Par Lorenz HEISTER, 1739, dans Institutiones Chirurgicae ... "Comment les glandes parotides et sous maxillaires indurées doivent être assurément enlevées"

1. D. LAVRENTII HEISTERI
SereniJJ. Brunfuicenf. Ö’ Lüneburg. Ducis Confiliarii Aulici & Archiatri, Medicinae,
Chirurgiae ac Botanices in Regia atque Ducali Academia Julia, quae Helmfladii
efl, Profejf. Publici, Academiae Scientiar. Caefareae Regiaeque Lendi•
nenfis atque Berolincnfis Collegae
INSTITVT IONES
CHIRVRGICAE7 IV Q^V I B V S
QVICQVID AD REM CHIRVRGICAM PERTINET,
OPTIMA ET NOVISSIMA RATIONE
PERTRACTATVR
atque in tabulis multis aeneis praeßantijjhna ac maxime necejjaria
infirumenta itemque artificia, five encheirifes praecipuae
& vinfturae chirurgicae repraefentantur.
OPVS TRIGINTA ANNOltVM,
nunc demum, poft aliquot editiones germanica lingua evulgatas,
^ in exterorum gratiam latine publicatum.
PARS PRIMA
AMSTELAEDAM 7,
Apud JANSSONI O-W AESBERGIOS.
MDCCXXXIX.
Cum Privilegio Ordinum Hollandiae & Wefifrifiae.

2. Haec ope¬
ratio negli-
genter a
Medicis ha
Etenus tra¬
ctata.
Efe enim
valde peri-
culofa.
Sed tamen
non femper
letlifera.
710 Chirurg. P. II. Seit, II. Cap. XCVIII.
CAPUT XCVIII.
Quomodo glandulae falivales, parotides nimirum &
maxillares, induratae eximi debeant.
I
QUanquam Medicorum multi multa cum de fcirrhis, tum de aliis
etiam glandulis induratis eximendis generatim praecipiant; ta*
► men qua ratione eximi glandulae parotides & maxillares, tan-
quam praecipuae , quae miram in molem faepe intumefcunt , atque
arteriae carotidis paulo grandioribus ramis connexae, debeant, a ne¬
mine propemodum expolitum reperio. Quicquid enim in peculiaribus
difputationibus atque libellis de di&is glandulis propofitum extat, il¬
lud non tam ad ipfarum extirpationem , quam potius aliarum earundem
noxarum fanationem pertinet. Quin & in Medicis atque Chirurgis mul¬
ti funt, qui earum extirpationem quali valde perniciofam & cuittprae-
fentiffimo vitae periculo conjungam omnino prohibent.
II.
Quam equidem Medicorum horum prudentiam ac providentiam tan¬
tum abelt, ut damnare vel vituperare aulim, ut potius quam maxime
laudem. Tam enim grandes hic funt arteriarum carotidum rami, qui
in glandulas modo didlas transeunt, ut, nili prudens Medicus vel Chi¬
rurgus, quando forte vulnerantur, praeito fuerit, quam celerrime,
propter nimiam fanguinis ex illis profulionem, exhauriri homines fo-
leant; live jam ex improvifo, five per operationem vulnus fuerit in-
fliftum.
III.
Quantumvis autem magna fuboriri fanguinis profulio hic folet, tanta
tamen neutiquam ipfa elt, ut cohiberi a prudenti Medico prorfus ne* _
queat. Ut nihil jam de eo dicam, folertiorem Medicum non de exeh*
cenda folum , fed perficienda etiam atque amplificanda arte falutari
follicitum elfe debere. Neque enim fufficit, in noxis levioribus cer-
tamque curationem habentibus opem aegris afferre, fed in calibus quo¬
que dubiis atque apud Medicos paulo vel imperitiores vel timidiores
pro defperatis habitis experimenta facere oportet. Atque illae qui¬
dem rationes etiam atque etiam commoverunt, ut complures ejusmodi
parotidas atque maxillares praegrandes & quam graviffime induratas,
diuque ab aliis Medicis per adhibita & digerentia & rodentia, & alia
inferius polita medicamenta tra&atas, quin etiam ad cancrum jam ver¬
gentes, cum alibi, tum & vel maxime Helmltadii, per fcalpellum
extirpaie fuerim aufus.
IV

3. quomodo parotides & maxillares eximi debeant. ji i
IV.
Operandi ratio, quam his in malis inftitui, haec efb : Ante omnia Operandi
liquor ftypticus optimus cum panniculis lineis contortis multis linamen-™0^
tisque carptis, fungo, quem boviftam vel etiam crepitum lupi vocant,
fpleniis aliquot craflioribus fenfim amplioribus, & fafcia denique fex
circiter ulnas Parifinas longa, ad manus ponitur. Tum aeger in fella
quadam commoda fic deponitur, ut ab adverfo lumine colluflretur at¬
que firmiter quoad caput ac manus a miniftris comprehendatur. Dein¬
de cutis fuper tumorem pofita per adhibitum fcalpellum fecundum
longitudinem inciditur , ipfaque glandula fcirrhofa vel indurata fcalpello
circumipedle ab adjundtis partibus tandemque a connexis arteriis re-
folvitur. Quod ipfum equidem dum fit, fanguis ita largiter tandem
prorumpit, ut vel librae etiam pondus adaequans ejusdem copia prius
effluat , quam deponi fcalpellum atque in manus afliimi deligationis
inftrumenta poffint. Ne qua igitur nimia fanguinis profufio aegrum
conficiat, flatim aliquot panniculi contorti glomera tingere in liquore
ftyptico atque fuper incifis grandioribus illis arteriis gnaviter deprimere
convenit. Reliquum vulneris cavum linamentis carptis atque pannicu¬
lis ficcis, digitis femper probe compreflis , quam accuratiffime exple¬
tur, tandemque, crepitus lupi fruftulis grandioribus tribusque vel qua-
tuor fpleniis craflioribus, per injedtam fafciam firmiter ea fere ratione
deligatur , quam in arteriotomia adhibere folemus. Sic enim fenfim
fenfimque fanguis conquiefcit , praefertim fi aegro in ledtum repofito,
manu miniftri locus vulneratus aliquamdiu probe comprimitur. Cete¬
rum illud hic adhuc obfervo, quod fi tumor aliquis valde grandis, gemino
eodemque decuflatim in cute fadto vulnere eximi ipfum debere, quod
fimplici longitudinali id fatis commode praeftari nequit.
V.
Pofl confedtam operationem leniter in ledtulo deponi aegrotus, vin-'Quid fieri
dlura a miniflro , juxta ledtum conflituto, firmiter adhuc per horas
, ^.«aliquot comprimi oportet; quo nempe certius fanguis reprimatur. Tumbl™m
• per tres quatuorve dies integros flrenue in ledtulo fine refoluta vin-
dlura conquiefcat; ne qua forte nova fanguinis profufio incidat. Nam¬
que haud impune refolvi ante ditium tempus vindturam pofle , non
vulneris tantum habitus , fed rerum quoque ufus me docuit. Quum
enim aliquando in virgine, operationem illam experta, adftridlaeque
deligationis impatiente, proxima pofl; operationem faciam luce fafciam
paulifper laxare fuflinerem; usque adeo violenter fanguis, pofl; fafciam
vix dum dimidiamrefolutam, prorupit, ut ipfam perituram fere puta¬
verim , atque flatim rurfusfortius adftringere vindturam fuerim coactus.
VI.
Pofl tertium vel quartum diem leniter & quam providiflime fafciam Deligatio
una cum fpleniis cruore tunc foetido infedtis, vino calido vel fpiritu fuomodo.
... vini
/

4. inßityenda
fit.
»
Garengeo-
tius cenfiz-
tur.
712 Chirurg. P. II. Seit. II Cap. XCV1IL
vini prius emollitis, atque lupi crepitu minus firmiter adhaerefcente
refolvere oportet, reli&is iis, quae firmiter adhuc adhaerent. Mox
Iplenia nova fpiritu vini calido, vel & alio quodam fomento digeren«
te , cujusmodi fatis aptum ex aqua calcis Ipirituque vini camphora-
to, adverfus tumorem praeparatur, madentia per impolitam fafciam
priori fimiiem fupra deligantur. Sed paulo tamen laxior priori eile al¬
tera haec vindlura poteft, imo debet; ne fcilicet aeque aut impoffibilis
aut difficilis faltem ac antea , cibi potusque afiiimtio aegris homini¬
bus efficiatur. Atque altera quidem ac tertia deligatio ifta non nili
poft alterum diem ; reliquae vero, quia tunc vulnus multum puris fun¬
dit , quotidie innovantur. Oportet autem in deligationibus fingulis
bina potiflimum providere : primo ne ex fpleniis, lupi crepitu aut li¬
namentis quicquam , nifi plane jam refolutum fit, avellatur five abftra-
hatur; deinde, ubi linamenta priora deciderunt, ut novis fubinde li¬
namentis carptis atque in unguento digeflivo tinftis vulnus adimplea¬
tur, donec illud omne, quod ex linamentis carptis atque lupi crepitu
in vulnere haerefcit, fenfim per fuppurationem & fua fponte abfcedit.
Quod ipfum equidem fieri poft obtavum vel decimum quoque diem
adfolet. His ita confe£tis, vulnus per unguentum digeftivum diligen¬
ter expurgatur, infimulque per id, quafi balfamum vulnerarium fove¬
tur, donec nova tandem carne impletum vulnus deprehenditur. Ipfam
enim glutinationem linamenta carpta eademque ficcafuperimpofitaficut
in aliis vulneribus ultimo perficiunt. Ceterum illud inprimis in ipfa
operatione profpiciendum eft, ut poft malam five poft angulum maxil¬
lae vulnus infligatur; ne fciliset in ipfo vultu poftea cicatrix fit con-
Ipicua.
vir.
Garengeotius quidem, recentior idemque clarus inprimis apud Gal¬
los Chirurgus, quemadmodum nihil fere non expofuit, quod laudem
aliquam promereri in recentiorum Gallorum artificiis falutaribuspoflit;
fic de glandulis quoque induratis, fcirrhisitem atque cancri noxis extir1^
pandis in peculiari capite quodam explicavit. At vero, quod non fine
caufla mireris, usque adeo leviter is materiam hanc pertra6lavit, ut
parum auc nihil de fanguinis fuppreflione dixerit. Quin idem etiam
quam confidentiflime afleverat, nullis omnino, cum ad glandulasißas,tum
mammas etiam induratas excifas, opus effie medicamentis fanguinem fupprimen-
tibiis. Siquidem non nifi paucijfimae vel ex grandioribus etiam tumoribus prae-
cifis guttulae fanguinis prodeant; ipfumque proinde vulnus quam facillimo
negotio glutinetur, dummodo futura protinus fuerit inje&a. Sed ex
his quidem Garengeotii aflertionibus clariftime , nifi me omnia fal¬
lunt, patefeit, i) ipfum vel in do6trinis fuis univerfalioribus ad has
ipfas parotides & maxillares majores glandulas induratas penitus non
refpexifle , vel & operationem iftam forte nunquam vidifie; tametfi,
prout

5. onomodo parotides & maxillares eximi debeant. 7 > ?
• r q r rihit nraeftantiflimorum apud Parifienfes Chirurgorum
ptout lpfemet fcnbi , P interfuerit. Id enim firmiter periuafum
operationibus quam faepi Darotidum vel maxillarium indurata-
habeo, G^’^^Ä'fSerunt. extirpationem vidiffet,
rum, pracfe:rc:™ Suifle vel faflum quoque fuifle, vulnera, quae pci
vel nomina prop 5 acjeo vehementer fanguinem fundunt, non
operationem iftam fiu , & ,utinari etiam poffe. Nifi emm extirpatts
usque adeo Prom^a 'aularum tumoribus cum fanguinem fuppriment.bus
majoribus harum S exaaiffima deligauo inftituitur, exhauriri aegrotus
medicamentis quam exaet. fufionSra brevi faciBq^ negotio potefi.
propter nimiam ungui P . quam maxime permciofas in-
Tum 2) fieri poffe ; nifi. cafus fimul
terdum Seneralf,SmoraeLuis exceptionibus folerter adjiciantur. Vix
fpeciales una cum P ^ Pmdeli(rime atque imprudentilfime hominem
enim dubium e , q ,RENGE0TII praefcripto , in politionibus illis
interficeret , qu narotidum atque maxillarium majorum mdura-
generalionbus P°flt?f’; P t. jta enim cum Jenae chirurgus quiuarn
tarum curationem P „ induratam haud adeo pridem exciderit,
ejusmodi glandulam puro^ mortuus eft (a). Tametfi negare
aeger ex fungum«Z omnino atque felicius in alus corporis partibus,
haud fuftmeam, arandes arteriae attinguntur, fecundum lpfam lftara
in quibus non adeo grandesi Et ^ , fi quid eg0 conjeSuns
Gakengeotii methodu ^P.^ videtür> parotidum atque maxillarium
affequi valeo, Pr°^. Iane inufitatam apud Parifinos atque a ne-
fcirrhofarum extirpatione P operationem exiliere. Batavos au-
mine adhucdum aP“ ^P f BnB]j curatione inllituenda laudabiliter ela¬
tem Medicosim ifta. vel te ^ Rq0NI1DYSI0 (b) , tum ex Tamen ad
ÄÄo(<)P«=t, quod Lugduni Batavorum anno 1093-
in lucem eft expofitum.
VIII.
j m uarum rerum ftt, fumma utique Chirurgis pru-
<*~Sed quicquid tanftinanter nimis atque citra urgentem neceifitatem
dentia opus ionem procedant. Praeterquam enim, quod ipfa
gsri". f» ä.•/v • ;„ fommpre litt. Noritnbergenfi An. 1733*
i”sSq« mihi mortuus fit.
[«) Vid. hujus auttuar. II. PaS- 39 & 54*
Curatio per
medicamen¬
ta.

6. 714 Chirurg. P. II. SeB. II. Cap. XCVI1I.
quat, fane haud raro tumores illi, praecipue in infantibus teneris, vel
in adultis etiam, ubi nondum penitus inoleverunt, ita foient efle com¬
parati, ut haud raro refolvi medicamentorum beneficio queant Praeftat
igitur, leniorem per medicamenta curandi viam prius tentare , quam
ferramenta protinus in manus fumere. Longe vero valentiflimum ad
inftituendam refolutionem hic eft, ficubi tumores ejusmodi fcirrholi la-
terino vel faponis oleo cum camphorae portiuncula fubafto; vel & fuc-
cini aut juniperi oleo calido diligenter quotidie inunguntur, emplaftroque
deinde diachyl. cum mercur., diaphoret. Mynfichti, faponat. Barbett.
cumfuccini aut juniperi oleo, fimilive alio ad digerendum accommodato,
fuper partem induratam impofito, identidem per adhibitos facculos me¬
dicinales bene calidos foventur.
IX.
Medicamen• Interim neque interna medicamenta hic negligenda funt: ab his
ta interna enjm potiflimum refolutionis praefidium debet exfpe&ari. Facere au«
tjuaenam ad- tem inprj1T1is hic foient decobta refolventia ex rad. vincetox. aut fcro-
i en ajmt. pj]Ujarjae . f]qUjdem ipfa cum ita didlis eflentiis digerentibus bis aut
ter quotidie ingeruntur; vel & bene mane interdum ad fudorem pro¬
vocandum in leftulo adhibentur. His interponi aliquoties per dies fin*
gulos confefti e fpongia ulla , nec non fale gemmae, antimon. dia¬
phoret. rebusque fimilem vim habentibus aliis pulveres pofifunt. Ne¬
que enim in expertiflimis Medicis defunt, qui admirabilem digerendi
vim hisce medicamentis tribuunt. Quemadmodum alii portiunculam,
quantam mucro cultri capit, ex contritis lacertis identidem afliimen*
dam fuadent. Aethiopem certe mineralem, ut & mercurium dulcem , liqui¬
dem cum prudentia adhibentur, mirifice ad refolvendum hic proficere,
Ipfa experientia me docuit. Sed alvum tamen fub illorum medicamento¬
rum ufum aliquoties per intervalla ducere convenit. Quodfi autem nihil
omnia medicamenta illa proficiunt; haud alienum efle, nifi forfan ab
ifta curandi via aeger abhorreat, ad ipfam falivationem progredi, exi-
fiimo. Neque enim Agricola {a) tantum una cum aliis Medicis haifti-
incelebribus eandem, quafl ad tumores colli fcirrhofos digerendos effica-
ciflimam , proponunt, fed egomet quoque, in nonnullis faltem cafibus,
haud exiguam in his noxis curandis vim exferere, fum expertus.
X.
Quid de Sicubi fcirrhus ejusmodi inflammationem aliquam habet adjun6lam,
fuppuratione refolutiones autem fpes omnis evanefcit, haud alienum erit dispicere,
m.edica™]''n nurn ad fuppurationem perduci tumor & quafl abfceflus aliquis trattari
tiims bauen queat. Neque enim exempla mihi defunt iftiusmodi, ubi parotides
dum. - - &
(a) ln Chirurg, parva.

7. V
quomodo parotides & maxillares eximi debeant. 71 £
& maxillares induratae, ut & alii tumores in collo, fub ipfum medi¬
camentorum refolventium ufum in abfceflum tranfierunt. At vero quo¬
ties nimis inveteratum malum efi: , tantum abeft, ut emollientia aut
fuppurantia quicquam proficiant , ut potius officiant , fubindeque in*
crefcentem tumorem fenfim & quafi fine fenfu in ulcus pravi moris vel
in ipfum cancrum convertant. Atque idem fere judicium hic efio de
rodentibus. Neque enim facile applicari eadem fine maximo vel cancri,
vel largae profufionis fanguinis atque adeo ipfius mortis periculo con-
fueverunt: prouti quidem egomet ex nobilioris perfonae cujusdam ,
exemplo triftifiimo didici.
FINIS PARTIS SECUNDAE, SKCT. II. ET TOMI PRIMI.
I
»
I