Sohbet sitelerinin ve IRC'ın geçmişine dair genel bir bakış...

1. Geçmişten Bugüne
Sohbet Siteleri ve IRC

2. IRC (Internet Relay Chat) Nedir?
 Internet Relay Chat, kısa adıyla IRC, internetin iletişim kurmak için en çok
kullanılan platformları arasında yer almaktaydı. Jarkko Oikarinen adlı bir
üniversite öğrencisi tarafından yazılmıştır. Başlarda üniversiteli gençlerin
birbiriyle iletişim kurması amaçlanmıştır. Daha sonra IRC, üniversitelerin dışına
çıkarak günümüzde dünyanın birçok yerinde sıklıkla kullanılan bir platform
halini almıştır. Bu büyüme, sohbet sitelerinin doğuşunu sağlamıştır.
 Dönemin güçlü yazılım firmalarından olan Microsoft ise 1998’de IRCX
aracılığıyla IRC protokolü için bir uzatma gerçekleştirdi. Ancak Microsoft
daha sonra kendi sistemini kurmak istemiş olmalı ki MSNP’yi geliştirdi.
Bknz:IRC’a Ait Bir Görüntü

3. IRC’ın Gelişimi
 İki kişi arasında kurulan iletişim
 IRC’ı tekrar tanımlamak gerekirse aslında bir sunucu ve istemciler ağı olarak adlandırabiliriz. Ortada bir
sunucu vardır ve istemciler de bu sunucu ile bir ağ oluştururlar. Kalpchat.net gibi bir IRC sunucusuna
bağlanan kişiler, tüm iletişimini KalpChat üzerinden gerçekleştirirler. X kişisi Y kişisine bir mesaj
gönderdiğinde, mesaj önce Kalpchat.net’e ulaşır. Ardından Y kişisine ulaşır.
 Metin tabanlı bu sistemde kullanıcıları engelleyerek mesajlarını görmeme gibi geliştirmeler de yapılmıştır.
 IRC sadece iki kişi arasında yapılmakla kalmayıp çoklu bir sisteme dönüşmüştür. Çoklu konuşmalar için #
simgesi altında iletişim kanalları açılmıştır. #kanal ile 2’den fazla kullanıcı aynı anda sohbet odaları
üzerinden sohbet edebilmektedir. Kullanıcılar onlarca kanal arasından dilediğini seçerek o kanalda
sohbet edebilmektedir. Örneğin kalpchat.net sunucusunda #chat , #sohbet , #felsefe vb. kanallarda
kullanıcılar dilediğine girerek sohbet edebilir. Eğer müzik dinlemek ve istek yapmak istiyorsa #radyo gibi
kanallar aracılığıyla bunu gerçekleştirebilir. #kelime ve #oyun kanallarında ise çeşitli yarışmalara
katılabilir.
 Kanallar üzerinden bir sohbet gerçekleştirilmek istendiğindeyse, o zaman durum şöyle olur:
 X’in mesajı → Kalpchat.net sunucusu / #chat (örnek ad) → #chat'deki tüm kişiler

4. IRC’da – Sohbet Sitelerinde Yöneticilik
 İki kişi arasında yapılan özel konuşmalarda, karşı tarafın engellenebileceğini biliyoruz. /ignore nick komutuyla
gerçekleştirilebilen bu eylem ile karşınızdaki kişinin konuşmalarını engelleyebilirsiniz. Üstelik çoklu kanallarda da
konuşmaları göremezsiniz. Çoklu kanallarda ayrıca diğer kullanıcılara rahatsızlık veren kişileri mobil sohbet sitesi gibi
ortamlardan uzaklaştırmak için kanal yöneticileri bulunur. Operatör (@) , Super operatör (&) ve Founder (~) gibi
yöneticiler, kanalın güvenliğini ve huzurunu sağlar.
 Halfop (%)’lar ise kanal yöneticilerine yardımcı yarım op’lardır. Bu kişiler ayrıca kanal mode’larıyla oynayabilirler ve
kanal topic’ini (başlığını) değiştirebilirler. Kanalda konuşma hakkınızı elinizden alabilirler veya kanala girişinizi
yasaklayabilirler. Bu tarz durumda haksız yere atıldıysanız #Chanserv veya #Operhelp gibi kanallardan destek
alabilirsiniz. Haksız yere atılmadıysanız cezanızın süresinin bitmesini beklemelisiniz.

5. IRC’da – Sohbet Sitelerinde Yöneticilik
 Kanal yöneticileri sadece bulunduğunuz kanaldan uzaklaştırabilirken
sunucuda hâlâ barınabilirsiniz. Diğer kanallara giriş yapabilirsiniz. Ancak
sunucu yöneticileri tarafından işlem yapıldıysa, ne yazık ki sunucuya dahi
giriş yapamazsınız. Bu yetki sunucu administratörlerine verilmiştir. Root,
Network, Services, Servis, Co, Ircop gibi bir hiyerarşiden ve yetki
sıralamasından bahsedilebilir.
 Farklı kademelerde ve uzmanlıklarda görev alırlar. Sunucu yöneticileri, sizin
sunucuya girişinizi komple yasaklayabilir. Tüm sunucu üzerinde konuşmasınızı
engelleyebilir. Kanallara el koyabilir. Kanalların yetkilendirme ayarlarıyla
oynayabilir ve değişiklik yapabilir. Takma adlara ve kanallara gerekli
gördüğü zamanlarda işlem yaparak el koyabilir.

6. IRC – Sohbet Nicknameler
 Sunuculara ve sohbet sitelerine giriş yaparken kendinize bir nickname
seçmeniz gerekir. Bu nickname üzerinden diğer insanlarla konuşabilir ve
iletişim kurabilirsiniz. Ayrıca sunucu ve kanal yöneticileri tarafından yapılan
tüm işlemler çoğunlukla nickname’iniz üzerinden yapılır. IRC’da görünen
diğer kişilere bu nickname üzerinden yansırsınız. Örneğin gerçek isminiz
Deniz iken takma adınızı Melisa yapabilirsiniz. Mehmet ismine sahipseniz
Darius gibi farklı nicknameler tercih edebilirsiniz. Bir nevi kullanıcı adı ve
takma ad görevi görürler. Nicknamelerinizi seçerken seçici olmanızda yarar
vardır. Aksi halde uygunsuz nickname seçimlerinde kanallardan veya
sunuculardan atılabilirsiniz. Nicknameiniz uygunsa dilediğiniz gibi chat
yapabilirsiniz.

7. IRC – Sohbet Botları
 Sohbet odaları ve IRC sunucuları üzerinde bot dediğimiz servisler mevcuttur.
Bunlar sunucu üzerinde işlem yapmayı kolaylaştıran ve otomatik-insansız
diye tabir edilen yansımalardır. Robot kelimesinin kısaltılmışıdır. Chanserv
(kanal işleriyle ilgilidir.) NickServ (nick işlemleriyle ilgilidir) MemoServ
(çevrimdışı kişilerin birbiriyle iletişim kurmasını sağlayan botlardır.) OperServ
(sunucu yönetimini kolaylaştıran bottur.) X ve Q adında iki ünlü bot ise
dünya çapında tanınan özelleştirilmiş botlardır. Türkiye’de ise sunucu
güvenliği veya kanal ve sunucu işlemlerinin yapılmasını kolaylaştıran ve özel
olarak kodlanan botlar da bulunmaktadır. Nomercy, S-Bot, Redkit, Ajan ve
Merlyn de popüler Türk botlarındandır.

8. IRC – Sohbet BNC ve ZNC
 Tüm bunlara ek olarak ise IRC sözlüğünde yer edinen bir başka kavram ise
elbette Bouncer yani kısaca adıyla BNC bulunmaktadır. Güvenlik ve gizlilik
gibi sebeplerle kullanılsa da genellikle bilgisayar başında olmadığı
zamanlarda IRC’a bağlı kalmak isteyen kullanıcılar için oluşturulmuş bir
sistemdir. Bir Proxy sunucu işlevi görür de denilebilir. Günümüzde ZNC gibi
geliştirilmiş versiyonlarından bahsedilebilir. Bazı teknik ayrımlar mevcuttur.

9. Eski IRC Sohbet Güvenliği ve Dosya Alışverişi
 Zamanla gelişen IRC sadece anlık metin tabanlı yazışmalar için değil, dosya
alışverişi için de etkin bir şekilde kullanılabilen sistemlerden olmuştur. Dosya
alışverişi konusunda güvenle tercih edilebilir. SSL bağlantısı sağlaması ve
karmaşık bir şifrelemeye sahip olması sebebiyle tercih edilmekteydi.
 Kişi1, Kişi2'ye dosya yollamak ister
 Kişi1 → ÖrnekNET / dosya yollama isteği → Kişi2
 |___________> dosya alış-verişi >___________|
 Görüldüğü üzere, sadece dosya yollama isteği sunucu üzerinden
gerçekleşmekle beraber dosya alış-verişi iki kullanıcının birbirlerine doğrudan
bağlanması ile gerçekleşir.

10. Türkiye’de IRC Sohbet
 Türkiye’ye IRC’ın gelmesi 1998’li yılları bulmuştur. Efnet, Undernet, Dartagnan
Freenode, Quakenet, Ircnet gibi büyük sunucular, Türkiye’de Dalnet, Ttnet,
Mynet, Adanet, Superonline, Zurna, Kahkaha gibi platformların önünü
açmıştır. Türk kullanıcılar hızla sanal alemin akışına ayak uydurmayı
başarmıştır. Günümüzde bu eski sunuculardan birçoğunun artık ömrünü
tamamlandığı bilinen bir gerçektir.
 Günümüzde ise popülerliğini koruyan IRC sunucuları bulunmaktadır. Kalp
Chat bunlardan bir tanesidir. Hızla yükselerek zirveye doğru yol almaktadır.

11. Sohbet’e Nasıl Giriş Yaparım
 Sohbete giriş yapmak için örneğin bir IRC sunucusu üzerinden açıklanmak gerekirse; https://www.kalpchat.net/
adresine tıklamalı ve kendinize bir kullanıcı adı seçerek Sohbet Sitesine Bağlan butonuna tıklamanız
gerekmektedir. Böylece kısa süre içerisinde kanallara aktarılacaksınız. Herhangi bir probleme karşın sunucu
yöneticileriyle iletişime geçebilirsiniz.
 Teşekkürler…