1. Արայան Արա և Անուշավան
Սոսանվեր
Երբ Արա Գեղեցիկը ընկավ Շամիրամի դեմ մղած
ճակատամարտում, նա ուներ արդեն տասներկուամյա մի տղա,
ծնված իր սիրելի կնոջից՝ Նվարդից։
Շամիրամը Արա Գեղեցիկի նկատմամբ տածած իր անհուն
սիրո պատճառով, Արայի անունով է կոչում նաև նրա որդուն։
Շամիրամն այնքան է սիրում ու վստահում Արայան Արային, որ
նրան մտերմաբար նշանակում է Հայոց աշխարհի վերակացու։
Արայան Արան ևս հավատարիմ է մնում Շամիրամին և նրա
հետ միասին սպանվում պատերազմում։
2.
3. Անուշավանը գնում է Ասորեստան՝ Շամիրամի որդի
Նինվասից ձեռք բերելու Հայոց աշխարհի
խնամակալության իրավունքը։ Նա երկար ժամանակ
տառապում է արքունի դռանը, արժանանալով միայն
Նինվասի արհամարհանքին։ Ի վերջո բարեկամների
օժանդակությամր նրան հաջողվում է ձեռք բերել Հայոց
աշխարհի մի մասի խնամակալությունը՝ իրրև
հարկատու, հետագայում՝ նաև ամբողջ Հայաստանի
խնամակալության իրավունքը։
4. Արայան Արան սպանվելուց հետո թողնում է մի
արու զավակ՝ անունը Անուշավան, գործով հզոր,
խոսքով հանճարեղ։ Նա կրում էր Սոսանվեր
մականունը, որովհետև, ըստ հին
պաշտամունքի, նա նվիրված էր Արմավիր
քաղաքի Արամանյակի տնկած սրբազան
սոսիներին։ Այդ սոսիների սաղարթների
սոսափյունից, կախված քամու ուժից և
ուղղությունից, Հայոց աշխարհում հնուց ի վեր
ընդունված էր հմայություններ և
գուշակություններ անել։
5. Տորք Անգեղ
Տորքը Հայկի թոռ Պասքամի որդին էր՝ մի տգեղ, բարձրահասակ,
կոպտավուն կազմվածքով, տափակաքիթ, փոս ընկած աչքերով
ու դժնահայաց մարդ, որին խիստ տգեղության համար
Անգեղյա1 էին կոչում։03
Հայոց Վաղարշակ թագավորը այս հզոր ու վիթխարահասակ
Տորքին նշանակում է Հայոց աշխարհի արևմտյան մասի
կուսակալ և նրա ցեղի անունն էլ կոչում է Անգեղ տուն2։
Տորքը օժտված էր վիթխարի ուժով, նա ձեռք էր զարկում ողորկ
որձաքար ապառաժներին, ուզած ձևով ճեղքում, եղունգներով
տաշում էր ապառաժը, տախտակի նման հարթեցնում և դարձյալ
եղունգներով վրան արծիվներ էր քանդակում։
6.
7. Անգեղյա մակդիրը Մ. Խորենացին ժողովրդական
ստուգարանությամբ բացատրում է իբրև անգեղ,
այսինքն՝ տգեղ։ Մինչդեռ Անգեղը եղել է հին հայերի
աստվածներից մեկը, որի անունով է
Աստվածաշնչում հայերեն թարգմանվել
շումմերաակադական ստորգետնյա
թագավորության աստծո՝ Ներգալի անունը։
Հետևաբար Տորք Անգեղյա անվան մեջ միացել են
երկու տարբեր դիցանուններ՝ Տորքի և Անգեղի, և
Տորքը դարձել է կամ Անգեղ աստծո սերունդ՝
Անգեղյա, կամ Անգեղ աստծո տված պարգև (Տուրք
անվանաձևի դեպքում):
