի հարցում –
«սոց-հարցումներ»

17. Գնահատում ստուգում
• գնահատականների անհարկի կլորացումները
• արդարության և օբյեկտիվության
• «ակադեմիական պարտքերի»
• ռոտացիայի համակարգը
• «անգիր անել»
• «արտագրելը»
• ռեֆերատներն

18. Ամփոփում
Ուսանողների իրազեկվածության պակասը
Ուսումնական պլանի քննական առարկաներով
գերծանրաբեռնվածությունը
Լսարանների ուսանողների մեծ թիվը
Լսարանների ֆիզիկական միջավայրի
անհարմարավետությունը՝ ինտերակտիվ
մեթոդներով դասը կառուցելու տեսանկյունից

19. Դասախոսների ցածր վարձատրությունը և
գիտահետազոտական գործունեությամբ զբաղվելու
համար անհրաժեշտ պայմաննների և
հնարավորություների բացակայությունը կամ թերի
լինելը
Ոսումնական պլանների և շուկայի պահանջների միջև
կապի չկայացվածությունը
Արտաքին գործոններ՝ թույլ կայացած շուկայական
հարաբերություններ, գիտության ցածր
ֆինանսավորում և ընդհանրապես բարձր
վարձատրվող աշխատավարձով աշխատանքի
հեռանկարի բացակայություն

20. Առաջարկներ եվ դրանց
կիրառման հեռանկարները
 Դասաժամերի և քննական առարկաների կրճատում
 Ավելացնել կամընտրական առարկաների ցանկը
 Դասախոսների դասավանդման որակների
կատարելագործում
 Ձերբազատվել «վատ» դասախոսներից
 Նոր մոտեցում քննութուններին
 Ծանոթացման շաբաթ
 Դասախոսների վերապատրաստումներ – գործուղումներ և
հրավիրյալ մասնագետներ

21. Շնորհակալություն
Տարոն
Մարգարյանին